Quản lý ngân sách xã trên địa bàn huyện yên mỹ, tỉnh hưng yên

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM

NGUYỄN THỊ THU HÀ

QUẢN LÝ NGÂN SÁCH XÃ TRÊN ĐỊA BÀN
HUYỆN YÊN MỸ, TỈNH HƯNG YÊN

Ngành:

Quản lý kinh tế

Mã số:

60 34 04 10

Người hướng dẫn khoa học: TS. Phạm Thị Minh Nguyệt

NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2016


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên
cứu được trình bày trong luận văn là trung thực, khách quan và chưa từng dùng để bảo
vệ lấy bất kỳ học vị nào.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đã được cám
ơn, các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều được chỉ rõ nguồn gốc.
Hà Nội, ngày

tháng

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Thu Hà

i

năm 2016


LỜI CẢM ƠN
Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tôi đã nhận được
sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của các thầy cô giáo, sự giúp đỡ, động viên của bạn bè,
đồng nghiệp và gia đình.
Nhân dịp hoàn thành luận văn, cho phép tôi được bày tỏ lòng kính trọng và biết
ơn sâu sắc TS Phạm Thị Minh Nguyệt đã tận tình hướng dẫn, dành nhiều công sức, thời
gian và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Ban Giám đốc, Ban Quản lý đào tạo, Bộ
môn Kinh tế, Khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn - Học viện Nông nghiệp Việt Nam
đã tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, thực hiện đề tài và hoàn thành luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể lãnh đạo, cán bộ viên chức phòng Tài chínhKế hoạch, phòng Thanh tra huyện, UBND các xã, thị trấn, Kho bạc Nhà nước huyện
Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình thực
hiện đề tài.
Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã tạo mọi
điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi về mọi mặt, động viên khuyến khích tôi hoàn thành
luận văn./.
Hà Nội, ngày

tháng

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Thu Hà

ii

năm 2016


MỤC LỤC
Lời cam đoan ..................................................................................................................... i
Lời cảm ơn ........................................................................................................................ ii
Mục lục ............................................................................................................................ iii
Danh mục chữ viết tắt ...................................................................................................... vi
Danh mục bảng ............................................................................................................... vii
Danh mục hình và sơ đồ ............................................................................................... viii
Trích yếu luận văn ........................................................................................................... ix
Thesis Abstract ............................................................................................................... xii
Phần 1. Mở đầu ............................................................................................................... 1
1.1.

Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................................ 1

1.2.

Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................. 2

1.2.1. Mục tiêu chung ..................................................................................................... 2
1.2.2. Mục tiêu cụ thể ..................................................................................................... 2
1.3.

Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................ 2

1.3.1. Đối tượng nghiên cứu ........................................................................................... 2
1.3.2. Phạm vi nghiên cứu .............................................................................................. 2
Phần 2. Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý ngân sách xã ....................................... 4
2.1.

Cơ sở lý luận ......................................................................................................... 4

2.1.1. Một số khái niệm .................................................................................................. 4
2.1.2. Đặc điểm, vai trò, chức năng của ngân sách xã .................................................... 6
2.1.3. Tổ chức hệ thống và phân cấp quản lý ngân sách Nhà nước................................ 9
2.1.4. Nguyên tắc quản lý ngân sách xã ....................................................................... 13
2.1.5. Nội dung công tác quản lý ngân sách xã ............................................................ 14
2.1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý ngân sách xã ................................................ 24
2.2.

Cơ sở thực tiễn về quản lý ngân sách xã ............................................................ 26

2.2.1

Kinh nghiệm quản lý Ngân sách ở một số nước trên thế giới ............................ 26

2.2.2. Kinh nghiệm quản lý ngân sách ở một số địa phương trong nước ..................... 28
2.2.3. Bài học kinh nghiệm rút ra cho huyện Yên Mỹ ................................................. 32
Phần 3. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 34
3.1.

Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội .................................................................... 34

iii

3.1.1. Vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên ....................................................................... 34
3.1.2. Tình hình đất đai huyện Yên Mỹ giai đoạn 2013 - 2015................................... 35
3.1.3. Tình hình dân số - lao động huyện Yên Mỹ giai đoạn 2013 - 2015 ................... 38
3.1.4. Tình hình phát triển kinh tế của huyện Yên Mỹ giai đoạn 2013 - 2015............. 40
3.2.

Phương pháp nghiên cứu .................................................................................... 41

3.2.1. Phương pháp thu thập thông tin và số liệu ......................................................... 41
3.2.2. Phương pháp xử lý tính toán số liệu ................................................................... 42
3.2.3. Phương pháp phân tích số liệu............................................................................ 42
3.2.4. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu .............................................................................. 43
Phần 4. Kết quả và thảo luận ....................................................................................... 45
4.1

Hệ thống tổ chức quản lý ngân sách xã trên địa bàn huyện Yên Mỹ ................. 45

4.1.1. Vị trí, chức năng ................................................................................................. 45
4.1.2. Nhiệm vụ và quyền hạn ...................................................................................... 45
4.1.3. Cơ cấu bộ máy quản lý phòng TC-KH huyện Yên Mỹ ...................................... 45
4.2.

Tình hình quản lý ngân sách xã trên địa bàn huyện Yên Mỹ giai đoạn
2013 - 2015 ......................................................................................................... 46

4.2.1. Tình hình quản lý quy trình lập dự toán thu, chi NSX ....................................... 46
4.2.2. Thực trạng công tác chấp hành dự toán ngân sách xã ........................................ 53
4.2.3. Thực trạng công tác kế toán, quyết toán ngân sách xã ....................................... 62

4.2.4. Tình hình thanh tra, kiểm tra ngân sách xã......................................................... 66
4.3.

Đánh giá về quản lý ngân sách xã trên địa bàn huyện Yên Mỹ giai đoạn
2013-2015 ........................................................................................................... 68

4.3.1. Những kết quả đạt được trong công tác quản lý ngân sách xã ........................... 68
4.3.2. Những hạn chế trong công tác quản lý ngân sách xã ......................................... 70
4.4.

Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý ngân sách xã trên địa bàn huyện
yên mỹ ................................................................................................................ 72

4.4.1. Chính sách của Nhà nước ................................................................................... 73
4.4.2. Cơ sở vật chất phục vụ công tác quản lý NSX ................................................... 74
4.4.3. Năng lực chủ tịch UBND xã, cán bộ tài chính xã .............................................. 75
4.4.4. Ý thức chấp hành pháp luật của các xã .............................................................. 77
4.5.

