Quản lý chất lượng đào tạo tại trường đại học Thái Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM

VŨ THỊ DUNG

QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO
TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC THÁI BÌNH THEO TIẾP CẬN
ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

HÀ NỘI, 2018


DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT
CBQL

Cán bộ quản lý

CĐ, ĐH

Cao đẳng, Đại học

CNH, HĐH

Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa

CL

Chất lượng

CLGD

Chất lượng giáo dục

CLĐT

Chất lượng đào tạo

CSGD

Cơ sở giáo dục

CSĐT

Cơ sở đào tạo

CSVC

Cơ sở vật chất

ĐH

Đại học

ĐHSP

Đại học sư phạm

ĐHĐP

Đại học địa phương

ĐT

Đào tạo

ĐBCL

Đảm bảo chất lượng

ĐNGV

Đội ngũ giảng viên

GDĐH

Giáo dục đại học

GDĐT

Giáo dục đào tạo

GV

Giảng viên

KSCL

Kiểm soát chất lượng

KĐCL

Kiểm định chất lượng

NCKH

Nghiên cứu khoa học

QLCL

Quản lý chất lượng

QLCLĐT

Quản lý chất lượng đào tạo

QTĐT

Quá trình đào tạo

SV

Sinh viên

STN

Sau thử nghiệm

TCCN

Trung cấp chuyên nghiệp

THPT

Trung học phổ thông

TTN

Trước thử nghiệm

iii


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài. ................................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu. ............................................................................................. 3
3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu. .......................................................................... 3
4. Giả thuyết khoa học. ............................................................................................... 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu. ............................................................................................ 3
6. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu. ............................................................................... 4
7. Phương pháp luận và các phương pháp nghiên cứu. .............................................. 4
8. Luận điểm bảo vệ. .................................................................................................. 7
9. Đóng góp mới của luận án. ..................................................................................... 7
10. Cấu trúc luận án. ................................................................................................... 7
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC THEO TIẾP CẬN ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG ................................. 8
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề. ............................................................................ 8
1.1.1. Nghiên cứu về chất lượng đào tạo đại học. ................................................ 8
1.1.2. Nghiên cứu về quản lý chất lượng đào tạo đại học .................................. 11

1.1.3. Nghiên cứu về đảm bảo chất lượng đào tạo đại học ................................ 15
1.1.4. Đánh giá chung ........................................................................................ 18
1.1.5. Những vấn đề luận án cần tiếp tục nghiên cứu ........................................ 19
1.2. Một số khái niệm cơ bản liên quan.................................................................... 20
1.2.1. Chất lượng. ............................................................................................... 20
1.2.2. Quản lý chất lượng. .................................................................................. 22
1.2.3. Đào tạo và chất lượng đào tạo đại học. .................................................... 24
1.2.4. Quản lý chất lượng đào tạo đại học. ........................................................ 26
1.2.5. Quản lý chất lượng đào tạo đại học theo tiếp cận đảm bảo chất lượng. .. 28
1.3. Các cấp độ và mô hình quản lý chất lượng. ...................................................... 28
1.3.1. Các cấp độ quản lý chất lượng. ................................................................ 28
1.3.2. Các mô hình quản lý chất lượng .............................................................. 35
1.4. Quá trình đào tạo đại học................................................................................... 40
1.4.1. Đầu vào. ................................................................................................... 40
1.4.2. Quá trình. ................................................................................................. 42
1.4.3. Đầu ra. ...................................................................................................... 42
1.5. Nội dung quản lý chất lượng đào tạo đại học theo tiếp cận đảm bảo chất lượng. .... 43
1.5.1. Xây dựng chính sách chất lượng, kế hoạch chiến lược. .......................... 43
1.5.2. Cấu trúc hệ thống quản lý chất lượng đào tạo đại học theo tiếp cận đảm bảo
chất lượng. ................................................................................................................. 45
1.5.3. Các bước triển khai hệ thống quản lý chất lượng đào tạo đại học theo tiếp cận đảm
bảo chất lượng............................................................................................................. 45
1.6. Các yếu tố tác động đến quản lý chất lượng đào tạo đại học theo tiếp cận đảm
bảo chất lượng. ......................................................................................................... 53
1.6.1. Yếu tố chủ quan. ...................................................................................... 55
1.6.2. Yếu tố khách quan. .................................................................................. 53
Kết luận chương 1................................................................................................... 55

iv

CHƯƠNG 2. CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG ĐÀO
TẠO TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC THÁI BÌNH THEO TIẾP CẬN ĐẢM BẢO
CHẤT LƯỢNG VÀ KINH NGHIỆM QUỐC TẾ ............................................... 57
2.1. Các chủ trương, chính sách quản lý chất lượng đào tạo giáo dục đại học ........ 57
2.2. Trường đại học Thái Bình trong hệ thống giáo dục quốc dân. .......................... 59
2.2.1. Đặc trưng của các trường đại học địa phương ......................................... 59
2.2.2. Thông tin chung về Trường Đại học Thái Bình. ..................................... 60
2.2.3. Khảo sát thực trạng quản lý chất lượng đào tạo tại Trường Đại học Thái
Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng .................................................................... 71
2.3. Thực trạng quản lý chất lượng đào tạo tại Trường Đại học Thái Bình theo tiếp
cận đảm bảo chất lượng. ........................................................................................... 75
2.3.1. Thực trạng về nhận thức của lãnh đạo, cán bộ giảng viên, công nhân viên
về vai trò của quản lý chất lượng trong nhà trường. ................................................ 75
2.3.2. Thực trạng xây dựng hệ thống quản lý chất lượng đào tạo tại Trường Đại
học Thái Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng. .................................................... 77
2.3.3. Thực trạng vận hành hệ thống quản lý chất lượng đào tạo tại Trường
Đại học Thái Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng. ........................................... 95
2.3.4. Thực trạng đánh giá, cải tiến hệ thống quản lý chất lượng đào tạo tại
Trường Đại học Thái Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng. ............................. 97
2.4. Đánh giá chung. ............................................................................................... 102
2.4.1. Điểm mạnh. ............................................................................................ 102
2.4.2. Điểm yếu. ............................................................................................... 103
2.4.3. Thời cơ. .................................................................................................. 104
2.4.4. Thách thức.............................................................................................. 104
2.5. Kinh nghiệm Quốc tế về quản lý chất lượng đào tạo đại học theo tiếp cận
đảm bảo chất lượng. ............................................................................................... 104
2.5.1. Kinh nghiệm của Trung Quốc. .............................................................. 104
2.5.2. Kinh nghiệm của Singapore. .................................................................. 105
2.5.3. Kinh nghiệm của Thái Lan. ................................................................... 105

