CƠ sở lý LUẬN về PHÁT TRIỂN đội NGŨ tổ TRƯỞNG CHUYÊN môn các TRƯỜNG TRUNG học PHỔ THÔNG THEO TIẾP cận QUẢN lý NGUỒN NHÂN lực

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN
ĐỘI NGŨ TỔ TRƯỞNG CHUYÊN
MÔN CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG THEO TIẾP CẬN
QUẢN LÝ NGUỒN NHÂN LỰC.

1
1


- Tổng quan về vấn đề nghiên cứu.
Tổ trưởng chuyên môn đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc
nâng cao hiệu quả dạy và học trong nhà trường THPT. Họ chính là
cầu nối giữa người hiệu trưởng với giáo viên, là người truyền tải
và đảm bảo nội dung chương trình dạy và học, chỉ đạo thực hiện
đổi mới phương pháp giảng dạy cũng như tiến độ thực hiện và
chất lượng đầu ra của học sinh nhằm giúp hoạt động dạy và học
của nhà trường đạt hiệu quả cao. Thế giới trong thế kỷ 21 đang
chứng kiến sự thay đổi nhanh chóng về kinh tế - xã hội cùng với
tốc độ phát triển như vũ bão của khoa học công nghệ. Đây chính
là các lý do để các nước trên thế giới tập trung đầu tư vào trường
học. Theo đó ở nhiều quốc gia, các hiệu trưởng bây giờ phải
chuẩn bị cho đầu ra - học sinh của mình thích ứng tốt trong xã hội
và trong nền kinh tế toàn cầu hóa. Để thực hiện tốt nhiệm vụ này,
họ phải trở thành những nhà lãnh đạo có hệ thống. Họ biết cách
hợp tác và chia sẻ trách nhiệm cho các đội ngũ quản lý trong nhà
trường. Đặc biệt là họ đã kết hợp chặt chẽ và phân quyền quản lý
rõ ràng và hiệu quả cho đội ngũ quản lý bậc trung, đội ngũ tổ
trưởng chuyên môn trong nhà trường, một đội ngũ có vai trò quan
trọng và trực tiếp đến hiệu quả, chất lượng của hoạt động dạy và
học trong trường THPT.

2
2


Xuất phát từ vị trí vai trò của tổ trưởng chuyên môn cho nên ngay
từ rất sớm đã có nhiều nghiên cứu về đội ngũ tổ trưởng chuyên
môn trên thế giới.
Ở Singapore, trong The Principal's Handbook (1993), [42]vai trò
và trách nhiệm quan trọng của tổ trưởng chuyên môn trong trường
THPT đã được đưa ra:
- Chỉ đạo trực tiếp việc đảm bảo nội dung môn học cho những
giáo viên trong tổ chuyên môn của mình.
- Lên kế hoạch và thực hiện, theo dõi, đánh giá việc thực hiện
chương trình môn học.
- Phát triển đội ngũ giáo viên trong tổ chuyên môn của mình
thông qua việc tổ chức dự giờ, rút kinh nghiệm, hội thảo, hội
nghị…
- Lựa chọn, chuẩn bị và tổ chức nguồn lực dạy và học như: sách
giáo khoa, cơ sở vật chất… để khuyến khích việc sự dụng hiệu
quả nguồn lực này trong lớp học. Vì vậy, trong nhà trường ở
Singapore, Hiệu trưởng và TTCM cùng nhau phát triển một môi
trường hợp tác và hỗ trợ, trong đó họ có thể tính toán rủi ro và
cũng trong đó họ có thể cảm thấy được sự hỗ trợ, ủng hộ. Trong
môi trường như vậy, các nguồn lực của giáo viên sẽ được được
kính trọng, lòng tự trọng của giáo viên sẽ được cải thiện. Giáo
viên sẽ học hỏi lẫn nhau trong nỗ lực hợp tác của mình và nhạy
cảm hơn với nhu cầu của học sinh.
Theo tạp chí Khoa học Xã hội Châu Âu, tập 14, số 3 (2010), [43]
trong các nhà trường tiểu học ở các nước châu Âu, đội ngũ tổ
3

3


trưởng chuyên môn đóng một vai trò then chốt và được công nhận
giỏi về chuyên môn cũng như phương pháp giảng dạy. Do đó, đội
ngũ tổ trưởng chuyên đóng một vai trò quan trọng trong việc quản
lý quá trình giảng dạy, học tập và trong việc đảm bảo chất lượng
giảng dạy trong nhà trường. Vì vậy, sự lãnh đạo và ủng hộ đội ngũ
tổ trưởng chuyên môn là rất quan trọng trong việc thực thi thành
công những thay đổi của giáo dục hiện nay, đặc biệt là trong lĩnh
vực chương trình giảng dạy và đào tạo.
Với những nghiên cứu và những đánh giá của các nhà giáo dục
trên thế giới kể trên, chúng ta nhận thấy rất rõ tầm quan trọng của
đội ngũ TTCM trong các nhà trường THPT trên thế giới.Từ đó
cũng chỉ ra rằng việc quản lý đội ngũ TTCM là vô cùng cần thiết
trong việc nâng cao chất lượng dạy và học cũng như trong việc
phát triển nhà trường nhằm thích ứng với sự thay đổi nhanh chóng
về kinh tế, xã hội, khoa học công nghệ trên thế giới.
Ở Việt Nam các tác giả Bùi Minh Hiền “Quản lý lãnh đạo
nhà trường” (2016) [20], Trần Kiểm [24][25], Đặng Quốc Bảo [1]
đã có nhiều ý kiến về đội ngũ tổ trưởng chuyên môn và quản lý
giáo dục trong nước.
Nhìn chung, các tài liệu này rất bổ ích nhưng chưa phải là tài
liệu tập trung viết về TTCM mà chỉ đề cập đến khi có liên quan.
Tuy nhiên, điều đáng nói là tất cả các tác giả bài viết đều thống
nhất về vai trò rất quan trọng và việc cần thiết phải nâng cao năng
4
4