Định hướng và các giải pháp hoàn thiện quản lý ngân sách xã trên địa bàn
huyện Yên Mỹ trong thời gian tới ...................................................................... 78

iv


4.5.1. Định hướng hoàn thiện quản lý ngân sách xã trên địa bàn huyện Yên Mỹ ........ 78
4.5.2 . Một số giải pháp hoàn thiện quản lý ngân sách xã trên địa bàn huyện Yên Mỹ 80
Phần 5. Kết luận và kiến nghị ...................................................................................... 93
5.1.

Kết luận .............................................................................................................. 93

5.2.

Kiến nghị ........................................................................................................... 94

Tài liệu tham khảo .......................................................................................................... 96
Phụ lục ............................................................................................................................ 97

v


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt

Nghĩa tiếng Việt

BHXH

Bảo hiểm xã hội

BHYT

Bảo hiểm y tế

BQ

Bình quân

CC

Cơ cấu

CNTT

Công nghệ thông tin

CNH - HĐH

Công nghiệp hoá - hiện đại hoá

GTGT

Giá trị gia tăng

HĐND

Hội đồng nhân dân

KBNN

Kho bạc Nhà nước

KT - XH

Kinh tế - xã hội

NN

Nhà nước

NS

Ngân sách

NSNN

Ngân sách Nhà nước

NSX

Ngân sách xã

SXKD

Sản xuất kinh doanh

TC - KH

Tài chính - Kế hoạch

TSCĐ

Tài sản cố định

UBND

Uỷ ban nhân dân

XDCB

Xây dựng cơ bản

vi


DANH MỤC BẢNG
Bảng 3.1.
Bảng 3.2.
Bảng 3.3.
Bảng 3.4.
Bảng 4.1.
Bảng 4.2.
Bảng 4.3.
Bảng 4.4.
Bảng 4.5.
Bảng 4.6.
Bảng 4.7.
Bảng 4.8.
Bảng 4.9.
Bảng 4.10.
Bảng 4.11.
Bảng 4.12.
Bảng 4.13.
Bảng 4.14.
Bảng 4.15.
Bảng 4.16.
Bảng 4.17.
Bảng 4.18.

Tình hình đất đai của huyện Yên Mỹ giai đoạn 2013- 2015 ...................... 37
Tình hình dân số - lao động huyện Yên Mỹ giai đoạn 2013 - 2015 ........... 39
Tình hình phát triển kinh tế huyện Yên Mỹ giai đoạn 2013-2015 ............. 40
Số liệu mẫu khảo sát ................................................................................... 42
Dự toán thu ngân sách xã huyện Yên Mỹ giai đoạn 2013- 2015................ 48
Dự toán chi ngân sách xã huyện Yên Mỹ giai đoạn 2013- 2015 ................ 52
Tổng hợp ý kiến về nguyên nhân của tình trạng lập dự toán chưa sát
với thực tế ................................................................................................... 53
Tình hình thu ngân sách xã trên địa bàn huyện Yên Mỹ giai đoạn
2013- 2015 .................................................................................................. 54
Tình hình chấp hành dự toán thu ngân sách xã trên địa bàn huyện Yên
Mỹ (2013- 2015) ......................................................................................... 55
Tình hình vi phạm thu ngân sách tại các xã trong năm 2015 ..................... 57
Tổng hợp ý kiến về nguyên nhân của việc chấp hành thu NS chưa
đúng qui định ............................................................................................ 57
Tình hình chấp hành dự toán chi ngân sách xã trên địa bàn huyện Yên
Mỹ giai đoạn 2013- 2015 ............................................................................ 59
Tình hình chi sai nguồn đầu tư, nguồn tăng thu giai đoạn 2013-2015 ...... 61
Tổng hợp ý kiến về nguyên nhân của việc chấp hành chi ngân sách
chưa đúng quy định .................................................................................... 62
Tổng hợp cân đối thu - chi ngân sách xã trên địa bàn huyện Yên Mỹ
giai đoạn 2013-2015 ................................................................................... 64
Các công trình chưa được thẩm tra quyết toán giai đoạn 2013-2015 ........ 65
Tình hình vi phạm quyết toán ngân sách xã trên địa bàn huyện Yên
Mỹ năm 2015 .............................................................................................. 66
Kết quả thanh tra, kiểm tra ngân sách xã trên địa bàn huyện Yên Mỹ
giai đoạn 2013-2015 ................................................................................... 67
Đánh giá về công tác quản lý ngân sách xã trên địa bàn huyện Yên
Mỹ giai đoạn 2013 -2015.......................................................................... 69
Đánh giá của cán bộ điều tra về các yếu tố ảnh hưởng đến công tác

quản lý ngân sách xã trên địa bàn huyện Yên Mỹ ...................................... 73
Tổng hợp trình độ của cán bộ quản lý ngân sách xã................................... 75
Đánh giá năng lực của Chủ tịch UBND xã, cán bộ tài chính kế toán
xã trong công tác quản lý NSX ................................................................... 77

vii


DANH MỤC HÌNH VÀ SƠ ĐỒ
Sơ đồ 2.1. Hệ thống ngân sách Nhà nước ....................................................................... 10
Hình 3.1. Bản đồ hành chính huyện Yên Mỹ ................................................................. 34
Sơ đồ 4.1. Cơ cấu tổ chức phòng TC – KH huyện Yên Mỹ ........................................... 46

viii


TRÍCH YẾU LUẬN VĂN
Tên tác giả: Nguyễn Thị Thu Hà
Tên luận văn: Quản lý ngân sách xã trên địa bàn huyện Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên
Ngành: Quản lý kinh tế