2.5.4. Kinh nghiệm của Mỹ. ............................................................................ 106
2.5.5. Những kinh nghiệm Quốc tế trong quản lý chất lượng đào tạo tại Trường
Đại học Thái Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng. ........................................... 107
Kết luận chương 2................................................................................................. 108
CHƯƠNG 3 CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO TẠI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THÁI BÌNH THEO TIẾP CẬN ĐẢM BẢO CHẤT
LƯỢNG ................................................................................................................. 110
3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp. .................................................................. 110
3.1.1. Đảm bảo chất lượng và hiệu quả. .......................................................... 110
3.1.2. Đảm bảo tính hệ thống. .......................................................................... 110
3.1.3. Đảm bảo tính khả thi. ............................................................................. 110
3.1.4. Đảm bảo tính kế thừa. ............................................................................ 110
3.2. Đề xuất hệ thống quản lý chất lượng đào tạo tại Trường Đại học Thái Bình theo
tiếp cận đảm bảo chất lượng. .................................................................................. 110
3.2.1. Giới thiệu hệ thống. ............................................................................... 110
3.2.2. Mô tả hệ thống. ...................................................................................... 112

v


3.3. Các biện pháp quản lý chất lượng đào tạo tại Trường Đại học Thái Bình theo
tiếp cận đảm bảo chất lượng. .................................................................................. 112
3.3.1. Biện pháp 1: Tổ chức bồi dưỡng, nâng cao nhận thức vai trò của hệ thống
quản lý chất lượng, vai trò của từng cá nhân trong vận hành, đánh giá và cải tiến hệ
thống quản lý. ......................................................................................................... 112
3.3.2. Biện pháp 2: Chỉ đạo hoàn thiện chính sách chất lượng, kế hoạch chiến
lược và các văn bản quản lý khác. .......................................................................... 115
3.3.3. Biện pháp 3: Tổ chức xây dựng quy trình cho các công việc chưa được quy trình hóa.
................................................................................................................................ 120
3.3.4. Biện pháp 4: Chỉ đạo hoàn thiện các quy trình chưa hợp lý, bổ sung văn

bản hướng dẫn thực hiện quy trình. ........................................................................ 125
3.3.5. Biện pháp 5: Tổ chức nâng cao năng lực vận hành các tiểu hệ thống cho
cán bộ giảng viên, nhân viên. ................................................................................. 129
3.3.6. Biện pháp 6: Tập huấn kĩ năng viết báo cáo tự đánh giá hệ thống quản lý
và đề xuất cải tiến quy trình cho tất cả cán bộ, giảng viên trong trường, chuẩn bị báo
cáo để đón đoàn đánh giá ngoài. ............................................................................ 131
3.4. Khảo sát tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất. .................. 135
3.4.1. Mục đích khảo sát. ................................................................................. 135
3.4.2. Nội dung khảo sát. ................................................................................. 135
3.4.3. Phương pháp khảo sát. ........................................................................... 135
3.4.4. Đối tượng khảo sát. ................................................................................ 135
3.4.5. Kết quả khảo sát về sự cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đã
đề xuất .................................................................................................................... 136
3.5. Thử nghiệm...................................................................................................... 139
3.5.1. Mục đích thử nghiệm. ............................................................................ 139
3.5.2. Nội dung thử nghiệm. ............................................................................ 139
3.5.3. Đối tượng thử nghiệm ............................................................................ 139
3.5.4. Phương pháp và tiến trình thử nghiệm................................................... 140
3.5.5. Thời gian thử nghiệm ............................................................................. 140
3.5.6. Quy trình thử nghiệm. ............................................................................ 140
3.5.7. Kết quả thử nghiệm. ............................................................................... 142
Kết luận chương 3................................................................................................. 146
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ...................................................................... 148
1. Kết luận. .............................................................................................................. 148
2. Khuyến nghị. ....................................................................................................... 149
2.1. Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo...................................................................... 149
2.2. Đối với Ủy ban nhân dân tỉnh Thái Bình. ....................................................... 150
2.3. Đối với Trường Đại học Thái Bình. ................................................................ 150
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ ....................................................................................................... 151

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................ 152
DANH MỤC PHỤ LỤC ....................................................................................... 158

vi


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ
Hình
1.1.
1.2.
1.3.
1.4.
1.5.
1.6.
1.7.
1.8.
2.1.
2.2.
2.3.
2.4.
2.5
2.6
2.7
2.8
2.9
2.10
2.11
2.12
2.13
2.14.

2.15.
2.16.
2.17.
2.18.
2.19.
3.1.
3.2.
3.3.
3.4.
3.5.
3.6.
3.7.
3.8.
3.9.
3.10.
3.11.
3.12.
3.13.
3.14.
3.15.

Tên hình

Trang

Các cấp độ quản lý chất lượng .................................................................................
31
Vòng tròn Deming ....................................................................................................
35
Mô hình ĐBCL AUN- QA .......................................................................................

36
Đảm bảo chất lượng cấp trường- AUN ....................................................................
37
Đảm baỏ chất lượng bên trong - AUN .....................................................................
37
Đảm bảo chất lượng cấp chương trình- AUN ..........................................................
38
Mô hình tổng thể quá trình đào tạo đại học .............................................................
40
Cấu trúc đảm bảo chất lượng bên trong cơ sở đào tạo đại học ................................
45
Sơ đồ mối quan hệ của Trường Đại học Thái Bình .................................................
61
Cơ cấu tổ chức của Trường Đại học Thái Bình .......................................................
63
Thực trạng nhận thức về vai trò của quản lý chất lượng ..........................................
76
Thực trạng xây dựng quy trình xây dựng chuẩn đầu ra ...........................................
79
Thực trạng xây dựng quy trình quản lý phát triển chương trình đào tạo .................
80
Thực trạng xây dựng quy trình quản lý hoạt động tuyển sinh .................................
82
Thực trạng xây dựng quy trình quản lý đội ngũ giảng viên .....................................
83
Thực trạng xây dựng quy trình quản lý cơ sở vật chất .............................................
85
Thực trạng xây dựng quy trình quản lý hoạt động giảng dạy ..................................
86
Thực trạng xây dựng quy trình quản lý hoạt động học tập .....................................

88
Thực trạng xây dựng quy trình quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học ................
89
Thực trạng xây dựng quy trình quản lý hoạt động đánh giá ....................................
90
Thực trạng xây dựng quy trình quản lý kết quả học tập ..........................................
92
Thực trạng xây dựng quy trình đánh giá kiến thức chuyên môn, KNNN ................
93
Thực trạng xây dựng quy trình đánh giá khả năng thích ứng ..................................
94
Thực trạng vận hành hệ thống QLCL .....................................................................
96
Thực trạng đánh giá xây dựng hệ thống QLCL .......................................................
98
Thực trạng đánh giá vận hành hệ thống QLCL ......................................................
100
Hệ thống QLCL của Mỹ...........................................................................................
106
Hệ thống QLCL đào tạo tại Trường Đại học Thái Bình ..........................................
110
Quy trình QL CĐR ...................................................................................................
120
Quy trình QL phát triển CTĐT ................................................................................
121
Quy trình QL hoạt động học tập, thực tập................................................................
122
Quy trình QL hoạt động NCKH ...............................................................................
122
Quy trình QL kiểm tra, đánh giá ..............................................................................

