Một số kinh nghiệm dạy học nâng cao hứng thú cho học sinh học môn mĩ thuật thông qua phân môn vẽ trang trí

I. MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
- Trong bối cảnh toàn ngành giáo dục và đào tạo nổ lực đổi mới phương pháp dạy
học theo hướng phát huy tính tích cực chủ động của học sinh trong hoạt động học tập thì
phương pháp dạy học được xem như là cách thức hoạt động của giáo viên trong việc chỉ
đạo, tổ chức các hoạt động học tập nhằm giúp học sinh chủ động đạt các mục tiêu dạy
học.
- Mĩ thuật là nghệ thuật của thị giác là nghệ thuật tìm ra cái đẹp nên dạy học mĩ
thuật là tổ chức và thực hiện các hoạt động giúp học sinh nâng cao sự hiểu biết về giáo
dục thẩm mĩ, rèn luyện kĩ năng để ứng dụng sự hiểu biết thẩm mĩ vào cuộc sống .
- Với mục tiêu chung và chương trình cụ thể, dạy học mĩ thuật ở THCS không chỉ là
vẽ mà lấy hoạt động mĩ thuật để nâng cao hiểu biết cho học sinh giúp các em có thêm
kiến thức, kỷ năng trong quá trình hoàn thiện nhân cách Đức - Trí - Thể - Mĩ.
Vì vậy dạy học mĩ thuật ở bậc THCS tập trung vào 4 phân môn chính:
+ Thường thức mĩ thuật (xem tranh)
+ Vẽ theo mẫu.
+ Vẽ trang trí.
+ Vẽ tranh đề tài
Để nâng cao hiệu quả dạy học các phân môn mĩ thuật nói trên, ngoài những kiến
thức cơ bản, trình độ chuyên môn nghiệp vụ, khả năng sư phạm người giáo viên giảng
dạy mĩ thuật cần phải biết vận dụng khoa học, linh hoạt những phương pháp dạy học của
các phân môn mĩ thuật.
2. Điểm mới của đề tài
II. NỘI DUNG
Dạy và học mĩ thuật ở THCS không nhằm đào tạo họa sĩ hay người làm nghệ thuật
mà nhằm giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho học sinh. Chủ yếu tạo điều kiện cho học sinh
tiếp xúc làm quen và thưởng thức cái đẹp, tập tạo ra cái đẹp vận dụng cái đẹp vào trong
cuộc sống hằng ngày. Để làm được điều đó cần hiểu về cách nhìn cách cảm nhận, lý giải
hiện tượng sự vật....của học sinh hay nói cách khác là ngôn ngữ tạo hình của học sinh
THCS trong bộ môn mĩ thuật, mà cụ thể ở đề tài nghiên cứu này được tìm hiểu thông
qua phân môn vẽ trang trí.

Việc tìm hiểu đặc trưng ngôn ngữ tạo hình ở học sinh THCS sẽ giúp cho giáo viên
giảng dạy đánh giá một cách tích cực đúng đắn, gây hứng thú cho cả người học và người
dạy, tìm ra được phương pháp, cách thức giảng dạy phù hợp đối tượng, lứa tuổi. Tuy
nhiên dạy như thế nào? dạy thật tốt hay bình thường còn phụ thuộc ý thức học tập của
mỗi chúng ta.
A. THựC TRạNG
1. Thực trạng và tình hình.
- Hàm Ninh là một xã nghốo, thuộc xã khó khăn, đa số người dân ở đây phần lớn là
làm nông, học sinh là con em nhà nông cho nên ngoài giờ lên lớp ra các em về nhà phụ
1


giúp công việc cho gia đinh, không có nhiều thời gian để tham gia các hoạt động xã hội.
Phong trào hoạt động thẩm mĩ ở địa phương chưa phát triển điều này đã ảnh hưởng
không nhỏ tới việc học tập của các em.
- Mĩ thuật là một bộ môn thuộc lĩnh vực nghệ thuật. Tuy môn học cung cấp kiến
thức theo những quy định chung, nhưng khi vận dụng giáo viên không nên đòi hỏi hoặc
bắt buộc tất cả học sinh phải làm bài như nhau, tuân thủ một cách máy móc, rập khuôn
theo cái chung. Có thể cùng một mẫu, một đề tài, một nội dung yêu cầu nhưng sản phẩm
sẽ khác nhau về hình, nét, màu sắc, bố cục và cách khai thác đề tài, nội dung. Cách nhìn,
cách hiểu, cách cảm nhận của mỗi học sinh khác nhau sẽ tạo ra những sản phẩm khác
nhau. Kết quả học tập của học sinh phụ thuộc vào kiến thức, vào “nghệ thuật truyền đạt”
của giáo viên, nhưng quan trọng hơn cả là khả năng cảm nhận của học sinh. Bởi lẽ học
sinh có hứng thú thì mới chịu khó suy nghĩ, tìm tòi và thể hiện bằng cảm xúc của mình.
Dạy học mĩ thuật không đơn giản là dạy học kĩ thuật vẽ mà còn phải kết hợp dạy học cảm
thụ thế giới xung quanh. Bắt buộc gò ép học sinh trong học mĩ thuật sẽ dẫn đến khuôn
mẫu, đồng điệu.
- Cần phát huy tính tích cực, độc lập suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo của học sinh là tư
tưởng chủ đạo của phương pháp dạy học mĩ thuật. Kết quả của việc “dạy” là kiến thức
phải “đến”, phải “vào” người học. Hơn nữa, học sinh phải là người chủ động tiếp nhận