Mã số: 60.34.04.10

Cơ sở đào tạo: Học viện Nông nghiệp Việt Nam
Ngân sách nhà nước có vai trò rất quan trọng trong toàn bộ hoạt động kinh tế, xã
hội, an ninh, quốc phòng và đối ngoại của đất nước. Ngân sách xã là cấp ngân sách cơ
sở trong hệ thống ngân sách Nhà nướcđảm bảo điều kiện tài chính để chính quyền xã
chủ động khai thác các thế mạnh về đất đai, phát triển kinh tế, xã hội, xây dựng nông
thôn mới, thực hiện chính sách xã hội, giữ gìn an ninh trật tự trên địa bàn. Sự ổn định
vững chắc, ngày càng lớn mạnh của ngân sách xã sẽ đóng góp vào sự ổn định phát triển

của ngân sách Nhà nước và nền tài chính quốc gia. Tuy nhiên trong điều kiện hiện nay,
công tác quản lý ngân sách xã còn nhiều vấn đề bất cập, nhiều tồn tại và hạn chế cần
phải được hoàn thiện để đáp ứng được sự phát triển lớn mạnh của nền kinh tế đất nước,
phù hợp với xu thế hội nhập. Việc quản lý ngân sách xã trên địa bàn huyện Yên Mỹ
cũng không phải là một ngoại lệ, còn bộc lộ nhiều điểm yếu và khó khăn. Vì vậy chúng
tôi tập trung nghiên cứu đánh giá thực trạng, phân tích các yếu tố ảnh hưởng,và đề xuất
các giải pháp nhằm tăng cường công tác quản lý ngân sách xã trên địa bàn huyện Yên
Mỹ tỉnh Hưng Yên trong thời gian tới. Tương ứng với đó là các mục tiêu cụ thể bao
gồm: (1) Hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác quản lý ngân sách xã; (2)
Đánh giá thực trạng và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý ngân sách
xã trên địa bàn huyện Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên giai đoạn 2013 - 2015; (3) Đề xuất các
giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường công tác quản lý ngân sách xã trên địa bàn huyện
Yên Mỹ tỉnh Hưng Yên trong thời gian tới.
Trong nghiên cứu này chúng tôi sử dụng linh hoạt giữa số liệu thứ cấp và sơ cấp
để đưa ra các phân tích nhận định. Trong đó số liệu thứ cấp thu thập từ nguồn báo cáo
văn bản liên quan, niên giám thống kê, báo cáo tình hình kinh tế - xã hội, giao chỉ tiêu
kế hoạch Nhà nước và báo cáo quyết toán ngân sách hàng năm. Số liệu sơ cấp được thu
thập bằng các công cụ điều tra, khảo sát các đối tượng cán bộ liên quan đến quản lý
ngân sách huyện, xã và người dân. Chúng tôi sử dụng các phương pháp thống kê mô tả,
phương pháp so sánh, phương pháp phỏng vấn, phương pháp chuyên gia, phương pháp
tổng hợp để đánh giá thực trạng, phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý
ngân sách xã trên địa bàn huyện Yên Mỹ tỉnh Hưng Yên.
Qua đánh giá thực trạng quản lý ngân sách xã trên địa bàn huyện Yên Mỹ tỉnh

ix


Hưng Yên cho thấy những hạn chế tồn tại đó là: từ các khâu lập dự toán, chấp hành dự
toán còn chưa được chú trọng còn mang tính hình thức, không tuân thủ theo định mức
quy định của Nhà nước ban hành, nhiều đơn vị khi lập dự toán nguồn thu, chi cao hơn

rất nhiều so với dự toán được giao. Việc chấp hành dự toán thu, nhiều khoản thu cao
hơn quy định, việc chấp hành dự toán chi chưa bám sát vào dự toán thu, còn phát sinh
nhiều khoản chi sai chưa phù hợp với định mức, chi sai mục đích. Công tác kế toán
quyết toán chưa đảm bảo hoàn thành tốt công việc. Công tác, thanh tra kiểm tra về ngân
sách còn quá ít và chưa thường xuyên, các đơn vị xã còn phát hiện nhiều sai phạm.
Các yếu tố chính ảnh hưởng đến công tác quản lý ngân sách xã trên địa bàn
huyện Yên Mỹ tỉnh Hưng Yên bao gồm: (1) Chính sách của Nhà nước; (2) Cơ sở vật
chất phục vụ công tác quản lý ngân sách xã; (3) Năng lực chủ tịch UBND xã, cán bộ tài
chính xã; (4) Ý thức chấp hành pháp luật của các xã.
Để thực hiện tốt công tác quản lý ngân sách xã trên địa bàn huyện Yên Mỹ, tỉnh
Hưng Yên trong những năm tới cần áp dụng các giải pháp sau: Tiếp tục hoàn thiện cơ
chế phân cấp quản lý ngân sách xã; hoàn thiện trong khâu lập dự toán ngân sách xã;
nâng cao công tác chấp hành dự toán ngân sách trong đó cần thực hiện tăng thu ngân
sách; đảm bảo chi tiêu tiết kiệm ,đúng định mức. Hoàn thiện công tác kế toán, quyết
toán ngân sách xã. Nâng cao công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ kế toán, cán bộ lãnh
đạo cấp xã. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra. Hoàn thiện chính sách của Nhà
nước , thực hiện cải cách hành chính trong quản lý ngân sách xã.
Từ những nội dung trên về công tác quản lý ngân sách xã, để quản lý ngân sách
xã đạt kết quả cao nhất ,tạo động lực để các đơn vị xã nuôi dưỡng nguồn thu ,tiết kiệm
chi, nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách xã đề nghị Nhà nước có chính sách phù hợp
về thuế, định mức phân bổ, phân cấp nguồn thu đảm bảo việc quản lý ngân sách xã
được thuận lợi, đáp ứng nhu cầu thực tế, góp phần phát triển kinh tế - xã hội tại địa
phương cũng như sự phồn thịnh của đất nước.

x


THESIS ABSTRACT
Author: Nguyen Thi Thu Ha
Thesis title: Management of commune budget in Yen My district, Hung Yen province.

Major: Economic Management

Code: 60.34.04.10

Training institution: Vietnam National University of Agriculture (VNUA)
The State budget plays a significant role in the national economic growth, social
progress, political security and foreign affairs of the country. Commune budget is a
basis level budget in the State budget system that ensures the financial conditions of
commune authorities in exploiting land advantages, meeting social-economic
development goals, implementing social policies, and guaranteeing local security. A
stable growth of commune budget would provide a platform for growth and
development of State budget as well as national finance. However, management of
commune budget has faced many shortcomings and limitations which should be
improved to meet the needs of national economy and the trend of integration. Currently,
the management of commune budget in Yen My district still has revealed many
weaknesses and difficulties. Hence, the research objectives are: (1) to synthesize the
theoretical basis and practical problems of management of commune budget; (2) to
evaluate the real situation of management of commune budget in Yen My district, Hung
Yen province; (3) to analyze the factors affecting management of commune budget in
Yen My district; and (4) to propose the solutions to strengthen management of
commune budget in Yen My district in coming years.
Both primary and secondary data were used for thesis analysis. Secondary data
was gathered from statistical yearbooks of Vietnam, documents and reports of Yen My
People’s Committee. Primary data was collected by direct observation and interviews
the officers, citizens in district and commune levels. Descriptive statistics method and
comparative analysis method are used to describe the status of management of
commune budget, as well as to analyze the factors affecting the management of
commune budget in Yen My district.
The research results showed the limitations of management of commune budget
in some stages. Commune budget forecast and implementation are just a formality, lack