123
Quy trình QL đánh giá kỹ năng chuyên môn ...........................................................
123
Quy trình QL đánh giá khả năng thích ứng .............................................................
124
Quy trình QL hoạt động tuyển sinh..........................................................................
125
Quy trình QL đội ngũ giảng viên .............................................................................
126
Quy trình QL CSVC .................................................................................................
127
Quy trình QL hoạt động giảng dạy...........................................................................
127
Quy trình QL kết quả học tập ...................................................................................
127
Sự cần thiết xây dựng hệ thống QLCL ....................................................................
135
Nhận thức của CBQL, ĐNGV, nhân viên về quản lý chất lượng ............................
141

vii


DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Bảng

Tên bảng

Trang

Bảng 1.1: Bảng tổng hợp nội dung và phân cấp trong QLCLĐT đại học theo tiếp
cận ĐBCL ................................................................................................................. 53
Bảng 2.1: Quy mô và chất lượng đào tạo ................................................................. 66
Bảng 2.2: Ngành nghề đào tạo ................................................................................. 67
Bảng 2.3: Cơ cấu đội ngũ cán bộ giảng viên Trường Đại học Thái Bình ................ 67
Bảng 2.4: Thống kê số lượng đội ngũ giảng viên Trường Đại học Thái Bình......... 68
Bảng 2.5: Thống kê số lượng đội ngũ GV cơ hữu Trường Đại học Thái Bình ....... 69
Bảng 2.6: Kết quả nghiên cứu đề tài các cấp ........................................................... 70
Bảng 2.7: Danh sách các đối tượng khảo sát ............................................................ 71
Bảng 2.8: Quy trình tổ chức khảo sát ....................................................................... 72
Bảng 2.9: Thang đo đánh giá. ................................................................................... 74
Bảng 2.10: Nhận thức của lãnh đạo, CBQL, ĐNGV và nhân viên về vai trò QLCL
.................................................................................................................................. 75
Biểu đồ 2.3: Thực trạng nhận thức của lãnh đạo, CBQL, ĐNGV về vai trò QLCL 76
Bảng 2.11: Thực trạng xây dựng quy trình quản lý CĐR theo tiếp cận ĐBCL ....... 78
Biểu đồ 2.4: Thực trạng xây dựng quy trình quản lý CĐR theo tiếp cận ĐBCL ..... 79
Bảng 2.12: Thực trạng phát triển quy trình quản CTĐT theo tiếp cận ĐBCL ......... 80
Biểu đồ 2.5: Thực trạng phát triển quy trình quản lý chương trình đào tạo ............ 80
Biểu đồ 2.6: Thực trạng xây dựng quy trình quản lý hoạt động tuyển sinh ............. 82
theo tiếp cận đảm bảo chất lượng ............................................................................. 82
Bảng 2.14: Thực trạng xây dựng quy trình quản lý đội ngũ giảng viên theo tiếp cận
đảm bảo chất lượng. ................................................................................................. 83
Biểu đồ 2.7: Thực trạng xây dựng quy trình quản lý đội ngũ giảng viên ................ 83
theo tiếp cận đảm bảo chất lượng ............................................................................. 83
Biểu đồ 2.8: Thực trạng xây dựng quy trình quản lý cơ sở vật chất ........................ 84
theo tiếp cận đảm bảo chất lượng ............................................................................. 84
Bảng 2.16: Thực trạng xây dựng quy trình quản lý hoạt động giảng dạy của giảng
viên theo tiếp cận đảm bảo chất lượng .................................................................... 85
Bảng 2.17: Thực trạng xây dựng quy trình quản lý hoạt động học tập của sinh viên
theo tiếp cận đảm bảo chất lượng ............................................................................. 87

viii


Biểu đồ 2.10: Thực trạng xây dựng quy trình quản lý hoạt động học tập theo tiếp
cận ĐBCL ................................................................................................................. 87
Bảng 2.18: Thực trạng xây dựng quy trình quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học
theo tiếp cận ĐBCL .................................................................................................. 88
Biểu đồ 2.11: Thực trạng xây dựng quy trình quản lý hoạt động nghiên cứu khoa
học theo tiếp cận đảm bảo chất lượng ...................................................................... 88
Bảng 2.19: Thực trạng xây dựng quy trình quản lý hoạt động đánh giá sinh viên
theo tiếp cận đảm bảo chất lượng ............................................................................. 89
Bảng 2.20: Thực trạng xây dựng quy trình quản lý kết quả học tập theo tiếp cận
đảm bảo chất lượng .................................................................................................. 90
Biểu đồ 2.13: Thực trạng xây dựng quy trình quản lý kết quả học tập ................... 91
Bảng 2.21: Thực trạng xây dựng quy trình quản lý hoạt động đánh giá kiến thức
chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp ......................................................................... 92
Biểu đồ 2.14: Thực trạng xây dựng quy trình đánh giá kiến thức chuyên môn, kỹ
năng nghề nghiệp ...................................................................................................... 93
Bảng 2.22: Thực trạng xây dựng quy trình quản lý hoạt động đánh giá khả năng
thích ứng của sinh viên sau khi tốt nghiệp ............................................................... 94
Bảng 2.22: Thực trạng xây dựng quy trình quản lý hoạt động đánh giá khả năng
thích ứng của sinh viên sau khi tốt nghiệp ............................................................... 94
Biểu đồ 2.15: Thực trạng xây dựng quy trình đánh giá khả năng thích ứng của sinh viên sau
khi tốt nghiệp .............................................................................................................. 94
Biểu đồ 2.16: Thực trạng vận hành hệ thống quản lý chất lượng đào tạo ............ 96
tại Trường Đại học Thái Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng ......................... 96
Biểu đồ 2.17: Thực trạng đánh giá xây dựng hệ thống quản lý chất lượng đào tạo
tại Trường Đại học Thái Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng ............................ 98
Biểu đồ 2.18: Thực trạng đánh giá vận hành hệ thống quản lý chất lượng đào tạo tại

Trường Đại học Thái Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng ............................... 100
Bảng 3.3: Tính khả thi của các biện pháp đề xuất .................................................. 138
Bảng 3.4: Quy trình thử nghiệm ............................................................................. 141
Bảng 3.7: Doanh nghiệp đánh giá năng lực của sinh viên ..................................... 146

ix


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong bối cảnh xu thế toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế sâu rộng và cạnh tranh
mạnh mẽ, sự bùng nổ của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 đã tác động đến giáo
dục Việt Nam nói chung, GDĐH nói riêng, tạo cho GDĐH nhiều thời cơ và thách
thức đan xen. Trước thực tiễn đó, GDĐH Việt Nam cần xây dựng chiến lược phát
triển, trong đó tập trung cải cách mạnh mẽ QL để nâng cao CLĐT thì mới có khả
năng cạnh tranh, hội nhập với thị trường lao động của khu vực và thế giới. Nghị
quyết 14/2005/NQ-CP của Chính phủ đã chỉ ra rằng: “Đến năm 2020, GDĐH Việt
Nam đạt trình độ tiên tiến trong khu vực và tiệm cận trình độ tiên tiến trên thế giới,
có năng lực cạnh tranh cao, thích ứng với cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa” [12] và “GDĐH đổi mới mạnh mẽ về chất lượng và quy mô, ...nâng một số
trường ĐH lên đẳng cấp Quốc tế”[12].
Cùng với đó là bối cảnh toàn ngành giáo dục đang phấn đấu thực hiện Nghị
quyết 29 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về Đổi mới căn bản, toàn diện hệ
thống GDĐH, trong đó đổi mới phương thức QL là khâu đột phá, quyết định CLĐT
của cơ sở giáo dục.
Chất lượng đào tạo GDĐH hiện nay đang là vấn đề được các học giả, các chuyên
gia, các nhà khoa học trong nước và trên thế giới, các nhà QLGD và những người liên
quan rất quan tâm bởi CLGDĐH là CL nguồn nhân lực quốc gia để làm ra những sản
phẩm có hàm lượng chất xám cao, góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất
nước một cách bền vững. Tại các diễn đàn, nghị trường Quốc hội, vấn đề CLGD ĐH

luôn được xem là vấn đề nóng. Nhất là khi các trường ĐH đang được giao quyền tự
chủ, vấn đề QLCL ĐT để cung cấp nguồn nhân lực có trình độ, chuyên môn thích ứng
thị trường lao động đầy biến động là mối quan tâm hàng đầu.
Trong những năm gần đây cho thấy CLĐT các trường ĐH đang có những hồi
chuông cảnh báo, số lượng SV tốt nghiệp ra trường phải ĐT lại hoặc làm trái ngành
chiếm tỷ lệ cao. Đây là vấn đề đặt ra đối với các trường ĐH, trong đó có các trường

