Quản lí phát triển văn hóa tổ chức ở trường Trung học Cơ sở Hồng Đức huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương (Luận văn thạc sĩ)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

NGUYỄN ĐỨC THỊNH

QUẢN LÍ PHÁT TRIỂN VĂN HĨA TỔ CHỨC
Ở TRƢỜNG THCS HỒNG ĐỨC HUYỆN NINH GIANG
TỈNH HẢI DƢƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2018


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

NGUYỄN ĐỨC THỊNH

QUẢN LÍ PHÁT TRIỂN VĂN HĨA TỔ CHỨC
Ở TRƢỜNG THCS HỒNG ĐỨC HUYỆN NINH GIANG
TỈNH HẢI DƢƠNG

Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Mã số: 8.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:
GS. TSKH. NGUYỄN VĂN HỘ

THÁI NGUYÊN – 2018


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan, đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu,
kết quả khảo sát, kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa từng
được công bố trong bất cứ công trình nào khác.
Cho đến nay, luận văn này chưa từng được bảo vệ tại bất cứ hội đồng
bảo vệ luận văn nào trên toàn quốc, luận văn cũng chưa từng được công bố trên
bất cứ phương tiện thông tin nào.
Tôi xin chịu hồn tồn trách nhiệm về những gì mà tôi cam đoan ở trên.
Thái nguyên, ngày 18 tháng 4 năm 2018

Tác giả

Nguyễn Đức Thịnh

XÁC NHẬN CỦA

XÁC NHẬN CỦA

KHOA CHUYÊN MÔN

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC

i


LỜI CÁM ƠN
Sau một thời gian học tập nghiên cứu và triển khai đề tài: “Quản lý phát

triển văn hóa tổ chức ở trường THCS Hồng Đức huyện Ninh Giang tỉnh Hải
Dương”. Đến nay tơi đã hồn thành luận văn nghiên cứu của mình.
Tơi xin bày tỏ tấm lịng biết ơn sâu sắc nhất tới thầy giáo - Giáo sư - Tiến
sĩ khoa học Nguyễn Văn Hộ - người đã trực tiếp hướng dẫn tơi trong q trình
tơi nghiên cứu và thực hiện luận văn này.
Tôi chân thành cám ơn tới lãnh đạo nhà trường, các cán bộ, giáo viên
thuộc các phịng, ban, Khoa tâm lí giáo dục trường Đại học sư phạm Thái
Nguyên.
Do thời gian nghiên cứu có hạn, kết quả nghiên cứu có thể cịn những
thiếu xót. Tác giả rất mong nhận được sự góp ý của các độc giả để đề tài nghiên
cứu được hoàn thiện hơn.
Tác giả

Nguyễn Đức Thịnh

ii


NHỮNG CỤM TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

STT

Chữ viết tắt, kí hiệu

Chữ viết đầy đủ

1.

BGH

Ban giám hiệu

2.

THCS

Trung học cơ sở

3.

CB

4.

CBQLGD

5.

CBNV

Cán bộ nhân viên

6.

CBQL

Cán bộ quản lý

7.

CBGV

Cán bộ giáo viên

8.

GVCN

Giáo viên chủ nhiệm

9.

GV

Giáo viên

10.

GD

Giáo dục

11.

GD&ĐT

12.

HS

13.

QLGD

Quản lý giáo dục

14.

TNCS

Thanh niên cộng sản

15.

XHCN

Xã hội chủ nghĩa

16.

XH

Xã hội

17.

VH

Văn hóa

18.

VHTC

Cán bộ
Cán bộ quản lý giáo dục

Giáo dục và Đào tạo
Học sinh

Văn hóa tổ chức

iii


MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan ....................................................................................................... i
Lời cám ơn .......................................................................................................... ii
Những cụm từ viết tắt trong luận văn ................................................................ iii
Mục lục .............................................................................................................. iv
Danh mục bảng biểu ........................................................................................... v
Danh mục các hình............................................................................................. vi
MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ QUẢN LÍ PHÁT TRIỂN
VĂN HĨA TỔ CHỨC ...................................................................................... 5
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ...................................................................... 5
1.2. Văn hóa tổ chức ở trường trung học cơ sở .................................................. 7
1.2.1. Khái niệm văn hóa ............................................................................. 7

1.2.2. Mơi trường văn hóa ............................................................................ 8
1.2.3. Khái niệm tổ chức .............................................................................. 9
1.2.4. Phân loại tổ chức .............................................................................. 10
1.2.5. Khái niệm văn hóa tổ chức .............................................................. 11
1.2.6. Đặc trưng cơ bản của văn hóa tổ chức ............................................. 13
1.2.7. Chức năng của văn hóa tổ chức ....................................................... 14
1.2.8. Các yếu tố cấu thành văn hóa tổ chức.............................................. 15
1.2.9. Xây dựng văn hố tổ chức ............................................................... 16
1.3. Phát triển văn hóa tổ chức trường trung học cơ sở .................................... 18
1.3.1. Khái niệm ......................................................................................... 18
1.3.2. Đặc điểm văn hóa của trường trung học cơ sở ................................ 19
1.3.3. Tầm quan trọng của phát triển văn hóa tổ chức ở trường THCS .... 21
1.4. Quản lý phát triển văn hóa tổ chức trong nhà trường ................................ 23

iv


1.4.1. Khái niệm quản lý phát triển văn hóa tổ chức trong trường trung
học cơ sở..................................................................................................... 23
1.4.2. Quy trình quản lý phát triển văn hóa tổ chức ở trường THCS ........ 25
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý phát triển văn hóa tổ chức ở trường
THCS ................................................................................................................ 31
1.5.1. Năng lực cán bộ quản lý, giáo viên trong trường THCS ................. 31
1.5.2. Chức năng, nhiệm vụ trường THCS ................................................ 32
1.5.3. Điều kiện cơ sở vật chất ở trường THCS. ........................................ 32
1.5.4. Đặc điểm và ý thức của học sinh trường THCS .............................. 32
1.5.5. Cơ cấu tổ chức ở trường THCS ....................................................... 33
1.5.6. Những quy phạm của nhà trường và các tổ chức thành viên........... 34
1.5.7. Các phong trào hoạt động văn hóa trong trường THCS .................. 34
1.5.8. Các yếu tố ngoài nhà trường ............................................................ 34