lực cho TTCM, quản lý tốt việc phát triển đội ngũ TTCM, coi đó
như là một giải pháp then chốt trong việc đổi mới hoạt động quản
lý nhà trường, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.
Về vấn đề bồi dưỡng đội ngũ TTCM, hiện nay một số cơ sở
giáo dục (Sở GD&ĐT) đã viết chuyên đề, giáo trình và đưa vấn đề
bồi dưỡng đội ngũ TTCM vào chương trình bồi dưỡng cán bộ
QLGD các cấp trong đó có cấp THPT. Tuy nhiên đa số chỉ mới
dừng lại ở mức độ chuyên đề bồi dưỡng đội ngũ TTCM đã có sẵn
chứ chưa đề cập đến các vấn đề khác như quy hoạch, tuyển dụng,
bồi dưỡng năng lực chuyên môn, năng lực quản lý, đánh giá, đãi
ngộ...đối với TTCM.
Các luận văn bàn về đội ngũ TTCM giáo dục như :
Phạm Thị Thu Khuê (2011)“Quản lý phát triển đội ngũ tổ
trưởng chuyên môn trường THPT thành phố Lào Cai”
Phạm Ngọc Hải (2012) với “Quản lý đội ngũ tổ trưởng
chuyên môn trường THPT vùng Đông Nam Bộ đáp ứng yêu cầu
đổi mới giáo dục” .
* Các công trình nghiên cứu trên đã tập trung phân tích thực
trạng đội ngũ tổ trưởng chuyên môn trường THPT về phẩm chất
đạo đức nghề nghiệp, các năng lực chuyên môn và năng lực quản
lý nhà trường, chỉ ra các yếu tố ảnh hưởng, đánh giá những mặt
mạnh, yếu của đội ngũ TTCM đứng trước yêu cầu đổi mới giáo
dục. Đề xuất các biện pháp quản lý, quản lý đội ngũ tổ trưởng
5
5


chuyên môn theo các khía cạnh qui hoạch, tuyển dụng và sử dụng,
đào tạo và bồi dưỡng, đánh giá và tạo môi trường, động lực làm
việc cho tổ trưởng chuyên môn nhà trường.Các công trình nghiên

cứu đi trước là tài liệu tốt để tác giả tham khảo khi tiến hành
nghiên cứu đề tài luận văn.
Như vậy, các nghiên cứu về đội ngũ tổ trưởng chuyên môn
trường THPT rất ít được nghiên cứu, măc dù tổ chuyên môn và tổ
trưởng chuyên môn là đơn vị cơ bản của nhà trường THPT.
Ở tỉnh Lâm Đồng, vấn đề quản lý bồi dưỡng nâng cao năng
lực cho đội ngũ TTCM trong trường THPT thường được hiệu
trưởng các trường THPT quan tâm, song nó chỉ tồn tại như những
kinh nghiệm rải rác trên các sáng kiến kinh nghiệm hoặc báo cáo
tổng kết của các nhà trường. Hằng năm, Sở Giáo dục & Đào tạo
tỉnh Lâm Đồng có tổ chức một hội nghị tập huấn nhằm bồi dưỡng
một số kỹ năng quản lý cơ bản cho đội ngũ TTCM cấp THCS và
THPT nhưng chỉ mới dừng ở mức độ truyền tải kinh nghiệm, chưa
có tài liệu và kế hoạch hoàn chỉnh, lâu dài.
Việc nghiên cứu đề tài này nhằm mục đích nâng cao chất
lượng đội ngũ tổ trưởng chuyên môn trường THPT, từ đó nâng
cao chất lượng quản lý hoạt động tổ chuyên môn, chất lượng dạy
và học ở các trường THPT tỉnh Lâm Đồng.

6
6


- Tổ chuyên môn và tổ trưởng chuyên môn trường THPT
- Tổ chuyên môn trường THPT
- Khái niệm
Theo thông tư số 12/2011/QĐ-BGDĐT ngày 28 tháng 3 năm
2011 của Bộ trưởng Bộ GDĐT về việc ban hành Điều lệ trường
trung học cơ sở, trường trung học phổ thông và trường phổ thông
nhiều cấp học, quy định ở Điều 16:

“Hiệu trưởng, các Phó Hiệu trưởng, GV, viên chức làm công
tác thư viện, thiết bị giáo dục, cán bộ làm công tác tư vấn cho HS
của trường trung học được tổ chức thành tổ chuyên môn theo
môn học, nhóm môn học hoặc nhóm các hoạt động ở từng cấp
học THCS, THPT. Mỗi tổ chuyên môn có tổ trưởng, từ 1 đến 2 tổ
phó chịu sự quản lý chỉ đạo của Hiệu trưởng, do Hiệu trưởng bổ
nhiệm trên cơ sở giới thiệu của tổ chuyên môn và giao nhiệm vụ
vào đầu năm học”
Như vậy theo qui định của Điều lệ có thể hiểu: “Tổ chuyên môn
là một bộ phận cấu thành của nhà trường, gồm một nhóm từ 5
người trở lên cùng giảng dạy về một môn học hay một nhóm môn
học , một nhóm viên chức làm công tác thư viện, thiết bị giáo dục,
tư vấn học đường…được tổ chức lại để cùng nhau thực hiện các

7
7


nhiệm vụ theo qui định tại khoản 2 điều 16 của Điều lệ nhà
trường.”
Về chế độ, thời gian làm việc của các tổ chuyên môn: “Tổ
chuyên môn sinh hoạt chuyên môn cách nhau hai tuần một lần và
có thể họp đột xuất theo khi Hiệu trưởng yêu cầu hoặc theo yêu
cầu công việc.”
- Vị trí, vai trò, nhiệm vụ của tổ chuyên môn trong trường THPT
- Vị trí và vai trò tổ chuyên môn
“Tổ chuyên môn là một bộ phận trong bộ máy tổ chức, quản lý
của trường THPT. Trong nhà trường, các tổ chuyên môn có mối
quan hệ phối hợp, hợp tác với các bộ phận khác và các tổ chức
Đảng, đoàn thể trong nhà trường nhằm thực hiện mục tiêu chiến

lược phát triển của nhà trường, chương trình giáo dục, hoạt động
giáo dục và các hoạt động khác hướng tới mục tiêu chung. Tổ
chuyên môn là một bộ phận trong hệ thống cơ cấu tổ chức của nhà
trường.”
“Tổ chuyên môn là nơi trực tiếp triển khai, thực hiện các
mặt hoạt động của các nhà trường mà trong các hoạt động đó
trọng tâm là giáo dục và dạy học. Tổ chuyên môn có mối quan hệ
phối hợp, hợp tác với các bộ phận khác và các tổ chức đoàn thể
khác (đoàn thanh niên, công đoàn...) trong nhà trường. Tổ chuyên
môn là đầu mối quản lý quan trọng mà người Hiệu trưởng nhất
thiết phải tập trung dựa vào đó để quản lý nhà trường trên nhiều
mặt, cơ bản nhất là hoạt động giáo dục, dạy học và hoạt động sư
8
8


phạm của giáo viên. Đặc biệt, tổ chuyên môn là nơi có điều kiện
thuận lợi để hiểu biết những khó khăn trong đời sống của các giáo
viên trong tổ, nhũng tâm tư, tình cảm để kịp thời động viên, giúp
đỡ nhau. Chính vì thế tổ chuyên môn có vai trò tập hợp, đoàn kết
các thành viên trong tổ để hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ của người
giáo viên trong trường THPT.”
- Nhiệm vụ của tổ chuyên môn.
Theo qui định tại khoản 2, điều 16 Điều lệ trường trung học, tổ
chuyên môn có các nhiệm vụ chính sau đây:
“ Xây dựng và thực hiện kế hoạch hoạt động chung của tổ,
hướng dẫn xây dựng và quản lý kế hoạch cá nhân của tổ viên theo
kế hoạch dạy học, phân phối chương trình và các hoạt động giáo
dục khác của nhà trường;”
“Tổ chức bồi dưỡng chuyên môn và nghiệp vụ; tham gia

đánh giá, xếp loại các thành viên của tổ theo quy định của Chuẩn
nghề nghiệp giáo viên trung học và các quy định khác hiện
hành;”
“Giới thiệu tổ trưởng, tổ phó;”
“Đề xuất khen thưởng, kỷ luật đối với giáo viên.”
“Tổ chuyên môn sinh hoạt 02 lần 1 tháng theo định kì hai
tuần một lần và các sinh hoạt phát sinh khác khi có nhu cầu công
việc. Theo qui định này, mỗi nhà trường có những qui định cụ thể
hơn các nhiệm vụ của tổ chuyên môn phù hợp với điều kiện và
yêu cầu nhiệm vụ từng năm học.”

9
9


- Tổ trưởng chuyên môn trường THPT
- Tổ trưởng chuyên môn
a) Khái niệm tổ trưởng chuyên môn:
Có thể hiểu, TTCM là người đứng đầu tổ chuyên môn, do hiệu
trưởng bổ nhiệm và chịu trách nhiệm trước hiệu trưởng về các
hoạt động của tổ trong nhà trường theo qui định, góp phần đưa
nhà trường đạt được các mục tiêu đã đề ra.
b)Vị trí và vai trò của tổ trưởng chuyên môn : “theo quy định
TTCM ở trường THPT do Hiệu trưởng bổ nhiệm vào đầu mỗi
năm học, sau mỗi một năm học TTCM có thể bổ nhiệm lại hoặc
bổ nhiệm mới tùy theo điều kiện và yêu cầu của từng trường như
vậy . nhiệm kỳ của TTCM theo từng năm học. Sau khi Hiệu
trưởng có quyết định bổ nhiệm, TTCM là người chịu trách nhiệm
cao nhất về chất lượng giảng dạy và hoạt động sư phạm của giáo
viên trong phạm vi các môn học của tổ chuyên môn được phân

công đảm trách.TTCM là một cán bộ quản lý được hưởng phụ cấp
chức vụ theo các văn bản pháp luật hiện hành. Có thể hiểu, người
TTCM là nhạc trưởng chỉ đạo toàn bộ hoạt động của tổ minh,
nhận quyết định từ ban giám hiệu, triển khai chỉ đạo hoạt động
của tổ mình. Việc xây dựng kế hoạch, chỉ tiêu của tổ dựa trên
năng lực chuyên môn của các thành viên.”
c)Nhiệm vụ của tổ trưởng chuyên môn