kiến thức từ giáo viên. Khi giảng dạy, giáo viên không chỉ quan tâm đến phương pháp
dạy của giáo viên mà còn phải chú ý tới phương pháp học của học sinh. Do đó dạy học
mĩ thuật ở trường THCS, giáo viên cần lưu ý những điểm sau:
+ Tạo không khí học tập tốt để học sinh háo hức chờ đón bài học.
+ Tạo điều kiện cho học sinh suy nghĩ, tìm hiểu những vấn đề mà giáo viên giảng
giải.
+ Tổ chức bài học sao cho học sinh tham gia vào quá trình nhận thức một cách tự
giác.
+ Động viên, khích lệ nhằm giúp học sinh làm bài bằng khả năng và cảm xúc riêng.
Khảo sát chất lương HS trước khi áp dụng làm sáng kiến kinh nghiệm
(chỉ khảo sát ở HS lớp 6)
TT
1
2

Lớp
61
62

Số lượng
29
29

Đạt
21
23

Chưa đạt
8
6

Ghi chú

2. Vì sao phải vận dụng nhiều phương pháp dạy học cho HS có hứng thú?
- Tình trạng dạy học thầy đọc, trò chép hoặc giảng giải xen kẽ vấn đáp, giải thích
minh họa bằng tranh, dẫn đến học sinh vẫn quen lối học thụ động, gây khó khăn cho việc
áp dụng lối dạy hoạt động tích cực.
- Nhiều giáo viên còn lúng túng, thiếu những phương pháp mẫu cụ thể để tham
khảo, học tập vận dụng phương pháp dạy học tích cực.
- Việc kiểm tra thi cử vẫn theo lối cũ, chưa khuyến khích cách học tự học, tự tìm tòi,
sáng tạo.
- Phương tiện, thiết bị dạy học môn mĩ thuật còn chưa đáp ứng đủ chương trình.
2


- Còn có thể nêu thêm những nguyên nhân khác. Đáng chú ý là nhiều giáo viên chưa
thực sự giác ngộ ý nghĩa việc đổi mới phương pháp dạy học trong mục tiêu đào tạo lớp
người mới, năng động sáng tạo phục vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước nên chưa
quyết tâm từ bỏ thói quen dạy học theo kiểu truyền đạt kiến thức sách vở, thụ động.
- Không ít giáo viên dạy mĩ thuật theo kiểu chuyên nghiệp: dạy kĩ thuật vẽ là chủ
yếu, chưa chú ý đến mục tiêu là giáo dục thẩm mĩ cho học sinh nên chưa thực sự phát
huy khả năng độc lập suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo của học sinh.
- Từ những thực tế trên tôi mạnh dạn chọn đề tài: Một số kinh nghiệm dạy học nâng
cao hứng thú cho học sinh học môn Mĩ thuật thông qua phân môn vẽ trang trí.
Để viết sáng kiến kinh nghiệm hi vọng góp một phần cùng quý thầy cô tìm ra những
phương pháp tối ưu nhất để giảng dạy phân môn vẽ trang trí có hiệu quả nhất. Trang trí
có một vai trò rất quan trọng và là nhu cầu thiết yếu đối với cuộc sống và sinh hoạt của
con người vì vậy trang trí có một vị trí quan trọng trong đời sống xã hội (Trang trí công
nghiệp, trang trí kiến trúc đô thị, trang trí nội ngoại thất, trang trí trang phục, trang trí
nghệ thuật….). Phân môn vẽ trang trí ở bậc THCS được đưa vào giảng dạy từ khối lớp 6

đến khối lớp 9 . Nội dung được chọn lọc hết sức cơ bản đảm bảo trong một tiết học 40 45 phút. Những bài học nâng cao về kiến thức trang trí, phương pháp thực hành hoặc ứng
dụng trang trí trong cuộc sống được sắp xếp học đi học lại nhiều lần giúp cho học sinh
nắm vững về kiến thức và kỹ năng trang trí.
B. NỘI DUNG ĐỀ TÀI
I. Dạy học phân môn vẽ trang trí bậc THCS
1. Mục tiêu dạy học phân môn Vẽ trang trí.
- Vẽ trang trí giúp học sinh có cách nhìn cách cảm nhận về bố cục đường nét, hình
mảng, màu sắc, đậm nhạt. Trên cơ sở đó học sinh có thể tạo ra các họa tiết, các hình trang
trí, bài trang trí đẹp, đồng thời cảm thụ được vẽ đẹp của sản phẩm mĩ thuật.
- Vẽ trang trí nhằm phát huy trí tưởng tượng, sáng tạo, làm giàu cảm xúc thẩm mĩ
cho học sinh trên cơ sở cung cấp kiến thức và rèn luyện kĩ năng cơ bản vẽ trang trí. Từ
những kiến thức kĩ năng cơ bản đó học sinh có khả năng cảm thụ được vẽ đẹp của thiên
nhiên và cuộc sống xung quanh qua những hình tượng được khái quát hoá, điển hình hoá
bằng ngôn ngữ đặc trưng của hội hoạ là hình mảng, đường nét, màu sắc đậm nhạt được
bố cục theo nguyên tắc của nghệ thuật trang trí.
- Vẽ trang trí còn giúp cho học sinh biết vận dụng kiến thức vào thực tiển cuộc sống
và các môn khác ở trường phổ thông.
2. Những yêu cầu khi dạy học phân môn Vẽ trang trí.
2.1 Yêu cầu đối với học sinh khi học trang trí.
- Phải có phương tiện để học và thể hiện làm bài trang trí như: bút chì, tẩy, thước kẻ,
compa, màu bút dạ, màu sáp, vỡ Tập vẽ hoặc giấy A4
- Nắm được nội dung vẽ trang trí khác với vẽ theo mẫu. Mỗi bài học vẽ trang trí đều
có sự khác nhau về mức độ yêu cầu.
- Thông qua bài giảng, học sinh biết cách làm một bài trang trí theo đúng phương
pháp (tìm và sắp xếp các mảng hình chính, phụ, tìm chọn và sắp xếp hoạ tiết, tìm đậm
nhạt và tìm màu). Học vẽ trang trí học sinh cần có một tư duy sáng tạo và say mê, tìm tòi
để bài vẽ có hiệu quả cao.
3

