Luận văn quản lý giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1 ở các trường mầm non quận bắc từ liêm, thành phố hà nội
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.99 MB, 104 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
HOÀNG THỊ HỢP
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC CHO TRẺ 5 TUỔI
CHUẨN BỊ TÂM THẾ VÀO LỚP 1
Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON
QUẬN BẮC TỪ LIÊM – THÀNH PHỐ HÀ NỘI
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
HÀ NỘI 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
HOÀNG THỊ HỢP
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC CHO TRẺ 5 TUỔI
CHUẨN BỊ TÂM THẾ VÀO LỚP 1
Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON
QUẬN BẮC TỪ LIÊM – THÀNH PHỐ HÀ NỘI
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã ngành: 8140114
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS: Nguyễn Văn Mã
HÀ NỘI 2018
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan: Đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu
nêu trong luận văn là trung thực. Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của
mình.
Tác giả luận văn
HOÀNG THỊ HỢP
Lêi c¶m ¬n !
Với lòng biết ơn sâu sắc, em xin chân thành cảm ơn PGS.TS Nguyễn Văn Mã
– Thầy đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ em trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn
thành luận văn.
Em xin trân trọng cảm ơn các thầy giáo, cô giáo trong khoa Giáo dục Mầm
non, trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 đã giúp đỡ, động viên, khuyến khích và
tạo mọi điều kiện cho em học tập, nghiên cứu.
Xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, tập thể giáo viên, trường MN Liên
Mạc, MN Đông Ngạc A, MN Đông Ngạc B, MN Tây Tựu, MN Thượng Cát, MN
Thụy Phương, MN Phúc Diễn, MN Hồ Tùng Mậu, MN Minh Khai, MN Kiều
Mai–Quận Bắc Từ Liêm - Hà Nội đã tạo điều kiện về thời gian, cung cấp số liệu,
đóng góp ý kiến cho đề tài
Mặc dù rất cố gắng, nhưng chắc chắn luận văn không thể tránh khỏi những
thiếu sót. Kính mong được sự chỉ dẫn, góp ý của quý thầy cô, các nhà khoa học
trong hội đồng khoa học cùng các bạn đồng nghiệp để luận văn hoàn thiện hơn.
Tôi cảm ơn các bạn đồng nghiệp, bạn học đã chia sẻ kinh nghiệm nghiên
cứu khoa học, hỗ trợ tôi tìm nguồn tài liệu liên quan đến đề tài.
Hà Nội, tháng 7 năm 2018
Tác giả
Hoàng Thị Hợp
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
LỜI CẢM ƠN
MỤC LỤC
DANH MỤC VIẾT TẮT
DANH MỤC BẢNG BIỂU
MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC
CHO TRẺ 5 TUỔI CHUẨN BỊ TÂM THẾ VÀO LỚP 1 ............................... 5
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ..................................................................... 5
1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài .............................................................. 5
1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước .............................................................. 7
1.2. Một số khái niệm cơ bản ............................................................................ 10
1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường ..................................... 10
1.2.1.1. Khái niệm quản lý .................................................................................. 10
1.2.1.2.Khái niệm quản lý giáo dục .................................................................... 11
1.2.1.3.Khái niệm quản lý nhà trường ................................................................ 13
1.2.2.Trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1....................................................... 13
1.2.3. Hoạt động giáo dục trẻ, hoạt động giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm
thế vào lớp 1. ....................................................................................................... 14
1.2.3.1 Khái niệm hoạt động giáo dục trẻ ........................................................... 14
1.2.3.2. Hoạt động giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1 ............ 15
1.3. Giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1 ................................. 15
1.3.1. Đặc điểm tâm sinh lý của trẻ 5 tuổi ......................................................... 15
1.3.2. Mục tiêu giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1 ................. 18
1.3.3. Nội dung giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1 ................ 19
1.3.3.1. Phát triển thể chất .................................................................................. 19
1.3.3.2. Phát triển nhận thức............................................................................... 19
1.3.3.3. Phát triển ngôn ngữ................................................................................ 20
1.3.3.4. Phát triển tình cảm xã hội ...................................................................... 20
1.3.3.5. Phát triển thẩm mĩ .................................................................................. 20
1.3.4. Phương pháp, hình thức giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp
1 ........................................................................................................................... 21
1.3.4.1. Phương pháp giáo dục ........................................................................... 21
1.3.4.2. Hình thức giáo dục ................................................................................. 22
1.4. Quản lý hoạt động giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1 23
1.4.1. Quản lý việc xây dựng và thực hiện kế hoạch hoạt động giáo dục cho trẻ
5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào vào lớp 1................................................................ 24
1.4.2. Quản lý nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn
bị tâm thế vào lớp 1. ........................................................................................... 25
1.4.3. Quản lý các điều kiện cơ sở vật chất, phương tiện phục vụ hoạt động giáo
dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1 ................................................... 25
1.4.4. Kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị
tâm thế vào lớp 1................................................................................................. 26
1.4.5. Quản lý việc phối hợp với gia đình, các tổ chức xã hội trong các hoạt
động giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1 ................................. 27
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý giáo dục tâm thế cho trẻ 5 tuổi chuẩn
bị vào lớp 1. ........................................................................................................ 28
Kết luận chương 1 ............................................................................................. 31
Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC CHO TRẺ
5 TUỔI CHUẨN BỊ TÂM THẾ VÀO LỚP 1 TẠI CÁC TRƯỜNG MẦM
NON QUẬN BẮC TỪ LIÊM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ................................. 32
2.1. Khảo sát thực trạng ................................................................................... 32
2.1.1. Mục tiêu khảo sát ..................................................................................... 32
2.1.2. Nội dung, đối tượng, phương pháp khảo sát .......................................... 32
2.1.2.1 Nội dung khảo sát.................................................................................... 32
2.1.2.2. Phương pháp khảo sát............................................................................ 32
2.1.2.3. Đối tượng khảo sát ................................................................................. 33
2.1.3. Địa bàn, thời gian khảo sát ...................................................................... 33
2.2. Khái quát tình hình kinh tế, xã hội và giáo dục của Quận Bắc Từ Liêm,
Thành phố Hà Nội .............................................................................................. 33
2.2.1. Khái quát tình hình kinh tế, xã hội của Quận Bắc Từ Liêm, Thành
phố Hà Nội ......................................................................................................... 33
2.2.2. Tình hình giáo dục mầm non Quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội ................... 34
2.2.2.1. Qui mô, mạng lưới.................................................................................. 34
2.2.2.2. Đội ngũ cán bộ giáo viên nhân viên ...................................................... 34
2.2.2.3. Thành tựu giáo dục mầm non................................................................. 35
2.3. Thực trạng hoạt động giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1
ở các trường mầm non Quận Bắc Từ Liêm, Thành phố Hà Nội ................. 35
2.3.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ, giáo viên và phụ huynh về tầm quan
trọng của hoạt động giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1. ....... 35
2.3.2. Thực trạng nội dung hoạt động giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế
vào lớp 1 ở các trường mầm non Quận Bắc Từ Liêm ...................................... 37
2.3.3. Thực trạng phương pháp, hình thức tổ chức hoạt động giáo dục cho trẻ
5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1 ở các trường Mầm non quận Bắc từ Liêm, Hà
Nội ....................................................................................................................... 39
2.3.3.1. Thực trạng việc thực hiện các phương pháp hoạt động giáo dục trẻ 5 tuổi
chuẩn bị tâm thế vào lớp 1 ở trường Mầm non quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội ...... 39
2.3.3.2.Thực trạng thực hiện hình thức tổ chức hoạt động giáo dục trẻ 5 tuổi theo
Bộ Chuẩn phát triển trẻ em 5 tuổi ở trường Mầm non ....................................... 41
2.4. Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế
vào lớp 1 ở các trường mầm non Quận Bắc Từ Liêm, Thành phố Hà Nội . 42
2.4.1. Thực trạng xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch hoạt động giáo dục
cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1 .......................................................... 42
2.4.1.1. Thực trạng xây dựng kế hoạch hoạt động giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn
bị tâm thế vào lớp 1
....................................................................................... 42
2.4.1.2. Thực trạng việc tổ chức thực hiện kế hoạch hoạt động giáo dục cho trẻ 5
tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1 ........................................................................... 44
2.4.2. Đánh giá về thực trạng quản lí nội dung, hình thức, phương pháp giáo
dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1. .................................................. 46
2.4.3 Thực trạng quản lý cơ sở vật chất đảm bảo hoạt động giáo dục cho trẻ 5
tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1. ........................................................................ 47
2.4.4. Thực trạng quản lý việc phối hợp với gia đình, các tổ chức xã hội trong
các hoạt động giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1. ................. 49
2.5. Đánh giá chung về quản lý hoạt động giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị
tâm thế vào lớp 1 ở các trường mầm non Quận Bắc Từ Liêm, Thành phố Hà
Nội ....................................................................................................................... 52
2.5.1. Những kết quả đạt được........................................................................... 52
2.5.2. Những hạn chế, thiếu sót ......................................................................... 53
2.5.3. Nguyên nhân của những hạn chế ........................................................... 53
Kết luận chương 2 ............................................................................................. 55
Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC CHO TRẺ 5 TUỔI
CHUẨN BỊ TÂM THẾ VÀO LỚP 1 Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON QUẬN BẮC TỪ
LIÊM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI. ............................................................................... 56
3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ................................................................... 56
3.1.1. Đảm bảo tính mục tiêu ............................................................................. 56
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ......................................................... 56
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính toàn diện ......................................................... 57
3.2. Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào
lớp 1 ở các trường mầm non Quận Bắc Từ Liêm, Thành phố Hà Nội. ....... 57
3.2.1. Tổ chức nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên, phụ huynh về
vai trò, ý nghĩa của giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1. ............. 57
3.2.2. Quản lí nội dung hoạt động giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào
lớp 1. .................................................................................................................... 61
3.2.3. Tăng cường quản lý việc phối hợp giữa gia đình, nhà trường và các lực
lượng xã hội trong tổ chức giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn tâm thế vào lớp 1. 65
3.2.4.Chú trọng quản lí tốt các điều kiện về cơ sở vật chất, kỹ thuật giáo dục
cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1. ......................................................... 69
3.2.5. Tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá việc thực hiện giáo dục cho trẻ 5
tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1. ........................................................................ 72
3.3. Khảo nghiệm về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ........ 74
3.3.1. Phương pháp khảo nghiệm ..................................................................... 74
3.3.1.1. Mục đích khảo nghiệm .......................................................................... 74
3.3.1.2. Đối tượng khảo nghiệm .......................................................................... 74
3.3.1.3. Quy trình khảo nghiệm ........................................................................... 74
3.3.2. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................... 74
Kết luận chương 3 ............................................................................................. 80
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................... 81
1. Kết luận .......................................................................................................... 81
2. Khuyến nghị ................................................................................................... 82
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1 Nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn
bị tâm thế vào lớp 1 ............................................................................................. 36
Bảng 2.2. Đánh giá của GV và CBQL về việc thực hiện nội dung hoạt động giáo
dục trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1 ở trường MN...................................... 37
Bảng 2.3. Đánh giá của GV và CBQL về mức độ thực hiện các phương pháp giáo
dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1 ở trường MN quận Bắc Từ Liêm, Hà
Nội (dựa theo chương trình GDMN trang 74, 75) .............................................. 40
Bảng 2.4. Đánh giá của GV và CBQL về việc thực hiện các hình thức tổ chức
hoạt động giáo dục trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1 ở trường MN............. 41
Bảng 2.5. Đánh giá của GV và CBQL về mức độ thực hiện các nội dung quản lý
việc xây dựng kế hoạch hoạt động giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào
lớp 1. .................................................................................................................... 43
Bảng 2.6. Đánh giá của GV và CBQL về mức độ tổ chức thực hiện kế hoạch hoạt
động giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1 .................................... 45
Bảng 2.7. Đánh giá thực trạng quản lý nội dung, hình thức tổ chức và phương
pháp giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1. ................................... 46
Bảng 2.8. Đánh giá của GV và CBQL về mức độ thực hiện quản lý cơ sở vật chất,
thiết bị dạy học trong hoạt động giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp
1 ........................................................................................................................... 48
Bảng 2.9: Kết quả quản lí hoạt động giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào
lớp 1 thông qua phối hợp với gia đình và xã hội (dựa theo phần 6 - bộ hướng dẫn
thực hiện chương trình GDMN MGL mới) ........................................................ 50
Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm về tính cần thiết của các biện pháp đề xuất ............. 75
Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm về tính khả thi của các biện pháp .................... 76
DANH MỤC VIẾT TẮT
TT
Viết đầy đủ
Viết tắt
1 CBQL
Cán bộ quản lý
2 CSVC
Cơ sở vật chất
3 CS- GD
Chăm sóc- giáo dục
4 CNTT
Công nghệ thông tin
5 GDMN
Giáo dục mầm non
6 GD
Giáo dục
7 GD&ĐT
Giáo dục và đào tạo
8 GV
Giáo viên
9 GVMN
Giáo viên mầm non
10 GV-NV
Giáo viên- nhân viên
11 HT
Hiệu trưởng
12 LV
Luận văn
13 MN
Mầm non
14 QL
Quản lý
15 TP
Thành phố
16 TX
Thường xuyên
17 VD
Ví dụ
1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trẻ mầm non hoạt động vui chơi là chủ đạo, học mang tính chất “Học mà
chơi, chơi mà học”, trẻ rất hiếu động tò mò, ham muốn học hỏi, tìm hiểu khám
phá thế giới xung quanh mình. Đặc biệt, với trẻ mẫu giáo lớn các yếu tố của hoạt
động học tập đã xuất hiện nhưng mới ở dạng sơ khai. Trong mỗi một giai đoạn
phát triển, ở mỗi lứa tuổi trẻ đều mang những đặc điểm đặc trưng, sự phát triển
của trẻ trong một giai đoạn nhất định vừa là kết quả của giai đoạn trước đó vừa là
tiền đề cho bước phát triển của giai đoạn tiếp theo.