10
10


Người TTCM có nhiệm vụ thực hiện các nội dung ở điều 16
của Điều lệ trường Trung học. Trong đó nhấn mạnh đến các nhiệm
vụ trọng tâm:
Quản lý giảng dạy của giáo viên
“Xây dựng kế hoạch chung của tổ theo tuần tháng, học kì và
cả năm học nhằm thực hiện chương trình, kế hoạch dạy học và các
hoạt động khác theo kế hoạch giáo dục, phân phối chương trình
môn học và kế hoạch năm học của nhà trường.”
“Xây dựng kế hoạch cụ thể về sử dụng đồ dùng dạy học,
thiết bị dạy học đúng, đủ theo các tiết trong phân phối chương
trình.”
“Xây dựng kế hoạch cụ thể dạy chuyên đề, tự chọn, ôn thi
tốt nghiệp, dạy bồi dưỡng học sinh giỏi, phụ đạo học sinh yếu
kém.”
“Hướng dẫn các thành viên xây dựng và quản lý việc thực
hiện kế hoạch cá nhân, soạn giảng (Các kế hoạch cá nhân về dạy
ôn thi tốt nghiệp, dạy bồi dưỡng học sinh giỏi, phụ đạo học sinh
yếu kém, dạy học chuyên đề, tự chọn; sử dụng thiết bị dạy học, đồ

dùng dạy học đúng, đủ theo các tiết học có trong phân phối
chương trình; soạn giáo án theo phân phối chương trình, chuẩn
kiến thức, kĩ năng và sách giáo khoa, viết sáng kiến kinh nghiệm
về nâng cao chất lượng dạy học, đổi mới phương pháp dạy học,
kiểm tra đánh giá, công tác phát hiện và bồi dưỡng học sinh giỏi,

11
11


phụ đạo học sinh yếu kém, thảo luận các phương pháp dạy
học ...).”
“Tổ chức bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho GV trong
tổ..”
“Điều hành các hoạt động của tổ như tổ chức các cuộc họp
tổ theo định kì quy định về hoạt động chuyên môn, nghiệp vụ và
các hoạt động giáo dục khác; sắp xếp lưu trữ hồ sơ của tổ; thực
hiện báo cáo cho Hiệu trưởng theo quy định.”
“Quản lý, kiểm tra việc thực hiện quy chế chuyên môn của
GV như thực hiện hồ sơ chuyên môn GV; soạn giảng , dạy học
theo phân phối chương trình, chuẩn kiến thức kĩ năng; công tác ra
đề kiểm tra, thực hiện việc cho điểm theo quy định; kế hoạch dự
giờ của các giáo viên trong tổ....”
Dự giờ các giáo viên trong tổ theo quy định mỗi học kỳ 2
tiết/giáo viên.
„“Quản lý các hoạt động khác như đánh giá, xếp loại giáo
viên; đề xuất khen thưởng, kỉ luật giáo viên... Việc này đỏi hỏi
TTCM phải nắm rõ về tổ viên của mình, về các ưu điểm hạn chế
trong việc thực hiện nhiệm vụ được phân công.”
Quản lý việc học tập của học sinh

“Nắm bắt được kết quả học tập của học sinh của bộ môn
quản lý để có giải pháp nâng cao chất lượng dạy học, giáo dục.”
“Kiến nghị đề xuất, xây dựng kế hoạch, tổ chức các hoạt
động ngoại khóa để thực hiện mục tiêu giáo dục.”
“Quản lý các hoạt động khác theo sự phân công của Hiệu
trưởng.”
12
12


“Như vậy nhiệm vụ của TTCM rất đa dạng, phong phú, rất
nhiều công việc, không ít những khó khăn thử thách. Các loại
công việc là sự kết hợp công tác chuyên môn với công tác quản lý.
TTCM vừa có trách nhiệm với các thành viên trong tổ chuyên
môn đồng thời vừa có trách nhiệm trước lãnh đạo nhà trường.
Chính vì thế, TTCM cần phải có những quyền hạn cần thiết mới
có thể điều hành quản lý công việc của tổ nhằm đáp ứng các
nhiệm vụ của mình.”
d) Quyền hạn của tổ trưởng chuyên môn
TTCM có các quyền sau:
“- Quản lý, điều hành các hoạt động của tổ chuyên môn như
lập kế hoạch, phân công nhiệm vụ thành viên tổ, triệu tập, hội ý,
họp tổ.”
“- Quyết định các nội dung sinh hoạt tổ chuyên môn trên cơ
sở các kế hoạch đã xây dựng.”
“- Theo dõi, đôn đốc, động viên, nhắc nhở và kiểm tra thực
hiện các nhiệm vụ của các thành viên trong tổ, giúp Hiệu trưởng
có cơ sở đánh giá giáo viên một cách chính xác.”
- Tham dự các cuộc họp, hội nghị chuyên môn có liên quan
đến chương trình của các môn của tổ chuên môn khi cấp trên tổ

chức.
- Được ưu tiên bồi dưỡng về chuyên môn do Sở tổ chức,
được hưởng các chế độ về mặt vật chất và tinh thần theo các văn
bản pháp luật hiện hành quy định.