2.2 Yêu cầu đối với người dạy.
- Phải nắm chắc chương trình dạy vẽ trang trí của mỗi lớp thông qua các bài cụ thể
- Mỗi bài dạy trang trí phải đảm bảo đúng kiến thức cơ bản, có trọng tâm, mang đặc
trưng môn học.
- Biết mở rộng kiến thức trong mỗi bài dạy bằng sự hướng dẫn học sinh tìm tòi,
sáng tạo (tìm hoạ tiết, tìm bố cục, tìm màu cho hài hoà). Hướng dẫn cách làm bài trang trí
và góp ý kiến từng bài cho học sinh.
* Một số hoạ tiết vốn cổ dân tộc:

3. Phương pháp dạy học phân môn Vẽ trang trí.
Nghệ thuật trang trí là một phần không thể thiếu trong việc giáo dục thẩm mĩ cho
học sinh nói chung và chương trình mĩ thuật bậc THCS nói riêng. Đối với người dạy và
người học cần phải nắm vững kiến thức cơ bản về trang trí mới phát huy và nâng cao
được năng lực sáng tạo, óc thẩm mĩ vốn có trong mỗi người và uốn nắn được thị hiếu cho
đúng hướng
Để nâng cao hiệu quả dạy học phân môn vẽ trang trí, ngoài những kiến thức cần
thiết về mặt lý thuyết và một số kỹ năng thực hành, người giáo viên giảng dạy cần phải
biết vận dụng khoa học, linh hoạt những phương pháp dạy học phù hợp với phân môn
trang trí.
3.1 Phương pháp giảng dạy lí thuyết trang trí.
Trong chương trình dạy phân môn trang trí các lớp 6, 7, 8, 9 không có bài lí thuyết
dành riêng cho một tiết, thường lí thuyết được giảng trước khi học sinh làm bài. Thời
gian này chỉ chiếm khoảng 15 đến 20 phút. Do đó những kiến thức cơ bản giáo viên phải
chắt lọc có trọng tâm để truyền thụ cho học sinh. Học sinh có thể căn cứ vào đó để làm
bài cho có hiệu quả. Tuy nhiên giáo viên có thể tổ chức mở rộng kiến thức cho học sinh
vào các buổi học tự chọn, ngoại khoá, nói chuyện
Căn cứ vào yêu cầu của bài để giảng cho học sinh, có bài rất cần nhiều thời gian
như: phương pháp bố cục, phương pháp và cách dùng màu trong trang trí, phương pháp
sáng tác tranh cổ động. Dù thời gian dài hay ngắn thì bài lí thuyết dạy trang trí cũng phải
lưu ý:

4


Cần xây dựng nội dung trọng tâm bài trang trí: Tìm hiểu khái niệm cơ bản, sử dụng
những dẫn chứng thực tế, hình ảnh, đồ vật cụ thể có tác dụng và sức thuyết phục cao để
minh hoạ cho khái niệm cơ bản.
Mở rộng nội dung cơ bản bằng những dẫn chứng cụ thể như: cho học sinh quan sát
tranh, ảnh, đồ vật, bài làm đúng, sai. Giáo viên phân tích và rút ra kết luận. Sự liên hệ với
đời sống thực tế rất cần cho bài học lí thuyết, giáo viên nên có nhiều liên hệ thực tế để
làm rõ hơn những khái niệm vừa được trình bày. Trong chương trình trang trí hầu hết các
bài đều có sự liên hệ đến thực tế. Ví dụ: Các bài trang trí cơ bản như hình vuông, hình
tròn, đường diềm, hình chữ nhật hoặc các bài trang trí ứng dụng như: Kẻ chữ, Trang trí
đầu báo tường, Trang trí lọ hoa, Trang trí đĩa tròn,...