Lớp một trường tiểu học là lớp học mà ở đó trẻ em 6 tuổi lần đầu tiên thực
hiện hoạt động học với tư cách là hoạt động chủ đạo. Lúc này trẻ chuyển từ hoạt
động vui chơi sang một hoạt động hoàn toàn mới là hoạt động học tập. Đây là một
bước ngoặt rất quan trọng trong cuộc đời của trẻ. Chính vì thế trẻ cần phải được
chuẩn bị thật chu đáo nhằm thích nghi với môi trường mới. Ở đây nhiều yêu cầu
mới được đặt ra cho trẻ, phạm vi giao tiếp của trẻ được mở rộng hơn, trẻ có những
quyền hạn và nhiệm vụ mới, là cơ sở nền tảng ban đầu cho việc hình thành và phát
triển toàn diện nhân cách của con người, tạo nền móng vững chắc cho trẻ bước vào
các lớp học, các bậc học tiếp theo trong hệ thống giáo dục quốc dân. Khác với hoạt
động vui chơi tự do, thoải mái ở tuổi mẫu giáo, hoạt động học tập đòi hỏi một chất
lượng
mới
trong
sự
phát
triển
của
đứa
trẻ
cả
về
mặt
trí
tuệ, tình cảm, hành động, ý chí. Chính vì vậy, vào giai đoạn đầu tiểu học ở trẻ
em diễn ra một quá trình chuyển tiếp từ vui chơi sang học tập. Do đó trẻ 5 tuổi cần
có một tâm thế vững vàng, một “hành trang ” sẵn sàng, hứng khởi bước vào lớp 1.
Trong những năm gần đây, khi điều kiện kinh tế phát triển, sự quan tâm,
đầu tư của nhiều bậc phụ huynh chuẩn bị cho trẻ vào lớp 1 lại càng mạnh mẽ hơn,
quyết liệt hơn, đó là một biểu hiện thực sự đáng mừng. Thực tế cho thấy rất nhiều
vị phụ huynh vì quá lo lắng, quá nóng vội nên đã “sắm sửa” cho trẻ những “hành
trang” không cần thiết, thậm chí rất sai lệch, thiếu sự trao đổi, phối hợp cũng như
định hướng của cô giáo, của nhà trường.
Thực tiễn hoạt động giáo dục tâm thế cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị vào lớp 1 ở các
2
trường mầm non nói chung cũng như các trường mầm non trên toàn quận Bắc Từ
Liêm nói riêng hiện nay chưa được chú trọng đúng mức. Trong giáo dục, các trường
mầm non còn chưa thật sự quan tâm đến nội dung giáo dục tâm thế, chưa chọn lọc
các nội dung để giáo dục cho trẻ một cách khoa học, giáo viên thường chọn đề tài
theo ý thích của mình, quá trình giáo dục chưa kiên nhẫn, chưa chờ đợi trẻ làm và
đôi lúc còn làm thay cho trẻ. Những bất cập trên đây xuất phát từ nhiều nguyên
nhân, trong đó nguyên nhân cơ bản là công tác bồi dưỡng kiến thức, năng lực
quản lý tổ chức hoạt động giáo dục tâm thế cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị vào lớp 1 chưa
được quan tâm, còn có nhiều thiếu sót, khuyết điểm nhất định; chưa có sự thống nhất
giữa các trường mầm non. Để khắc phục những hạn chế ấy, cần thiết phải nghiên
cứu các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục chuẩn bị tâm thế cho trẻ 5 tuổi vào lớp
1 ở các trường mầm non mang tính chiến lược và đồng bộ.
Với thực tế như trên tôi nhận thấy việc quản lý hoạt động giáo dục chuẩn
bị tâm thế cho trẻ 5 tuổi vào lớp 1 của các trường mầm non là việc làm hết sức
cần thiết để tìm ra các biện pháp hữu hiệu tổ chức và quản lý giáo dục chuẩn bị
tâm thế cho trẻ 5 tuổi vào lớp 1 ở các trường mầm non trong quận Bắc Từ Liêm,
thành phố Hà Nội, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục ở các trường mầm non
trên địa bàn.
Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài “Quản lý giáo dục cho trẻ 5
tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1 ở các trường mầm non Quận Bắc Từ Liêm, Thành
phố Hà Nội”.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động giáo
dục chuẩn bị tâm thế cho trẻ 5 tuổi vào lớp 1 ở các trường mầm non Quận Bắc Từ
Liêm, Thành phố Hà Nội, đề xuất các biện pháp phù hợp quản lý hoạt động giáo
dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1 nhằm nâng cao chất lượng giáo dục
trẻ ở trường Mầm non.
3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1 ở các trường
mầm non.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quản lý hoạt động giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1 ở các
trường mầm non Quận Bắc Từ Liêm, Thành phố Hà Nội.
