ĐẶC ĐIỂM LỚP TỪ NGỮ DÙNG ĐỂ XƯNG HÔ TRONG GIA ĐÌNH CỦA TIẾNG HÁN (CÓ ĐỐI CHIẾU VỚI TIẾNG VIỆT)

\

/<

DAI HOC QUOC GIÀ HA NOI
TRUÒNG DAI HOC NGOAI NGUT

DETAI
NGHIÈN CifV KHOA HOC CÀP DAI HOC QUÓC GIÀ

/>

DAC DIEM LdP TU' NGlT DUNG DE Xl/NG HO
TRONG GIÀ DÌNH CÙA TIENG HÀN
(CO DÓI CHIÉU VÓI TIÉNG VIÉT)

MA SO :

QN 02 07

Nguòi thìtc hién: ThS Pham Ngoc Hàm

OAl HOC QUOC G I À H À NÒt
TRUNG T A M T H G N G TIN THU VIÉN

pr/^/f5'
HA NÓI, T H A N G 10 N A M 2004


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho

kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi

MVC LUC
PHÀN MÒ DÀU

1. Muc dfch 5' nghla cùa de tài
2. Dèi tugng, pham vi nghién ciiru
3. Nhiém vu cùa de tài
4. Phuang phàp nghién edu
5. Cà'u truc cùa de tài
CHUONG 1: Mot so và'n de ly luàn ve xung ho va
Id ngit xung ho trong giao tiép ngòn ngff
1.1. Lichsùvàndé
1.1.1 Diém qua lich su nghién cdu xung ho tiéng Hàn
1.1.2 Diém qua vài nel ve lich sir nghién culi XH tiéng Viét
1.1.3 Nghién cuti so sành xung ho Hàn Vièt
l.,2 Khài niém ve Ihan toc, già dình va td ngO xung ho than toc
1.3 . Khài niém ve xung ho va td ngiJ dùng de xung ho
1.4 Xung ho vói dac trung van hoà dan toc
1.5 Tfnh lich su vói vàn de xung hò
1.6 NghTa quyén lue va két lién trong xung ho
CHUONG 2 : NhOng phuang tien dùng de xung hò
trong già dình cùa tiéng Hàn (co so sành vói tiéng Vièt )
2.1 Xung hò bang dai td nhan xung
2.1.1 Khài niém ve dai td nhan xung
2.1.2. Dac diém cùa dai td nhan xung tiéng Hàn

2.1.3. Mot so tó hgp co chda dai td nhan xung dùng trong giao tiép
già dình cùa tiéng Hàn
2.2 Xung hò bang td xung hò than toc
2.3 Xung hò bang ho lén
2.3.1. Khài niém ve ho tén
2.3 2 Dàc diém ho tén cùa ngUòi Hàn
CHUONG 3 : Hoat dong cùa td xung ho trong già dình
cùa nguòi Hàn (co so sành vói tiéng Viét )
3.1 Xung hò giua va va chóng
3.1.1 Xung hò giua nhirng cap vg chóng tre
3.1.2 Xung hò giiJa nhfrng cap va chóng cao tuoi
3.2 Xung hò giOa cha me va con cài

1
3
3
4
5
6
6
6
9
10
10
15
17
21
23
26
26

26
26
28
32
49
49
50
54
54
54
61
63

CHUONG 4: Lfng dung két qua nghién edu ....
4.1 Su gióng va khàc nhau giua xung hò tiéng Hàn va tiéng Viét
4.1.1 Su gióng nhau
4.1.2 Su khàc nhau

70
70
70
73

4.2 ling dung két qua nghién edu
4.2.1 Ca so ly luan cùa viec ung dung
4.2.2 Mot so kién nghi ve giài phàp khàc phue lòi
+ Ve phia nguòi day
+ Ve phfa nguòi hoc
KETLUAN
Tài liéu Iham khào

76
76
80
80
82
83
85


PHÀN MO OÀU
1. Muc dich, y nghia cùa de tài
Giao tié'p bang ngòn ngir là thuòc tfnh bàn chat cùa xa bòi loài nguòi
khóng thè co xa bòi loài nguòi néu khòng co giao tiép bang ngòn ngu. Thòn^
qua qua trình giao tiép mang tfnh chat dac thù này cùa xa bòi loài nguòi mi
ngòn ngii' dóng thòi dugc cùng cÓ va khòng ngdng phàt trién. Trong qua {unì
dò, xung hò là bó phàn hgp thành quan trong, co y nghTa xàc djnh vai giac
tiép va quyét dinh hiéu qua giao tiép. Xung ho thè hién sinh dong moi quar
he giira nguòi vói nguòi trong Idng bòi cành giao tiép cu the. Dò chfnh là li de
ma viéc nghién edu td ngu' xung hò nói chung va qua trình hành chdc cùa ne
luón luòn là mói quan tam, truóc hét là cùa càc nhà ngòn ngd hoc, van ho^
hoc va càc giao vién day tiéng.
Trong thòi dai quóc té bòa hién nay, tiéng Hàn ngày càng chiém vi Ir
quan trong trong ITnh vuc giao luu van bòa trén truòng quò'c té. Tlieo Lién hgj
quò'c, tiéng Hàn dugc coi là mot trong 6 thd tiéng dùng de giao tiép quÓc lo'
Cùng vói xu thè tal yéu dò cùa thòi dai, quan he hgp tàc hiJu nghi truycr
thóng giiJa hai nuóc Viét - Trung cung duac cùng co va phàt trién Ihém mò
buóe trén mgi ITnh vuc. De góp phàn thùc day su giao luu giiJa hai nuóc, vie*
nghién cuu dac trung ngòn ngd - vàn bòa cùa hai dan toc, dac biet là vàn di
van hoà giao tiép co mot y nghla thuc tién sàu sàc. Nói dén van hoà giao tiép

khóng thè khòng nói dén vàn de xung hò. Dói vói dai da so quò'c già trén lh<
giói, xung hò dugc coi là lién de cùa giao tiép ngòn ngu. Dac biet là "ò Trun]
Quóc, phudng thdc xung hò muòn màu muòn ve, bién hoà khòn liròng. Càci
xung hò gàn day dà Irò thành mot mòn khoa hoc, mot loai hình van hoà, he
sue linh té... " [Lini Hong Le- Kfnh khiém td trong tiéng Hàn hién dai. Nx
DH Ngòn ngu- Van hoà BK, 2001]
Ve vàn de td xung hò trong càc ngòn ngu nói chung va trong tién
Hàn, tiéng Viét nói riéng, dà co nhiéu còng Irình nghién edu (xcm muc lì


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi

liéu tham khào). Song, truóc nay, chua co de tài nghién edu nào nghién edu
ve dac diém va càch su dung lóp td ngff xung hò tiéng Hàn cung nhu mói
tucrng quan cùa nò vói tiéng Viét mot càch he thóng, thàu dào trong khuòn
khó mot de tài khoa hoc dòc làp.
LI. Riéng dói vói td ngu xung hò, càch xung hò cùa tiéng Hàn va cùa
tiéng Viét, càc nhà ngòn ngff hoc, càc nhà vàn hoà hoc déu co mot nhan xct
chung là : do dac thù cùa hai nén ngòn ngff - van hoà dan toc giffa Vici Nam
va Trung Hoa, cho nén trong tiéng Hàn va tiéng Viét, lóp td ngu xung hò déu
rat phong phù , da clang, dugc coi nhu là mot he thóng mò. Chfnh vi vay, khào
sài lóp td ngff xung hò trong tiéng Hàn, lìm ra mÓi tuang quan cùa nò vói
tiéng Viét khòng chi là vàn de thuàn tuy ngòn ngff ma co lién quan mài Ihiéì
vói van hoà, làp quàn dàn toc, rat If thu nhung cung vò cùng phdc tap.