Kết luận chương 1 ............................................................................................. 35
Chƣơng 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN VĂN
HÓA TỔ CHỨC Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HỒNG ĐỨC ............... 36

2.1. Khái quát về trường THCS Hồng Đức ...................................................... 36
2.2. Những vấn đề chung về khảo sát thực trạng.............................................. 38
2.2.1. Mục đích khảo sát ............................................................................ 38
2.2.2. Nội dung khảo sát ............................................................................ 38
2.2.3. Đối tượng và phạm vi khảo sát ........................................................ 38
2.2.4. Phương pháp khảo sát và phương pháp xử lý kết quả khảo sát ....... 38
2.2. Kết quả khảo sát thực trạng quản lý phát triển văn hóa tổ chức ở
trường THCS Hồng Đức. .................................................................................. 39
2.2.1. Nhận thức và mức độ thực hiện quản lý phát triển văn hóa tổ
chức ............................................................................................................ 39
2.3. Nhận thức của CBQL, GV về vai trị của phát triển văn hóa tổ chức ....... 41

v


2.3.1. Thực trạng nhận thức và mức độ thực hiện của cán bộ quản lý
về tác động của công tác phát triển văn hóa tổ chức. ................................ 42
2.3.2. Thực trạng nhận thức của CBQL và giáo viên về các mối quan
hệ giữa các thành viên nhà trường trong công tác phát triển văn hóa tổ
chức ............................................................................................................ 46
2.3.3. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về nội
dung phát triển văn hóa tổ chức. ................................................................ 50
2.3.4. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh
các nội dung giáo dục văn hóa tổ chức. ..................................................... 52
2.3.5. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh về
các con đường giáo dục văn hóa tổ chức ................................................... 54

2.3.6. Thực trạng văn hóa giảng dạy và học tập trong trường THCS
Hồng Đức ................................................................................................... 54
2.3.7. Thực trạng văn hóa ứng xử trong trường THCS Hồng Đức ............ 58
2.3.8. Thực trạng các hoạt động phát triển văn hóa tổ chức trong
trường THCS Hồng Đức ............................................................................ 65
2.3.9. Thực trạng hoạt động của Hiệu trưởng trong quản lý phát triển
văn hóa tổ chức .......................................................................................... 67
Kết luận chương 2 ............................................................................................. 72
Chƣơng 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA TỔ
CHỨC Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HỒNG ĐỨC............................ 73

3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp quản lý phát triển văn hóa tổ chức ở
trường THCS Hồng Đức. .................................................................................. 73
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu của quá trình giáo dục .............. 73
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả thiết thực .................................. 73
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo hệ thống giá trị được kế thừa và phát triển
ở đối tượng giáo dục .................................................................................. 73

vi


3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo xây dựng và phát triển phải đi đơi với xóa
bỏ, ngăn chặn các tiêu cực ảnh hưởng đến văn hóa tổ chức ...................... 74
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo phát huy vai trò chủ thể của giáo viên và
học sinh ...................................................................................................... 74
3.2. Các biện pháp quản lý phát triển văn hóa tổ chức ở trường THCS
Hồng Đức .......................................................................................................... 74
3.2.1. Nâng cao nhận thức cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên về
phát triển văn hóa tổ chức .......................................................................... 75
3.2.2. Phát triển bộ quy tắc văn hóa ứng xử đối với CBQL, GV và

học sinh ...................................................................................................... 78
3.2.3. Xây dựng mơi trường cảnh quan văn hóa, khn viên xanh sạch - đẹp kết hợp với tăng cường cơ sở vật chất nhà trường, lớp học ..... 82
3.3.4. Nâng cao chất lượng các hoạt động giảng dạy của giáo viên, học
tập, trải nghiệm của học sinh ..................................................................... 86
3.2.5. Phát triển văn hóa tổ chức dựa trên các giá trị cốt lõi...................... 92
3.2.6. Các bước nhằmphát triển văn hóa tổ chức ở trường THCS
Hồng Đức................................................................................................... 93
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................ 96
3.4. Khảo sát mức độ cần thiết và tính khả thi của những biện pháp quản
lý phát triển văn hóa tổ chức ở trường THCS Hồng Đức ................................. 96
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ................................................................. 101
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 104
PHỤ LỤC

vii


DANH MỤC BẢNG BIỂU
Trang
Bảng 2.1. Nhận thức về văn hoá, văn hoá tổ chức ở trường THCS. ........................ 39
Bảng 2.2. Đánh giá mức độ nhận thức của CBQL, GV về vai trị của văn hóa tổ
chức ......................................................................................................... 40
Bảng 2.3. Nhận thức về vai trò của phát triển VHTC ở trường THCS ................... 41
Bảng 2.4. Nhận thức và mức độ thực hiện của cán bộ quản lý về tác động của
công tác phát triển VHTC ....................................................................... 43
Bảng 2.5. Tổng hợp kết quả nhận thức của CBQL, GV về các mối quan hệ giữa
các thành viên trong nhà trường trong công tác phát triển VHTC ......... 46
Bảng 2.6. Tổng hợp kết quả đánh giá mức độ mối quan hệ giữa các thành viên
trong nhà trường của GV ........................................................................ 48
Bảng 2.7. Nhận thức của CBQL và GV về nội dung phát triển văn hóa tổ chức ... 51