4. Giả thuyết khoa học
Quản lý hoạt động giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1 ở các
trường mầm non Quận Bắc Từ Liêm, Thành phố Hà Nội đã được thực hiện
nhưng vẫn tồn tại một số hạn chế nhất định, nếu xây dựng và thực hiện tốt các
biện pháp quản lý hoạt động giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1
phù hợp thì hiệu quả quản lý giáo dục trẻ ở trường mầm non sẽ được nâng lên,
góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho trẻ ở trường mầm non Quận
Bắc Từ Liêm, Thành phố Hà Nội, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp đổi mới giáo dục
hiện nay.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
Hệ thống hóa lý luận về quản lý hoạt động giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị
tâm thế vào lớp 1 ở các trường mầm non.
Khảo sát đánh giá thực trạng quản lý hoạt động giáo dục cho trẻ 5 tuổi
chuẩn bị tâm thế vào lớp 1 ở các trường mầm non Quận Bắc Từ Liêm, Thành phố
Hà Nội.
Đề xuất và khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp quản
lý hoạt động giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1 ở các trường mầm
non Quận Bắc Từ Liêm, Thành phố Hà Nội.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài
6.1. Giới hạn về đối tượng nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động giáo dục cho trẻ 5
tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1 ở các trường công lập quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội.
4
6.2. Giới hạn thời gian nghiên cứu
Các số liệu tổng hợp và điều tra khảo sát được thu thập trong khoảng thời
gian từ năm 2015 đến 2018.
6.3. Giới hạn khách thể khảo sát
Cán bộ quản lý nhà trường; giáo viên và phụ huynh học sinh.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Phân tích, tổng hợp, khái quát hóa những tri thức, lý thuyết liên quan đến đề tài.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Phương pháp điều tra: thực hiện điều tra xã hội học đối với cán bộ quản lý
giáo dục, giáo viên, phụ huynh học sinh, để làm cơ sở đánh giá thực trạng, tìm ra
nguyên nhân và đề xuất biện pháp quản lý hoạt động giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn
bị tâm thế vào lớp 1 ở các trường mầm non Quận Bắc Từ Liêm, Thành phố Hà
Nội.
Phương pháp quan sát: quan sát việc quản lý họp hội đồng sư phạm nhà
trường, sinh hoạt chuyên môn. Quan sát hoạt động dạy học, tổ chức các hoạt động
ngoài giờ lên lớp cho trẻ của giáo viên.
Phương pháp nghiên cứu sản phẩm: hệ thống sổ sách của cán bộ quản lý và
kế hoạch công tác của giáo viên, trong đó chú trọng đến kế hoạch công tác của
cán bộ quản lý nhà trường.
Phương pháp phỏng vấn: tọa đàm, trao đổi với cán bộ quản lý, chuyên viên
giáo dục và giáo viên từ đó rút ra những kết luận cần thiết.
Phương pháp chuyên gia: xin ý kiến các nhà khoa học, nhà quản lý về một số
vấn đề lý luận và thực tiễn có liên quan đến việc nghiên cứu đề tài.
7.3. Nhóm phương pháp hỗ trợ
Sử dụng phương pháp toán thống kê để xử lý các số liệu điều tra.
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, danh mục tài liệu tham khảo và
phụ lục, LV gồm 3 chương
5
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC
CHO TRẺ 5 TUỔI CHUẨN BỊ TÂM THẾ VÀO LỚP 1
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài
Sự chuyển tiếp giữa giáo dục Mầm non với chương trình giáo dục ở Tiểu
học đặt ra cho chúng ta những vấn đề cần quan tâm: Chuẩn bị cho trẻ vào lớp 1
nhằm đảm bảo tính liên tục, kế thừa trong sự phát triển. Sự phát triển của trẻ là
một quá trình phát triển liên tục và thống nhất qua nhiều giai đoạn. Mỗi giai đoạn
phát triển mang những đặc điểm riêng, từ giai đoạn này sang giai đoạn khác là
một sự thay đổi lớn cả về lượng và chất. Sự phát triển của trẻ ở một giai đoạn vừa
là kết quả vừa là tiền đề, cơ sở cho sự phát triển ở giai đoạn sau. Nếu trẻ được
phát triển tốt ở giai đoạn trước cũng chính là sự chuẩn bị tốt cho giai đoạn tiếp
theo này. Đây cũng chính là quan điểm chỉ đạo của ngành học Mầm non nhằm
đảm bảo sự chuyển giai đoạn giữa GDMN nói chung, giáo dục trẻ 5 tuổi nói riêng
với giáo dục trẻ lớp 1 trong giai đoạn hiện nay.
Thực trạng hiện nay, vẫn còn nhiều quan niệm sai lầm trong việc chuẩn bị
cho trẻ vào lớp 1. Một số phụ huynh học sinh lại lầm tưởng rằng để cho trẻ học
tập tốt ở trường Tiểu học cần dạy trước cho trẻ như: tập viết, tập đọc, tập làm toán,
học ngoại ngữ… Nhưng kết quả là đứa trẻ không đủ sức tiếp thu những tri thức
trên hoặc có tiếp thu được thì trẻ lại tỏ ra chán nản và không tập trung khi phải
học lại những kiến thức ấy ở lớp 1. Nhiều phụ huynh nôn nóng sợ con không theo
kịp các bạn nên cho trẻ học chữ, học tính toán với mong muốn con mình đọc
thông, viết thạo bất chấp nguyên tắc đòi hỏi sự phù hợp với đặc điểm, hình thái
chức năng tâm sinh lý của trẻ ở lứa tuổi này. Bên cạnh đó, một số phụ huynh quá
ỷ lại vào trường mầm non, cứ giao phó trẻ cho giáo viên. Vì thế cũng không tạo
được sự thống nhất trong công tác giáo dục trẻ, do đó hiệu quả của việc chuẩn bị
cho trẻ vào lớp 1 không cao.
Việc chuẩn bị cho trẻ vào lớp 1 luôn luôn thu hút sự quan tâm nghiên cứu
của các nhà Giáo dục học và Tâm lý học trên thế giới cũng như ở Việt Nam.