1


ĐHĐP cần thiết lập hệ thống ĐBCL bên trong nhà trường, vận hành đồng bộ các
quy trình được thiết lập thì CLĐT sẽ thỏa mãn nhu cầu của khách hàng.
Trường ĐHĐP với sứ mạng ĐT nguồn nhân lực có CL phục vụ trực tiếp cho
sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, góp phần xây dựng xã hội học tập, xã hội
nghề nghiệp. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy CLĐT của các trường ĐHĐP hiện nay
vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập. Mặc dù các trường ĐHĐP được đầu tư, trang bị về
CSVC khá tốt, có ĐNGV tâm huyết, gắn bó với nghề, nhưng CLĐT vẫn chưa đảm
bảo, một phần do xu hướng chạy theo lợi nhuận, theo số lượng, chưa quan tâm đến
CLĐT; một phần xây dựng CĐR, CTĐT chưa gắn kết chặt chẽ với thị trường lao
động; một phần chưa thu hút được đội ngũ giảng viên có học hàm, học vị cao về
giảng dạy,... Vấn đề đặt ra để các trường ĐHĐP phát triển ổn định, bền vững trong
nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa thì cần phải thay đổi mạnh mẽ
tư duy QL theo phương thức QL mới (tức là QLCL), sẽ tác động tích cực đến CL
nguồn nhân lực, đáp ứng thị trường lao động, khẳng định vị thế, thương hiệu của
nhà trường trong nước và khu vực.
Hiện nay, nhiều địa phương trong cả nước đang trên đà phát triển với tốc độ
nhanh và mạnh; thu hút nhiều tập đoàn lớn về đầu tư; thành lập nhiều cụm khu công
nghiệp, khu kinh tế; đô thị hóa phát triển. Thực trạng trên đang đặt ra cho các CSĐT
ĐH tại địa phương phải có nhiều giải pháp mang tính chiến lược, bứt phá trong QL
với cách tiếp cận phù hợp để cung cấp nguồn nhân lực có CL phục vụ sự phát triển

kinh tế - xã hội của tỉnh, có năng lực thích ứng với bối cảnh đổi mới và hội nhập,
bởi theo CIMO “Quản lý là yếu tố quyết định CL của CSĐT”.
Quản lý chất lượng là phương thức quản lý tiên tiến, đã được vận dụng thành
công trong các lĩnh vực thương mại, dịch vụ, sản xuất và bước đầu được áp dụng
trong giáo dục. Để QLCL thì việc làm đầu tiên và quan trọng nhất là xây dựng một
hệ thống ĐBCL bên trong nhà trường, nhưng trong thực tế theo nhận định của tiến
sĩ Nghiêm Xuân Huy, Viện trưởng Viện ĐBCL Đại học Quốc gia Hà Nội thì chưa
có trường ĐH nào xây dựng được hệ thống này. Cách tiếp cận ĐBCL cũng là cách
tiếp cận phù hợp nhất đối với các trường ĐHĐP với trình độ QL và quy mô ĐT còn

2


khiêm tốn. Xuất phát từ những lý do trên tác giả quyết định chọn đề tài:“Quản lý
chất lượng đào tạo tại Trường Đại học Thái Bình theo tiếp cận đảm bảo chất
lượng” làm định hướng nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Dựa trên cơ sở nghiên cứu các vấn đề về lý luận và thực tiễn, luận án đề xuất
hệ thống ĐBCL và các biện pháp triển khai hệ thống QLCLĐT tại Trường ĐH Thái
Bình theo tiếp cận ĐBCL nhằm đảm bảo và từng bước nâng cao CLĐT, đáp ứng
nhu cầu ĐT nguồn nhân lực có CL cho tỉnh Thái Bình.
3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình đào tạo ở trường đại học địa phương.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quản lý chất lượng đào tạo tại Trường Đại học Thái Bình theo tiếp cận ĐBCL.
4. Giả thuyết khoa học
Trong mọi cơ sở giáo dục, QL luôn là yếu tố quyết định CL. QLCL là phương
thức QL tiên tiến đã được vận dụng thành công trong các lĩnh vực thương mại, dịch
vụ, sản xuất và bước đầu được áp dụng trong GD Các trường ĐHĐP nói chung,

Trường ĐH Thái Bình nói riêng đã và đang triển khai các hoạt động ĐBCL đào tạo
theo Bộ Tiêu chuẩn đánh giá CLGD đại học của Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành.
Tuy hoạt động này đã có những kết quả ban đầu, song vẫn còn nhiều hạn chế, bất
cập. Nếu xây dựng được hệ thống ĐBCL bên trong nhà trường với các chuẩn mực
và quy trình quản lý ĐBCL phù hợp và các biện pháp triển khai hệ thống này một
cách đồng bộ, thông suốt ở mọi khâu của QTĐT thì CLĐT của nhà trường sẽ được
đảm bảo theo CĐR và từng bước được nâng cao, đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực
của địa phương, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Thái Bình.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về CL, QLCL, các mô hình QLCL, ĐT, CLĐT,
QLCLĐT đại học theo tiếp cận ĐBCL.
- Đánh giá thực trạng QLCLĐT tại Trường ĐH Thái Bình theo tiếp cận
ĐBCL.

3


- Đề xuất hệ thống ĐBCL và các biện pháp triển khai hệ thống ĐBCL tại
Trường ĐH Thái Bình.
- Khảo nghiệm các biện pháp và thử nghiệm một số biện pháp QLCLĐT tại
Trường ĐH Thái Bình theo tiếp cận ĐBCL.
6. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu
- Nội dung nghiên cứu: Luận án chỉ đề cập đến cấp độ ĐBCL trong các mô
hình QLCL, trong đó tuân thủ nguyên tắc cơ bản của QLCL là xây dựng một hệ
thống ĐBCL bên trong nhà trường và đề xuất các biện pháp triển khai hệ thống tại
Trường ĐH Thái Bình. Trong QLCL mọi thành viên trong hệ thống đều là chủ thể
QL công việc của mình theo một quy trình nghiêm ngặt, trong đó lãnh đạo đóng vai
trò quyết định.
- Địa bàn nghiên cứu: Trường ĐH Thái Bình, tỉnh Thái Bình.
- Đối tượng khảo sát:

+ Khảo sát đội ngũ CBQL, GV, SV tại Trường ĐH Thái Bình và một số nhà
quản trị DN, đơn vị sử dụng lao động là SV tốt nghiệp của Trường ĐH Thái Bình
có hợp tác trong ĐT.
+ Khảo sát các nhà quản trị DN trên địa bàn tỉnh Thái Bình: Công ty TNHH
điện cơ AIDI, Công ty TNHH IVORY VIỆT NAM, Công ty Cổ phần May xuất
khẩu Việt Thái.
+ Khảo sát 03 khóa SV tốt nghiệp: ĐH Kế toán khóa 1, ĐH Quản trị Kinh
doanh khóa 2, ĐH Kế toán khóa 3 của Trường ĐH Thái Bình.
- Thời gian nghiên cứu: Từ năm 2012 đến năm 2018.
- Đối tượng thử nghiệm: Đội ngũ CBQL, GV, SV năm cuối các ngành Kế
toán, Quản trị Kinh doanh của Trường ĐH Thái Bình.
7. Phương pháp luận và các phương pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp luận
Theo quan điểm của Chủ nghĩa Duy vật biện chứng và Chủ nghĩa Duy vật lịch
sử, Chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục và QLGD bao gồm
các cách tiếp cận sau:

4


7.1.1. Tiếp cận lịch sử - logic
Nghiên cứu quá trình hình thành và phát triển của các quan điểm về CL,
CLĐT, QLCLĐT và các cấp độ QLCL, các mô hình QLCL. Từ đó thấy được tính
logic, sự phù hợp khi áp dụng vào QLCL đào tạo ĐH nói chung, các trường ĐHĐP
nói riêng, từng bước nâng cao CLĐT đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực của địa
phương trong bối cảnh đổi mới và hội nhập.
7.1.2. Tiếp cận hệ thống
Quản lý CLĐT ĐH theo tiếp cận hệ thống là tập hợp các quy trình QL trong
mối quan hệ biện chứng theo xu hướng phát triển. Hệ thống QLCL được xây dựng
và vận hành trên cơ sở nghiên cứu cơ sở lí luận và điều kiện thực tiễn của nhà

trường, đảm bảo vận hành đồng bộ, thông suốt, đáp ứng nguồn nhân lực có CL,
thỏa mãn nhu cầu của thị trường lao động.
7.1.3. Tiếp cận đảm bảo chất lượng
Chất lượng sản phẩm chính là hệ quả của toàn bộ hệ thống QL. Để có CL cần
hướng tới khách hàng, có sự lãnh đạo quyết liệt của người đứng đầu về vận hành hệ
thống QLCL và lôi cuốn sự tham gia của tất cả mọi thành viên trong tổ chức. Quá
trình vận hành đảm bảo thông suốt, cần tập trung tới các công đoạn của hệ thống QL
một cách đồng bộ, không quản lý các yếu tố hay từng giai đoạn một cách đơn lẻ.

7.1.4. Tiếp cận cung cầu
Khảo sát nhu cầu của thị trường lao động, đánh giá tác động của bối cảnh hội
nhập, trường ĐHĐP cần xây dựng CĐR, CTĐT gắn với nhu cầu của khách hàng.
Đây chính là nội dung cốt lõi của QLCL đào tạo đại học theo tiếp cận ĐBCL của
luận án.
7.2. Các phương pháp nghiên cứu
7.2.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận
Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa các nguồn tài liệu, văn bản
trong nước và trên thế giới liên quan đến đề tài nghiên cứu, để xây dựng và chuẩn
hóa các khái niệm, công cụ và khung lý thuyết về QLCLĐT đại học theo tiếp cận
đảm bảo chất lượng.

5


7.2.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.2.1. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
Được sử dụng để đưa ra các nhận định khoa học về đặc điểm chung của
trường ĐHĐP, làm cơ sở bổ sung những hạn chế của các luận điểm khoa học trước
đây cho phù hợp với thực tiễn QLCLĐT các trường ĐHĐP hiện nay nói chung, tại
Trường ĐH Thái Bình nói riêng.

7.2.2.2. Phương pháp điều tra khảo sát
Xây dựng Phiếu hỏi để thu thập ý kiến của các đối tượng khảo sát (CBQL,
GV, CNV, SV và nhà quản trị DN) về thực trạng QLCLĐT tại Trường ĐH Thái
Bình theo tiếp cận ĐBCL.
7.2.2.3. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động
Nghiên cứu các văn bản, tài liệu, báo cáo TĐG của Trường ĐH Thái Bình để
có cơ sở đánh giá thực trạng QLCLĐT của nhà trường.
7.2.2.4. Phương pháp phỏng vấn
Tiến hành trao đổi, phỏng vấn các CBQL, GV, SV của nhà trường; Nhà quản
trị DN để tìm hiểu những thuận lợi, khó khăn khi thực hiện quá trình QLCLĐT đại
học theo tiếp cận ĐBCL.
7.2.2.5. Phương pháp chuyên gia
Tiến hành lấy ý kiến chuyên gia, các nhà khoa học, các nhà QLGD (qua hội
thảo, phỏng vấn, tọa đàm) về QLCLĐT đại học theo tiếp cận ĐBCL, đồng thời tìm
hiểu mức độ tán thành của các chuyên gia, các nhà khoa học, các nhà QLGD về các
biện pháp QLCLĐT đại học theo tiếp cận ĐBCL.
7.2.2.6. Nhóm các phương pháp hỗ trợ
- Sử dụng một số công thức toán học áp dụng trong nghiên cứu giáo dục.
Phương pháp này được sử dụng với mục đích xử lý các kết quả điều tra, phân tích
kết quả nghiên cứu, đồng thời để đánh giá mức độ tin cậy của phương pháp điều tra,
phương pháp thử nghiệm;
- Sử dụng phần mềm SPSS để xử lý số liệu.

6


8. Luận điểm bảo vệ
- Quản lý CLĐT theo tiếp cận ĐBCL là yêu cầu cấp thiết, có ý nghĩa quan
trọng góp phần củng cố và phát triển Trường ĐH Thái Bình trong bối cảnh các
trường ĐHĐP đang chịu sức ép về CLĐT.

- Để QLCLĐT theo tiếp cận ĐBCL, cần xác định các điều kiện ĐBCL ở các
giai đoạn của QTĐT, xây dựng và vận hành hệ thống QL các điều kiện này một
cách đồng bộ, thông suốt, đảm bảo không có lỗi trong toàn bộ hệ thống để tiến tới
đánh giá, cải tiến hệ thống QL cho phù hợp với tình hình thực tiễn và đáp ứng
nguồn nhân lực chất lượng cao cho sự phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương.
- Hệ thống CLĐT theo tiếp cận ĐBCL tại Trường ĐH Thái Bình được xây
dựng và vận hành trên cơ sở nghiên cứu lý luận về QLCLĐT và điều kiện thực tiễn
của nhà trường và có khả thi trong quá trình triển khai, đảm bảo nguồn nhân lực có
CL, đáp ứng thị trường lao động đầy biến động hiện nay.
9. Đóng góp mới của luận án
- Hệ thống hóa các vấn đề lý luận về QLCL, ĐBCL và vận dụng vào một cơ
sở GDĐH.
- Đề xuất cấu trúc hệ thống QLCLĐT tại Trường ĐH Thái Bình theo tiếp cận
ĐBCL và các biện pháp triển khai.
10. Cấu trúc luận án
Để thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu và đạt được mục đích nghiên cứu đã đề
ra, ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận
án gồm 03 chương.
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý chất lượng đào tạo đại học theo tiếp cận
đảm bảo chất lượng.
Chương 2: Cơ sở thực tiễn quản lý chất lượng đào tạo tại Trường Đại học
Thái Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng và kinh nghiệm quốc tế.
Chương 3: Các biện pháp quản lý chất lượng đào tạo tại Trường Đại học Thái
Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng.