Bảng 2.8 . Nhận thức của CBQL, GV, HS về nội dung giáo dục văn hóa tổ chức . 53
Bảng 2.9. Nhận thức của CBQL, GV, HS về các con đường giáo dục văn hoá tổ
chức ......................................................................................................... 54
Bảng 2.10. Đánh giá của CBQL, GV về văn hoá giảng dạy ở trường THCS
Hồng Đức ................................................................................................ 55
Bảng 2.11. Đánh giá của HS về văn hoá học ở trường THCS Hồng Đức................ 57
Bảng 2.12. Đánh giá của GV và CBQL về văn hóa ứng xử ở trường THCS
Hồng Đức ................................................................................................ 59
Bảng 2.13. Biểu hiện, mức độ vi phạm văn hóa tổ chức của HS trong trường
THCS Hồng Đức ..................................................................................... 63
Bảng 2.14. Chất lượng giáo dục những 3 năm học gần đây . ................................... 65
Bảng 2.15. Đánh giá của GV và CBQL về hiệu quả các hoạt động phát triển
VHTC ở trường THCS Hồng Đức .......................................................... 65
Bảng 2.16. Thực trạng hoạt động của Hiệu trưởng trong việc quản lý phát triển
văn hóa tổ chức ...................................................................................... 67
Bảng 3.1. Kết quả đánh giá về mức độ cần thiết của những biện pháp quản lý
phát triển văn hóa tổ chức ....................................................................... 97
Bảng 3.2. Kết quả đánh giá về tính khả thi của biện pháp xây dựng văn hóa tổ
chức ......................................................................................................... 99

v


DANH MỤC CÁC HÌNH
Trang
Hình 2.1. Sơ đồ cấu trúc của hệ thống văn hố .......................................................... 8
Hình 1.2. Sơ đồ chu trình quản lý ............................................................................. 29

vi

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Chúng ta đang sống ở thế kỷ thứ XXI với xu hướng hội nhập quốc tế,
thời đại của công nghệ, đang mở ra khơng ít những triển vọng phát triển GD
cho các quốc gia và cho các nhà trường. Đồng thời, cũng đặt ra những thách
thức to lớn đối với việc giữ gìn, phát triển VH nói chung và VHTC nói riêng.
Nghiên cứu về văn hóa tổ chức (VHTC) cũng chính là nghiên cứu một
hệ thống giá trị và chuẩn mực giá trị đặc thù, được con người tích lũy trong q
trình tích hợp các hoạt động sáng tạo VH, GD và khoa học.
VHTC được biểu hiện thông qua vốn di sản VH và các quan hệ ứng xử
VH giữa những người trong một mơi trường GD, có tác động chi phối nhiều
chiều đến mọi hoạt động và đời sống tâm lý của chính những con người sống
trong mơi trường đó: ảnh hưởng tới chất lượng và hiệu quả của quá trình GD
trong nhà trường theo hướng phát triển con người toàn diện; ảnh hưởng rõ rệt
cách suy nghĩ, cảm nhận và hành động của mỗi thành viên trong nhà trường, do
đó có thể nâng cao hoặc cản trở động cơ, kết quả dạy - học của GV và HS.
VHTC thể hiện ở một góc độ nhà trường, bao gồm từ phong cách ngơn
ngữ của GV và HS, cách bài trí lớp học cảnh quan nhà trường như thế nào, ...
cũng như thái độ quan tâm của họ đối với những nội dung chương trình và
phương pháp GD, đến những định hướng giá trị nhân cách của HS (và cả của
GV) trước những thay đổi của cuộc sống XH hiện đại. Nói chung, VHTC lành
mạnh sẽ giảm bớt được xung đột và tăng tính ổn định. Đúng như Donahoe
(1997) chỉ ra rằng “Nếu văn hóa thay đổi thì mọi thứ sẽ thay đổi”.
Tuy vậy, vấn đề VHTC và tìm kiếm các biện pháp quản lý sự hình thành
và phát triển VHTC hiện nay vẫn còn chưa được quan tâm đúng mức, mặc dù
muốn hay không muốn, những yếu tố tiêu cực từ môi trường văn hóa nhà
trường tự phát đang hàng ngày, hàng giờ tác động rất sâu sắc đến quá trình giáo
1