1. 2. Vàn de xung hò lién quan mat thiét vói dói tugng giao liép va ngu
cành giao tiép. Dàc trung giao liép xa bòi cùa dan toc Trung Hoa va dan toc
Viét Nam là déu chiù su chi phói sau sàc cùa càc quan niém Iruyén Ihóng ve
lòn ti, trai tu, le giào phong kién Id ngàn xua. Cho dén nay. Irai qua bao nhiéu
thàng tram cùa Hcb su, nhffng net dac sàc ve vàn hoà dan toc thè hién trong
mòi già dình va xa boi da co nhiéu dói thay, song quan he già dình, xa hòi vói
nhffng chuàn muc, nghi Ihdc giao tiép truyén thóng cùa nò vàn dugc gin giff
Trong nhffng biéu hién cu thè cùa vàn de van hoà dò, nói Iroi lén là vàn d^
càch xung hò. Vi thè, nghién edu tiéng Hàn va tiéng Viét, khòng thè bò qm
vàn de xung hò, bao góm xung hò già dình va xung hò xa bòi, dóng thòi phà
dal chung irong boi cành giao tiép ngòn ngff - van hoà cùa cà hai dan lòc mó
thày hét dugc su tinh té cùa nò.
1.3. Khào sài càch su dung cùa lóp td ngff xung hò phài gàn vói hoa
dong giao tié'p, chù yéu là Irong càc cugc Ihoai. So di nói nhu vay là vi, Ironj
dién lién cùa qua Irinb giao liép, càch xung hò Irò ncn ràl sinh dóng, phonj
phu, phu thuòc vào Ihói quen vàn hoà còng dóng. Su boat dóng cùa cac li
ngff xung hò trong tiéng Hàn hién dai dà phdc tap, trong tiéng Vici lai cànj


phdc tap hcrn. Thirc té giàng day tiéng Hàn cho nguòi Viét va tiéng Viét cho
nguòi Hàn cho thày, su nhàm làn trong viéc sir dung td ngff xung hò là khà
phó bién. De khàc phue nhffng han che dò, dòi hòi phài co mot còng trình
khào sàt càu truc tTnh cung nhu qua trình boat dóng cùa td ngu xung hò trong
qua trình giao tiép ngòn ngff tiéng Hàn va dàt nò trong tuang quan vói lóp td
ngff xung hò tiéng Viét, nhàm dàp dng yéu càu giao luu ngòn ngff nói chung
va nhàt là viéc day va hoc tiéng Hàn ò Viét Nam hién nay nói riéng.
1.4. Trong khuòn khó cùa mot de tài nghién edu khoa hoc cap Dai hoc
Quóc già, chung tòi chù yéu khào sàt lóp td ngff dùng de xung hò trong già
dình cùa tiéng Hàn cà ve phuang dién càu truc va boat dong. Trén ca sa dò,
dira vào nhffng thành luu nghién edu xung hò tiéng Viét, tién hành dói chiéu,

tìm ra nhffng tuang dòng va di biét trong xung hò già dinh giffa bai ngòn ngff
Hàn va Viét. Td dò dng dung két qua nghién cuu vào qua trình day hoc tiéng
Hàn cho nguòi Vici Nam, nang cao hiéu qua ITnh vuc giao tiép cung nhu
trong giàng day, hoc tàp cung nhu bién dich, phién dich..
2. Dói tugng, pham vi nghién cuu cu de tài
Xuàt phàt td muc dfch, y nghTa dà néu ò trén, de tài xàc djnh dói tugng
nghién edu là:
He thóng càc td ngff làm chdc nang xung hò trong già dình cùa tiéng
Hàn va nhffng phuang thdc sd dung cùa lóp td ngff này.
Tu liéu dùng de khào sàt là càc cau, lòi tboai trong càc tàc phàin viét
bang tiéng Hàn cùa nguòi bàn ngff nhu truyén, phim ành, giào trình...
Nhu vày, td ngff xung hò già dình ò day dugc xét trén cà hai binh
dién: bàn thè va su hành chdc trong giao tiép, tdc là xét cà mal iTnh va mal
dong cùa chung.
3. Nhiem vu cùa de tài
De tài tap trung thuc hién nhffng nhiém vu sau :
3.1. He thóng hoà càc vàn de li luan truc tiép lién quan dén de lai khào sài
nhu hành vi xung hò va phuang ihdc biéu bién trong xung hò; linh chaì lich


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi

sir trong xung hò ; càc nhàn tó van hoà, xà bòi tàc dòng dén viéc su dung td
ngff xung hò, nhàt là mÓi lién he giffa xung hò va vàn de van hoà truyén thóng

cùa dan toc. Dóng thòi, làm nói ró dac diém cùa mói lién he vàn hoà giao tiép
giffa tiéng Hàn va tiéng Viét.
3.2. Tlióng ké, miéu tà lóp td ngff xung hò trong mòi truòng giao liép già
dình cùa tiéng Hàn, làm nói ro dac diém nhffng phuang tién dùng de xung hò
trong già dinh cùa tiéng Hàn trong sir so sành vói tiéng Viét.
3.3. Khào sài su boat dòng cùa lóp td ngff xung bògia dinh Irong tiéng
Hàn duói ành buòng cùa nhffng dac trung van hoà dan toc, cu thè là càc nhan
lo ành buòng dén su lira chon Id ngff xung hò. Trong khuòn khó cùa de lai,
chung lòi chi di sau khào sàt càch xung hò trong già dinh hai nhan cùa nguòi
Hàn, bao góm: xung bò giffa vg va chóng, xung hò giffa cha me va con cài.
Hy vong su khào sài tap trung dò sé làm cho vàn de khóng dàn trai ina vàn
dal dugc dò thuyét phue cao.
3.4. Dói chic'u, tìm ra su gióng va khàc nhau ve phuang dién he ibóng
càu truc cung nhu càch su dung cùa lóp td ngff xung hò tiéng Hàn va tiéng
Vici trong giao tiép già dinh . Trén ca sa két qua nghién edu, van dung Iriróc
bei vào qua trình day, hoc tiéng Hàn cho nguòi Viét, góp phàn nang cao hiéu
qua su dung id ngu xung bò trong giao liép ngòn ngff.
4. Pliuolìg phàp nghién cuu
De lai nghién edu Ibeo biróng :
Van dung phuang phàp thóng ké, miéu tà de lién hành khào sài he
thóng td ngff dùng de xung hò trong già dinh cùa tiéng Hàn ; phuang phàp
phan ifch thành lo nghTa de thày dugc càu Irùc ngff nghTa cùa td; phan ifch
ngu nghTa giao liép qua nhffng thf du dién binh de làm nói bai vàn de dung
hoc trong xung ho ; phuang phàp dói chiéu ngòn ngu lìm ra dicm gióng va
khàc nhau trong xung bò già dinh cùa tiéng Hàn va tiéng Vici. Sau do, van
dung phuang phàp quy nap de rut ra nhffng nhan xct khài quàt ve dac dicm


càu truc va boat dòng cùa td ngff xung hò già dình trong tié'ng Hàn, co so
sành vói tiéng Viét.

Càc vi du minh hoa déu duac trich td nhffng van bàn góc do chfnh
nguòi bàn ngff thè hién nhàm dàm bào dò chfnh xàc cao cùa tu liéu.
5. Càu truc cùa de tài
De tài ngoài phàn mò dàu, két luàn, va tài liéu tham khào, góm 4
chuang:
Chuang 1 : Mot so vàn de ly luan ve xung hò va td ngff xung hò trong
giao tiép ngòn ngff.
Chuang 2: Nhffng phuang lién dùng de xung hò trong già dình cùa
liéng Hàn. (co so sành vói tiéng Vici)
Chuang 3: Hoat dóng cùa lóp td ngff dùng de xung hò trong già dình
cùa tiéng Hàn (co so sành vói tiéng Viét).
Chuang 4: Ung dung két qua nghién edu trong giàng day liéng Hàn
cho nguòi Viét Nam.