of interest and non-observance of the State regulation. Many communes have estimated
the budget revenue plan which is much higher than the approved budget forecast.
Regarding implementation of budget revenue plan, the real revenue exceeded the

xi


regulation revenue. The implementation of budget expenditure plan has not stuck to the
budget revenue plan. Commune budget expenditure has not followed the regulations
and goals. The commune budget accounting has not completed yet. Inspection of
commune budget is less frequently.
There were four main factors affecting management of commune budget in Yen
My district including: the Government’s policies, facilities for management of
commune budget, the capacity of commune financial staffs, and the awareness of
commune staffs about law implementation.
The research also proposed that to improve the efficiency of management of
commune budget in the near future, some solutions should be focused: enhancing the
decentralization mechanisms for commune budget; improving the commune budget
forecast; strengthening the implementation of commune budget forecast toward saving;
enhancing the commune budget accounting in a balance; strengthening the inspection of
management of commune budget; performing administrative reform in management of
commune budget.
In short, to strengthen management of commune budget, the State should further
improve on mechanisms and policies such as: creating better tax policy, allocating
norms of commune budget, decentralizing of budget revenue

xii


PHẦN 1. MỞ ĐẦU

1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Ngân sách nhà nước có vai trò rất quan trọng trong toàn bộ hoạt động kinh
tế xã hội, an ninh, quốc phòng và đối ngoại của đất nước. Vai trò của ngân sách
nhà nước luôn gắn liền với vai trò của nhà nước theo từng giai đoạn nhất định.
Trong nền kinh tế thị trường, ngân sách nhà nước đảm nhận vai trò quản lý vĩ mô
đối với toàn bộ nền kinh tế, xã hội. Ngân sách nhà nước là công cụ điều chỉnh vĩ
mô nền kinh tế xã hội, định hướng phát triển sản xuất, điều tiết thị trường, bình
ổn giá cả, điều chỉnh đời sống xã hội. Về mặt kinh tế, ngân sách nhà nước có vai
trò kích thích sự tăng trưởng kinh tế theo định hướng phát triển kinh tế xã hội
thông qua các công cụ thuế và thuế suất của Nhà nước.Về mặt xã hội, ngân sách
nhà nước có vai trò điều tiết thu nhập giữa các tầng lớp dân cư trong xã hội. Về
mặt thị trường, ngân sách nhà nước được sử dụng như một công cụ để góp phần
bình ổn giá cả và kiềm chế lạm phát.
Ngân sách cấp xã là đơn vị hành chính cơ sở có tầm quan trọng đặc biệt và
cũng có đặc thù riêng. Nguồn thu Ngân sách xã được khai thác trực tiếp trên địa
bàn và nhiệm vụ chi cũng được bố trí để phục vụ cho mục đích trực tiếp của cộng
đồng dân cư trong xã mà không thông qua một khâu trung gian nào. Ngân sách
xã là cấp ngân sách cơ sở trong hệ thống Ngân sách Nhà nước đảm bảo điều kiện
tài chính để chính quyền xã chủ động khai thác các thế mạnh về đất đai, phát
triển kinh tế, xã hội, xây dựng nông thôn mới, thực hiện chính sách xã hội, giữ
gìn an ninh trật tự trên địa bàn. Tuy nhiên trong điều kiện hiện nay, công tác
quản lý ngân sách xã, còn nhiều vấn đề cần phải bàn, nhiều điều bất cập, nhiều
những tồn tại cần phải được hoàn thiện để đáp ứng được sự phát triển lớn mạnh
của nền kinh tế đất nước, cả về chiều rộng lẫn chiều sâu phù hợp với thời đại hội
nhập. Sự ổn định vững chắc, ngày càng lớn mạnh của ngân sách xã sẽ đóng góp
vào sự ổn định phát triển của ngân sách nhà nước và nền tài chính Quốc gia.
Huyện Yên Mỹ nằm ở trung điểm phía bắc tỉnh Hưng Yên, có ranh giới
với 5 trong số 10 huyện, thị của tỉnh. Vị trí địa lý của Yên Mỹ tạo cơ hội thuận
lợi để liên doanh, liên kết với các tỉnh và huyện bạn trong quá trình phát triển
kinh tế - xã hội. Trong những năm qua kinh tế phát triển ổn định, đời sống vật

chất tinh thần của người dân ngày một nâng cao, có được kết quả đó nhờ vào sự

1


đóng góp không nhỏ của ngân sách nhà nước, đặc biệt sự thay đổi bộ mặt ở nông
thôn có sự đóng góp rất lớn của ngân sách xã khi thực hiện Luật NSNN. Mặc dù
vậy bên cạnh những mặt đã làm được, ngân sách xã của huyện Yên Mỹ cũng bộc
lộ không ít tồn tại, hạn chế. Cho đến nay đã có nhiều công trình nghiên cứu về
quản lý ngân sách xã, tuy nhiên chưa có công trình nghiên cứu cụ thể nào về
quản lý Ngân sách xã trên địa bàn huyện Yên Mỹ. Xuất phát từ thực tế trên,
chúng tối tiến hành nghiên cứu đề tài: “Quản lý Ngân sách xã trên địa bàn
huyện Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên”.
1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1.2.1. Mục tiêu chung
Trên cơ sở đánh giá thực trạng, các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý ngân
sách xã, từ đó đề xuất các giải pháp tăng cường quản lý ngân sách xã trên địa bàn
huyện Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên trong thời gian tới.
1.2.2. Mục tiêu cụ thể
- Góp phần hệ thống hoá và làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý
ngân sách xã.
- Đánh giá thực trạng, phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản
lý ngân sách xã trên địa bàn huyện Yên Mỹ giai đoạn 2013 – 2015.
- Đề xuất các giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường công tác quản lý ngân
sách xã trên địa bàn huyện Yên Mỹ.
1.3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
1.3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là những vấn đề lý luận và thực tiễn liên
quan đến quản lý ngân sách xã trên địa bàn huyện Yên Mỹ.
Đối tượng khảo sát : một số đơn vị đại diện cấp xã sử dụng ngân sách nhà

nước, một số cán bộ làm công tác quản lý cấp xã, huyện.
1.3.2. Phạm vi nghiên cứu
1.3.2.1. Phạm vi về nội dung
Nghiên cứu lý luận và thực tiễn về công tác quản lý ngân sách xã gồm lập
dự toán, chấp hành dự toán (hoạt động thu chi ngân sách xã), quyết toán ngân
sách xã, công tác kiểm tra ngân sách xã. Thực trạng công tác quản lý ngân sách