dục - đào tạo trong các nhà trường, đến HS - thế hệ tương lai của đất nước. Vậy
các nhà QLGD cần phải làm gì để xây dựng và phát triển một mơi trường
VHTC lành mạnh, tích cực?
Trường THCS Hồng Đức xã Hồng Đức – Huyện Ninh Giang – Tỉnh Hải
Dương được thành lập từ năm 1967. Nhìn lại chặng đường 50 năm xây dựng,
phát triển và trưởng thành, trường cũng có những năm tháng thăng trầm cùng
với lịch sử của dân tộc. Song với tình yêu nghề, quyết tâm vượt qua khó khăn,
gian khổ của các thầy giáo, cơ giáo và tinh thần hiếu học của các em học sinh,
thầy và trò trường THCS Hồng Đức ngày càng khẳng định được vị thế của
mình trong ngành giáo dục, đạt được những thành tích rất đáng tự hào. Tuy
nhiên, trước tình hình mới, trước yêu cầu đổi mới GD dạy học, Trường THCS
Hồng Đức đang từng bước phấn đấu phát triển. Một trong những nhiệm vụ
hàng đầu là xây dựng một môi trường XH lành mạnh, tạo thương hiệu nhà
trường. Đó chính là văn hóa tổ chức.
Chính vì thế, tơi chọn đề tài “Quản lý phát triển văn hóa tổ chức ở trường
Trung học cơ sở Hồng Đức huyện Ninh Giang – Tỉnh Hải Dương”
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, thực trạng quản lý phát triển văn hóa tổ
chức, luận văn đề xuất một hệ thống biện pháp quản lí phát triển VHTC ở
trường THCS Hồng Đức, qua đó góp phần nâng cao năng lực quản lý văn hóa
tổ chức trường học và nâng cao chất lượng GD toàn diện nhân cách người học.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quản lí phát triển văn hóa tổ chức ở trường THCS.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quản lí phát triển văn hóa tổ chức ở trường THCS Hồng Đức huyện
Ninh Giang tỉnh Hải Dương .

2

3.3. Khách thể điều tra
- Cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên và học sinh trường THCS Hồng
Đức huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương.
4. Giả thuyết khoa học
Văn hóa tổ chức trong nhà trường nếu không được quan tâm và khơng có
những biện pháp quản lý tốt sẽ có ảnh hưởng tiêu cực đến mọi mặt của Nhà
trường về: quan hệ giữa các thành viên; ứng xử giữa các thành viên; chất lượng
dạy và học; hình ảnh của Nhà trường...
Các biện pháp quản lý phát triển VHTC khi được áp dụng ở trường
THCS Hồng Đức, sẽ góp phần xây dựng một mơi trường cơng tác tích cực cho
CBGV và HS, góp phần thực hiện tốt mục tiêu đào tạo của trường THCS Hồng
Đức trong giai đoạn phát triển hiện nay.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của quản lý phát triển VHTC trường THCS
5.2. Nghiên cứu thực trạng quản lí phát triển VHTC ở trường THCS Hồng Đức.
5.3. Đề xuất biện pháp quản lí phát triển VHTC ở trường THCS Hồng Đức
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu những biện pháp quản lí phát triển VHTC
với nội dung: nâng cao nhận thức của CBQL, GV, NV về phát triển văn hóa tổ
chức; những hành động của người quản lý, các tổ chức, thành viên trong nhà
trường để phát triển văn hóa tổ chức.
Đề tài tập trung khảo sát ở trường THCS Hồng Đức với 6 cán bộ quản lý
( gồm Hiệu trưởng, PHT, 2 Tổ trưởng, 2 Tổ phó), 18 giáo viên và 320 học
sinh, thời gian thực hiện từ tháng 10 đến tháng 12 năm 2017.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
Tác giả sử dụng hai phương pháp chính sau:
Phương pháp nghiên cứu lý thuyết: Phân tích và tổng hợp lý thuyết; phân
loại và hệ thống hóa lý thuyết; phương pháp giả thuyết; phương pháp lịch sử..

3


Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: phương pháp quan sát khoa học;
phương pháp điều tra; phương pháp thực nghiệm khoa học; phương pháp phân
tích tổng hợp; phương pháp chuyên gia; phương pháp phân tích tổng hợp kinh
nghiệm.
8. Cấu trúc luận văn
- Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và khuyến nghị, phụ lục và tài liệu
tham khảo, phần nội dung của luận văn gồm 3 chương
Chương 1. Cơ sở lý luận của vấn đề quản lý phát triển văn hóa tổ chức.
Chương 2. Thực trạng công tác quản lý phát triển văn hóa tổ chức ở
trường Trung học cơ sở Hồng Đức.
Chương 3. Biện pháp quản lí phát triển văn hóa tổ chức ở trường Trung
học cơ sở Hồng Đức.

4


Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ QUẢN LÍ PHÁT TRIỂN
VĂN HÓA TỔ CHỨC
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
Thuật ngữ “văn hóa tổ chức” (organisational culture, culture
organisation) xuất hiện lần đầu tiên trên báo chí Mỹ vào khoảng thập niên
1960. Thuật ngữ tương đương “văn hóa cơng ty” (corporate culture) xuất hiện
muộn hơn, khoảng thập niên 1970 và trở nên hết sức phổ biến sau khi tác phẩm
văn hóa cơng ty của Terrence Deal và Atlan Kennedy được xuất bản tại Mỹ
năm 1982 [36] .
Văn hóa nhà trường (Scholary culture, culture scolaire, viết tắt VHNT) là

văn hóa của một tổ chức. Xét về bản chất, mỗi nhà trường là một tổ chức hành
chính - sư phạm. Đó là một thế giới thu nhỏ với cơ cấu, chuẩn mực, quy tắc
hoạt động, những giá trị, điểm mạnh và điểm yếu riêng cho những con người
cụ thể thuộc mọi thế hệ tạo lập. Với tư cách là một tổ chức, mỗi nhà trường đều
tồn tại dù ít hay nhiều một nền VH nhất định[25].
Tuy nhiên cho đến nay, lại có rất ít tác giả quan tâm đi sâu vào nghiên
cứu về lý luận một cách có hệ thống về việc quản lý phát triển văn hóa tổ chức.
Một số sách, bài viết gần đây chủ yếu chỉ quan tâm tới công tác VH học đường
ở trường phổ thông, VH học, mơi trường VH cơ sở…Có thể kể đến: Xây dựng
mơi trường văn hóa ở nước ta hiện nay từ góc nhìn giá trị học, Viện văn hóa,
Nhà xuất bản thơng tin, Hà Nội của tác giả Đỗ Huy (2001)[22]; Xây dựng mơi
trường văn hóa cơ sở, Nhà xuất bản chính trị quốc gia, Hà Nội của Văn Đức