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi

Chuong 1 :

MOT SO VÀN DE LI LUÀN VE
•

XUNG

HÒ VA TÌT

NGQ

•

XUNG HÒ TRONG GIAO TIÈP NGÒN N G Q
1.1. Lich sur vàn de
LLL

Diém qua vài net ve lich su nghién cùu xung ho tiéng Hàn

Xung hò trong giao tiép ngòn ngff khòng chi thuàn tuy thuòc ve vàn de
ngòn ngff hoc, xung hò con co quan he mat thiét vói van hoà hoc, dàn toc hoc,
xà bòi hoc... Td làu, nò dà thu hùt su chu y cùa giói nghién edu trén thè giói
va Irò thành diém nòng ve vàn de ngòn ngff - vàn hoà hét sue thu vi.
Dói vói nghién edu xung hò trong tiéng Hàn va dói chiéu giffa xung bò
trong tiéng Hàn va càc ngòn ngff khàc, trén dàt nuóc Trung Hoa, ngay td dàu
dòi Hàn, da xuàt bién cuón "NbT nha" là tàc phàm chuyén sau giài Ibfcb y
nghTa cùa td som nhàt trong Hcb su ngòn ngff hoc Trung Hoa. Trong dò, Ibién
"Tlifcb thàn" da giói tbieu mot càch he thóng nghTa va càch su dung cùa lóp
td xung hò than toc. "NhT nha" dà dugc càc hoc già dòi sau tiép tue hoàn
Ihién, bó sung. Sau dò, tàc già Luang Chuang Cu cho ra dòi cuón "Xung vi
lue" dugc coi là tàp dai thành ve td xung hò tiéng Hàn. Tiép nói cuón "Xung
vj lue" là càc tap "Td dién xung hò tiéng Hàn" cùa Vuang Hoà, Vuang Hoc
Nguyén, "Td dién td xung hò co kim" cùa Truang Hiéu Trung, "Td dién xung
hò Ihan toc" cùa Vuang An Tiét, Bào Hai Dào... dà chdng lo bc day lich su
cùa nghién edu xung hò trong tiéng Hàn. Ngoài td dién ra, phài nói dén bang
loal càc còng irinh nghién cuu lón nhó ve van boa xung hò trong liéng Hàn,
dà góp phàn khòng nhó cho su phàt trién cùa ngòn ngff hoc thè giói nói chung

va ngòn ngff hoc Trung Quóc nói riéng.
Td nhffng nam 50 cùa thè ki truóc, Trieu Nguyén Nhiém dà co còng
trình nghién edu, miéu là he thóng xung hò trong liéng Hàn hicn dai. Sau do,
cuón Ngòn ngff hoc xà bòi cùa Tran Nguyén ra dòi, de cap dén càc hinh thdc
xung bò mói xuàt hién sau kbi nuóc còng hoà nhàn dàn Trung Hoa ihành lap,


dóng thòi phan tich khà cu thè ve y nghTa cùa càc hình thdc xung hò này.
Td khi Trung Quóc tién hành cài càch mò cua, dàt nuóc dugc ménh
danh là "con róng" chau A này trò thành mot trong nhffng trung tam giao luu
quóc té trén càc ITnh vuc kinh té, vàn hoà. Tiéng Hàn dà trò thành ngòn ngff
quóc té ngày càng dugc nhiéu quÓc già trén thè giói sd dung. Trong bòi cành
dò, vàn de xung hò trong tiéng Hàn càng dugc quan tam nghién edu, va dugc
coi là chién lugc giao tiép ngòn ngff. Nhffng còng trình nghién edu liéu biéu
co: Dién Hué Cuorng vói "He thóng xung hò tiéng Hàn va càc ngòn ngff
khàc". Ma Hong Ca - Thuòng Khành Phong vói "Xung vi ngff", Phó Tliành
Cai vói "Càch xung hò cùa liéng Hàn va tiéng Vièt vói vàn hoà truyén thóng
cùa hai nuóc Viét Trung ". Nam 1989, còng trình nghién cuu ve tfnh lich su
trong giao tiép ngòn ngff cùa tàc già Tran Tùng Sàm dà dugc nhà in Thuang
vu xuàt bàn làn dàu va tài bàn nam 2001. Còng trình dành 68/108 Irang nói ve
xung hò. Diéu dò chdng lo xung hò góp mot phàn dàng ké vào vice the hién
tfnh Ijch su trong giao tiép ngòn ngff. Dua vào tfnh chat khàc nhau cùa càc
phuang thdc su dung td xung hò, tàc già dà chia td xung hò tiéng Hàn thành 6
loai: xung hò thàn toc, xung hò nghé nghiép, xung hò chdc vu, xung hò thóng
thuòng, miei xung va xung hò bang ho tén. Riéng vói dai td nhàn xung, làc
già lai chiajhànb ha loai: xung hò thóng thuòng, tòn xung va khiém xung.
Tiép dò, thàng 1 nam 2001, nhà xuàt bàn Dai hoc Ngòn ngu Vàn hoà Bàc
Kinh làn dàu tién cho ra màt ban doc cuón "Kfnh khiém td trong tiéng Hàn
hién dai" cùa tàc già Luu Hong Le cung de cap nhiéu dén vàn de xung hò, coi
nhu mot phuang tien quan trong de biéu Ibi tfnh lich su trong giao tiép ngòn

ngff. Tàc già dà dua ra 5 nguyén tàc su dung kfnh khiém td. Dò là nguyén làc
Ijch su, nguyén làc linh càm, nguyén làc cu ly, nguyén làc Ihang càp va
nguyén làc dò thich nghi. Dóng thòi, tàc già con de cap dén tfnh da chdc nang
cùa cùa vice biéu dal kfnh khiém td, nhu : tfnh khàch khf, tfnh cham bicm,
tfnh Irinb trong... Càc vàn de dac diém, nguyén tàc su dung cijng nlur chdc
nang cùa kfnh khicm td ma Luu Hong Le dua ra déu co lién he mài Ihicl dcn
7


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi

td ngff xung ho.
Ngoài càc còng trình nghién edu lón kè trén con co hàng loat càc bài
viét ve tdng khfa canh cùa xung hò nhu : Ha Doan Di vói "Nói ve danh, tu,
hiéu ", Tran Quàn vói "chdc nàng biéu dat cùa ^

wò - tòi ( it^ ni- anh/ j&

ta - anh ày) + ho, tén ", Doan Di - Vi Nhàn vói "Xung bò- su ma dàu cùa
cuòc llìoai", Tuang Minh vói "Xung hò va vàn de lich su", Ly Uiàm Dinh vói
"Phép tinh lugc cùa dai td xung hò", Chu Minh vói "Dac trung ngff dung cùa
ngff xung hò tiéng Hàn va viéc chuyén djcb y nghTa ngff dung cua nò ", Luu A
Linh vói "Nhffng bién dói cùa van hoà xà bòi va vàn de xung hò Anh - Hàn",
Luu Chiéu Ban vói "Bàn ve Ifnh chat mò cùa xung hò thàn toc liéng Hàn"...

Tir két qua ma càc nhà nghién edu ngòn ngff da dal dugc trén góc dò
xung hò tiéng Hàn, co thè thày dugc càc còng trình da chù y dén bai phuang
dién: y nghTa If luàn va y nghTa thuc tién cùa vàn de. Ve mal If luan, càc hoc
già dà làp trung phàn tfch, chdng minh cho lóp td xung hò liéng Hàn là mgl he
thóng hoàn chình. Khòng ft y kién dà chdng lo tfnh chat mò cùa nò co làc
dung tao nén su da dang, phong phù va khòng kém phàn phdc tap cùa lóp td
này trong giao tiép ngòn ngff. Dóng thòi khàng dinh dac Irung vàn hoà Trung
Hoa phàn ành qua vice lira chon td xung hò trong giao tiép liéng Hàn.
Ve mat su dung, lóp td xung hò tiéng Hàn chiù ành buòng sau sàc cùa
càc yéu tó vàn hoà, làp quàn dan toc va càc nhàn tó khàc, nhu ngff cành giao
tiép, giói tfnh, tuoi tàc, nghé nghiép, trình dò hoc thuàt, Irang ihài lam If...
Mòi so còng trình dà lién hành nghién edu duói góc dò so sành ngòn ngff hoc.
Nhiéu nhàt là so sành Hàn - Anh, Hàn - Nga, Hàn - Nhàt, Hàn - Phàp... Tuy
nliién, càc còng trình nghién edu này chua di sàu phàn lich, làm nói bài y
nghTa ngff dung cùa td ngff xung hò trong thuc tè giao tiép ngòn ngu, nhàt là
chua chù y dùng mdc dén vice phàn tfch sàc Ihài biéu càm cùa td ngu xung hò
qua tirng vi du cu the de co thè làm sàng lo vai Irò cùa xung hò Irong vice Ihuc
hién chién hrac giao liép.