Trang trí đĩa tròn

Trang trí lọ hoa

Chữ trang trí

Giáo viên có thể sử dụng các bài học cũ của học sinh lớp trước để phân tích và cũng
nên tìm tòi chọn một vài đồ vật như: tờ bích báo, lọ hoa bằng gốm, hộp mứt các loại,
nhằm giúp học sinh mở rộng thêm kiến thức học trang trí gắn liền với đời sống.
Phần lí thuyết chỉ giúp học sinh nắm vững những khái niệm cơ bản, những dự định
sẽ làm và những kiến thức tạo cơ sở ban đầu cho sự hình thành sáng tạo, tìm tòi để học
sinh vận dụng trong bài trang trí cụ thể, vì vậy bài lí thuyết phải có trọng tâm, giáo viên
giảng giải vừa sức với khả năng nhận thức của học sinh và có nhiều liên hệ thực tế để học
sinh dễ hiểu và dễ làm bài. Khi giảng lí thuyết cơ bản, giáo viên nên đặt nhiều câu hỏi,
giúp các em nắm chắc hơn bài học và làm cho tiết dạy thêm sinh động.
Lí thuyết cơ bản không chỉ dừng ở phần giảng cho toàn lớp mà giỏo viờn cần sử

dụng nó khi hướng dẫn góp ý cho từng em. Thông qua bài làm của học sinh giáo viên có
thể biết
ngay những phần lí thuyết các em có nắm chắc hay không và trên cơ sở đó góp ý, nhắc
lại những phần lí thuyết đã dạy, giúp các em sửa chữa, tìm cách giải quyết mới trong bài
làm trang trí.
3.2 Phương pháp giảng dạy bài thực hành trang trí.
Hướng dẫn hoc sinh tìm hiểu nội dung bài trang trí:
Nhằm phân biệt bài trang trí thuộc loại nào: trang trí cơ bản hay trang trí ứng dụng,
nếu là trang trí cơ bản thì bố cục, hoạ tiết, màu sắc luôn có sự tìm tòi để có một bài vẽ
trang trí có bố cục đẹp, hài hoà. Còn nếu là bài trang trí ứng dụng thì phải lưu ý đến tính
thực tiễn khi sử dụng như: hoạ tiết, màu sắc, bố cục phù hợp với nội dung yêu cầu sử
5


dụng. Mỗi nội dung bài trang trí đều có những kiến thức chủ yếu, thông qua giảng dạy
những kiến thức chủ yếu này giúp học sinh hiểu được lí thuyết, nắm được cách làm. Ví
dụ trong bài: Trang trí lọ hoa, chỉ yêu cầu học sinh trang trí trên các lọ hoa sao cho đẹp.
Còn phần tạo mẫu dáng lọ hoa, yêu cầu học sinh tìm kiểu lọ, sao cho có được những kiểu
lọ mới, lạ và đẹp. Nội dung bài học rất phong phú, đa dạng song thực tế thời gian không
cho phép giáo viên giảng giải lí thuyết quá nhiều vì nếu nói nhiều sẽ thiếu thời gian cho
học sinh thực hành. Bởi vậy mỗi nội dung bài dạy, giáo viên phải cân nhắc, suy nghĩ để
lựa chọn những kiến thức cơ bản nhất, thiết yếu nhất, trọng tâm nhất sao cho phù hợp với
nội dung yêu cầu và đảm bảo thời gian bài học.
b. Hướng dẫn học sinh tìm phác thảo:
Tạo thói quen cho học sinh suy nghĩ trước khi tìm phác thảo và bước đầu phải tìm
bằng các đường, nét, hình mảng kỉ hà nhằm tạo nên một bố cục hợp lí.

Những bố cục trên phải được hướng dẫn cụ thể ở phần lí thuyết: cách tìm bố cục,
tìm hoạ tiết, tìm hình mảng và vận dụng các thể thức trang trí.
Sau khi tìm bố cục bằng các hình kỉ hà, hướng dẫn các em có thể tìm phác thảo đen

trắng để tìm đậm nhạt. Vẽ đen trắng để tránh được bố cục không cân đối như: Bố cục
nặng nề (mảng đen quá, to quá) hoặc bố cục lỏng lẻo (các mảng rời rạc.
Trên cơ sở các hình bố cục kỉ hà, có thể tìm các hoạ tiết phù hợp với các mảng đó.
Ví dụ:

Sử dụng các hoạ tiết cho phù hợp với các mảng kỉ hà phải là những hoạ tiết đơn
giản và cách điệu. Ví dụ:
6


Cuối cùng bài trang trí nào cũng phải tô màu nhưng công việc tô màu của học sinh
tiểu học khác với tìm màu để thể hiện ở học sinh THCS cần phải hướng dẫn học sinh biết
cách sử dụng màu sắc sao cho hợp lí và hài hoà. Có thể sử dụng hoà sắc nóng hay hoà sắc
lạnh, sử dụng các gam màu trầm hay các gam màu sáng.
Trong mỗi bài vẽ trang trí phải tìm màu chủ đạo. Từ màu chủ đạo tìm các màu khác
đặt vào cho hợp lí và cân nhắc đặt các màu cạnh nhau cho hài hoà. Quá trình vẽ một bài
trang trí là quá trình tìm tòi, suy nghĩ để quyết định dùng màu nào cho hợp lí, muốn vậy
HS phải thuộc bảng pha màu, đó là cơ sở để khám phá, tìm ra các màu mới, tạo nên các
hoà sắc đẹp.
Một số bài trang trí có bố cục đẹp:

3.3 Các phương pháp dạy học phân môn vẽ trang trí
* Phương pháp quan sát.
- Phương pháp quan sát có một vai trò quan trọng đối với phân môn vẽ trang trí, sử
dụng phương pháp này học sinh được quan sát tìm hiểu đối tượng, tìm ra vẻ đẹp của đối
tượng từ đó có tính chọn lọc tạo điều kiện cho bài vẽ trang trí đẹp hơn. Học sinh củng có
thể quan sát những công trình kiến trúc, những sản phẩm mĩ thuật ứng dụng, những bài
trang trí cơ bản đến phức tạp, để có cách nhận xét, đánh giá, cảm nhận được tính thẩm
mĩ. Từ đó học sinh có kinh nghiệm để làm bài hoặc vận dụng bài trang trí đã học vào
thực tế cuộc sống.