6
Bianka Zazzo với công trình nghiên cứu “ Bước chuyển lớn từ Mẫu giáo
lên lớp 1” đã góp phần quan trọng làm sáng tỏ thêm việc chuẩn bị về các mặt nói
chung của trẻ Mẫu giáo lớn. Đồng thời, bà càng làm rõ hơn những vấn đề khó
khăn của học sinh lớp 1 ở nước Pháp. Công trình của bà ít giải quyết các vấn đề
lý luận mà nhằm vào giải quyết các mặt thực tiễn của vấn đề [Dẫn theo 2]
Bên cạnh đó, nghiên cứu của C.M.Sukina đề cập đến vấn đề thích ứng của
học sinh lớp 1. Bà cũng cho rằng học sinh lớp 1 có gặp khó khăn tâm lý khi đến
trường Tiểu học. Nghiên cứu của bà đã chỉ ra rằng sự thích ứng của trẻ 5 tuổi với
hoạt động học tập là không như nhau và có 3 trình độ: cao, trung bình và thấp với
những biểu hiện cụ thể. Bà cũng chỉ ra phương pháp tác động sư phạm ở trường
mẫu giáo và trường tiểu học ảnh hưởng lớn tới sự thích ứng của trẻ. Bà cho rằng,
để giúp trẻ thích ứng tốt với hoạt động học tập cần có giai đoạn quá độ mà ở đó
phương pháp tổ chức hoạt động vui chơi và quan hệ cô cháu của trường mẫu giáo
được duy trì trong nửa năm đầu lớp 1.[22]
Năm 1970 ở Pháp bộ trắc nghiệm trí lực cho trẻ em chuẩn bị vào lớp
1 “Đến tuổi học” (Test de Maturité Scolaire) có khả năng dự báo về sự “chín
muồi học đường” của trẻ vào lớp 1 ngay từ đầu năm học [5].
Công trình ECLS - K (Early Childhood Longitudinal Study, Kingdergarten
Class of 1998 - 1999, US - Nghiên cứu dọc theo tuổi ấu thơ của trẻ, lớp mẫu giáo
năm 1998 - 1999, Mỹ) nhằm 3 mảng vấn đề lớn là: Thực trạng và xu thế phát triển
của trẻ. Việc học và khả năng thực hiện ở các lớp đầu tiểu học. Tương tác giữa
gia đình, nhà trường và cộng đồng. Trong các chuẩn này đề cập những lĩnh vực
phát triển của trẻ, học sớm là ý tưởng gần với khái niệm chuẩn bị cho trẻ đi học
và nó gồm các lĩnh vực ngôn ngữ, nhận thức, tình cảm xã hội, thể chất và vận
động [5].
Đã có nhiều nghiên cứu trong và ngoài nước về các giải pháp quản lý nhằm
nâng cao chất lượng hoạt động giáo dục.
Các nhà nghiên cứu Xô viết trong những công trình của mình đã chỉ ra vai
trò quan trọng của quản lí hoạt động giáo dục. Họ khẳng định rằng: Kết quả toàn
bộ hoạt động của nhà trường phụ thuộc rất nhiều vào việc tổ chức đúng đắn và
7
hợp lý các công việc của đội ngũ giáo viên.
V.A.Xukhômlinxki đã đưa ra một số biện pháp quản lý hoạt động giáo dục
của hiệu trưởng trong nhà trường như: Phải có sự phân công hợp lý công việc
trong Ban giám hiệu (giữa hiệu trưởng và các phó hiệu trưởng). Thường xuyên
quan tâm xây dựng và bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiêp vụ cho
đội ngũ giáo viên. Tổ chức dự giờ và phân tích bài giảng, rút kinh nghiệm [41]
Tại Thái Lan, từ 1998, ngành giáo dục đã quan tâm tới việc bồi dưỡng nâng
cao trình độ cho giáo viên ở các trung tâm học tập cộng đồng nhằm thực hiện giáo
dục cơ bản, huấn luyện kỹ năng nghề nghiệp.
Ở Mĩ, bắt đầu vào giữa thập kỷ 80, những quan tâm sâu sắc về vấn đề giáo viên
trong trường học của nhiều nhà nghiên cứu đã được nhà nước và các cơ sở tư nhân
tài trợ. Báo cáo năm 1987 của Tổ hợp Carregie “Chương trình Quốc gia chuẩn bị
giáo viên cho thế kỷ XXI” đã dẫn tới việc lập ra Vụ Quốc gia Mĩ về chuẩn nghề
nghiệp giáo viên với nhiệm vụ nâng cao chuẩn dạy học cũng như thành tích học tập
của học sinh trên toàn quốc. Cơ quan này bắt đầu cấp bằng cho giáo viên vào năm
1995.
Dự án Việt - Bỉ (hỗ trợ học từ xa) đã dịch và giới thiệu ở Việt Nam một số
công trình, trong đó có cuốn sách " Dạy và học tích cực. Một số phương pháp và
kỹ thuật dạy học " của Michel Develay có nội dung được trình bày theo trình tự
logic Học => Dạy => Đào tạo giáo viên, trong đó việc đào tạo giáo viên bao gồm
nhiều vấn đề về quan niệm, nội dung, phương thức đào tạo, tính chất và bản sắc
nghề nghiệp. Đó là một cuốn sách nhằm góp phần đổi mới sự nghiệp đào tạo, bồi
dưỡng giáo viên ngày càng tốt hơn [5]
1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước
Nhân dịp năm học mới 16-10-1968, trong thư gửi cán bộ, giáo viên, công
nhân viên, học sinh, sinh viên, Bác Hồ đã khẳng định: “ Giáo dục nhằm đào tạo
những người kế tục sự nghiệp cách mạng to lớn của Đảng và nhân dân ta, do đó
các ngành, các cấp Đảng và chính quyền địa phương phải thực sự quan tâm hơn
nữa đến sự nghiệp này, phải chăm sóc nhà trường về mọi mặt, đẩy sự nghiệp giáo
dục của ta lên những bước phát triển mới”. [23]
8
Trong bối cảnh giáo dục quốc tế và trong nước có nhiều thay đổi và phát
triển, nghị quyết số 29 - NQ/TW ngày 04/11/2013 của Ban chấp hành trung ương
Đảng đã nhấn mạnh: “ bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lí giáo dục gắn
với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an ninh quốc phòng và hội nhập
quốc tế”. [11]
Về lĩnh vực quản lí hoạt động giáo dục nói chung và quản lí hoạt động chuyên
môn ở các cấp học (trong đó có giáo dục mầm non) nói riêng, đã có những nghiên
cứu của tác giả sau đây:
Đặng Quốc Bảo “Một số khái niệm về quản lý giáo dục” [7];
Trần Kiểm “Quản lý giáo dục và quản lý trường học” [19];
Nguyễn Ngọc Quang “Những khái niệm cơ bản về lý luận Quản lý giáo dục”
[33];
Theo Trần Trọng Thuỷ, “Sự sẵn sàng đi học của trẻ cần phải được
chuẩn bị theo 3 hướng: những tri thức cần thiết, những kỹ năng điều khiển
hành vi của bản thân và các động cơ kích thích hứng thú học tập”. [35]
Năm 1993, Trung tâm Tâm lý học - Sinh lý lứa tuổi (Viện Khoa học
Giáo dục) đã nghiên cứu mức độ sẵn sàng đi học của trẻ 6 tuổi vào lớp 1 bằng
trắc nghiệm “Đến tuổi học” (được Việt hoá từ bộ trắc nghiệm “Test de
Maturité Scolaire” của Pháp). Test “Đến tuổi học” cũng được tác giả Phan Trọng
Ngọ và Dương Diệu Hoa sử dụng nghiên cứu đề tài: “Thử nghiệm Test Đến tuổi
học ở trẻ chuẩn bị vào lớp 1” [29].