2


xã trên địa bàn huyện Yên Mỹ, các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nhằm
quản lý ngân sách xã có hiệu quả.
1.3.2.2. Phạm vi về không gian
Đề tài được thực hiện nghiên cứu trên địa bàn huyện Yên Mỹ, tỉnh
Hưng Yên.
1.3.2.3. Phạm vi về thời gian
Các thông tin, số liệu nghiên cứu được thu thập trong 3 năm, từ năm 2013
- 2015, số liệu điều tra tại thời điểm hiện tại. Đề tài thực hiện từ tháng 10/2015
đến tháng 10/2016.
1.4. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU
- Quản lý ngân sách xã được quy định bao gồm những nội dung gì?
- Thực trạng quản lý ngân sách xã theo từng nội dung đã được thực hiện
như thế nào trên địa bàn huyện Yên Mỹ ?
- Những kết quả và hạn chế trong công tác quản lý ngân sách xã trên địa
bàn huyện Yên Mỹ là gì ?
- Những yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý ngân sách xã trên địa bàn
huyện Yên Mỹ ?
- Để hoàn thiện quản lý ngân sách xã trên địa bàn huyện Yên Mỹ cần thiết
phải có những giải pháp gì?
1.5. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA ĐỀ TÀI

Thông qua việc nghiên cứu, đề tài làm sáng tỏ được vai trò, nội dung, cơ
sở lý luận và thực tiễn về công tác quản lý ngân sách xã để từ đó đề ra các biện
pháp quản lý ngân sách xã trên địa bàn huyện Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên tốt hơn
trong thời gian tới.

3


PHẦN 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH XÃ
2.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN
2.1.1. Một số khái niệm
2.1.1.1. Khái niệm ngân sách xã
Ngân sách nhà nước là phạm trù kinh tế và là phạm trù lịch sử. Sự hình
thành và phát triển của NSNN gắn liền với sự xuất hiện và phát triển của kinh tế
hàng hóa – tiền tệ trong các phương thức sản xuất của các cộng đồng và Nhà
nước của từng cộng đồng. Nói cách khác, sự ra đời của Nhà nước, sự tồn tại của
nền kinh tế hàng hóa – tiền tệ là những tiền đề cho sự phát triển của ngân sách
nhà nước. Ngân sách nhà nước đã xuất hiện cùng với sự hiện diện của Nhà nước.
Như vậy, ngân sách nhà nước luôn gắn liền với Nhà nước, nó dùng để chỉ các
khoản thu, chi của Nhà nước được thể chế hóa bằng pháp luật. “Quốc hội thực
hiện quyền lập pháp về NSNN, còn quyền hành pháp giao cho Chính Phủ thực
hiện”. Từ xưa đến nay đã có rất nhiều quan niệm về khái niệm NSNN, tuy nhiên
chỉ có ba quan điểm khá phổ biến đó là:
Quan điểm thứ nhất cho rằng: NSNN là quỹ tiền tệ tập trung của Nhà
nước, là kế hoạch Tài chính cơ bản của Nhà nước.
Quan điểm thứ hai cho rằng: ngân sách nhà nước được hiểu là bản dự toán
các khoản thu và chi tiền tệ của một quốc gia, được cơ quan có thẩm quyền của
nhà nước quyết định để thực hiện trong thời hạn nhất định, thường là một năm.
(Nguyễn Văn Tuyển, 2008).

Quan điểm thứ ba cho rằng: NSNN là những quan hệ kinh tế phát sinh
trong quá trình Nhà nước huy động và sử dụng các nguồn Tài chính khác nhau.
Từ những quan điểm trên về ngân sách xã thấy rằng các quan điểm này có
những nhân tố hợp lý song vẫn chưa đầy đủ, nó mới cho thấy được mặt cụ thể,
mặt vật chất của NSNN mà chưa thấy hết được các mặt về kinh tế - xã hội của
NSNN. Nó phải được xem xét trên các mặt hình thức, thực thể và quan hệ kinh tế
chứa đựng trong ngân sách nhà nước.
* Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của nhà nước được cơ
quan có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một năm để thực hiện

4


chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước (Phương Thị Hồng Hà, 2006).
Ngân sách nhà nước được phân định thành ngân sách Trung ương và ngân
sách địa phương. Ngân sách Trung ương là ngân sách của các bộ, cơ quan ngang
bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và các cơ quan khác ở Trung ương. Ngân sách địa
phương bao gồm ngân sách của đơn vị hành chính các cấp có Hội đồng nhân dân
và Uỷ ban nhân dân (Tỉnh, huyện, xã) ( Quốc hội, 2002).
*Xét về hình thức biểu hiện bề ngoài có thể nhận thấy: Ngân sách xã là
toàn bộ các khoản thu, chi trong dự toán đã được Hội đồng nhân dân xã quyết
định và được thực hiện trong một năm nhằm đảm bảo nguồn tài chính cho chính
quyền Nhà nước cấp xã trong quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ về quản lý
kinh tế, xã hội trên địa bàn.
Các khoản thu NS xã bao gồm: Các khoản thu từ thuế, phí, lệ phí, các
khoản thu từ hoạt động kinh tế của Nhà nước, các khoản đóng góp của các tổ chức
và cá nhân, các khoản viện trợ, các khoản thu khác theo quy định của pháp luật.
Các khoản chi NS xã bao gồm: Các khoản chi phát triển kinh tế - xã hội,
quốc phòng, an ninh, bảo đảm các hoạt động của bộ máy xã, và các khoản chi
khác theo quy định của pháp luật

*Xét về mặt bản chất: Ngân sách xã là hệ thống các quan hệ kinh tế giữa
chính quyền Nhà nước cấp xã với các chủ thể khác phát sinh trong quá trình phân
phối các nguồn tài chính nhằm tạo lập quỹ ngân sách xã. Trên cơ sở đó đáp ứng
các nhu cầu chi gắn với việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của chính quyền
Nhà nước cấp xã.
2.1.1.2. Khái niệm quản lý ngân sách xã
Một số quan điểm về quản lý:
Quản lý là hoạt động của các cơ quan quản lý nhằm đưa ra các quyết định.
Quản lý là công tác phối hợp có hiệu quả các hoạt động của những cộng
sự trong cùng một tổ chức.
Quản lý là quá trình phối hợp các nguồn lực nhằm đạt được những mục
đích của tổ chức.
Quản lý về cơ bản và trước hết là tác động đến con người để họ thực hiện,
hoàn thành những công việc được giao để họ làm những điều bổ ích, có lợi. Điều
đó đòi hỏi phải hiểu rõ và sâu sắc về con người như: Cấu tạo thể chất, những nhu
cầu, các yếu tố năng lực, các qui luật tham gia hoạt động (tích cực, tiêu cực).