7


CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO

ĐẠI HỌC THEO TIẾP CẬN ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
Trong những năm gần đây, các nhà QLGD, các nhà nghiên cứu, các chuyên
gia trong nước và trên thế giới đã và đang rất quan tâm đến CLGD đại học. Bởi chất
lượng GDĐH là phương tiện chủ yếu quyết định CL nguồn nhân lực quốc gia để
làm ra những sản phẩm có hàm lượng chất xám cao, tạo ra giá trị mới và năng lực
cạnh tranh lớn.“...Đến năm 2020, GDĐH phải có bước tiến cơ bản về CL và quy
mô, đáp ứng nhu cầu nhân lực cả về CL và số lượng cho sự phát triển kinh tế - xã
hội, và nâng cao tiềm năng trí tuệ, tiếp cận trình độ tiên tiến trong khu vực và trên
thế giới, nâng một số trường ĐH lên đẳng cấp quốc tế, góp phần quan trọng vào
việc nâng cao sức cạnh tranh của nguồn nhân lực và nền kinh tế đất nước”[12].
Để ĐBCL nguồn nhân lực quốc gia, phải tính toán chiến lược dựa trên các điều kiện
quốc tế và tranh thủ hợp tác từ sự phát triển và lợi ích của toàn cầu đem lại, sản
phẩm tạo ra phải được thế giới chấp nhận và tiệm cận chuẩn quốc tế. Các quan niệm
về CLĐT, QLCLĐT, ĐBCL ĐT đại học cũng phải thay đổi mạnh mẽ để phù hợp
với bối cảnh đổi mới và hội nhập. Theo xu hướng của nhiều nước trên thế giới đã và
đang thực hiện đổi mới, cải cách mạnh mẽ GDĐH theo hướng QLCL. Tất cả các cải
cách, đổi mới đều hướng vào mục đích đảm bảo CLĐT, đáp ứng sự thỏa mãn của
khách hàng. Để thực hiện được nhiệm vụ chiến lược trên, lãnh đạo các trường ĐH
cần nhận thức đầy đủ về vai trò của QLCL trong sự tồn tại và phát triển của nhà
trường, trong đó các trường ĐHĐP là những mắt xích hình thành nên hệ thống giáo
dục quốc dân, góp phần đảm bảo CL nguồn nhân lực quốc gia. Trong sự phát triển
của GD và ĐT đã có sự đóng góp quan trọng của nhiều công trình nghiên cứu về
CLĐT đại học, QLCLĐT đại học và ĐBCL đào tạo ĐH trong nước và trên thế giới.
1.1.1. Nghiên cứu về chất lượng đào tạo đại học
Chất lượng GDĐH luôn là chủ đề được nhiều học giả, các chuyên gia, các nhà
QLGD trong nước và trên thế giới quan tâm với nhiều khía cạnh, bình diện khác
nhau. Bởi CLGD ĐH có ảnh hưởng trực tiếp tới nền kinh tế, văn hóa của mỗi nước
và tác động vào đời sống của con người ở mọi tầng lớp trong xã hội. Các nghiên
8

cứu trước đây đã cho thấy có những cách tiếp cận khác nhau về CLGD đại học. Tác
giả Frazer Malcolm [118, tr.101-111] quan niệm rằng: “CLGD đại học là phát triển
nguồn nhân lực để tạo ra mặt bằng dân trí có chất lượng cao, CLGD đại học chính
là CL nguồn nhân lực quốc gia”.
Với cách tiếp cận khác, tác giả Brubacher [88] cho rằng:“CLGD đại học
được thể hiện ở việc đạt được những trách nhiệm xã hội mà GDĐH phải gánh
vác, đại học với ý nghĩa là trung tâm tri thức. CLGD đại học được hợp thành từ
chất lượng của tất cả các trường đại học. Không thể có một nền GDĐH có chất
lượng nếu đa số chất lượng của các trường đại học ở mức thấp kém, không hoàn
thành sứ mệnh mà xã hội giao cho”.
Một cách tiếp cận sát với thực tiễn hơn khi tác giả David Andrew Turner [95]
quan niệm: “ Giáo dục chất lượng cao là giáo dục đáp ứng nhu cầu của SV và hỗ trợ
sự phát triển trong tương lai của họ...”
Ở một góc độ tiếp cận hệ thống hơn, các tác giả Harvey và Green đã có các
quan niệm về CLGD đại học như sau: “CL là sự vượt trội; CL là sự hoàn hảo nhất
quán; CL là sự phù hợp với mục tiêu; CL được đánh giá bằng chi phí tài chính; CL
được phản ánh ở giá trị chuyển đổi tạo ra giá trị gia tăng”.
Cùng với vấn đề nghiên cứu trên, tác giả Nguyễn Đức Chính đã có những tổng
kết hiện nay trên thế giới có 6 quan niệm về CLGD đại học như sau [16, tr.23-26]:
(1) Chất lượng được đánh giá bằng “đầu vào”. Theo quan điểm này, một
trường ĐH có chất lượng cao nếu tuyển được nhiều SV giỏi, có đội ngũ cán bộ
giảng dạy có uy tín, có CSVC tốt và trang thiết bị hiện đại,...Nếu theo quan niệm
này thì CL “đầu vào” quyết định toàn bộ CLGD của nhà trường và không quan tâm
đến “quá trình” và “đầu ra”.
(2) Chất lượng được đánh giá bằng “đầu ra”, với quan niệm này cho rằng
trường ĐH có chất lượng cao nếu đào tạo được nhiều sinh viên tốt nghiệp giỏi, thực
hiện được nhiều công trình khoa học có giá trị, thu hút nhiều người đến học.
(3) Chất lượng được đánh giá bằng “giá trị gia tăng”, đây là một quan niệm

cho rằng SV sau khi tốt nghiệp (được đào tạo) sẽ có sự phát triển vượt bậc về trí tuệ
và nhân cách.

9


(4) Chất lượng được đánh giá bằng “giá trị học thuật”, theo quan niệm này,
trường ĐH có chất lượng cao nếu có đội ngũ cán bộ giảng dạy, các nhà khoa học có
uy tín lớn.
(5) Chất lượng được đánh giá bằng “văn hóa tổ chức riêng”, với quan niệm
trường đại học có chất lượng cao nếu có được một truyền thống tốt đẹp về hoạt
động không ngừng nâng cao CLĐT.
(6) Chất lượng được đánh giá bằng “kiểm toán”. Theo quan niệm này, trường
đại học có chất lượng cao nếu kết quả kiểm toán chất lượng cho thấy nhà trường có
thu thập đủ thông tin cần thiết, sự hợp lý và hiệu quả của quá trình thực hiện các
quyết định về chất lượng.
Tác giả Phạm Thành Nghị [63, tr.30] với cách tiếp cận đi sâu nghiên cứu về
CL và CLGD đại học; các chỉ số, chuẩn mực, hình thức đánh giá, ĐBCL và TQM
trong GDĐH, đồng thời tác giả cũng đưa ra các nội dung lý thuyết qua phân tích
tổng hợp các trường phái lý thuyết về CLGD đó là: “sự khan hiếm của chất lượng;
gia tăng giá trị; xác định theo sứ mệnh và mục tiêu”.
Với một góc độ tiếp cận cụ thể hơn, tác giả Trần Khánh Đức [34, tr.33] quan
niệm: “CLĐT không chỉ dừng ở kết quả của QTĐT trong nhà trường với những
điều kiện đảm bảo nhất định như CSVC, ĐNGV,...và còn phải tính đến mức độ phù
hợp và thích ứng của người tốt nghiệp với thị trường lao động như tỷ lệ có việc làm
sau tốt nghiệp, năng lực hành nghề tại các vị trí làm việc cụ thể ở các doanh
nghiệp, cơ quan, các tổ chức sản xuất dịch vụ, khả năng phát triển nghề nghiệp”.
Cách tiếp cận này đã cho thấy khá toàn diện về CLĐT của CSĐT đại học phụ thuộc
vào nhiều thành tố, trong đó phải kể đến đầu vào, QTĐT và đầu ra; một vòng tròn
khép kín từ khi người học vào trường đến khi người học tốt nghiệp và được thị

trường lao động chấp nhận.
Từ những cách tiếp cận của các chuyên gia, các nhà khoa học trên đã cho thấy
CLGD ĐH có rất nhiều quan niệm, cách hiểu theo nhiều khía cạnh khác nhau. Mỗi
tác giả đều có một cách tiếp cận theo cách riêng của mình, nhưng tựu chung lại
CLGD ĐH là ĐBCL đầu vào, quá trình và đầu ra thích ứng trong mọi hoàn cảnh.
Tuy nhiên, nếu theo các cách tiếp cận trên, có thể nhận thấy một số hạn chế sau:

10


- Chất lượng GDĐH không phải do bản thân CSĐT đánh giá mà phải được
đánh giá từ chính người học, đơn vị sử dụng nhân lực qua đào tạo;
- Chất lượng GDĐH phù hợp với mục tiêu, vậy mục tiêu cần được xác định rõ
người học, nhà trường hay toàn xã hội;
- Chất lượng GDĐH nếu chỉ đánh giá qua “Đầu vào”, hay “Đầu ra”hoặc
“Giá trị gia tăng”, “Giá trị học thuật”, “Văn hóa tổ chức riêng”, “Kiểm toán”,...
thì chưa phản ánh một cách toàn diện. Bởi CLGD đại học chính là hệ quả của hệ
thống ĐBCL mà ở đó bao gồm: Tiểu hệ thống quản lý các yếu tố đầu vào, tiểu hệ
thống QL các yếu tố quá trình và tiểu hệ thống QL các yếu tố đầu ra. Các tiểu hệ
thống QLCL này cần được vận hành đồng bộ, thông suốt trong toàn bộ các khâu
của QTĐT.
1.1.2. Nghiên cứu về quản lý chất lượng đào tạo đại học
Những năm 80 của thế kỷ XX, đã có nhiều nhà khoa học trên thế giới nghiên
cứu về QLCL trong lĩnh vực Giáo dục. Các công trình nghiên cứu đã tập trung đưa
ra các khái niệm về CL, QLCL trong Giáo dục, các thành tố để thiết lập hệ thống
QLCL. R.Ellis, Ellis (1993) [96] quan niệm: “Trong môi trường kinh doanh, QLCL
được xem là một quá trình nơi mà một nhà máy sản xuất đảm bảo với khách hàng
là sản phẩm hay dịch vụ của mình luôn đáp ứng được các chuẩn mực”.
Với một cách tiếp cận khác, D.Woodhouse [122, tr.5-6] quan niệm rằng:
“QLCL là bao gồm các hệ thống, chính sách, thủ tục, quy trình, hành động và thái

độ được xác định từ trước nhằm đạt được, duy trì, giám sát và củng cố chất lượng”.
Đặc biệt là Jonk West- Burnham (1997) đã nghiên cứu tổng hợp các vấn đề về
QLCL trong giáo dục là hệ thống các quan niệm về CL, khách hàng, văn hóa, lãnh
đạo, làm việc theo nhóm, quản lý quá trình.
Ở trong nước, nhiều tác giả đã nghiên cứu về QLCL trong Giáo dục như
Nguyễn Đức Chính, Phan Văn Kha, Nguyễn Tiến Hùng, Trần Khánh Đức, Phạm
Thành Nghị, Nguyễn Xuân Thức, Bùi Minh Hiền, Vũ Quốc Bình, Nguyễn Vũ Bích
Hiền,...và nhiều luận án, luận văn, bài báo, công trình nghiên cứu về vấn đề này, cụ
thể như sau:

11


- Tác giả Nguyễn Đức Chính [16, tr.40] cho rằng: “QLCL trong GD là một
phương thức có công cụ chủ yếu là Bộ chuẩn bao gồm các tiêu chuẩn, tiêu chí, chỉ
báo và các quy trình thực hiện các tiêu chuẩn đó”.
- Nhiều tác giả cho rằng QLCL thực chất bao gồm các hoạt động sau:
+ Thiết lập chuẩn;
+ Đối chiếu thực trạng so với chuẩn;
+ Xây dựng các biện pháp nâng thực trạng ngang chuẩn.
Ba hoạt động này được tiến hành đồng thời, liên tục thông qua một hệ thống
QLCL. Hệ thống QLCL bao gồm các bộ phận cấu thành bởi:
+ Danh mục các lĩnh vực cần quản lý (tiêu chuẩn, tiêu chí, chỉ báo);
+ Những quy trình thực hiện các công việc để đạt được các chỉ báo, tiêu chí,
tiêu chuẩn (danh mục các công việc và bản hướng dẫn thực hiện các công việc). Các
tiêu chí đánh giá mức độ hoàn thành các bước trong quy trình thực hiện các công
việc [16, tr.40]. Từ đó, tác giả đưa ra quan niệm:“QLCL trong GD là xây dựng và
vận hành một hệ thống quản lý (trên cơ sở các tiêu chuẩn, tiêu chí ) nhằm tác động
vào các điều kiện ĐBCL trong tất cả các giai đoạn của quá trình giáo dục, cho tất
cả các sản phẩm của cả hệ thống chứ không nhằm vào chất lượng của từng giai

đoạn hay từng sản phẩm đơn lẻ” [16, tr.40].
Trong nghiên cứu [35, tr.44-46], tác giả Trần Khánh Đức đã phân tích kinh
nghiệm QLCL của các trường ĐH của Hoa Kỳ, Thái Lan, Hàn Quốc. Những kinh
nghiệm về xây dựng khung đánh giá, chuẩn mực chất lượng, định hướng mục tiêu
và trách nhiệm của nhà nước về thực tiễn QLCL.
Tác giả Vũ Quốc Bình trong “QLCL toàn diện” quan niệm rằng: “QLCL là
tổng thể các biện pháp kinh tế, kỹ thuật, hành chính tác động lên toàn bộ quá trình
hoạt động của một tổ chức hay của một doanh nghiệp để đạt hiệu quả cao nhất về
chất lượng với chi phí thấp nhất. QLCL là trách nhiệm của mọi thành viên trong tổ
chức, song trước hết phải được cấp lãnh đạo cao nhất nhận thức đầy đủ và triển
khai đồng bộ ” [5, tr.30-31].
Tác giả Đỗ Trọng Tuấn (2014), luận án tiến sĩ chuyên ngành QLGD với đề
tài:“Quản lý chất lượng đào tạo tại các trường đại học tư thục khu vực Miền Trung
Việt Nam” [80], tác giả đã hệ thống hóa những vấn đề lý luận về QLCLĐT tại các