- Giáo viên phải có sự hướng dẫn cụ thể cách quan sát, phân tích các sản phẩm mĩ
thuật về bố cục, đường nét, màu sắc… để học sinh có được phương pháp quan sát tốt,
góp phần hình thành tính thẩm mĩ, trong cách cách nhìn nhận đánh giá cho học sinh. Học
sinh phải có được kĩ năng quan sát mọi sự vật hiện tượng xung quanh để nắm bắt được
đặc điểm, giúp cho trí tưởng tượng được phát triển phong phú, làm tăng cảm xúc thẩm
mĩ, tránh phảm ánh sai lệch hiện thực cuộc sống. Thông qua quan sát, nhận xét góp phần
hình thành thị hiếu thẩm mĩ cho học sinh , phát huy tính sáng tạo và bồi dưỡng tình cảm
trân trọng cái đẹp.
7


- Phương pháp quan sát thường được áp dụng trong hoạt động quan sát nhận xét,
giáo viên hướng dẫn học sinh quan sát phân tích nhận xét các tư liệu tham khảo cho bài
học như tranh ảnh từ sách báo, bài vẽ trang trí của hoạ sĩ hoặc của học sinh. Cuối tiết học
giáo viên cùng học sinh thực hiện hoạt động quan sát nhận xét để đánh giá kết quả của
bài học, từ đó học sinh có thể rút kinh nghiệm cho bài học sau.
* Phương pháp trực quan.
- Dạy mĩ thuật chủ yếu là bằng đồ dùng dạy học. Dạy trên những gì học sinh nhìn
thấy. Vì vậy khi dạy học môn vẽ trang trí giáo viên cần phải lựa chọn đồ dùng dạy học,
tranh dạy học điển hình có tính chắt lọc chọn lựa, rõ nội dung, có tính thẩm mĩ, khuôn
khổ hợp lý để học sinh dễ quan sát.
- Dạy học bằng đồ dùng dạy học giúp học sinh lĩnh hội tri thức nhanh, nhớ lâu và
hứng thú hơn. Song trên thực tế, một số giáo viên dạy mĩ thuật ở trường THCS
còn bộc lộ những số thiếu sót sau:
+ Chưa khai thác hết lợi thế của đồ dùng dạy học.
+ Sử dụng đồ dùng dạy học chưa có trọng tâm, chưa thực sự chú ý đến tính thẩm mĩ
của nó: chưa chọn lọc được mẫu đẹp về hình về cấu trúc và màu sắc..
+ Trình bày đồ dùng dạy học chưa khoa học.
+ Ít sử dụng kết quả học tập của học sinh làm đồ dùng dạy học.
- Để sử dụng đồ dùng dạy học mĩ thuật ở THCS có hiệu quả, giáo viên cần phải chú

ý:
+ Có cách trình bày đồ dùng dạy học khác nhau tùy theo nội dung bài dạy
+ Trình bày cùng 1 lúc để học sinh có cách nhìn bao quát về nội dung bài học.
+ Trình bày theo trình tự bài giảng để học sinh theo dõi từng phần của nội dung.
+ Sau khi giới thiệu đồ dùng dạy học theo từng nội dung, giáo viên phải cất đi để
học sinh tập trung vào nội dung khác. Cuối cùng trình bày tổng thể để chốt lại nội dung
tổng quát của bài dạy.
+ Cần phải chú ý tới vị trí trình bày đồ dùng dạy học.
- Giáo viên cần có kế hoạch sưu tầm bài vẽ trang trí của học sinh để làm tư liệu
giảng dạy. Sau khi có tư liệu, cần phân loại từng bài dạy sao cho sát đối tượng, đúng với
nội dung yêu cầu của từng bài dạy. Chính những bài vẽ của học sinh mới là là minh
chứng
sinh động cho bài dạy, bởi chúng sát nội dung, yêu cầu bài học, phù hợp với khả năng
học sinh, vì vậy có tác dụng khích lệ động viên các em học tập.
* Phương pháp vấn đáp.
Dùng các câu hỏi để học sinh suy nghĩ trả lời về nội dung bài học. Học sinh được
suy nghĩ trước và dự đoán nội dung mà giáo viên sẽ giảng, các em sẽ không bị động
trong qua trình tiếp thu kiến thức.
Cần kết hợp nhuần nhuyễn giữa phương pháp thuyết trình và phương pháp vấn đáp.
Lời giảng đan xen với câu hỏi, tạo điều kiện cho học sinh được chủ động nghe - suy nghĩ
- dự đoán - chờ đợi thông tin mới. Thường được sử dụng trong các hoạt động quan sát,
nhận xét, đánh giá kết quả học tập. Với phương pháp vấn đáp giáo viên có thể tìm hiểu
được mức độ tiếp thu bài học của học sinh, biết được kiến thức lĩnh hội của học sinh để
8


có sự điều chỉnh hoặc bổ sung kịp thời. Thông qua phương pháp vấn đáp học sinh có thể
trao đổi ý kiến với nhau để rồi đi đến ý kiến thống nhất hoặc mục tiêu của bài học.
* Phương pháp trực quan kết hợp với phương pháp phân tích.
Các bài học của phân môn vẽ trang trí thường không nặng về lý thuyết nhưng yêu