Những công trình nghiên cứu trên đã góp phần phát triển khoa học quản lý
giáo dục ở nước ta. Những khái niệm cơ bản về quản lí, quản lí giáo dục, quản lí
trường học, quản lí hoạt động chuyên môn... đã ngày càng được làm sáng tỏ.
Vấn đề quản lí hoạt động giáo dục cho trẻ 5 tuổi cũng đã được các nhà khoa
học, các nhà quản lí quan tâm nghiên cứu trong các công trình “ Nghiên cứu khoa
học cho việc nâng cao chất lượng thực hiện chương trình chăm sóc – giáo dục trẻ
3 – 6 tuổi trong trường mầm non” của Lê Thị Thu Hương. Đề tài đề cập đến một
số vấn đề về quan điểm, nguyên tắc đổi mới, nâng cao chất lượng chương trình
chăm sóc – giáo dục trẻ, một số định hướng đổi mới chương trình, xây dựng mô
9
hình nâng cao chất lượng chương trình chăm sóc và giáo dục trẻ mẫu giáo trong
trường mầm non vùng miền núi [15]
Có một số tác giả đã nghiên cứu đến vấn đề này và kết quả đó được công
bố trên một số tạp chí chuyên ngành, tuy nhiên, phạm vi nghiên cứu chung trên
toàn quốc chỉ ngừng lại ở việc nghiên cứu quá trình chuẩn bị cho trẻ đến trường
ở tuổi Mẫu giáo lớn.
Năm 1988 trong tài liệu “Tâm lý trẻ em trước tuổi học” và với
giáo trình bồi dưỡng giáo viên mầm non “Chuẩn bị cho trẻ 5 tuổi vào trường
phổ thông” xuất bản năm 1998, tác giả Nguyễn Ánh Tuyết và cộng sự đã chỉ
rõ ý nghĩa của việc chuẩn bị cho trẻ vào trường phổ thông, yêu cầu và nội
dung chuẩn bị cho trẻ. Trong nhiều bài viết khác, tác giả cũng cho rằng nếu việc
chuẩn bị không phù hợp sẽ gây những hậu quả đáng tiếc khi trẻ vào lớp 1. Nguyễn
Ánh Tuyết đã dành nhiều thời gian để nghiên cứu những quan điểm khoa học
cũng như các vấn đề cơ bản trong hoạt động của học sinh Tiểu học từ đó đưa ra
những mặt cần chuẩn bị cho trẻ 5 tuổi vào lớp 1 [36]
Tác giả Vũ Thị Nho cũng dành nhiều thời gian nghiên cứu các giai đoạn phát
triển để nghiên cứu các giai đoạn phát triển của học sinh. Công trình nghiên cứu của
bà được thể hiện trong “Tâm lý học phát triển” ở đó có nêu khái quát về đặc điểm
tâm lý của trẻ em ở lứa tuổi Mầm non chuẩn bị đến trường tiểu học. [25]
Từ việc tìm hiểu nghiên cứu các tài liệu nước ngoài, một số tác giả đã đọc
và lược dịch ra Tiếng Việt in trên một số tạp chí “ Giáo dục mẫu giáo” với một số
chuyên đề như: Lê Thị Thanh Nga với “Vấn đề kế thừa giữa trường Mẫu giáo và
trường tiểu học”, “ Đổi mới việc chuẩn bị cho trẻ vào tiểu học”… Bên cạnh đó,
cũng có một số tác giả tổng kết kinh nghiệm về những vần đề liên quan mật thiết
đến việc chuẩn bị cho trẻ vào lớp 1 như công trình của Trương Xuân Huệ “ Bàn
thêm về nhiệm vụ chuẩn bị cho trẻ học toán lớp 1” của Bùi Thị Việt “ Chuẩn bị
thể lực cho trẻ vào lớp 1”…Tất cả tài liệu này được trình bày trong cuốn “Thông tin
khoa học Giáo dục Mầm non” tên Tiếng Anh là “Early childhood education” số 3/
11/99 hay còn gọi là Chuyên san “Đổi mới hình thức tổ chức giáo dục trong trường
Mầm non – chuẩn bị cho trẻ đến trường Tiểu học [39]
10
Tác giả Ngô Công Hoàn với “Xúc cảm và giáo dục xúc cảm đối với trẻ em
lứa tuổi mầm non” [16]. Tác giả Hoàng Thị Phương với ‘‘Giáo dục hành vi văn
hóa cho trẻ mầm non” [31]
Tác giả Hồ Sỹ Hùng với bài báo “Thực trạng GD hành vi giao tiếp có văn
hóa cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi” [17]
Tác giả Đào Như Trang và cộng sự nghiên cứu xây dựng chương trình
giáo dục trẻ 5 tuổi chuẩn bị đi học lớp 1. Nội dung chương trình nêu rõ cần
chuẩn bị những gì cho trẻ để trẻ có đủ năng lực tiếp nhận chương trình của
bậc tiểu học.