7.7.2. Diem qua vài net ve lich su nghién cùu xung hò tiéng Viét
Kè td nhffng bài viét cùa Alexandre de Rhodes, lich su nghién cuu td
ngff xung hò tiéng Viét da trai qua ban 350 nàm. Lich su nghién edu liéng
Viét nói chung cung nhu nghién edu xung hò trong tiéng Viét nói riéng
khòng phài co bé day thuc su tuang dng vói tàm vóc cùa no.
Td nhffng nam 70 trò lai day, nhàt là td sau khi dàt nuóc thóng nhàt,
nghién edu xung hò tiéTig Viét trén cà hai binh dién càu truc va boat dóng
ngày càng dugc giói nghién edu ngòn ngff quan tam va dà co hàng loat càc
còng trình nghién edu tàm co làn lugt ra dòi.
- Dò Hffu Chau trong càc còng trình nghién edu ve ngff dung hoc dà de

càp dén nhffng vàn de nhu chiéu vàt va chi xuàì, hành vi ngòn ngir, If thuyè't
Ifìp lumi If thuyéì bòi thoai vy,..,

da khàng dinh yéu tó lòi nói, hành dòng,

nhàn tó giao tiép... déu co lién quan tói xung hò.
- Càc còng trình chuyén nghién edu ve xung hò cùa Nguyén Van Chién
cung ràl day còng. Tàc già dà khào edu mot càch co he Ihóng, hoàn chinh cà
ve càu truc iTnb va su boat dòng cùa td xung hò tiéng Viét trong thuc lién giao
liép ngòn ngff. Td dò néu bài mói quan he hffu ca giffa ngòn ngff va dac Irung
van hoà xà bòi, "càu trilc xà hòi phàn hoà bòc lo ro trong càu truc ngòn ngff,
thóng qua nhffng càch nói nàng xung ho nhàt dinh..." [ Nguyén Van CìicnNgòn ngff hoc dói chiéu va dói chiéu càc ngòn ngff Dòng Nam A- D-ISPNN
Ha Nói, 1992].
Ngoài ra con phài ké dén hàng loat càc còng trình nghién cuu xung hò
tiéng Viét khàc nhu : Hoàng Thi Cbàu vói "Vài de nghi ve chuàn hoà càch
xung hò trong xà giao", Truang Tlii Diém vói "td xung hò co nguón góc danh
td thàn toc Irong giao liép tiéng Viét", Nguyén Tlii Ly Kha vói "Net nghTa chi
quan he cùa danh td ihan toc trong tiéng Viét", Nguyén Van Khang vói
"Ngòn ngff hoc xà bòi - nhffng vàn de ca bàn", Nguyén Minh TlniycT vói "Vài
nhan xct ve dai td va dai td xung hò", Hoàng Anh Tlii vói "vSo sành nghi Ihdc


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi

giao tiép tiéng Nhàt va tiéng Viét qua td ngff xung hò". Bùi Minh Yèn vói
"Xung hò trong già dình nguòi Viét" Truang Tlii Diém vói "Td xung hò co
nguón góc danh td than toc trong giao tiép tiéng Vici", Pham Ngoc Tliuòng
vói "Xung hò trong tiéng Nùng", Duang Thi Nu vói "ngff nghTa nhóm Id chi
quan he than toc trong tiéng Anh va tiéng Viét" ...
7.7.3. Nghién cùu so sành xung hò Hàn - Viét
Ve nghién edu xung hò Hàn - Viét, gàn day chi co còng trình cùa Phó
Tliành cai dugc coi là sàu sàc han cà. Phó Thành Cai dà diém qua vài net ve
càch xung hò tiéng Hàn va tiéng Viét. Td dò rùt ra dugc 11 diém tuang dóng
va khàc bici giffa xung hò cùa tiéng Hàn va liéng Vici. Dàc bici là trong còng
trình nghién edu cùa minh, Phó Tliànb Cat da gàn lién viéc nghién edu ngòn
ngff vói dàc trung vàn hoà dàn toc de làm nói bàt mói lién he hffu ca giffa
ngòn ngff vói van hoà trong vice lira chon td ngff xung hò làm phuang lién
giao liép.
Tuy vày, viéc khào sàt nhìn chung mói ddng lai a càu truc iTnb, chua di
sàu phan tfch de làm nói bai y nghTa ngff dung cùa td ngff xung ho Irong giao
liép. Xung hò già dinh va xung hò xà bòi là hai màt co lién he mal ihicT, bó
sung cho nhau va mang dàm net dàc thd cùa mòi dan toc, biéu hién rò net
nhàt là xung hò trong liéng Viét va tiéng Hàn, nhung diém này chua dugc làc
già quan tàm dùng inde. Do dò, co thè nói, vàn de nghién edu so sành xung
hò Hàn - Viét dén nay vàn con là ITnh vuc mói me càn dugc nhiéu nguòi quan
tam han uffa.
L2. Khài niém ve thàn toc, già dình va tu ngOr xung ho thàn toc
De tài làp trung nghién edu ve lóp td ngff dùng de xung ho Irong già
dinh cùa nguòi Hàn. Do do, truóc khi de cap dén khài niém xung ho va td ngff
xung hò, chung tòi muón diém qua ve khài niém thàn toc, td xung hò Ihan lòc
va dàc diém già dình cùa nguòi Hàn. Coi dò là yéu tó van hoà chi phói càch
xirng hò Irong già dình cùa tiéng Hàn.

10

Theo "Td dién quy pham Hàn ngu hién dai"- 2001, thàn toc là danh td
chi nhffng nguòi co quan he huyét thóng hoac quan he bòn nhàn vói bàn than
minh. Tir xung hò than toc là nhffng td dùng de xung hò giffa nhffng nguòi co
quan he bòn nhàn hoac quan he huyét thóng vói nhau trong giao tiép ngòn
ngff. Van hoà truyén thóng cùa hai dan toc Viét Nam va Trung Hoa dugc hình
thành trén ca so san xuàt nòng nghiép là chfnh, tfnh chat quan bé làng xà td
ngàn xua co ành buòng dac biét sau sàc dén dòi song vài chat va tinh thàn cùa
nguòi Viét Nam va nguòi Trung Hoa. Do dò, khài niém "dai già dình càc dan
toc Viét Nam" va "dai già dình càc dàn toc Trung Hoa" mang dàm quan niém
dao If truyén thóng dàn toc. Chfnh vi vày, trong giao tiép xa bòi, liéng Hàn va
tiéng Viét déu su dung Id xung hò thàn toc, coi nhu mot trong nhffng phuang
thdc xung hò.
Ve bàn chat, danh td chi quan he thàn toc dà phàn ành ro net quan he
già dình cùa nguòi Trung Quóc va td ngff xung hò than toc co thè chia làm
hai khfa canh:
- Td ngff xung hò hai nhàn san sinh trong noi bò giao liép già dinh hai
nhàn góm hai thè he cha me va con cài, anh chi cm, Ihuóc quan he huyèl
Ihóng: ^ Ì 5 , ( b ó m c ) , JL 7^ (con trai), :^ jL (con gài), IJ-fll" (anh), ^)
^i (em trai),^ M ^0. (chi), ^

^ (em gài)... Va chóng thuòc quan he bòn

nhàn.
- Td ngff xung hò than toc san sinh trong quan he giao liép giffa già
dình vói già dinh trong chirng mire nhffng già dinh dò phài co quan he huyèl
thóng, bòn nhan bay phàp luàl, góm nhiéu thè he, nhiéu thành vién, nhu : ^
^i9(òng), WìWìihìxl

M M ( c ò ) , /lX,ÌX(chii), fÉl{Ù(bàc), T/jN-T(chàu)....

Nhu vày, td xung hò than toc là liéu lóp id phàn ành quan he ihan toc,
chuyén dùng de chi càc mói quan he tuang hò giffa càc Ihành vicn trong già
toc khi tién hành giao tiép ngòn ngff vói nhau. Tiéu lóp id này co khà nàng
phàn loai va miéu là càc quan he than toc.

11


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi

Vói nghTa ròng, td ngff xung ho than toc chi chung cho he thóng ngòn
ngff van hoà dugc hình thành td càc kièu xung hò thàn toc trong xà bòi loài
r

nguòi. Vói nghTa bep, nò chi he thóng ngòn ngff vàn boa dugc hinh thành td
càch xung goi than toc trong xà bòi hién dai. Cài ma xung goi thàn toc quy
dinh là vi thè xa hòi cùa con nguòi. He thóng xung hò than toc là vàn de quan
trong, thu hùt su chu y cùa càc nhà nghién edu ngòn ngff van boa. Noi hàm
xà bòi cùa nò vò cùng phdc tap. Nhìn chung, nò co quan he mal thiét vói càc
vàn de bòn nhàn, già dình, vj thè, quyén Igi, nghTa vu v.v... cùa con nguòi. Hò
thóng td ngff xung hò than toc góm càc td ngff xung bò than toc Irong già
dình hat nhan, td ngff xung hò than toc xuàt phàt td già dinh bai nhàn, td ngff