cầu của phân môn là phải giúp cho các em khắc sâu kiến thức, nhớ lâu. Vì vậy phương
pháp trực quan kết hợp với phương pháp phân tích là một giải pháp phù hợp trong việc
dạy học phân môn vẽ trang trí. Tuy không có điều kiện tiếp xúc trực tiếp những công
trình, sản phẩm, nhưng thông qua tranh ảnh, bài vẽ trang trí và được phân tích cụ thể học
sinh sẽ tiếp thu nội dung kiến thức bài học một cách dễ dàng hơn.
Ví dụ: Hướng dẫn học sinh sử dụng hình mảng, đường nét: Phải dứt khoát mới tạo
nên bố cục chặt chẽ.
Cần tránh những bố cục lỏng lẻo hoặc nặng nề do cách sắp xếp hình mảng không
hợp lí.

- Không dùng nét viền đều nhau. Tạo nên sự khô cứng trong trang trí.

Hoạ tiết phải phù hợp với nội dung yêu cầu sử dụng và mang tính dân tộc, hoạ tiết
đã được đơn giản, cách điệu, tránh vẽ nét viền khô cứng.
Những bố cục cần tránh:

9


Những bố cục nên làm:

10


Một buổi ngoại khóa môn Mĩ thuật
* Phương pháp gợi mở
Có hiệu quả cao khi sử dụng trong dạy học phân môn vẽ trang trí. Giáo viên dùng
lời nhận xét, câu hỏi gợi mở để học sinh quan sát, nhận xét, suy nghĩ, so sánh đối chiếu
và tự điều chỉnh, sửa chữa bài vẽ của mình. Phương pháp này rất phù hợp với việc hướng
dẫn học sinh làm bài tập, vì nó phát huy được khả năng độc lập suy nghĩ, tìm tòi, tính tích

cực học tập của mọi học sinh. Sử dụng phương pháp gợi mở giáo viên tạo điều kiện cho
học sinh tự suy nghĩ, tự tìm hiểu để tìm đến kiến thức bài học.
*Phương pháp nêu vấn đề.
Đây cũng là một trong những phương pháp dạy học theo phương pháp tích cực.
Giáo viên hoặc học sinh đưa ra một vấn đề chung cho các nhóm hoặc các thành viên thảo
luận để đi đến thống nhất, kết luận chung. Từ một vấn đề được đặt ra nhiều học sinh
được tham gia thảo luận, trình bày ý kiến của mình.
Ví dụ : Làm thế nào để trang trí được một một mặt nạ đẹp và độc đáo?
Từ một vấn đề đặt ta như vậy học sinh có thể tự tìm đến những nội dung yêu cầu của bài
học Tạo dáng và trang trí mặt nạ. Sau khi giải quyết vấn đề đặt ra học sinh lại một lần
nữa khẳng định kiến thức mình đã tìm đến thông qua kết quả và quá trình thực hành.
* Phương pháp trò chơi.
Sử dụng phương pháp trò chơi giáo viên sẽ tạo được tích tích cực hoạt động thi đua
học tập giữa các nhóm, các cá nhân.

11


Phương pháp này gây được hứng thú học tập cho học sinh, tạo ở các em sự háo hức
chờ đón để được học phân môn vẽ trang trí. Giáo viên là người đóng vai trò chỉ đạo tổ
chức các hoạt động chơi mà học để đạt được hiệu quả cao nhất.
* Phương pháp làm việc theo nhóm:
Phương pháp này phát huy được tính tích cực, chủ động, mọi học sinh đều được tham
gia học tập. Xây dựng cho học sinh tinh thần tập thể, ý thức cộng đồng với công việc
chung, đồng thời hình thành ở học sinh phương pháp làm việc khoa học, tự lập kế hoạch
và làm việc theo kế hoạch.
* Hình thành học tập:
+ Giao bài tập
+ Giao câu hỏi theo phiếu
bài tập, giao bài cho từng

nhóm học sinh thảo luận.
* Tổ chức:
+ Chia nhóm. Có thể đặt
tên cho nhóm.
+ Cử nhóm trưởng và thư
ký ghi chép…
+ Vị trí của nhóm
* Tiến hành:
+ Nhận bài tập.
Một tiết ngoại khóa hoạt động theo nhóm
+ Nhóm trưởng nêu yêu cầu.
+ Các thành viên thảo luận hoặc cùng làm.
+ Nhóm trưởng hoặc đại diện thay mặt nhóm trình bày.
+ Các nhóm hoặc cá nhân khác góp ý, bổ sung, tranh luận, đánh giá.
+ Giáo viên nhận xét, bổ sung, tổng kết, đánh giá.
- Làm việc theo nhóm tạo điều kiện cho nhiều học sinh được tham gia vào quá trình
nhận thức, mặt khác giúp học sinh tích cực tự giác học tập hơn. Góp ý, trao đổi, tranh
luận sẽ là cơ sở tốt cho sự hình thành và phát triển khả năng tư duy, phân tích ở học sinh.
- Với các bài vẽ trang trí, phương pháp này có thể thực hiện ở đầu tiết học qua phần
quan sát nhận xét, hoặc cuối tiết học để nhận xét đánh giá kết quả bài học.
- Tùy theo yêu cầu của các loại bài, từng bài cụ thể và từng thời điểm nhất định mà
giáo viên vận dụng phương pháp làm việc theo nhóm sao cho phù hợp, có hiệu quả nhất.
* Phương pháp luyện tập:
Phân môn vẽ trang trí lấy thực hành làm hoạt động chính và chỉ có trên cơ sở thực
hành thì nhận thức lý thuyết mới rõ dần. Học vẽ trang trí, học sinh phải được làm nhiều
bài tập, có thể là các bài tập sẽ trùng lặp nội dung, yêu cầu, cách tiến hành, song mỗi bài
học sinh phải tìm ra cách vẽ khác nhau: về khai thác nội dung yêu cầu bài học, tìm hoạ
tiết, bố cục, xây dựng hình tượng, cách xử lý màu, đậm nhạt… Vẽ trang trí thường thể
hiện ró sự tưởng tượng, sáng tạo chủ quan, sự khái quát hoá đối tượng theo cách vẽ trang
trí được thể hiện bằng mảng bẹt, bố cục theo cách sắp xếp của trang trí như: đăng đối, đối