13
13


“- Tham mưu, đề xuất với Hiệu trưởng những vấn đề về
chuyên môn. Đề nghị Hiệu trưởng tạo môi trường điều kiện thuận
lợi nhất cho việc dạy - học của các môn học mà tổ phụ trách.”
- Là thành viên hội đồng thi đua, khen thưởng của nhà
trường.
“Như vậy, cần xác định rõ vai trò vị trí, nhiệm vụ và quyền
hạn của TTCM để cho các hoạt động TCM có chất lượng và hiệu
quả. Phải khẳng định rằng chất lượng và hiệu quả các hoạt động
của TCM phụ thuộc rất lớn vào phẩm chất, năng lực và tính năng
động sáng tạo của người TTCM. Tổ chuyên môn trong trường
THPT có vị trí, vai trò, chức năng và nhiệm vụ rất quan trọng đối
với chất lượng và hiệu quả của quá trình dạy và học của nhà
trường. Để thực hiện có hiệu quả những vấn đề đó đều phải thông
qua hoạt động thực tiễn của người TTCM và các thành viên trong
tổ chuyên môn.”
“Người TTCM mang tính quyết định cơ bản cho chất lượng
và hiệu quả hoạt động của tổ chuyên môn. Do vậy, người TTCM
cần phải nhận thức đúng đắn, có tinh thần trách nhiệm cao trong
công việc được giao, có đầy đủ các phẩm chất và năng lực trong
quản lý hoạt động của tổ thật khoa học, hợp lý góp phần đem hiệu
quả cao trong công tác quản lý chung của nhà trường.”

- Đội ngũ tổ trưởng chuyên môn
- Khái niệm đội ngũ:
“Tuy có nhiều cách diễn đạt khác nhau, nhưng các định
nghĩa đều nêu rõ đội ngũ là một khối đông người được tập hợp và
14
14


tổ chức thành một lực lượng để cùng thực hiện một hay nhiều
chức năng, có thể cùng nghề nghiệp hoặc không nhưng cùng
chung một mục đích nhất định và cùng hướng tới mục đích đó.
Trong ngành GD, đội ngũ đó bao gồm cán bộ quản lý (CBQL),
giáo viên và công nhân viên. Nếu chỉ đề cập đến đặc điểm của
ngành thì đội ngũ đó chủ yếu là đội ngũ giáo viên và đội ngũ
CBQLGD.”
“Đội ngũ tổ trưởng chuyên môn là tập hợp những nhà giáo
làm công tác quản lý các tổ chuyên môn trong nhà trường. Ðội ngũ
tổ trưởng chuyên môn cũng có nhiệm vụ và quyền hạn nhà giáo
được qui định trong Luật giáo dục năm 2005 và luật giáo dục sửa
đổi năm 2009.”
- Vai trò của đội ngũ tổ trưởng chuyên môn đối với việc phát
triển nhà trường
“Đội ngũ TTCM là lực lượng nòng cốt, có vai trò quan trọng
trong việc xây dựng và phát triển nhà trường. Đội ngũ này có vai
trò quyết định chất lượng dạy và học của nhà trường. Đội ngũ
TTCM là lực lượng ủng hộ và tạo động lực cho Hiệu trưởng triển
khai các nhiệm vụ chuyên môn trong nhà trường và thực hiện các
chủ trương, đường lối chính sách đổi mới. Đội ngũ TTCM là lực
lượng cơ bản tham gia vào việc hoạch định chiến lược và xây
dựng kế hoạch phát triển nhà trường. Cùng với Hiệu trưởng, đội

ngũ này tham gia vào các hoạt động huy động và sử dụng nguồn
lực để phát triển nhà trường, phát triển diện giáo viên và học sinh,
15
15


thực hiện đổi mới phương pháp, giảm tải nội dung thực hiện
chương trình giáo dục của cấp học.”
- Những yêu cầu đặt ra đối với đội ngũ tổ trưởng chuyên môn
ở trường THPT.
“TTCM là một giáo viên nên phải đảm bảo các qui định về
tiêu chuẩn trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, phẩm chất đạo đức
của giáo viên được qui định trong chuẩn nghề nghiệp GV ban
hành theo Thông tư 30/2009/TT-BGDĐT ngày 22 tháng 10 năm
2009 của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Quy định Chuẩn nghề nghiệp
GV THCS, GV THPT. có nhiệm vụ, quyền lợi, trách nhiệm…qui
định chương IV của điều lệ trường học. Ngoài ra TTCM phải là
người có khả năng xây dựng kế hoạch; điều hành tổ chức các hoạt
động của tổ theo kế hoạch giáo dục, PPCT môn học của Bộ
GD&ĐT và kế hoạch năm học của nhà trường và theo kế hoạch tổ
xây dựng; tổ chức bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên trong tổ;
đánh giá, xếp loại và đề xuất khen thưởng, kỉ luật giáo viên thuộc
tổ mình quản lý. Vì vậy người TTCM phải đảm bảo các tiêu
chuẩn sau:”
- Về phẩm chất chính trị và đạo đức nghề nghiệp.
Am hiểu và chấp hành tốt chủ trương của Đảng, chính sách
của Nhà nước và quy định của Ngành
Ý thức chấp hành tổ chức, kỷ luật lao động của Ngành và
của trường.
16