5


*Quản lý là thực hiện những công việc có tác dụng định hướng, điều tiết
phối hợp các hoạt động của cấp dưới, của những người dưới quyền. Biểu hiện cụ
thể qua việc lập kế hoạch hoạt động, đảm bảo tổ chức, điều phối, kiểm tra, kiểm
soát. Hướng được sự chú ý của con người vào một hoạt động nào đó, điều tiết
được nguồn nhân lực, phối hợp được các hoạt động bộ phận.
*Quản lý NSNN là việc sử dụng những công cụ, biện pháp tổng hợp để
tập trung một phần nguồn tài chính quốc gia hình thành quỹ ngân sách nhà nước
và thực hiện phân phối, sử dụng nguồn quỹ đó một cách hợp lý, có hiệu quả
nhằm thoả mãn các nhu cầu của Nhà nước và đạt được những mục tiêu kinh tế,
xã hội.

*Quản lý NSX được hiểu là quá trình Nhà nước sử dụng các phương
pháp, các công cụ thích hợp nhằm hướng dẫn, điều khiển các hoạt động tài chính
trên địa bàn vận động, phát triển phù hợp với các quy luật khách quan và có thể
đạt được các mục tiêu phát triển kinh tế xã – xã hội của địa phương.là tổ chức,
điều khiển và theo dõi thực hiện công việc nào đó.
Quản lý NSX phải được thực hiện ở tất cả các khâu của chu trình ngân
sách (Lập dự toán ngân sách – Chấp hành ngân sách – Quyết toán ngân sách);
phải đảm bảo tính thống nhất trong thực hiện và quản lý thu, chi ngân sách trong
hệ thống ngân sách các cấp; phải đảm bảo tính cân đối của ngân sách; phải được
quản lý rành mạch, công khai để mọi đối tượng biết trong suốt chu trình ngân
sách và phải áp dụng cho tất cả các cơ quan tham gia vào chu trình ngân sách ( cả
ở cơ quan quản lý và cơ quan, đối tượng thụ hưởng), tạo tiền đề cho mọi đối
tượng có thể nhìn nhận được hiệu quả các chương trình hành động của Chính
quyền địa phương trên cơ sở các chính sách tài chính quốc gia.
2.1.2. Đặc điểm, vai trò, chức năng của ngân sách xã
2.1.2.1. Đặc điểm của ngân sách xã
Thứ nhất: NS xã là một bộ phận chủ yếu của hệ thống tài chính Quốc gia.
NS xã bao gồm những mối quan hệ Tài chính nhất định trong tổng thể các quan
hệ Tài chính Quốc gia.
Thứ hai: Các quan hệ Tài chính thuộc NS xã gồm những đặc điểm:
- Các hoạt động thu, chi của NS xã luôn gắn chặt với quyền lực về kinh tế,
chính trị của Nhà nước, nó được thể hiện bằng thể chế, bằng luật định và những
công cụ hành chính.

6


- NS xã luôn gắn chặt với sở hữu Nhà nước, luôn chứa đựng lợi ích chung,
lợi ích công cộng. Toàn bộ các hoạt động thu, chi của NS xã chứa đựng bao
hàm các nội dung về kinh tế, xã hội và chứa đựng tổng thể các mặt lợi ích của

các đối tượng liên quan. Các mối quan hệ lợi ích đó luôn được hài hoà và đảm
bảo công bằng giữa các đối tượng. Nhưng vấn đề lợi ích của Quốc gia, lợi ích
của tập thể vẫn phải được đặt lên hàng đầu, nó thực hiện việc chi phối tất cả các
mặt lợi ích khác.
- NS xã cũng có những đặc điểm như các quỹ tiền tệ khác. Nét riêng của
NSNN là một quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước được chia thành nhiều quỹ nhỏ,
có tác dụng riêng và được dùng cho những mục đích đã định trước.
- Hoạt động thu, chi của NS xã được thực hiện theo nguyên tắc không
hoàn trả trực tiếp là chủ yếu.
2.1.2.2. Vai trò của ngân sách xã
NS xã là một cấp ngân sách, là một bộ phận cấu thành của ngân sách nhà
nước, chính vì vậy mà NS xã thể hiện đầy đủ vai trò của NSNN; NS xã cũng là
một bộ phận của bộ máy chính quyền cấp xã, vì vậy nó còn có những vai trò
riêng . Trong nền kinh tế thị trường định hướng theo Chủ nghĩa xã hội ở Nước ta
hiện nay, ngân sách xã cơ bản có vai trò chung của NSNN. Tuy nhiên có những
đặc thù và vai trò riêng biệt được thể hiện:
Thứ nhất: NS xã cung cấp các phương tiện vật chất, tiền tài vật lực cho sự
tồn tại và hoạt động của bộ máy chính quyền cấp xã. Để đảm bảo cho sự tồn tại
và hoạt động của bộ máy chính quyền cấp xã thì chỉ có nguồn Tài chính từ
NSNN. Như vậy mọi chi phí cho bộ máy cấp xã phải do NS xã đảm đương.
Thứ hai: NS xã là một công cụ Tài chính quan trọng để chính quyền cấp
xã quản lý một cách toàn diện mọi hoạt động kinh tế, xã hội ở xã trong lĩnh vực
được phân cấp, được thể hiện thông qua:
- Hoạt động thu ngân sách: Từ thu ngân sách đã tạo lập ra quỹ NS xã, từ
đó có điều kiện để hoạt động và có thể còn có đầu tư cho mục đích phát triển
kinh tế - xã hội của địa phương. Qua hoạt động thu còn giúp chính quyền xã thực
hiện việc kiểm tra, kiểm soát và điều chỉnh các hoạt động sản xuất kinh doanh đi
theo đúng hướng, đúng khuôn khổ của pháp luật. Thu ngân sách còn góp phần
thực hiện các chính sách về công bằng xã hội…Việc thực hiện chế độ thu phạt vi
phạm đối với các tổ chức, cá nhân vi phạm không những tạo nguồn thu cho ngân