xứng, xen kẽ, nhắc lại. Hình mảng, đường nét, màu sắc được cách điệu hoá.
12


Trong phân môn vẽ trang trí cần chú trọng hình thành và phát triển ở học sinh các kĩ
năng sau để thực hiện tốt phương pháp luyện tập:
+Kĩ năng tư duy tạo hình.
+Kĩ năng vẽ hình, chỉnh hình.
+Kĩ năng vẽ đậm nhạt và vẽ màu.
+Kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tế.
Hướng dẫn học sinh làm bài, giáo viên cần tìm ra những thiếu sót về bố cục, vẽ
hình, vẽ màu, gợi ý cho các em suy nghĩ và tự tìm ra cách sửa chửa, điều chỉnh theo khả
năng, phù hợp với từng dạng bài của mỗi em. Cần có kế hoạch làm việc với từng loại học
sinh; giỏi, khá, trung bình, yếu kém. Mỗi loại học sinh đều có yêu cầu, gợi ý riêng và
cách bổ sung khác nhau. Giáo viên làm việc với từng học sinh, góp ý, khích lệ mỗi em
hoàn thành bài vẽ bằng khả năng của mình.
* Đánh giá kết quả bài học.
Việc đánh giá kết quả bài học
cần được tính ngay từ khi xác
định mục tiêu và thiết kế bài học
nhằm giúp học sinh và giáo viên
kịp thời nắm được thông tin liên
hệ ngược chiều để điều chỉnh hoạt
động dạy và học.
Dựa vào mục tiêu của môn
mĩ thuật là giáo dục thị hiếu thẩm
mĩ, nhìn nhận ra cái đẹp, cảm thụ
cái đẹp, tập tạo ra cái đẹp để
thưởng thức và vận dụng cái đẹp
vào cuộc sống. Do vậy đánh giá

kết quả học mĩ thuật không nên
quá phụ thuộc vào kết quả bài vẽ cụ thể, vì đằng sau bài vẽ và quá trình học mĩ thuật, học
sinh còn hiểu biết về cái đẹp và đã vận dụng vào sinh hoạt, học tập hàng ngày. Hơn nữa
một bộ phận học sinh hiểu và cảm thụ được cái đẹp nhưng rất khó thể hiện ra bài vẽ. Cái
đích của dạy mĩ thuật ở phổ thông là đào tạo ra nhiều người biết thưởng thức cái đẹp chứ
không phải là đào tạo người làm ra cái đẹp cho xã hội.
III. KẾT LUẬN
1. Kết luận
Để trở thành người giáo viên tốt dưới mái trường xã hội chủ nghĩa, trước hết mỗi
chúng ta phải không ngừng trau dồi kiến thức, tìm tòi học hỏi, đồng thời bổ sung tinh
thần yêu nghề mến trẻ thể hiện sự nhiệt huyết của bản thân với ngành nghề mình đã chọn.
Mỹ thuật loại hình nghệ thuật tạo ra cái đẹp, vì vậy dạy mỹ thuật nói chung và phân môn
vẽ trang trí cần phải làm cho học sinh phấn khởi mong muốn vẽ đẹp, thể hiện cảm xúc
của mình qua bài vẽ.
- Nói đến phương pháp dạy học là nói đến cách dạy của giáo viên và cách học của
học sinh. Giáo viên không chỉ chú ý đến phương pháp truyền đạt mà còn phải tạo dựng
13


cho học sinh phương pháp tiếp nhận, để cuối cùng là kiến thức đến với học sinh một cách
dễ dàng, nhanh và sâu sắc hơn. Như định hướng đổi mới phương pháp dạy học: Phương
pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh,
phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn
luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui,
hứng thú học tập cho học sinh.
- Qua quá trình giảng dạy tôi đã áp dụng các phương pháp dạy học nêu trên vào
giảng dạy ở phân môn vẽ trang trí, và đã phát huy được tính tích cực học tập của học
sinh, đem lại hiểu quả cao.
KHẢO SÁT CHẤT LƯỢNG CUỐI NĂM 2017 - 2018
(chỉ thống kê học sinh lớp 6)