xung hò biéu Ihj quan he hòn nhan va td ngu xung bò biéu Ibi quan he phàp
luat. Trong tiéng Hàn, tfnh riéng xung hò giffa vg va chóng bao góm tòn xung
va xung hò thàn mài. Tran Duy Tiéu trong "Bào bòi xung hò dàn gian" dà
thóng ké co tói 40 càch. [Bào boi xung hò dan gian. Nxb Dan lòc Quàng Tay
1997. TranglJ
Xung hò than toc chi co thè bàt nguón td ba nhàn tó : huyèl thóng, hòn
nhàn va phàp luàt. Huyét thóng là khài niém sinh hoc. Hòn nhan va phàp luàl
là khài niém luàl hoc va vàn hoà hoc. Hai khài niém này khàc nhau ve bàn
chat trong càch thè hién quan he than toc.
Nghién edu td ngff xung hò thàn toc trong tiéng Hàn cho dén nay vàn
tón lai hai quan diém dói lap nhau ve bàn chat cùa nò. Mot quan diém cho
ràng, tir ngu xung ho than toc là bé ihóng ón dinh, rat fi thay dói. Tiéu biéu
cho quan diém này là Ma Minh Xuàn : "Quan he thàn toc là quan he ca bàn
nhàt giffa nguòi vói nguòi, quan he dò dugc thè hién qua lóp td xung ho Ihàn
toc. Trai qua qua trình lich su làu dai, quan he thàn toc ngày càng ón dinh va
rat ft thay dói. Vi vay, td ngu xung hò biéu Ibi quan he thàn toc cung khòng
mày thay dói, hinh ihành mot he Ihóng dóng \o\ so lugng xàc dinh.'' [ Mil
Minh Xuiuh Tu id hoc xung hò, Nxb Nhan dàn Tliiém Tày, 1992, Tr 2]

12


Nguge lai, Luu Chiéu Ban dai dién cho mot quan diém khàc lai cho
ràng, trong tién trình phàt trién cùa xà bòi loài nguòi, quan he than toc tuy ón
dinh va ft thay dói, nhung lóp td xung hò biéu thj càc quan bé dò luòn luòn
thay dói cùng vói su thay dÓi cùa hình thài xa bòi, phàn ành sinh dòng dién
bién cùa càc giai doan lich su xa bòi. Do dò, nò hoàn toàn khòng phài là mot
con so xàc djnh ma là mot he thóng ma vói con so khòng xàc dinh. Diém này
tuang tu nhu lóp td xung hò thàn toc trong tiéng Viét.
Trong quan niém truyén thóng cùa nguòi Trung Hoa va nguòi Viét

Nam, già dình bao giò cung dóng vai trò vò cùng quan trong, dugc vf nhu
nhffng "té bào", "hình ành thu nhò" cùa xa bòi. Quan bò xà bòi trong chdng
muc nhàt djnh cung dugc coi là quan bé "dai già dình".
Già dinh va xa bòi là hai mòi truòng khàc nhau vói nhffng mói quan he
khàc nhau ve bàn chat. Tuy vày, dói vói nén vàn hoà Trung Hoa va nén vàn
hoà Viét Nam, già dình va xà bòi lai co nhffng mói lién he dàc bici, thàm chi
co Ihé nói co nhffng nel dan xen vào nhau. Tfnh chat già dinh hoà xà bòi cùa
hai dan toc dugc thè hién sinh dòng ngay trong càch xung hò.
Dù bàt ed thòi dai nào, quan he cha con va quan he vg chóng bao giò
cung là mói quan he ca bàn nhàt, bàn chat nhàt, ciing là diéu kién then chót
quyét dinh su tón lai cùa già dình. Trong xà bòi phong kién, mot già dình li
tuòng là già dình td, ngu dai dóng duòng (bón nam thè he cùng chung song),
con cbàu sinh sòi, de hué. Ngày nay, khoa hoc ky thuàt hién dai phàt trién
vugt bàc, vói su bùng nò ve dàn so va càc vàn de nòng hói nhu mòi truòng, lai
nguyén Ihién nhién v.v..., quan niém con dàn cbàu dóng dà irò nén lòi thòi.
Trong qua trình hòi nhap quóc tè, tfnh dòc làp cùa mòi cà nhàn trong xà bòi
ngày càng dirgc coi trong. Màu già dinh If tuòng dà co su thay dói lón, phù
hgp vói xu thè thòi dai, mot càp vg chóng vói mot con (ò Trung Quóc) va hai
con (a Viét Nam). Quan he trong già dình hién dai dà dan thuàn rat nhiéu so
vói già dình Iruyén thóng. Han nffa, tfnh chat dàn chù binh dàng ngay Irong
già dinh dà chiém uu thè. Do dò, nghi thdc giao liép trong già dinh dà ihoài
13


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi

phi

mài han, tir nhién han, khòng con bi trói buòc trong khuòn khó le giào phong
kién nghiém ngat nhu truóc. Tuy vày, nhffng net thuàn phong my lue, dàc
trung vàn hoà trong già dình truyén thóng vàn dugc nàng niu, tran trong va
thè hién rò net trong nghi thdc giao tiép. Càc bàc làm cha, làm me vàn néu
guang sàng ve truyén thóng trén kfnh duói nhuòng cho con cbàu ho hoc tàp,
truóc hét biét càch bài hoà càc mói quan bé trong già dình, sau dò tao nén
tàng vàn hoà de khi buóe vào dòi co thè bài hoà càc mói quan he xà bòi khàc.
Ngoài quan he cha con va quan he vg chóng là nhffng quan he ca bàn
nhàt, bàn chaì nbàì, quan he giffa me chóng nàng dàu - mot mói quan he dac
biét, phi huyét thóng va mang tinh chat "vi cay day leo" vàn là mói quan he
dugc coi là phdc tap nhàt td xua. Tuy nhién, thè he nhffng nguòi dà nén óng
nén bà trong vai trò bó, me chóng va lóp tre vói vai Irò làm nàng dàu trong
già dình hién dai dà co su càch mang thuc su ve tu tuòng. Nhffng màu thuàn
giffa me chóng nàng dàu xua nay dà dugc khàc phue. Vt^i mò hinh già dinh
hién dai va nhjp song khan Iruang cùa xà bòi hién dai, mòi truòng giao liép
giffa me chóng, nàng dàu cung khòng con phó bién va chju su ràng buòc dòn
mdc khàc nghiet nhu truóc. Khòng khi dàn chù binh dàng, tòn Irong làn nhau
trong quan he già dình ngày càng chiém uu thè. Vàn de me chóng, nàng dàu
khòng con là diém nòng trong già dinh cung nhu xà bòi nffa. Do vay, khào sàt
M su dung cùa lóp td xung hò trong già dinh, chung tòi chù yéu làp irung vào
vàn de xung hò giffa cha me va con cài, giffa vg va chóng, lìm ra nhffng quy
luàl chi phói su su dung td xung hò trong càc mói quan he giao tiép dò. Su so
sành tìm ra nhffng tuang dóng va khàc biét trong xung hò già dình cùa tiéng
Hàn va tiéng Viét giùp chung tòi khàng djnh Ihém ve bàn sàc dòc dào cùa
mòi dàn toc, dù ho co chung mot khòng gian vàn hoà. Vi vày, xung ho Ihàn
toc là diéu hét sdc If ihù, mang tfnh dàc thù trong nghién edu vàn hoà xung hò
cùa hai ngòn ngff này.
Néu khài niém già dinh dugc hiéu theo nghTa ròng cùa nò ibi con nguòi