Các công trình nghiên cứu đã khẳng định việc nghiên cứu về tâm sinh lí
của trẻ là rất quan trọng và hoạt động chăm sóc - GD trẻ 5 tuổi là không thể thiếu
và có vai trò quan trọng cho quá trình GD trẻ ở các cấp, bậc học tiếp theo.
Qua sự khái lược về một số công trình nghiên cứu lí luận, thực tiễn của các
tác giả trong và ngoài nước đã cho thấy có khá nhiều nghiên cứu về tâm sinh lí trẻ
5 tuổi chuẩn bị vào lớp 1 và về công tác quản lý các hoạt động giáo dục. Cũng có
một số công trình nghiên cứu thực tiễn đã có sự hệ thống hóa và làm sáng tỏ một
số lí luận liên quan đến công tác quản lý hoạt động chăm sóc - GD trẻ mẫu giáo
lớn theo Bộ Chuẩn phát triển trẻ em 5 tuổi trong điều kiện Việt Nam với một số
nội dung và địa bàn cụ thể. Tuy nhiên chưa có nghiên cứu nào về vấn đề quản lý
hoạt động giáo dục trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1 ở các trường mầm non
trong quận Bắc Từ Liêm – TP. Hà Nội.
1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường
1.2.1.1. Khái niệm quản lý
Hoạt động quản lý bắt nguồn từ sự phân công, hợp tác lao động khi xã hội
phát triển. Quản lý là một dạng lao động đặc biệt điều khiển các hoạt động lao
động, nó có tính khoa học và nghệ thuật cao, nhưng đồng thời nó là sản phẩm có
tính lịch sử, tính đặc thù của xã hội.
Theo yếu tố chính trị xã hội, quản lý còn là sự kết hợp giữa tri thức với lao
động, quản lý còn được xem là tổ hợp các cách thức, phương pháp tác động vào
11
đối tượng để phát huy khả năng của đổi tượng nhằm thúc đẩy sự phát triển của xã
hội.
Có nhiều công trình nghiên cứu của các nhà khoa học về nội dung thuật ngữ
“quản lý”.
Theo lý luận của chủ nghĩa Mác, “Quản lý xã hội một cách khoa học là sự tác
động có ý thức của chủ thể quản lý đối với toàn bộ hay những hệ thống khác nhau
của hệ thống xã hội trên cơ sở nhận thức và vận dụng đúng đắn những quy luật
khách quan vốn có của nó nhằm đảm bảo cho nó hoạt động và phát triển tối ưu
theo mục đích đặt ra ”.
Theo Nguyễn Ngọc Quang, “Quản lý là những tác động có định hướng, có
kế hoạch của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý trong tổ chức để vận hành tổ
chức, nhằm đạt mục đích nhất định” [33 ].
Theo Trần Kiểm, “Quản lý nhằm phối hợp nỗ lực của nhiều người sao cho
mục tiêu của từng cá nhân biến thành những thành tựu của xã hội”.[19]
Tuy có nhiều cách diễn đạt khái niệm về quản lý khác nhau nhưng chúng
đều có một điểm chung thống nhất: “Quản lý là một quá trình tác động có định
hướng phù hợp quy luật khách quan của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý
nhằm khai thác và tận dụng hiệu quả những tiềm năng và cơ hội của đối tượng
quản lý để đạt được mục tiêu quản lý trong một môi trường luôn biến động, chủ
thể quản lý tác động bằng các chế định xã hội, tổ chức về nhân lực, tài lực và vật
lực, phẩm chất và uy tín, chế độ chính sách đường lối chủ chương trong các
phương pháp quản lý và công vụ quản lý để đạt mục tiêu quản lý”.
Trong quá trình quản lý, chủ thể tiến hành các hoạt động cơ bản như: xác
định mục tiêu, kế hoạch; tổ chức thực hiện, điều chỉnh các hoạt động để thực hiện
các mục tiêu đề ra. Trong đó, mục tiêu quan trọng nhất là nhằm tạo ra môi trường,
điều kiện cho sự phát triển của đối tượng quản lý.
1.2.1.2. Khái niệm quản lý giáo dục
Có nhiều quan niệm khác nhau về quản lý GD, song thường người ta đưa
ra quan niệm quản lý GD theo hai cấp độ chủ yếu: cấp vĩ mô và vi mô. Quản lý
vĩ mô tương ứng với khái niệm về quản lý một nền GD (hệ thống GD) và quản lý
12
vi mô tương ứng với khái niệm về quản lý một nhà trường.
Ở cấp độ vĩ mô, quản lý GD được hiểu là hệ thống tác động có mục đích,
có kế hoạch của chủ thể quản lý vào hệ thống GD quốc dân nhằm huy động và tổ
chức thực hiện có hiệu quả các nguồn lực phục vụ cho mục tiêu phát triển GD,
đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia.
Như vậy, quản lý GD theo nghĩa tổng quát là hoạt động điều hành, phối
hợp các lực lượng xã hội nhằm làm cho toàn bộ hệ thống GD vận hành theo đường
lối nguyên lý GD của Đảng, thực hiện có chất lượng và hiệu quả mục tiêu phát
triển GD&ĐT thế hệ trẻ mà xã hội đặt ra.
Chủ thể quản lý điều khiển các thành tố trong hệ thống quản lý thông qua
hoạt động của các tổ chức thành viên trong hệ thống đó.
Tính chất chỉ huy - chấp hành là đặc trưng nổi trội trong quan hệ quản lý.
Tuy nhiên, chủ thể quản lý và đối tượng quản lý đều có mục đích chung.
Quản lý GD có nhiệm vụ tạo ra và duy trì một môi trường thuận lợi để mỗi
cá nhân có thể hoạt động đạt được hiệu quả cao trong quá trình đạt đến mục đích
chung.
Quản lý GD cấp vi mô được xem là hệ thống những tác động có mục đích,
có kế hoạch của chủ thể quản lý vào hệ thống tổ chức GD của nhà trường nhằm
điều khiển các thành tố trong hệ thống phối hợp hoạt động theo đúng chức năng,
đúng kế hoạch, đảm bảo cho quá trình GD đạt được mục đích, mục tiêu đã xác
định với hiệu quả cao nhất.
Tiếp cận theo góc độ điều khiển học, có thể hiểu quá trình quản lý GD là
hoạt động tổ chức và điều khiển quá trình GD nhằm thực hiện có hiệu quả mục
đích, mục tiêu GD của nhà trường.