5


Thanh (2001) [42]; Văn hóa giao tiếp ứng xử, Nhà xuất bản Văn hóa thơng tin,
Hà Nội của Đinh Viễn Trí - Đơng Phương Tri (Ngọc Anh dịch) (2003)[37];
Văn hóa học, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội của V.M Rôđin (Người
dịch: Nguyễn Hồng Minh)(2000) [41]; Môi trường giáo dục, Nhà xuất bản
Giáo dục. - Trường ĐHSPHN (9-2007) ,Viện Nghiên cứu sư phạm, Hội thảo
khoa học: Xây dựng văn hóa học đường - Giải pháp nâng cao chất lượng giáo
dục trong nhà trường của tác giả Phạm Hồng Quang (2006). Trong cơng trình
của tác giả Phạm Hồng Quang, tác giả đã đánh giá những tác động của môi
trường văn hóa giáo dục đến q trình đào tạo đồng thời tác giả đã làm sáng tỏ
các quy luật tác động của mơi trường văn hóa giáo dục đến q trình hình thành
và phát triển nhân cách người học. Các cơng trình nghiên cứu của ơng chính là
những vấn đề quan trọng có giá trị trong các cơng trình nghiên cứu tiếp theo về
văn hóa sau này[33].
Cho đến nay, có một số sách, tạp chí với những bài viết về Nhà trường

tập trung vào việc chỉ ra các hành vi vi phạm văn hóa trong trường học như:
những mâu thuẫn giữa học sinh với học sinh; giáo viên với học sinh; giáo viên
với giáo viên; môi trường trong trường học; việc quản lý văn hóa nhà
trường…các bài viết cũng đã đưa ra được các biện pháp nhằm hạn chế được
các hành vi tiêu cực làm ảnh hưởng đến môi trường giáo dục, và các biện pháp
xây dựng văn hóa trường học…Tuy nhiên có ít tác giả quan tâm, đi sâu vào
nghiên cứu về lý luận một cách có hệ thống về việc quản lý phát triển văn hóa
tổ chức trong Nhà trường, đặc biệiáo viên (n=18)

Không
khả thi

Khả thi

Không
khả thi

n

%

n

%

n

%

n

%

5

83,3

1

16,7

15

83,3

3

16,7

Phát triển bộ quy tắc văn
hóa ứng xử đối với CBQL, 5
GV và học sinh

83,3

1

16,7

17

94,4

1

5,6

Xây dựng mơi trường cảnh quan
văn hóa, khn viên xanh sạch
đẹp kết hợp với xây dựng cơ sở
vật chất nhà trường , lớp học

4

66,7

2

33,3

16

88,8

2

11,2

Nâng cao chất lượng các hoạt
động giảng dạy của giáo viên,

học tập trải nghiệm của học sinh

5

83,3

1

16,7

17

94,4

1

5,6

Phát triển văn hóa tổ chức
4
dựa trên các giá trị cốt lõi.

66,7

2

33,3

17

94,4

1

5,6

Các bước nhằm phát triển
văn hóa tổ chức ở trường 5
THCS Hồng Đức.

83,3

1

16,7

17

94,4

1

5,6

Nâng cao nhận thức cán bộ
quản lý, giáo viên, nhân viên về
phát triển văn hóa tổ chức

Thông qua bảng tổng hợp kết quả đánh giá của CBQL và GV về tính khả
thi của những biện pháp xây dựng VHTC cho thấy: Mặc dù giữa CBQL và GV

có sự đánh giá khác nhau nhưng đều có một điểm chung là:
- Hầu hết CBQL và GV đều nhận tính khả thi của các biện pháp xây
dựng VHTC. Các biện pháp được số CBQL đánh giá có tính khả thi cao là: Bổ
sung và tiếp tục xây dựng và phát triển bộ quy tắc văn hóa ứng xử đối với
CBQL, GV và học sinh ( chiếm 94,4%) số GV đánh giá có tính khả thi cao và
99


cũng số GV đó đánh giá biện pháp “Nâng cao chất lượng các hoạt động giảng
dạy của giáo viên, học tập trải nghiệm của học sinh” có tính khả thi cao.
- Tuy nhiên, cũng còn một số bộ phận CBQL và GV từ 16,7% đến
33,3%, CBQL và 5,6% đến 16,7% GV có những băn khoăn về tính khả thi của
các biện pháp, điều này đã nói lên sự nghi ngờ của họ khi nhìn lại những kết
quả đã đạt được trong quá khứ của công tác quản lý phát triển VHTC của nhà
trường.
Bảng tổng hợp kết quả khảo nghiệm còn cho thấy: Đa số CBQL và GV
đều tán thành và ủng hộ các biện pháp do tác giả đề xuất. Điều đó chứng tỏ
rằng các biện pháp quản lý phát triển VHTC do tác giả đề xuất là có thể chấp
nhận được.