16


Lối sống lành mạnh, giản dị, là tấm gương sáng cho học sinh
và giáo viên.
Quan tâm đến đồng nghiệp và học sinh, sẵn sàng giúp đỡ
mọi người.
Trung thực trong báo cáo, công bằng khi đánh giá xếp loại.
Thẳng thắn phê bình góp ý tổ viên và tự phê bình bản thân.
Tự tin, lạc quan, có ý thức ủng hộ, chấp hành sự thay đổi.
Quan hệ tốt với đồng nghiệp, tạo sự đoàn kết nội bộ.
Có phẩm chất đạo đức tốt.
Vững vàng về tư tưởng chính trị.
Có uy tín đối với đồng nghiệp, học sinh.
Có ý thức tổ chức kỉ luật và tinh thần trách nhiệm cao.
Dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm.
Công bằng, trung thực và có sức khỏe tốt.
- Về năng lực chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm.
Hiểu biết về chương trình giáo dục THPT, chuẩn kiến thức kỹ năng .
Đạt trình độ chuẩn về chuyên môn, giảng dạy đạt từ khá trở
lên.
Năng lực tự học, tự bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ.
Năng lực bồi dưỡng nâng cao chuyên môn nghiệp vụ cho
đồng nghiệp
Tích cực trong đổi mới phương pháp dạy học, có khả năng
nghiên cứu khoa học.
Trực tiếp tham gia dạy ở đội tuyển học sinh giỏi các cấp có
hiệu quả
Khả năng về tin học và ngoại ngữ. Có thể phục vụ tốt cho
việc học tập nghiên cứu chuyên môn.

- Về năng lực quản lý điều hành.

17
17


Năng lực lập kế hoạch, dự báo, xây dựng tiêu chí hoạt động
tổ chuyên môn.
Năng lực tổ chức, điều hành tổ thực hiện theo kế hoạch.
Năng lực xác định được hệ thống mục tiêu phấn đấu của tổ
chuyên môn và xác định đúng thứ bậc ưu tiên của các mục tiêu đã
chọn.
Khả năng tập hợp mọi người, xây dựng tập thể đoàn kết
cùng thực hiện nhiệm vụ.
Năng lực giao tiếp, ứng xử, giải quyết các tình huống sư
phạm.
Năng lực kiểm tra, đánh giá các mặt hoạt động của tổ
chuyên môn.
Năng lực về tư vấn, tham mưu cho lãnh đạo trường về
chuyên môn và các hoạt động giáo dục.
Khả năng nắm bắt thông tin, xử lý thông tin và truyền thông
tin đến đối tượng thích hợp.
- Quản lý trường THPT và quản lý đội ngũ tổ trưởng chuyên
môn
- Quản lý
* Khái niệm quản lý: Quản lý là một hoạt động xuất hiện từ rất
lâu. Ngay từ khi xã hội loài người xuất hiện thì nhu cầu quản lý
cũng được hình thành như một tất yếu khách quan.
Trải qua hàng vạn năm và các thời kỳ phát triển lịch sử của xã
hội loài người “Quản lý đã trở thành một hoạt động phổ biến,

18
18


diễn ra trên mọi lĩnh vực, mọi cấp độ và có liên quan đến mọi
người. Đó là loại hoạt động xã hội bắt nguồn từ tính chất cộng
đồng dựa trên sự phân công và hiệp tác để làm một công việc
nhằm đạt mục tiêu chung” [33, tr8].
Trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, muốn tồn tại và phát
triển con người đều phải dựa vào sự nỗ lực của cá nhân, của một
tổ chức, từ một nhóm nhỏ đến một phạm vi rộng lớn hơn ở tầm
quốc gia, đều phải thừa nhận và chịu sự quản lý nào đó. C.Mác
đã viết “Một người độc tấu vĩ cầm tự mình điều khiển lấy mình,
còn một dàn nhạc thì cần phải có nhạc trưởng”. [31].
Vậy quản lý là gì? Thuật ngữ này được định nghĩa theo nhiều
cách khác nhau trên cơ sở những cách tiếp cận khác nhau.
Từ điển Giáo dục học quan niệm quản lý là: “Hoạt động hay
tác động có định hướng, có chủ định của chủ thể quản lý đến
khách thể quản lý trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận
hành và đạt được mục đích của tổ chức” [38, tr.326].
Henry Fayol (1841-1925), người đặt nền móng cho lý luận tổ
chức cổ điển cho rằng “Quản lý tức là lập kế hoạch, tổ chức, chỉ
huy, phối hợp và kiểm tra”. Khái niệm này xuất phát từ khái quát
về chức năng của quản lý.
Taylor F.W cho rằng “Quản lý là biết được chính xác điều
bạn muốn người khác làm và sau đó thấy được rằng họ đã hoàn
thành công việc một cách tốt nhất và rẻ nhất”.
Paul Hersey và Ken Blanc Hard “ Quản lý là quá trình cùng
làm việc thông qua các cá nhân, các nhóm cũng như các nguồn
19