sinh ra va tham già vào boat dòng giao tiép ngòn ngff dàu lién là mòi Iruòng
14


giao tiép già dình. Vói tu càch là té' bào cuà xa hói, già dình co vai trò to lón
dòi vói giao tiép ngòn ngO cùa con nguòi.
1.3. Khài nicm ve xurng ho va tir ngur dùng de xirng hò
(1) Xung hò là tén goi biéu thj quan he qua lai dùng óé xung gpi truc
dién. Xung goi là nhffng tu xung hò ma con nguòi dùng nò de biéu thi mot
moi quan he tuong hò nào dò hoàc biéu thi su khàc biét ve thàn the, dia vj,
nghé nghiép... nhu c/ia me, chóng, su phu, dóng chi. [ Tu dién càch dùng
tiéng Hàn hién dai, Nxb Tliiéu nièn nhi dóng Giang Tó, 1994 Tr. 127]
(2) Pham trù xung ho hay pham trù ngói bao góm nhung phuang tién
chiéu vàt, nhò dò nguòi nói tu quy chiéu, ture tu dua minh vào dién ngòn (tu
xung) va dua nguòi giao tiép vói minh (dòi xung) vào dién ngòn. [Dò HOv
Chdu- Dai cuong ngu dung hoc, Tàp II, Nxb GD 2000]
Tlico càc dinh nghla trén, xung hò là hai mat tón tai dóng thòi trong
mot cuòc thoai, xung hò (hay xung goi) bao góm "xung" (tu goi tén minh) va
"hó'Xgoi tén nguòi khàc). Có thè nói "xung" va "hò" xuat hién à hàu hét càc
cuòc thoai bao góin xung goi ft nhàt hai dòi tuong truc tiép tham già cuòc
thoai va càc dói tuong tham già giàn tiép (khòng hién dién hay dói tugng thur
ba). "Ngay cà trong truòng hgp vang mat tu xung hò, cung có thè coi là mot
su có mat khòng hicn huu va vàn chuyén tài mot y nghla nhà'l dinh." [Nguyén
Vàn Kliang, Ngòn ngff hoc XH. tr.16]. Ngòn ngff bao giò cung gàn vói tu duy
de thuc hién chdc nàng nhàn thdc). Nguòi ta tu duy bang ngòn ngff, do vay,
khòng có ngòn ngu Ibi khòng có tu duy. Ngòn ngff cùa mói dan toc phàn ành
mot càch ro net nhàt nhffng dàc diém cùa tu duy, dàc trung cùa vàn hoà,
truyén thóng cót càch cùa tdng dan toc. Do dò, so lugng, dàc tfnh va qua trình
hành chdc cùa lóp td xung bò cùa mòi dan toc có khàc nhau. Ngay Irong mot
dan lòc, ò mòi giai docin lich su cu thè va trong mot diéu kién dia If cu thè

khàc nhau cung có càch biéu dal xung hò khàc nhau. Nhu vày xung hò bao
hàm cà tfnh Hcb dai va dóng dai. Nò nhu là mot su lién tue, nói kèl qua khd
vói hién lai va tuang lai. Dóng thòi trong dién lién cùa qua trình giao tiép lai
15


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi

có nhffng bién dòng nhàt dinh. Trong qua trình giao tiép, xung hò chiù tàc
dòng cùa nhiéu yéu tó nhu : vi thè, tuoi tàc, giói tfnh, nghé nghiép, hòn nhàn
cung nhu vai giao tiép cùa tdng dói tugng tham già giao tiép v.v... Càch xung
hò cung nhu viéc lira chon td xung hò dugc quy djnh bòi dói tugng cung nhu
quan he giffa càc dói tugng tham già giao tiép vói nhau. Nò chi phói cà qua
trình giao liép va có thè thay dói theo dién tién phdc tap cùa cuòc thoai.
"Td xung hò nhu vày khòng chi là còng cu de nguòi nói thuc hién cài
viéc khòng thè khòng làm là dua minh va ngudi dói thoai vói minh vào cuòc
thoai, ma con là còng cu de nguòi nói tu minh càu thùc minh va càu thuc
nguòi khàc trong khuòn khó mot kiéu quan he lién cà nhàn nhàt dinh. Muón
chuyén sang kiéu quan he lién cà nhàn khàc, nguòi giao liép truóc bèi phài
dùng td xung hò de thuang lugng. " [Dà Hiru Chùu- Dai cuang ngff dung
hoc, Tàp II, Nxb GD 2000]. Nhu vay, xung hò thuòc binh dién lòi nói, dugc
coi nhu là mgl hành vi ngòn ngff. Càc phuang tién dùng de xung hò dugc lira
chon vào dién ngòn mang chdc nàng quy chiéu va có thè su dung luàn phién
giffa nguòi nói va nguòi nghe cho phù hgp tfnh chat cùa cuòc Ihoai.

Xung hò có nghTa ròng va nghTa bep. Vói nghTa ròng, xung hò chi cà
nguòi va vai. Vói nghTa bep, xung hò chuyén dùng cho nguòi, nò chi càc hình
thuc xung hò su dung trong giao tiép già dinh va xà bòi cùa con nguòi. Nhu
vày, xung hò chiù su tàc dòng rat lón cùa càc vàn de thuòc ITnh vuc vàn hoà,
xa bòi. Vai giao tiép dà dugc xàc djnh qua viéc lua chon td xung hò. Nói càch
khàc, qua vice su dung td xung hò, nguòi tham già giao tiép dà xàc dinh dugc
vj ihè cùa minh va cùa nguòi nghe. Xung hò vói tu càch vda là mot hành vi
khi nò quy chiéu càc nhan vài giao liép, dóng thòi là mot phuang thdc khi no
thè hicn tfnh lich su bang càch xàc dinh ngòi vi cùa ho. Td xung hò chfnh là
lui bicu xàc dinh vai giao tiép, quan he giao tiép giffa nguòi vói nguòi. No vda
là phuang lién vira là chat liéu cùa qua trình giao liép. Nghién edu ve xung
hò, nguòi la có thè xcm xct a ràl nhiéu khfa canh. Chàng han: pham vi xung
hò, khuòn màu xung hò, kiéu xung hò. Pham vi cùa xung hò bao góm xung
16


hò trong già dình va xung hò ngoài xa hói. Khuòn màu xung hò góm xung hò
Ijch su va khóng lich su. Kièu xung hò góm xung hò tuang dng chfnh xàc va
xung hò tuang dng khòng chfnh xàc.
1.4. Xung ho voi dac trung vàn hoà dàn toc
1.4.1. "Vàn hoà (culture) chi thè tóng hgp càc di tfch, di vàt trong cùng
mot thòi kì Ijch su ve màt khào có hoc. Nhffng còng cu, dung cu, ky thuàt che
tao gióng nhau là dac trung cùa cùng mot loai hình van hoà. Vàn boa cung là
su tóng hoà cùa cài do loài nguòi sàng tao ra, dac chi cùa cài tinh thàn nhu
van hoc, nghé thuàl, giào due, khoa hoc. " [ Tan td dién Hàn ngff hién dai, Tr.
1714]. Van hoà hoc là mot mòn khoa hoc nghién edu ve càc hién tugng vàn
hoà va he thóng vàn hoà, tiéng Anh goi là "The Science of Culture" (Khoa
hoc vàn hoà). Nò nghién edu chù yéu càc vàn de nhu : nguón góc, dién bién,
sir truyén bà, bàn chat, két càu, chdc nàng, tfnh còng dóng va cà biét cùa vàn
hoà cung nhu nhffng quy luàt dàc thù, quy luat chung cùa vàn hoà. Xà bòi

loài nguòi bao góm càc quan he qua lai va càc phuang thdc hành vi tuang dng
giffa nguòi vói nguòi. Vàn hoà hoc dàc biét quan tam dén vàn de hai nhàn
trong he thóng xung hò - vàn de quan he than toc, dóng thòi quan tàm nghién
cuu ve càc thuóc tfnh bàn chat cùa nò.
Càc quan niém ve vàn hoà déu cho ràng, loài nguòi phói thai va sinh ra
trén ca thè me, cho nén giffa me va con tàt yéu tón lai quan bé so thuòc ve
mal huyèl thóng va quan he ve màt vàn hoà. Màt khàc, vàn hoà con khu biét
cà thè nam nff, nhàm thè che hoà quan he hòn nhàn giffa nam va nff. Nhu vày
dà hinh thành nén hai mói quan he thàn toc : quan he me con va quan he hòn
nhan nam nff. Hai quan he này lai san sinh ra hàng loat càc quan he than toc
tuang dng nhu : cha, anh, chi, em, bó me vg, chù, bàc, anh em ho v.v... Quan
niém cùa nguòi Vici Nam va nguòi Hàn ve già dinh truyén thóng là td ngu
dai dóng duòng cho "mot cay ed mòc, qué boè day san " tuy dén xà bòi hicn
dai khòng con giff nguyén y nghTa, nhung nò chdng tò quan he thàn toc trong
giao tiép xà bòi cùa nguòi Hàn va nguòi Viét xua nav liió''* h^ vtYndÀ ihen
r DAI H O C Q U Ó C GiA H'A [^Jt>i
TRUNG TÀM THÓNG TIN THLf VIF.N !