7


sách mà còn góp phần răn đe, giáo dục và buộc phải chấp hành đúng chính sách
pháp luật, giữ gìn an ninh trật tự xã hội.
- Hoạt động chi ngân sách: Từ việc chi ngân sách mà sự tồn tại và hoạt
động của bộ máy chính quyền được duy trì và phát triển liên tục, ổn định. Từ đó
đảm bảo được vai trò quản lý hành chính cấp cơ sở của chính quyền. Chi NSX
có vai trò quan trọng trong việc bảo đảm phát triển kinh tế, văn hoá xã hội, giữ
vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, tạo công bằng xã hội,…Từ đó góp
phần phát triển toàn diện khu vực dân cư mà đặc biệt là khu vực nông thôn, dần
thực hiện việc hiện đại hoá nông thôn, thu hẹp khoảng cách giữa nông thôn và
thành thị.
2.1.2.3. Chức năng của ngân sách xã
NS xã có một vai trò quan trọng trong toàn bộ hoạt động kinh tế - xã hội,
an ninh, quốc phòng và đối ngoại của đất nước. Chức năng, vai trò của NS xã
luôn gắn liền với chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước và nó tuỳ thuộc vào từng
thời kỳ, từng giai đoạn khác nhau mà có những biểu hiện khác nhau và luôn thể
hiện ba chức năng chính.
- Chức năng thứ nhất là chức năng phân phối: Đây là công cụ chủ yếu
phân bổ trực tiếp hoặc gián tiếp các nguồn Tài chính của Quốc gia; Cung cấp các
phương tiện vật chất cho sự tồn tại và hoạt động của bộ máy Nhà nước từ
Trung ương đến địa phương, đảm bảo an ninh quốc gia, giữ vững trật tự an toàn
xã hội, đảm bảo phát triển đời sống kinh tế - xã hội của đất nước.
- Chức năng thứ hai là chức năng điều tiết: Đây là công cụ điều chỉnh vĩ
mô nền kinh tế xã hội. Là công cụ Tài chính quan trọng để quản lý điều chỉnh các
hoạt động kinh tế xã hội của đất nước; định hướng phát triển nền kinh tế, sản
xuất, điều tiết thị trường, bình ổn giá cả, điều chỉnh trong lĩnh vực thu nhập nhằm
đem lại sự công bằng và thực hiện việc giải quyết những vấn đề, những mâu

thuẫn nảy sinh trong xã hội.
- Chức năng thứ ba là chức năng kiểm tra: Xuất phát từ mối quan hệ mật
thiết của NSNN với các khâu trong hệ thống Tài chính Quốc gia, xuất phát từ lợi
ích chung, NSNN kiểm tra các hoạt động Tài chính trong việc làm nghĩa vụ nộp
thuế, các khoản phải nộp, việc sử dụng các nguồn Tài chính Nhà nước, sử dụng
các tài sản Quốc gia và việc thực hiện luật pháp, chính sách về ngân sách cũng
như các pháp luật, chính sách có liên quan khác. Kiểm tra của NS xã gắn chặt với

8


quyền lực của hệ thống hành chính Nhà nước; nó là một loại kiểm tra đơn
phương theo hệ thống thứ bậc cơ quan quyền lực và cơ quan hành chính Nhà
nước các cấp về nghĩa vụ phải thực hiện đối với ngân sách cũng như việc sử
dụng vốn, kinh phí, tài sản của Nhà nước. Như vậy, kiểm tra của NS xã đối với
hoạt động tài chính khác là một mặt trong hoạt động quản lý và kiểm tra của Nhà
nước, có tác động sâu sắc tới các hoạt động tài chính khác và có vai trò quan
trọng góp phần xây dựng một xã hội công bằng, văn minh, dân chủ.
2.1.3. Tổ chức hệ thống và phân cấp quản lý ngân sách Nhà nước
2.1.3.1. Tổ chức hệ thống ngân sách nhà nước
* Hệ thống NSNN: Là tổng thể các cấp ngân sách gắn bó hữu cơ với nhau,
có mối quan hệ ràng buộc chặt chẽ với nhau trong quá trình phân phối và sử dụng
nguồn thu để thực hiện các nhiệm vụ chi của mỗi cấp ngân sách (Đặng Thị Vân
Hồng, 2010).
* Nguyên tắc tổ chức hệ thống NSNN :
- Nguyên tắc thống nhất và tập trung dân chủ: Hệ thống NSNN được xây
dựng căn cứ vào Hiến pháp của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Đối
với Nước ta, theo quy định của Hiến pháp, Việt Nam là một Quốc gia thống nhất,
quyền lực Nhà nước thống nhất, do đó chỉ có NSNN thống nhất do Quốc hội phê
chuẩn, dự toán và quyết toán NS xã; Chính Phủ thống nhất quản lý NSNN.

Nguyên tắc tổ chức bộ máy Nhà nước ta là nguyên tắc tập trung dân chủ.
- Nguyên tắc đảm bảo tính phù hợp giữa cấp ngân sách với chính quyền
Nhà nước; Nguyên tắc này xuất phát từ yêu cầu đảm bảo nguồn Tài chính cho
việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của mỗi cấp chính quyền Nhà nước.
* Điều kiện hình thành một cấp ngân sách:
- Có một cấp chính quyền trên một vùng lãnh thổ xác định thực hiện
nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội.
- Khả năng nguồn thu trên vùng lãnh thổ mà cấp chính quyền đó quản lý
có thể đáp ứng phần lớn các nhu cầu chi tiêu của chính quyền.
Đối với đất nước Việt Nam hiện nay, hệ thống chính quyền được phân
thành bốn cấp. Vì vậy ứng với mỗi cấp chính quyền thì có một cấp ngân sách
tương ứng do đó hệ thống NSNN của nước ta gồm các cấp được thể hiện trên sơ
đồ 2.1.

9


Ngân sách Nhà nước

Ngân sách Trung ương

Ngân sách địa phương

NS tỉnh và
thành phố trực
thuộc Trung
ương

NS huyện,
quận, thị xã

thành phố
thuộc tỉnh

NS xã,
phường, thị
trấn

Sơ đồ 2.1. Hệ thống ngân sách Nhà nước
Nguồn: Chính phủ (2003)

2.1.3.2. Phân cấp quản lý ngân sách Nhà nước
a. Phân cấp quản lý NSNN:
Phân cấp quản lý ngân sách Nhà nước là xác định phạm vi trách nhiệm và
quyền hạn của chính quyền nhà nước các cấp trong việc quản lý, điều hành thực
hiện nhiệm vụ thu chi của ngân sách. Phân cấp quản lý ngân sách Nhà nước là
cách tốt nhất để gắn các hoạt động của ngân sách nhà nước với các hoạt động
kinh tế- xã hội ở từng địa phương một cách cụ thể nhằm tạo sự chủ động và nâng
cao tính tự chủ của từng địa phương với mục tiêu tập trung đầy đủ, kịp thời, đúng
chính sách, đúng chế độ các nguồn tài chính quốc gia và phân phối, sử dụng công
bằng, hợp lý, tiết kiệm, có hiệu quả cao phục vụ các mục tiêu được hoạch định.
Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước không chỉ bắt nguồn từ cơ chế kinh tế, mà
còn từ cơ chế phân cấp quản lý về hành chính.