Từ những góc độ trên có thể hiểu khái niệm này như sau: Quản lý GD là
hoạt động của các chủ thể quản lý và đối tượng quản lý thống nhất với nhau trong
một cơ cấu nhất định nhằm đưa hệ thống GD đạt tới mục tiêu dự kiến và tiến lên
trạng thái mới về chất. Quản lý GD vừa là một hiện tượng xã hội (hiện tượng hoạt
động, lao động, công tác), vừa là một loại quá trình xã hội (quá trình quản lý)
đồng thời cũng là một hệ thống xã hội (hệ thống quản lý).
13
1.2.1.3. Khái niệm quản lý nhà trường
Trường học là đơn vị cơ sở của ngành giáo dục, quản lý nhà trường là một
phần quan trọng trong quản lý giáo dục.
Theo Phạm Minh Hạc: “Quản lý nhà trường là thực hiện đường lối của
Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là đưa nhà trường vận hành theo
nguyên lý giáo dục để tiến tới mục tiêu giáo dục, mục tiêu đào tạo đối với ngành
giáo dục với thế hệ trẻ và từng học sinh ”. [13]
Theo Nguyễn Ngọc Quang: "Quản lý nhà trường là quản lý hệ thống xã hội
sư phạm chuyên biệt, hệ thống này đòi hỏi những tác động có ý thức, có khoa học
và có hướng dẫn của chủ thể quản lý trên tất cả các mặt của đời sống nhà trường
để đảm bảo sự vận động tối ưu của xã hội - kinh tế và tổ chức sư phạm của quá
trình dạy học và giáo dục thế hệ đang lớn lên ”. [33]
M.I. Kônđacôp thì cho rằng, “Quản lý nhà trường là quản lý hoạt động dạy
và học, tức là làm sao đưa hoạt động đó từ trạng thái này sang trạng thái khác để
dần tiến tới mục tiêu giáo dục ”.
Như vậy, quản lý trường học là chuỗi tác động hợp lý (có mục đích tự giác,
có kế hoạch, có hệ thống) mang tính tổ chức sư phạm của chủ thể quản lý đến tập
thể giáo viên, học sinh và những lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường
nhằm huy động sự cộng tác, phối hợp tham gia vào mọi hoạt động của nhà trường
làm cho quá trình này vận hành đến việc hoàn thành những mục đích dự kiến.
1.2.2. Trẻ 5 tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1
Khái niệm “Tâm thế”: Theo từ điển tiếng Việt: Tâm thế được hiểu là tâm
trạng và tư thế thể hiện ra trước 1 việc nào đó. Hiểu rộng hơn về mặt giáo dục có
thể hiểu “Tâm thế” nghĩa là tâm lý và tổng thể nói chung các mặt tạo nên sức
mạnh hay điều kiện thuận lợi cho một hoạt động nào đó của con người.
Khái niệm “Tâm thế vào lớp 1”: Để hiểu được khái niệm Tâm thế vào lớp
1 thì cần thiết phải hiểu khái niệm lớp 1 là gì.
Khái niệm lớp 1: lớp 1 là lớp học đầu tiên của bậc tiểu học, ở đó phần đông
là trẻ 6 tuổi, bắt đầu được tiếp thu những kiến thức khoa học do loài người
phát hiện ra. Thông qua hoạt động chủ đạo mới là hoạt động học tập ở lớp
14
1, trẻ phải tuân thủ các quy tắc của nhà trường; thay đổi cách ứng xử với
thế giới xung quanh bằng các khái niệm khoa học trên cơ sở tư duy khoa
học; hình thành quan hệ xã hội mới giữa thầy - trò, bạn bè và với chính
bản thân mình.
Tâm thế vào lớp 1: là sự sẵn sàng đi học lớp 1, là sự đạt được một mức độ
phát triển về thể chất, tâm lý, xã hội cho phép trẻ sẵn sàng đáp ứng những yêu cầu
của trường tiểu học. [22]
Khái niệm : Chuẩn bị tâm thế vào lớp 1: Chuẩn bị tâm thế vào lớp 1 tức là
chuẩn bị cho trẻ sự “sẵn sàng” để bước vào lớp 1. Như vậy, sự sẵn sàng đi học
lớp 1 bao gồm: khả năng sẵn sàng về mặt tâm lý, khả năng sẵn sàng về thể chất
và khả năng sẵn sàng về mặt xã hội. Đây là ba yếu tố đủ để tạo nên sự sẵn sàng đi
học cho trẻ 5 tuổi vào lớp 1.
Việc chuẩn bị cho trẻ trước khi bước vào trường Phổ thông còn đóng một
vai trò rất quan trọng. Vai trò trước tiên đó là giúp trẻ hoàn thiện những thành tựu
phát triển tâm lý trong suốt thời kỳ Mẫu giáo. Mặt khác, vai trò lớn nhất của việc
chuẩn bị tâm thế cho trẻ vào lớp 1 là tích cực chuẩn bị cho trẻ có đủ điều kiện để
qua đó giúp trẻ làm quen dần với các hoạt động học tập và cuộc sống cũng như
chế độ sinh hoạt ở trường tiểu học, đồng thời trẻ sẽ có một tâm thế tốt, một tinh
thần tốt cho việc học tập mới này, giúp trẻ hình thành được những mối quan hệ
tốt với thầy cô và bạn bè, biết trách nhiệm của bản thân cũng như nhận thức được
vị trí của bản thân trong xã hội này.
1.2.3. Hoạt động giáo dục trẻ, hoạt động giáo dục cho trẻ 5 tuổi chuẩn bị
tâm thế vào lớp 1.
1.2.3.1 Khái niệm hoạt động giáo dục trẻ
Theo Điều 24, Điều lệ trường MN thì hoạt động GD trẻ bao gồm: hoạt động
chơi; hoạt động học; hoạt động lao động; hoạt động ngày hội, ngày lễ. Hoạt động
học ở trường MN trong chương trình GDMN hiện nay bao gồm các hoạt động ở
5 lĩnh vực: Phát triển thể chất, phát triển ngôn ngữ, phát triển nhận thức, phát triển
tình cảm - kỹ năng xã hội, phát triển thẩm mỹ. Các lĩnh vực phát triển này được
thiết kế theo hướng đồng tâm phát triển thể hiện ở chương trình khung dành cho