19


nhân lực khác để hình thành các mục đích tổ chức” [39, tr.12].
Tác giả Đặng Quốc Bảo quan niệm: “Quản lý là quá trình
tác động gây ảnh hưởng của chú thể quản lý đến khách thể quản
lý nhằm đạt được mục tiêu chung” [3,tr.17].
“Các tác giả tùy theo cách tiếp cận đã nêu ra các quan niệm
khác nhau về khái niệm quản lý, song cho dù cách tiếp cận nào thì
bản chất của hoạt động quản lý cũng là cách thức tác động có
hướng đích (tổ chức, điều khiển, chỉ huy điều phối, tham gia can
thiệp, hướng dẫn, giúp đỡ) hợp quy luật của chủ thể quản lý đến
khách thể quản lý làm cho tổ chức vận hành đạt kết quả mong
muốn. Giữa chủ thể quản lý và khách thể quản lý có mối quan hệ
tác động qua lại tương hỗ lẫn nhau đáp ứng nhu cầu con người,
đáp ứng mục đích của chủ thể quản lý.”
Tóm lại, một cách khái quát có thể hiểu: Quản lý là quá trình
tác động có tổ chức, có mục đích của chủ thể quản lý đến khách
thể quản lý trong một tổ chức, thông qua công cụ và phương pháp
quản lý nhằm làm cho tổ chức đó vận hành thuận lợi và đạt được
mục tiêu đã đề ra. Quá trình tác động đó thể hiện qua sơ đồ.[23,
tr.8]
Công cụ
quản lý

Khách thể
quản lý

Chủ thể
quản lý

20
Phương pháp 20

quản lý

Mục tiêu quản lý


- Khái niệm quản lý
- Quản lý giáo dục
Hiện nay, ở nước ta các nhà nghiên cứu lý luận giáo dục cho
rằng: “Quản lý giáo dục là sự tác động có ý thức, có mục đích
của chủ thể quản lý tới khách thể quản lý nhằm đưa hoạt động sư
phạm của hệ thống giáo dục đạt tới kết quả mong muốn một cách
có hiệu quả nhất”, hoặc “quản lý giáo dục, quản lý trường học là
một chuỗi tác động hợp lý (có mục đích, có hệ thống, có kế
hoạch) mang tính sư phạm của chủ thể quản lý đến tập thể giáo
viên và người học, đến những lực lượng giáo dục trong và ngoài
nhà trường nhằm huy động họ cùng cộng tác, phối hợp, tham gia
vào mọi hoạt động của nhà trường làm cho quá trình này vận
hành một cách tối ưu tới việc hoàn thành các mục tiêu dự kiến”.
QLGD còn được hiểu một cách cụ thể là quản lý một hệ thống
giáo dục, một cơ sở giáo dục, một trường học, cụ thể có thể là một
trung tâm hướng nghiệp dạy nghề, các cơ sở giáo dục trên địa bàn
dân cư.
Có nhiều quan niệm khác nhau về khái niệm QLGD:
“Quản lý giáo dục được hiểu là những tác động tự giác( có ý
thức, có mục đích, có kế hoạch, có hệ thống, hợp quy luật) của
chủ thể quản lý đến tất cả các mát xích của hệ hệ thống( từ cấp
21

21


cao đến các cơ sở giáo dục là nhà trường) nhằm thực hiện có
chất lượng và hiệu quả mục tiêu phát triển giáo dục, đào tạo thế
hệ trẻ theo yêu cầu của xã hội” [26, tr.51].
“QLGD theo nghĩa tổng quan là điều hành, phối hợp các lực
lượng nhằm đẩy mạnh công tác đào tạo thế hệ trẻ theo yêu cầu
phát triển của xã hội. Ngày nay, với sứ mệnh phát triển giáo dục
thường xuyên, công tác giáo dục không chỉ giới hạn ở thế hệ trẻ
mà cho mọi người. Cho nên, QLGD được hiểu là sự điều hành hệ
thống giáo dục quốc dân” [3,tr 31].
P.V. Khuđôminxky cho rằng: “Quản lý giáo dục (QLGD) là
tác động có hệ thống, có kế hoạch, có mục đích của chủ thể quản
lý ở các cấp độ khác nhau đến tất cả các khâu của hệ thống giáo
dục nhằm mục đích đảm bảo việc giáo dục Cộng sản chủ nghĩa
cho thế hệ trẻ, đảm bảo sự phát triển hài hòa của họ”. [40,
tr.50].
Có thể hiểu khái niệm về QLGD như sau: QLGD là hệ thống
những tác động có ý thức, hợp quy luật của chủ thể quản lý ở các
cấp khác nhau đến tất cả các khâu của hệ thống nhằm đưa hoạt
động sư phạm của hệ thống giáo dục đạt mục tiêu giáo dục đã đề
ra.
- Quản lý nhà trường
“Quản lý trường học là hoạt động của cơ quan quản lý nhằm
tổ chức và tập hợp các hoạt động của GV, học sinh và các lực
22
22