10


Mỗi cấp chính quyền đều có nhiệm vụ cần đảm bảo bằng nguồn tài chính
nhất định mà các nhiệm vụ đó mỗi cấp trực tiếp đề xuất và bố trí chi tiêu sẽ có
hiệu quả hơn là sự áp đặt từ trên xuống. Mặt khác, xét về yếu tố lịch sử và điều
kiện thực tế cần có chính sách và biện pháp nhằm khuyến khích chính quyền các

địa phương phát huy tính độc lập, tự chủ, tính chủ động sáng tạo của địa phương
mình trong phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn.
Phân định nhiệm vụ thu, chi giữa các cấp ngân sách góp phần khuyến
khích các cấp chính quyền, nhất là chính quyền địa phương, thường xuyên quan
tâm đến việc chăm lo bồi dưỡng, khai thác triệt để các nguồn thu để đáp ứng một
cách tốt nhất nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, đồng thời đóng
góp ngày càng nhiều cho ngân sách nhà nước hoặc phấn đấu giảm dần sự hỗ trợ
của ngân sách trung ương, góp phần giảm bội chi ngân sách nhà nước, đẩy lùi
lạm phát và các hiện tượng tiêu cực khác.
b. Yêu cầu của phân cấp quản lý NSNN:
- Đảm bảo tính thống nhất của NSNN, nguồn thu và nhiệm vụ chi cho mỗi
cấp chính quyền được ổn định theo Luật định.
- Phân cấp quản lý NSNN phải phù hợp với phân cấp các lĩnh vực khác
của Nhà nước, xác định rõ mối quan hệ giữa ngân sách cấp trên và ngân sách cấp
dưới, quan hệ giữa Trung ương và địa phương.
- Nội dung của phân cấp quản lý ngân sách phải phù hợp với Hiến pháp và
luật pháp quy định chức năng nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của các cấp
chính quyền, đảm bảo mỗi cấp ngân sách có các nguồn thu, nhiệm vụ chi, quyền
và trách nhiệm về ngân sách tương xứng.
- Quốc hội là cơ quan quyết định dự toán ngân sách, phân bổ ngân sách,
phê chuẩn quyết toán ngân sách ; HĐND các cấp được chủ động quyết định dự
toán ngân sách , quyết định phân bổ dự toán ngân sách địa phương.
c. Nội dung phân cấp quản lý NSNN: Đây chính là việc giải quyết các mối quan
hệ về quyền lực, quan hệ vật chất giữa các cấp chính quyền trong quá trình quản
lý và sử dụng NSNN bao gồm các nội dung sau:
- Giải quyết mối quan hệ quyền lực giữa các cấp chính quyền trong việc
ban hành các chính sách, chế độ thu, chi và chế độ quản lý NSNN.
- Giải quyết mối quan hệ vật chất trong quá trình phân giao nhiệm vụ chi,
nguồn thu và cân đối NSNN.

11


- Giải quyết mối quan hệ trong quá trình thực hiện chu trình NSNN.
d. Nguyên tắc phân cấp quản lý NSNN:
- Phân cấp Ngân sách phải được tiến hành đồng bộ với phân cấp kinh tế
và tổ chức bộ máy hành chính.
- Đảm bảo thể hiện vai trò chủ đạo của ngân sách trung ương và vị trí độc
lập của ngân sách địa phương trong hệ thống NSNN thống nhất.
- Đảm bảo nguyên tắc công bằng trong phân cấp ngân sách.
Trong hoạt động quản lý ngân sách, phân cấp quản lý ngân sách là tất yếu
khách quan bắt nguồn từ sự phân cấp kinh tế và hệ thống tổ chức hành chính Nhà
nước. Để đạt được hiệu quả đòi hỏi phải có sự phân cấp quản lý ngân sách, phân
cấp quản lý ngân sách không chỉ giới hạn ở việc phân, giao nhiệm vụ thu, chi mà
phải bao quát tất cả các lĩnh vực của hoạt động ngân sách ở từng cấp và phải thực
hiện trên những nguyên tắc nhất định. Đối với nước ta hiện nay, thực hiện phân
cấp quản lý theo các cấp NS từ ngân sách Trung ương đến ngân sách xã, thành
phố trực thuộc trung ương (gọi chung là ngân sách cấp tỉnh); ngân sách huyện,
quận, thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh (gọi chung là ngân sách cấp xã); ngân sách
xã, thị trấn (gọi chung là ngân sách cấp xã).
Trong hệ thống NS ngân sách Trung ương giữ vai trò chủ đạo, chi phối
trong hệ thống NS xã, ngân sách trung ương thực hiện nhiệm vụ chi quan trọng,
có tính chất điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế, đảm bảo chi cho an ninh, Quốc phòng
và các chương trình mục tiêu Quốc gia, phát triển toàn diện nền kinh tế - xã hội
và thực hiện chức năng hỗ trợ cho ngân sách xã.
Ngân sách tỉnh có nhiệm vụ chủ đạo khai thác nguồn thu tại chỗ, tận dụng
tăng thu những nguồn thu được phân cấp, đồng thời sắp xếp lại các khoản chi,
chú trọng đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển kinh tế, xã hội trên phạm vi
tỉnh quản lý, ngoài ra còn thực hiện nhiệm vụ hỗ trợ cho ngân sách cấp dưới.
Ngân sách xã là cấp ngân sách trung gian có nhiệm vụ thu, chi theo luật ngân

sách đồng thời là cấp dự toán thực hiện quản lý, cấp phát theo chức năng nhiệm
vụ được phân cấp.
Ngân sách cấp xã vừa là cấp Ngân sách cơ sở trong hệ thống NSNN, vừa
là đơn vị dự toán đặc biệt với tư cách thụ hưởng NSNN. Nó đóng vai trò quan
trọng trong việc bảo đảm thực hiện chức năng, nhiệm vụ của chính quyền Nhà
nước cấp cơ sở.

12