100


KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
1. Kết luận
1.1. Phát triển VHTC là một nhiệm vụ quan trọng trong nhà trường. Tuy
nhiên cho đến nay, hầu như các trường nói chung, trường THCS Hồng Đức nói
riêng, cơng tác xây dựng VHTC có đủ cơ sở của khoa học quản lý.
1.2. Công tác phát triển VHTC phải được nghiên cứu trên cơ sở khoa học
của văn hóa tổ chức. Tuy nhiên, xây dựng VHTC ở một trường THCS cịn có

những đặc thù của một nhà trường, với các hoạt động giáo dục, chính vì vậy
cần phải làm rõ các cơ sở khoa học của khái niệm văn hóa tổ chức và các nội
dung cơ bản của văn hóa tổ chức từ góc độ khoa học QLGD. Luận văn đã cố
gắng khái quát hóa và phân tích các cơ sở lý luận cho việc xác lập các biện
pháp xây dựng VHTC, với tư cách một nội dung quan trọng trong công tác
quản lý nhà trường của Hiệu trưởng trường THCS Hồng Đức.
1.3. Để nâng cao hiệu quả của công tác phát triển VHTC, nhà quản lý
(Hiệu trưởng) không những cần khai thác triệt để cơ sở khoa học QLGD, mà
còn cần khảo sát và phân tích, đánh gia đúng thực trạng mơi trường VH của
nhà trường. Trên cơ sở đó một mặt xác định các bất cập đồng thời xác định nhu
cầu, nguyện vọng, xác định các yếu tố cần phát huy những lợi thế của hoạt
động GD khác trong việc tình hình nhận thức, thái độ và hành vi VHTC.
1.4. Phát triển VHTC không chỉ phụ thuộc vào tinh thần, thái độ và tính
tích cực của các chủ thể trong nhà trường trong q trình tham gia các hoạt
động tập thể, mà cịn phụ thuộc vào nhận thức và năng lực xây dựng VHTC của
nhà quản lý, phụ thuộc vào nhữn cách thức tổ chức hoạt động VH, hay chính là
hệ thống những biện pháp xây dựng VHTC. Từ đó chúng tơi đề xuất hệ thống 6
biện pháp quản lý phát triển VHTC có tính đồng bộ, phù hợp với điều kiện thực
tế của trường THCS Hồng Đức hiện nay và cho những năm sắp tới tầm nhìn 510 năm.

101


Các biện pháp trên đây đã được khảo nghiệm về mức độ cần thiết và tính
khả thi. Kết quả bước đầu cho thấy đa số CBQL, GV tán thành ủng hộ các biện
pháp đã đề xuất.
2. Khuyến nghị
2.1. Đối với Sở giáo dục và đào tạo
- Cần có chủ trương nghiên cứu để đưa ra các nội dung xây dựng VHTC
vào các trường THCS, xác định rõ vấn đề xây dựng VHTC là một trong các

nhiệm vụ chính trị của các trường trong giai đoạn hiện nay nhằm góp phần
nâng cao chất lượng toàn diện và chất lượng đào tạo của ngành
- Cần chỉ đạo các trường chủ động vận dụng quy định chức năng, nhiệm
vụ của mình thực hiện có chất lượng, có hiệu quả cơng tác xây dựng VHTC ở
mỗi cơ sở.
- Cần chủ trì soạn thảo mục tiêu, chương trình và cung cấp các tài liệu
phục vụ hoạt động xây dựng VHTC đảm bảo tính thống nhất cho các nhà
trường thực hiện.
2.2. Đối với Phòng giáo dục Huyện
- Phối hợp thống nhất để chỉ đạo toàn bộ hệ thống các trường THCS thực
hiện chủ trương xây dựng VHTC
- Quan tâm, tham mưu với cấp trên có thẩm quyền đầu tư kinh phí, cơ sở
vật chất phục vụ đào tạo cho trường THCS Hồng Đức hơn nữa. Trên cơ sở dạy
tốt, học tốt mà trường tăng cường các hoạt động xây dựng VHTC hiệu quả.
2.3. Đối với trường THCS Hồng Đức
- BGH trường cần quan tâm và chỉ đạo sát sao hơn nữa các hoạt động
quản lý phát triển VHTC, coi nhiệm vụ phát triển VHTC là nhiệm vụ chính trị
hàng đầu của nhà trường hiện nay
- Cần xây dựng lại nội quy nhà trường và hệ thống các quy định phối hợp
giữa các đơn vị trong nhà trường để có kế hoạch cụ thể cho từng tổ chức, cá
nhân trong công tác phát triển VHTC.

102


- Sửa đổi và hoàn thiện quy định chức năng, nhiệm vụ của các bộ phận,
đoàn thể trong nhà trường, các CBQL cụ thể hơn, phù hợp hơn với mục tiêu,
nội dung phát triển VHTC của nhà trường
- Xây dựng chế độ khen thưởng và khen thưởng kịp thời để động viên
CBGV, HS tích cực tham gia xây dựng VHTC, có hành vi VH và lối sống mẫu

mực. Đồng thời phát hiện và xử lý nghiêm khắc những đối tượng có thái độ,
hành vi và lối sống thiếu VH, hoặc vi phạm các quy định VHTC
- Tăng cường kinh phí, cơ sở vật chất phục vụ công tác xây dựng, phát
triển VHTC.
- Cần chú ý xây dựng môi trường “xanh - sạch - đẹp”, xây dựng lối sống
VH trong HS, xây dựng câu lạc bộ văn hóa và những cơ sở vật chất phục vụ
hoạt động tinh thần của HS.
2.4. Đối với tổ chức Đoàn- Đội trong nhà trường
- Tuyên truyền và tổ chức các hoạt động phát triển VHTC trong HS
- Thường xuyên giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho HS, các cán bộ
Đồn , đội tích cực tham gia các hoạt động phát triển VHTC. Gắn các hoạt
động đoàn với các mục tiêu và nội dung các hoạt động phát triển VHTC
- Xem xét, lựa chọn các Đồn viên, Đội viên tham gia tích cực các hoạt
động phát triển VHTC, có hành vi và lối sống VH tốt đẹp, có kết quả rèn luyện
và học tập tốt.
- Thường xuyên phối hợp với CBGV chủ chốt nhất là đội ngũ GVCN
lớp, Ban liên Đội, Chi đoàn của nhà trường để tổ chức các hoạt động chính trị
xã hội, văn hóa thể thao, tạo sân chơi đa dạng phong phú cho HS.