lượng giáo dục khác cũng như huy động các nguồn lực giáo dục
để nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo trong nhà trường.
Có nhiều cấp quản lý trường học: cấp cao nhất là Bộ GD & ĐT,
nơi quản lý nhà trường bằng phương pháp vĩ mô. Có hai cấp trung
gian quản lý trường học là Sở GD & ĐT ở tỉnh, thành phố, các
Phòng giáo dục ở các quận, huyện. Cấp quản lý quan trọng trực
tiếp của hoạt động GD là cơ quan quản lý trong các nhà trường.”
“Hiện nay các nhà trường trong hệ thống GD quốc dân được
tổ chức theo các loại hình trường: trường công lập, trường dân
lập, trường tư thục, nhưng dù theo loại hình nào thì cũng được
thành lập theo quy hoạch, kế hoạch của Nhà nước nhằm phát triển
sự nghiệp GD nên nó là đơn vị trực tiếp giáo dục thế hệ trẻ, trực
tiếp tham gia quá trình thực hiện mục tiêu “ nâng cao dân trí, đào
tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài” cho đất nước, Các mô hình
trường học hiện nay đang được nghiên cứu và vận dụng nhằm đổi
mới chương trình, hình thức tổ chức hoạt động dạy học, phát huy
tối đa tính sáng tạo, chủ động của học sinh trong quá trình học tập
nhằm nâng cao hiệu quả chất lượng dạy học đáp ứng yêu các cầu
đổi mới hiện nay của đất nước.”
Theo P.V. Zimin, M.I. Kônđankôp, N.I. Xaxerđôtôp : “Quản
lý nhà trường là hệ thống xã hội sư phạm chuyên biệt, hệ thống
này đòi hỏi những tác động có ý thức, có kế hoạch và hướng đích
của chủ thể quản lý lên tất cả các mặt của đời sống nhà trường
23
23


để đảm bảo sự vận hành tối ưu xã hội- kinh tế và tổ chức sư phạm
của quá trình dạy học và giáo dục thế hệ đang lớn lên”. [41]
Theo Bùi Minh Hiền : “ Quản lý nhà trường quá trình tác

động có mục đích, có định hướng, có tính kế hoạch của chủ thể
quản lý( đứng đầu là Hiệu trưởng nhà trường) đến các đối tượng
quản lý( giáo viên, cán bộ, nhân viên, người học, các bên liên
quan…) và huy động sử dụng đúng mục đích, có hiệu quả các
nguồn lực nhằm thực hiện sứ mệnh của nhà trường đối với hệ
thống giáo dục và đào tạo với cộng đồng và xã hội nhằm thực
hiện mục tiêu giáo dục đã xác định trong một môi trường luôn
biến động” [20, tr31].
“Quản lý nhà trường là tập hợp những tác động tối ưu (cộng
tác, tham gia, hỗ trợ, phối hợp, huy động, điều hành, can thiệp)
của chủ thể đến tập thể giáo viên-học sinh và các cán bộ khác
nhằm: Tận dụng các nguồn lực do Nhà nước đầu tư, do lực lượng
xã hội đóng góp, hướng vào việc đẩy mạnh mọi hoạt động của nhà
trường mà tiêu điểm là quá trình đào tạo thế hệ trẻ; thực hiện có
chất lượng mục tiêu và kế hoạch đào tạo, đưa nhà trường tiến lên
trạng thái mới.”
“Như vậy ta có thể hiểu: Quản lý nhà trường có thể hiểu là
một hệ thống tác động sư phạm hợp lý và có tính hướng đích của
chủ thể quản lý đến tập thể GV, học sinh, các lực lượng xã hội
trong và ngoài nhà trường nhằm huy động và phối hợp sức lực, trí
24
24


tuệ của họ vào hoạt động chung của nhà trường hướng vào việc
hoàn thành có chất lượng và đạt hiệu quả mục tiêu dự kiến.”
- Quản lý nguồn nhân lực
- Khái niệm nguồn nhân lực và quản lý nguồn nhân lực
a) Nguồn nhân lực
““Nguồn lực con người" hay "nguồn nhân lực”, là khái niệm

được hình thành trong quá trình xem xét, nghiên cứu con người
với tư cách là một nguồn lực, là động lực của sự phát triển: Những
công trình nghiên cứu trên thế giới và trong nước đề cập đến khái
niệm nguồn nhân lực ở nhiều góc độ, quan điểm khác nhau.”
Theo định nghĩa của Liên Hợp Quốc: “Nguồn nhân lực là
trình độ lành nghề, là kiến thức và năng lực của toàn bộ cuộc
sống con người hiện có thực tế hoặc tiềm năng để phát triển kinh
tế - xã hội trong một cộng đồng”[44, tr3]
Theo David Begg: “Nguồn nhân lực là toàn bộ quá trình
chuyên môn mà con người tích luỹ được, nó được đánh giá cao vì
tiềm năng đem lại thu nhập trong tương lai. Cũng giống như
nguồn lực vật chất, nguồn nhân lực là kết quả đầu tư trong quá
khứ với mục đích đem lại thu nhập trong tương lai”.
Theo GS.TS Phạm Minh Hạc: “Nguồn nhân lực là tổng thể
các tiềm năng lao động của một nước hoặc một địa phương, tức
nguồn lao động được chuẩn bị (ở các mức độ khác nhau) sẵn
sàng tham gia một công việc lao động nào đó, tức là những người
25
25