TT
1
2

Lớp
61
62

Số lượng
29
29

Đạt
29
29

Chưa đạt
0
0

Ghi chỳ

2. Ý nghĩa
Trang trí là một phân môn khó đòi hỏi học sinh phải có óc sáng tạo, sự cần cù và
linh hoạt vì khi vẽ được một bài trang trí các em phải thực sự tìm tòi sáng tạo để biết tìm
và chọn sắp xếp các mảng hình sao cho chặt chẽ lôgíc với nhau từ tổng thể đến chi tiết,
biết tìm và chọn sắp xếp hoạ tiết hợp lí với các mảng hình đã chọn. Vì vậy đòi hỏi giáo
viên phải có phương pháp thích hợp hướng dẫn để giúp một phần nào học sinh THCS có
được những kỹ năng , kỹ xảo về vẽ trang trí đạt hiệu quả cao nhất. Điều này có thể gây
thêm hứng thú cho HS trong khi học môn mĩ thuật và các môn học khác. Các em cần

nắm bắt kỹ các bước, để có thể cảm nhận và trình bày được một bài trang trí đẹp theo
cảm nhận riêng của mình. Thông qua quá trình học tập phân môn trang trí, có thể nâng
cao được hiểu biết đối với nghề nghiệp, với xã hội, hoàn thiện nhân cách và lối sống
trong sinh hoạt cho HS.
Áp dụng phương pháp dạy trang trí nêu trên và qua một số bài học cụ thể, tôi khảo
sát và thấy chất lượng học môn mĩ thuật nói chung và phân môn trang trí nói riêng của
HS trường THCS Hàm Ninh được nâng lên rõ rệt. `
Trên đây là toàn bộ quá trình tìm đọc và nghiên cứu về Phương pháp giảng dạy
phân môn trang trí trong chương trình mĩ thuật THCS. Song đề tài đi sâu vào lĩnh vực
nghiên cứu cách dạy học phân môn vẽ trang trí cách thực hiện của bản thân và áp dụng
qua một số bài cụ thể.
3. Kiến nghị và đề xuất.
Dạy mĩ thuật ở THCS là cần thiết, nó góp phần hình thành ở HS những phẩm chất
tốt đẹp của con người lao động mới, người lao động có tri thức khoa học, dám nghĩ, dám
làm, lao động có năng suất cao và biết thưởng thức cái hay cái đẹp trong cuộc sống.
- Cơ sở vật chất của nhà trường vẫn còn thiếu thốn chưa đáp ứng đủ cho quá trình
học tập: VD như học vẽ theo mẫu phải cần có mẫu vẽ, học thường thức MT cần có tranh
ảnh… Tâm lý của không ít HS và phụ huynh coi môn Mĩ thuật, Thủ công là môn học
phụ, nên không chú tâm học tập, ít đầu tư thời gian, tài liệu cho môn học.
14


- Đồ dùng dạy - học phục vụ bộ môn mĩ thuật và công nghệ do trên trang cấp còn
thiếu nhiều, thiếu đồng bộ. Cụ thể môn mĩ thuật lớp 6 có đến 4 bộ tranh giống nhau
( Tranh Đông Hồ), nhưng lớp 7, 8, 9 thì chỉ có rất ít tranh.
- Việc sưu tầm những tác phẩm của nước ngoài cũng như trong nước đối với GV
đã khó, thì đối với HS lại càng khó khăn hơn.
- Các bức tranh ở SGK thì quá nhỏ, không đủ độ lớn để HS nhìn rõ và phân tích
tác phẩm.
- Điều kiện phòng học chưa đảm bảo yêu cầu của bộ môn trong các bài vẽ theo

mẫu, chưa đủ điều kiện để đặt được 3 đến 4 mẫu vẽ và còn bị loạn ánh sáng.
- Trong trường chỉ có một giáo viên bộ môn nên việc trao đổi học tập kinh nghiệm
cũng bị hạn chế.
Tuy nhiên dạy mĩ thuật ở THCS còn nhiều vấn đề phải quan tâm, bởi từ lâu chúng
ta ít chú ý, thiếu sự chuẩn bị về trang thiết bị và cơ sở vật chất để phục vụ cho môn học
này. Vì vậy để tạo điều kiện cho việc dạy và học của thầy và trò thuận lợi, bản thân tôi là
một giáo viên dạy bộ môn mĩ thuật cần kiến nghị và đề xuất một số vấn đề sau:
- Phải có phòng học mĩ thuật rộng, đầy đủ ánh sáng.
- Phương tiện (bàn, ghế, giá vẽ, mẫu vẽ, giấy màu, máy chiếu hình, tranh, tượng
phiên bản, các tài liệu tham khảo.) theo đặc thù của bộ môn.
- Các cơ quan ban ngành, đoàn thể thường xuyên phải tổ chức các cuộc thi vẽ tranh
về các ngày lễ lớn hoặc nội dung của các vấn đề trong xã hội, gia đình, trường học…
(trường học thân thiện, phòng chống ma tuý, bảo vệ môi trường…)
- Gia đình quan tâm hơn nữa đến bộ môn Mĩ Thuật
Như vậy sẽ nâng cao được chất lượng dạy và học của bộ môn mĩ thuật, đồng thời
phát triển tối đa được tính sáng tạo của HS trong môn học và đạt kết quả cao trong học
tập.
Trong quá trình thực hiện và viết sáng kiến kinh nghiệm không tránh khỏi những
hạn chế. Tôi viết sỏng kiến kinh nghiệm này mong được quý thầy cô, đồng chí đồng
nghiệp tham khảo, đóng góp ý kiến để có hướng thực hiện hoàn thiện hơn, đem lại hiệu
quả cao hơn trong việc giáo dục thẩm mĩ cho học sinh. Rất mong được sự góp ý chân
thành của các bạn đồng nghiệp.

15