103


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.

A.Arnôđốp (1981), Cơ sở lý luận văn hóa Mác Lê Nin 1981, NXB Văn hóa, Hà Nội.

2.

Đặng Quốc Bảo (1997), Một số khái niệm về quản lý , Trường CBQL GD & ĐT;

Hà Nội.

3.

Đặng Quốc Bảo (2002); Quản lý, quản lý giáo dục tiếp cận từ những mơ hình;
Trường CBQL GD & ĐT; Hà Nội.

4.

Nguyễn Trần Bạt (5- 2005), Văn hóa và con người, Nhà xuất bản hội nhà văn.

5.

Bộ Giáo Dục và Đào Tạo (2003), Quyết định số 56/2003/QĐ – BGD & ĐT, Về
việc ban hành Điều lệ trường THCS, Hà Nội.

6.

Bùi Ngọc Diệp, Bùi Phương Nga, Bùi Thanh Xuân, NXB: Giáo dục, Cẩm nang
giáo dục KNS cho học sinh THCS

7. Nguyễn Quốc Chí - Nguyễn Thị Mỹ Lộc (2006); Cơ sở khoa học quản lý; Bài
giảng cho hệ cao học quản lý giáo dục, Hà Nội.
8.

Trường Chinh (1975), Chủ nghĩa Mác và văn hóa Việt Nam, NXB Sự thật, Hà Nội.

9. Cù Huy Chử (1996), Kế thừa truyền thống văn hóa dân tộc trong việc xây dựng
nền văn hóa nghệ thuật Việt Nam hiện nay, NXB Chính trị quốc gia.
10. Đồn Văn Chúc (1997), Văn hóa học, Viện văn hóa và NXB Văn hóa thơng tin,

Hà Nội.
11. Phạm Văn Đồng (1996), Văn hóa và đổi mới, Tác phẩm và bình luận, NXB Văn
hóa thơng tin, Hà Nội.
12. Nguyễn Minh Đường (1996), Bồi dưỡng và đào tạo đội ngũ nhân lực trong điều
kiện mới, Chương trình KHCN cấp nhà nước K07, Hà Nội.
13. Thành Duy (1996), Văn hóa trong phát triển của xã hội Việt Nam, NXB Khoa
học xã hội, Hà Nội.
14. Farmar (1990) – Văn hóa tổ chức .
15. Trần Văn Giàu (1980), Giá trị truyền thống của dân tộc Việt Nam, NXB Khoa
học xã hội, Hà Nội.
16. Phạm Minh Hạc (1996), Một số vấn đề về giáo dục và khoa học giáo dục, Nhà
xuất bản giáo dục , Hà Nội.
17. Phạm Minh Hạc (1996), Phát triển văn hóa, giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc
kết hợp tinh hoa nhân loại, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội.

104


18. Ngơ Tú Hiền, Tìm hiểu một số định hướng của mơi trường văn hóa đối với sự
phát triển thẩm mĩ của HS nông thôn nước ta, Tài liệu đánh máy, Viện chiến
lược và Chương trình giáo dục.
19. Human Resources Management – Các yếu tố cấu thành văn hóa tổ chức
20. Đỗ Huy - Nguyễn Văn Phúc (1994), Chân - Thiện - Mỹ. Sự thống nhất và đa
dạng trong văn hóa nghệ thuật, NXB Khoa học xã hội Hà Nội.
21. Đỗ Huy - Trường Lưu (1993), Sự chuyển đổi các giá trị trong văn hóa Việt Nam,
NXB khoa học xã hội.
22. Đỗ Huy (2001), Viện triết học, Xây dựng môi trường văn hóa ở nước ta hiện nay
từ góc nhìn giá trị học, Viện văn hóa, nhà xuất bản thơng tin, Hà Nội 27. Hồng
Ngọc Hiến (2007), Văn hóa và văn minh, Văn hóa chân lý và văn hóa dịch lý,
Nhà xuất bản Đà Nẵng.

23. Đỗ Huy (chủ biên) (1996), Văn hóa mới Việt Nam, sự thống nhất và đa dạng,
NXB Văn hóa - thơng tin, Hà Nội.
24. Julie Heifetz & Richard Hagberg, Các khâu xây dựng văn hóa tổ chức
25. Nguyễn Công Khanh (2009), Tài liệu bồi dưỡng Hiệu trưởng các trường phổ
thơng Việt Nam, Chun đề văn hóa nhà trường, Hà Nội.
26. Phan Kiên; NXB: Giáo dục, Những kỹ năng mềm thiết yếu 6,7,8,9
27. TS Nguyễn Tùng Lâm.Website: Việt Nam thành công Giáo dục kỹ năng mềm cho
học sinh, sinh viên hiện nay.
28. Nguyễn Thị Lỹ Lộc; NXB: ĐHQG Hà Nội, Giáo Dục Giá Trị Sống Và Kỹ Năng
Sống Cho Học Sinh THCS, Nguyễn Thị Mỹ Lộc,
29. Louis (1980) –Văn hóa tổ chức – các khái niệm
30. Luật giáo dục (2005), Vụ công tác lập pháp, Nhà xuất bản tưu pháp.
31. M.I - Kônđacốp (1984), Cơ sở lý luận của khoa học quản lý giáo dục, Trường
CBQLGD & ĐT.
32. Phạm Hồng Quang (2003), Văn hóa học, Bộ Giáo dục và đào tạo, Hà Nội.
33. Phạm Hồng Quang (2006), Môi trường giáo dục, Nhà xuất bản giáo dục.
34. Phạm Hồng Quang (số 130, 1/2006), Hình thành năng lực nghiên cứu khoa học
cho SV - điều kiện cơ bản để nâng cao chất lượng đào tạo, Tạp chí Giáo dục.