17


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi

chót. Vàn hoà hoc thuòng coi thuàt ngO biéu thi he thóng thàn toc cùa ngòn

ngO còng dóng là "xung hò thàn toc". Càc tir ^

^ M !i^ huynh, cté, thu,

mudi [rong tiéng Hàn va anh, chi, em... trong tiéng Viét déu dugc phàn biét
trén tiéu chi giói tinh va tuoi tàc. Nhung càc ngòn ngO phuong Tày nhu : tiéng
Anh, tiéng Due, tiéng Phàp v.v... thi chi dua trén tiéu chi giói tfnh.
1.4.2. Mot còng dóng xà hòi nhà't dinh là hinh thài tó chùc cùa mot giai
doan phàt trién vàn hoà nhàn loai nhàt djnh. Trong dò, xung hò luòn là san
ph.'im cija nén van hoà dò va là ki hiéu vàn hoà cùa quan he giao tiép giua
nguòi vói nguòi trong còng dóng. Xa hòi loài nguòi khòng ngùng phàt trién
theo dòng chày bài tàn ciJa thòi gian. Trong tién trình lich su dò, "càu Irùc xà
hOi phàn hoà bOc lo rò trong càu Irùc ngòn ngCr, ihòng qua nhOng càch nói
nàng, xung hò nhàt djnh. Hon nua, nò dòi hòi chfnh ngòn ngu nhffng phuong
lién hién thuc: nguòi nói trong càc tinh huòng giao tiép phài tien hành lua
chon càc don vi ngòn ngff nhàm thè hién thài dò cùa minh dói vói nguòi dói
thoai. Tliài dò nào là tuy thuòc vào khoàng càch xà hòi giffa ho: tuoi tàc, giói
tfnh, dia vi xà hói, nghé nghiép, mùc dò quen biét, tinh càm... " [Nguyén Vàn
Chién- Ngòn ngff hoc dói chiéu va dòi chiéu càc ngòn ngff Dòng Nam ADHSPNNHiNòi, 1992].
He thóng xung hò trong tiéng Hàn dugc san sinh trong boi cành vàn
hoà xà bòi cùa dàn toc Hàn. Td thòi Bàn Co khai tbién làp dia, trong y Ihdc
cùa dàn toc Hàn dà xàc dinh rò ve thd bàc cao thàp khàc nhau cùa vu Iru va
nhan sinh. Ngay trong truyén thuyét ve su hình thành vu tru, nguòi Hàn td xa
xua da hình dung trai dal nhu là mot qua trdng khóng lo: khi va ra, phàn tinh
tuy va nhe dà bay lén bién thành tròi, phàn khòng tinh tuy va nàng ibi làng
xuóng bién thành dàt va quan niém dò càng dugc khàc sau, phó bién qua han
2300 nàm xà bòi phong kién hinh thành va phàt trién. Vi ihé, nguòi Hàn ràl
coi trong trai tu quan he "thàn sa truòng àu" ( quan he thàn sa, già Ire). Quan
niém này khàc vói quan niém vàn hoà phuang Tày. Càch xung goi quan he

18


thàn toc trong càc ngòn ngff phuang Tày là trung hoà, cà thè hoà non kco theo
so lugng td xung hò ò càc ngòn ngff phuang Tày han che trong càc td nhàn
xung han so vói tiéng Hàn va tiéng Viét. Chfnh vi vày, nhiéu y kién cho ràng,
trong càc ngòn ngff An Au khòng thè xàc djnh dugc net khu biét tinh té trong
quan he xung hò cùa mòi Ihành vién san sinh qua qua Irinb giao tiép. Ciiàng
han, trong tiéng Anh hién dai, td Uncle dùng de chi chung cho bàc, chù^
cau..., Brolhcrchi anh va em trai, Sisler chi chj em gài, Vou chi chung ngòi
thu hai, ngòi 3 thi có phdc tap han, (góm He, She, Jliey,.) nhung chung chi
ddng lai a pham trù ngff phàp (so va gióng) ma khòng thè có cà mot nhóm Id
dùng de dién tà ngòi vói nhffng sàc thài y nghTa biéu càm khàc nhau nhu
trong tiéng Hàn va tiéng Vici.
Td quan niém le giào phong kién ve vu tru: Ihién tón dia ti, càn ìchón
dinh Ili (tròi cao, dàt thàp, dao tròi dàt dà djnh san rói) - (Chu dich - Soàn
truyén- "Chu dich", Nxb Tóng hgp Dai Nam, 1982), dà kéo theo quan niém
nhan sinh: nam tón nO li, Trong quan niém ve quan he già dinh, xà bòi dcu
phàn ành sàu sàc vàn de tòn ti tràt tu. Vf du, phu nff bao giò cung ha ihàp
minh xuóng mot bac khi tu xung. Vói truyén thóng trong linh càm, irong
danh du, dàn toc Hàn dà coi còng dóng cùa minh là mot dai già dình. Do dò,
vàn de xung hò trong già dinh va ngoài xà bòi da dan xen vói nhau. Chfnh vi
vày, tir ngff xung hò trong quan he giao tiép xà bòi ò tiéng Hàn dà phàn thành
xung hò theo nghé nghiép, chdc vu, xung bò phong theo xung hò thàn toc va
càc càch xung hò khàc.
Vg goi chóng là -^ fH % (nga mòn già) » ^f^ a -f- (na khàu tu). chóng
goi vg là ^\ % \^ ó^J (nga truòng quy dfch),

^ ìk % ^^ (nga oc li dfch)...,

tuang du(tng vói " nhà tòi", "òng ày nhà tòi", "bà ày nhà tòi"... trong tiéng
Vici. Tuy nhién, néu càn ed vào nghTa cùa tó hgp td xung goi này, (ngà
truòng quy dfch- nguòi lay hòm chia khoà), (ngà oc If dfch- nguòi trong nhà),
có the dò dàng nhan thày ràng, càch xung goi cùa nguòi chóng dành cho va


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi

dò khòng phài khòng eò If do, càch xung goi dò da thè bién rò net vj ibé cùa
nguòi vg trong già dình.
Nghién edu nói dung ngff nghTa phong phù trong nhffng td xung hò dò,
có thè thày dugc che dò xa boi, dién mao vàn boa, tam If dàn toc cùa mot xà
bòi nhàt djnh, dóng thòi có thè khào sàt càu truc cùa tir xung hò vói tu càch là
nhffng kf hiéu khòng thuàn tuy ngòn ngff ma mang dàm hàm y vàn hoà truyén
thóng.
1.4.3. Mot trong nhffng dac trung cùa vàn hoà truyén thóng Trung Hoa
là chju ành buòng sàu sàc quan niém luàn li Nho giào. Quan niém luàn If là
mot bó phan càu thành quan trong cùa nén vàn hoà dàn toc Hàn. Dal nuóc
Trung Hoa trai qua han 2300 nàm xa bòi Phong kién, tu liròng Nho già Ihóng
soài, ngu Irj trong suol he tu tuòng cùa cà mot dàn toc. "Vàn boa Nho già là
chù thè cùa vàn hoà dàn toc Hàn. Dac diém cùa vàn hoà Nho già là coi Irong
trai tu xà bòi", va "cà xa bòi vSe Irò thành mot tó chdc có lòn ti irai tu " [Ma
Hong Co\ TlìUùng Khanh Phong- Xung vj ngff, Tr. 47]. Quan niém truyén
thóng dò dà hình thành nén y thdc coi luàn If cuang thuòng là Ihiéng liéng, su

khàc biét ve dàng càp trong xà bòi là vTnh hàng, bàt bién. Moi nguòi trong xà
bòi déu phài khóng che hành vi, ngòn ngff cùa minh theo chuàn mire xà bòi
dò de giff cho xà bòi an lae thài hoà. Nhàm dàp dng yéu càu dò, trong he
thóng td virng tiéng Hàn dà xuàt hién mot lóp td ngff khà lón có khà nàng khu
biét dugc y nghTa tòn li tràt tu giffa càc thành vién tham già giao tiép. Trong
liéng Viét cung có tinh hinh tuang tu.
Ve mal tòn ti trai tu, td ngff xung hò trong tiéng Hàn va tiéng Vici bao
góm hai lóp "tòn hò" va "khiém xung". Tòn hò tue là hò goi nguòi nghe vói
thài dò tòn trong va khiém xung tdc là tu xung minh vói thài dò nhùn nhuòng.
Le nghi làp tue td ngàn xua dà ành buòng sàu sàc va chi phói (\6\\ giao liép,
thè hién mòi càch rò net qua càch xung hò trong già dinh va ngoài xà bòi.
Ngoài xà bòi thè bién phcp xà giao Ijch Ihièp, trong già dinh thè hicn le ihói
già phong, nép song vàn hoà , tòn li tràt tu giffa càc thè he va càc ihành vicn.
20