105


35. Vũ Thị Sơn (số 102/2004), Môi trường học tập trong lớp, Tạp chí Giáo dục.
36.

Terrence Deal và Atlan Kennedy (1982)- Văn hóa cơng ty

37. Đinh Viễn Trí - Đơng Phương Tri (Ngọc Anh dịch) (2003), Văn hóa cho giao
tiếp ứng xử (Biết co biết duỗi), Nhà xuất bản văn hóa - Thơng tin, Hà Nội.
38. Hà Xn Trường (1994, tr5 - 6), Văn hóa - Khái niệm và thực tiễn, NXB Văn

hóa - Thơng tin, Hà Nội.
39. Trường Đại Học Sư phạm Hà Nội (9/2007), Viện nghiên cứu sư phạm; Hội thảo
khoa học: Xây dựng văn hóa học đường - Giải pháp nâng cao chất lượng giáo
dục trong nhà trường; Hà Nội.
40. Tunstall ( 1983) - Văn hóa tổ chức, mơ hình hoạt động và cách ứng xử của các
thành viên trong tổ chức
41. V.M RơĐin, Văn hóa học (Người dịch: Nguyễn Hồng Minh; người hiệu đính:
Phạm Tơ Minh) (2000) , Nhà xuất bản chính trị quốc gia , Hà Nội.
42. Văn Đức Thanh (2001), Về xây dựng môi trường văn hóa cơ sở, Nhà xuất bản
chính trị quốc gia, Hà Nội.
43. Văn hóa tổ chức trong cải cách giáo dục đại học (3/11/2008), khai thác mạng.
44. Huỳnh Khái Vinh (1998), Văn hóa khoan dung, NXB chính trị quốc gia, Hà Nội.
45. Hồng Vinh (1999), Mấy vấn đề lí luận và thực tiễn xây dựng văn hóa ở nước ta,
NXB Văn hóa - thơng tin, Hà Nội.
46. Hồ Sĩ Vịnh (chủ biên) (1993), Văn hóa và con người, NXB văn hóa và Tạp chí
văn hóa nghệ thuật Hà Nội.
47. Vũ Cao Đàm (2005); Phương pháp luận - Nghiên cứu khoa học; Nhà xuất bản
khoa học kỹ thuật, Hà Nội.
48. Trần Quốc Vượng (chủ biên) (1996), Văn hóa học đại cương về cơ sở văn hóa
Việt Nam, H: NXB khoa học xã hội.
49. Trần Quốc Vượng (chủ biên) (1997), Cơ sở văn hóa Việt Nam. NXB giáo dục,
Hà Nội.
50. Văn hóa doanh nghiệp và sự lãnh đạo – Edrad H -Schein
51. Thuyết quản lý tổ chức - Chester I. Barnard (1886-1961)

106


PHỤ LỤC
Phụ lục 1

PHIẾU TRƢNG CẦU Ý KIẾN
(Dành cho cán bộ quản lý và giáo viên)
Để tìm hiểu thực trạng, từ đó góp phần quản lý phát triển VHTC ở Trường
THCS Hồng Đức. Thầy ( cơ ) vui lịng cho biết ý kiến của mình (Đánh dấu “x” vào
ơ trống thích hợp) về một số nội dung:
Câu 1: Thầy ( cô ) lựa chọn đáp án đúng trong các khái niệm sau về văn hóa ?

Văn hóa là một tập hợp của những đặc trưng về tâm hồn, vật chất, tri thức
và cảm xúc của một xã hội hay một nhóm người trong xã hội mà nó chứa đựng,
ngồi văn học và nghệ thuật cịn có cả cách sống, phương thức chung sống, hệ thống
giá trị, truyền thống và đức tin.
Văn hóa là tổng hợp của những đặc trưng về tâm hồn, vật chất, tri thức và
cảm xúc của một xã hội hay một nhóm người trong xã hội mà nó chứa đựng, ngồi
văn học và nghệ thuật cịn có cả cách sống, phương thức chung sống, hệ thống giá
trị, truyền thống và đức tin.
Văn hóa là một tập hợp về tâm hồn, vật chất, tri thức và cảm xúc của một
xã hội hay một nhóm người trong xã hội mà nó chứa đựng, ngồi văn học và nghệ
thuật cịn có cả cách sống, phương thức chung sống, hệ thống giá trị, truyền thống
và đức tin.
Câu 2: Thầy (cô) lựa chọn đáp án đúng khái niệm sau về văn hóa tổ chức trƣờng học?

Văn hoá tổ chức trường học là một số các giá trị văn hoá được xây dựng
nên trong suốt quá trình hình thành và phát triển của trường học đó, trở thành các
giá trị, các quan niệm tập quán, truyền thống ăn sâu vào hoạt động của trường học
đó, chi phối tình cảm, nếp suy nghĩ và hành vi của thành viên trong việc theo đuổi
và thực hiện mục đích.
Văn hố tổ chức trường học là tồn bộ các giá trị văn hoá được xây dựng
nên trong suốt quá trình hình thành và phát triển của trường học đó, trở thành các
giá trị, các quan niệm tập quán, truyền thống ăn sâu vào hoạt động của trường học