Chàng han, thòi nhà Chu, Trung Quóc có dai da thuc hién "le ché^' muc dfch
là de duy tri che dò dàng càp làm cho "tòn ti hffu biét, quy tién hffu sai,
truang àu hffu tu" (tràt tu cao thàp, sang ben, già tre...déu dugc quy dinh rò
ràng). Ve sau, tuy che do le nghi dò khòng con nffa, song ành buòng cùa nò
rat sàu sàc. Mot trong nhffng biéu hién dò là viéc chù y dén nghi le trong giao
tiép xa bòi va giao tiép già dình, dàn dàn hinh thành nén tap tue va kco theo
su xuàt hién mot loat phuang thdc tu xung mình va hò goi dÓi phuang. Càc
càch xung hò này luan theo nguyén tàc là càn khiém nhuòng khi tu xung va
kfnh trong kbi bò goi dói phuang.
Nhu vày, do tàc dòng cùa vàn hoà truyén thóng, giao tiép ngòn ngff thè
hicn quan bé giffa nguói vói nguòi trong xa bòi nói chung va quan he giffa càc
thành vién trong già dình nói riéng. Dóng thòi thóng qua giao tiép ngòn ngff
nhàm khòng ngdng tàng ciròng, cùng có càc mói quan he dò. Có thè nói,
trong giao liép ngòn ngff, td ngff xung hò bao giò cung dóng vai Irò vò cùng

quan trong quyét djnh hiéu qua giao tiép. Qua càch xung hò, có thè xàc djnh
vai giao tiép ma nguòi nói có thè dà làm thòi xàc djnh ra, nhàm thuc hicn mot
muc dfch giao tiép nào dò. Td ngff xung hò cung là bdc Iranh sinh dong,
muòn màu muòn ve, phàn ành bó mal vàn hoà xà bòi va càc mói quan he xà
bòi cùa mot dan toc. Xà bòi hinh thành, phàt trién va bién dòng thi dóng thòi
cung có su xuàt hicn, phàt trién va bién dói càch xung hò cho phù hgp vói càc
quan he xà boi dò.
1.5. tinh lich su vói vàn de xung hò
Trong qua trình giao tiép ngòn ngff, vàn de xung hò, quan he lién cà
nhàn déu có quan he mal thiét vói tfnh lich su. Lich su ò Trung Quóc cung
nhu Vici Nam déu bàt nguón td nhffng che djnh ve "le" Irong xà boi phong
kién va dugc hiéu vói nghTa ròng bao góm moi càch dng xu Irong xà ligi phài
trién ve mal tó chdc. Trong "Le ki - Khùc le ihugng" có vièt : "Phù lo già, tu
ti nhi tòn nhan'" (Le cbinh là tu ha thàp mình va de cao nguòi khàc"), Dicn
Hué drang trong còng trình nghén edu xung hò cùa mình dà khàng dinh:
21


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi

"Ljch su là su thè hién cài vàn minh tién bó cùa loài nguòi. Khòng có nguòi
nào lai thfch nhffng lòi le va cu chi thiéu ljch su. Ljch su bao góm hai phuang
dién: kinh va khiém. Trén thuc té, hai phuang dién này luòn luòn hò trg cho
nhau. Nguòi biét kfnh trong nguòi khàc thi tàt phài biét tu ha mình. Nguòi

biét tu ha mình tdc là biét tòn trong nguòi khàc." [Dién Hué Cuang 470] Cho
dén nay, càc còng trình nghién edu hién dà còng bó déu dua trén ca so càc
hién tugng thè hién tfnh lich su de xày dung If thuyét ljch su. G.N. Lcech,
nhà ngòn ngff hoc ngudi Anh dà dua trén ca so nhffng thành tiru nghién edu
cùa càc hoc già truóc dò de néu ra nguyén làc ljch su trong bòi Ihoai. Ong cho
ràng, nguyén tàc hgp tàc chi có thè can thiép vào vàn de nguòi nói va nguòi
nghe nói gì va li giài ngu y cùa dói phuang nhu thè nào trong qua trình bòi
thoai. Nguyén tàc lich su dà bù dàp nhffng diéu bàt càp. Nhffng tàc già lón
thuòng dugc nhàc dén khi bàn ve tfnh ljch su là R. Lakoff, G.N. Leech,
P.Brown va S. Levison. Diém chung cùa càc tàc già này ò chò quan niém lich
su là nhffng chién lugc su dung ngòn ngff dùng de Irành su dung dò trong giao
tiép. Tfnh Ijch su theo quan niém cùa càc nuóc phuang Dòng là "chuàn mire"
do xà bòi quy dinh va nhffng hành vi luàn thù nghiém ngàt chuàn mire dò.
"Ljch su" tiéng Hàn là "lé mao" 4L ^ . Trong "Thuyét vàn" giài Ihicb
"le già 11 dà, sa dT su thàn tri phùc dà" (lé là cài dùng de phung su thàn linh
nhàm ban phùc lón). Noi dung cùa lé do Tbién tir nhà Chu dàt ra va Irò thành
nén tàng luat phàp cùa giai cà'p thóng Irj phong kién, duy tri hàng mày ngàn
nàm, cung là chuàn mire cao nhàt cùa quy pham dao ddc xa bòi. Tàt cà pljuc
vu cho viéc xày dung mot xà bòi trong dò có su phàn biét rach ròi dàng càp,
sang ben, già tre, giàu nghco...
Dàng ve, cir chi, lai nói là ba mal thè hién cu ihé cùa tfnh lich su. Ba
phuang dién này tuy có khàc bici nhung lai lién he mai IhicT vói nhau. Trong
dò, lòi lé, dàc bici là càch xung hò nhu thè nào de phù hgp vói le, phù hgp vói
quy pham dao ddc xà bòi là vàn de càn quan tam hàng dàu Irong giao liép
ngòn ngff. Trong quan he giao liép, càc dói tugng tham già dói ihoai thuòc
22


nhffng nhóm x3 hòi riéng biét, vi thè dàc diém ngòn ngff cùa nhóm này có thè
khàc vói càc nhóm xa bòi khàc. Tuy nhién, td nhffng góc dò khàc nhau, mòi

ngudi lai thuòc ve mot sÓ nhóm xa bòi khàc nhau. Trong mot qua trình giao
tiép ngòn ngff cu thè, hai ben dÓi thoai co thè sàm vai thành vién cùa mot
hoac mot vài nhóm xa bòi nào dò. Do dò, quan he giffa hai ben tham già giao
tiép khòng dan giàn là quan he giffa nhóm xà bòi thuòc ve nguòi phàt ngòn va
nguòi nhan ngòn. Có khi nò là su tóng hoà cùa nhffng nhóm xà bòi ma nguòi
tham già giao tiép là dai dién.
Trén thuc tè, ai cung có thè nhàn thày ràng lich su là mot pham trù gàn
lién vói ljch su phàt trién cùa càc nén vàn hoà, trong dò phàn ành càc nén nép
vàn hoà cùa dan toc. Mài khàc, ljch su cung gàn vói su phàt trién vàn hoà cùa
tdng cà nhàn. Nhu vay, Ijch su dugc thuc hién bòi tdng cà nhan trong tdng
nén vàn hoà cu thè. Càc chién lugc lich su là nhffng phuang thdc ma mòi cà
nhàn ^ thdc dugc trong nén van hoà cùa mình va có gang ihuc bién chung,
nhung viéc ihirc hién càc chién lugc ljch su phài dugc còng dóng chàp nhàn,
tdc là phài luàn theo su che djnh cùa xà bòi. Do do mot hành vi Ijch su ò noi
này lai có thè khòng phài là thfch hgp vói càch quan niém ve lich su ò mot
mién dàt khàc. Mòi dàn toc déu có nhffng quan niém khàc nhau ve tfnh lich
su Irong giao tiép. Ha thàp mình va de cao nguòi khàc chfnh là mot dàc diém
lón cùa phép lich su mang màu sàc Trung Quóc.
1.6. NghTa quyén lire va két lién trong xung ho
NghTa quyén lue va két lién trong xung bò con goi là nghTa lién cà
nhan trong giao tiép ngòn ngff nhu trén da chi ra, bé thóng xung hò trong càc
ngòn ngff gàn lién vói dàc trung cùa tdng dàn toc. Td xung hò va càch xung
hò phàn ành dàc Irirng vàn hoà truyén thóng, tàp tue cùa tdng dàn toc, ncn có
bé thóng xung hò mang dam tfnh dàn chù va binh dàng,

có he thóng xung

hò mang dam màu sàc tòn ti, quyén lue, lai cung có he thóng mang dàm màu
sàc doàn két, than ài, hoà dóng giffa càc dói luang tham già giao liép.

23