12


trường ĐH, đại học tư thục trên thế giới và tại Việt Nam; xác định những bất cập
của các trường ĐH tư thục hiện nay; đề xuất các giải pháp QLCLĐT ở các trường
ĐH tư thục bằng việc hoạch định hoàn thiện, nâng cao CLĐT theo AUN; hoàn thiện
QLCL theo mô hình ĐBCL của AUN. Với nội dung của luận án này, tác giả đã tiếp
cận theo hướng đáp ứng yêu cầu CĐR cho SV.
Nguyễn Văn Ly (2010), luận án tiến sĩ chuyên ngành QLGD với đề tài: “Quản
lý chất lượng đào tạo trong các học viện, trường công an nhân dân”[59], tác giả đã
nghiên cứu vấn đề lí luận QL, CL, QLCL, QLCLĐT trong và ngoài nước để vận
dụng vào QLCLĐT trong các học viện, trường ĐH Công an nhân dân; xây dựng hệ
thống QLCLĐT đại học và đề xuất các giải pháp triển khai nhằm nâng cao CLĐT
trong các học viện, trường Công an Nhân dân.
Tác giả Nguyễn Thị Kim Nhung (2017), luận án tiến sĩ chuyên ngành QLGD

với đề tài:“Quản lý đào tạo theo hướng ĐBCL ở các trường CĐ khu vực Tây Bắc”
[64], tác giả nghiên cứu cơ sở lý luận về QLĐT theo hướng ĐBCL ở trường cao
đẳng; đánh giá thực trạng về đào tạo và QLĐT theo hướng ĐBCL ở các trường cao
đẳng khu vực Tây Bắc; đề xuất các biện pháp QLĐT theo hướng ĐBCL ở các
trường CĐ khu vực Tây Bắc.
Khổng Hữu Lực (2017), luận án tiến sĩ chuyên ngành QLGD với đề tài:
“Quản lý QTĐT nghề công nghệ thông tin trình độ CĐ tiếp cận ĐBCL” [57], tác giả
đưa ra những đóng góp mới của luận án về hệ thống hóa lý luận về QLCL trong đào
tạo, vận dụng vào việc quản lý QTĐT nghề CNTT trình độ cao đẳng theo tiếp cận
ĐBCL; xây dựng mô hình ĐBCL, khung tham chiếu quản lý quá trình đào tạo, đặc
biệt là khung lý thuyết về quản lý QTĐT nghề CNTT theo tiếp cận ĐBCL.
Luận án tiến sĩ chuyên ngành QLGD với đề tài:“Quản lý Trường ĐH Điện lực
theo tiếp cận QL chất lượng tổng thể (TQM) [68] của tác giả Trần Thị Thanh
Phương (2015) đã vận dụng mô hình TQM vào quản lý Trường Đại học Điện lực để
nâng cao CL nguồn nhân lực ngành Điện lực, từ đó xây dựng VHCL trong nhà
trường. Với cách tiếp cận này, tác giả tập trung vào các nội dung: Đánh giá nhu cầu
của khách hàng; lãnh đạo và chiến lược; hệ thống hóa và quy trình QLCL; VHCL.
Cùng với cách tiếp cận theo TQM, luận án tiến sĩ của tác giả Trịnh Thị Diệu
Hằng (2016) chuyên ngành QLGD với đề tài “ Quản lý QTĐT đại học liên kết Quốc

13


tế tại Đại học Quốc gia Hà Nội theo tiếp cận quản lý chất lượng tổng thể” [45] đã
đề xuất một số biện pháp hoàn thiện hệ thống QL quá trình đào tạo đại học theo
TQM nhằm đảm bảo và góp phần nâng cao CLĐT đại học liên kết Quốc tế tại ĐH
Quốc gia Hà Nội.
Liên quan đến QLCL nhưng đối với các trường THPT, luận án tiến sĩ của tác
giả Phạm Anh Tuấn (2015) chuyên ngành QLGD với đề tài: “Cơ sở lý luận và thực
tiễn của tự đánh giá trong QLCL ở trường trung học phổ thông”[81] tác giả đã xác

định, làm rõ bản chất tự đánh giá trong ĐBCL; chỉ ra các điều kiện thực hiện và nội
dung cơ bản của tự đánh giá trong ĐBCL ở trường trung học phổ thông; đề xuất
một số biện pháp đổi mới tự đánh giá ở trường trung học phổ thông Việt Nam.
Luận án tiến sĩ chuyên ngành QLGD của tác giả Vũ Duy Hiền (2013) với đề
tài:“Quản lý quá trình đào tạo đại học vừa học vừa làm theo tiếp cận đảm bảo chất
lượng”[47] đã đề xuất các giải pháp QTĐT đại học vừa làm vừa học theo tiếp cận
ĐBCL nhằm nâng cao CL và hiệu quả đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu phát
triển kinh tế, xã hội của đất nước.
Với cách tiếp cận rộng hơn, luận án tiến sĩ chuyên ngành Quản lý Hành chính
công của tác giả Đoàn Văn Dũng (2015) với đề tài: “Quản lý nhà nước về chất
lượng giáo dục đại học”[27] đã chỉ ra nguyên nhân chính từ trách nhiệm QLNN, từ
đó đề xuất các giải pháp để nâng cao CLGD ĐH ở Việt Nam. Tác giả đã phân tích,
làm rõ QLNN đối với GDĐH cần tập trung vào vấn đề QLCL thay vì quản lý truyền
thống thuần túy, cần đổi mới mạnh mẽ nhận thức trong QLNN về CLGD đại học
theo QLCL.
Cùng với các công trình nghiên cứu về ĐH truyền thống, nhiều tác giả đã đi
sâu nghiên cứu về các trường ĐHĐP với những cách tiếp cận khác nhau. Tác giả
Dương Đức Hùng với đề tài: “Cơ sở khoa học xây dựng trường ĐHĐP đáp ứng yêu
cầu đào tạo nhân lực trong bối cảnh hiện nay” đã chỉ ra một số vấn đề lý luận xây
dựng trường ĐHĐP đáp ứng yêu cầu đào tạo nhân lực, nhất là nhân lực tại chỗ
trong bối cảnh hiện nay, khẳng định tầm quan trọng và vai trò của trường ĐHĐP
trong sự phát triển KT-XH của tỉnh; làm rõ thực trạng ĐHĐP ở Việt Nam, xác định
các đặc trưng khác biệt so với trường ĐH truyền thống.

14


Qua các công trình khoa học của các tác giả trên đã cho thấy QLCL trong
Giáo dục được nghiên cứu theo nhiều khía cạnh khác nhau, mỗi công trình đi theo
một cách tiếp cận riêng để làm rõ nội hàm của đề tài nghiên cứu. Các công trình đã

giải quyết khá toàn diện về cơ sở lý luận của QLCL, đã phân tích và làm rõ các khái
niệm CL, CLGD. Bên cạnh đó, mỗi công trình nghiên cứu đã đề xuất các biện pháp
để triển khai các mô hình QL phù hợp với thực tiễn của từng trường, tuy nhiên,
không có một mô hình nào là phù hợp cho tất cả các trường ĐH.
1.1.3. Nghiên cứu về đảm bảo chất lượng đào tạo đại học
Warren Piper [121, tr.21] cho rằng: “ĐBCL trong GDĐH là tổng số các cơ
chế và quy trình được áp dụng nhằm ĐBCL đã được định trước hoặc việc cải tiến
chất lượng liên tục, bao gồm việc hoạch định, việc xác định, khuyến khích, đánh giá
và KSCL”. Trong bối cảnh về sứ mạng và tầm nhìn của các trường ĐH, ĐBCL
nghĩa là các quy trình với các nguyên tắc hướng đến mục tiêu nâng cao CL, đặc biệt
chú trọng đến các lĩnh vực chính như: giảng dạy, học tập, nghiên cứu và các dịch vụ
cộng đồng. Mục tiêu tổng quát là liên tục đẩy mạnh và cải tiến CL chương trình,
cách phân phối chương trình và trang thiết bị hỗ trợ.
Tiếp cận theo một góc độ khác, chuyên gia R Ellis (1993) [98, tr.86-87] cho
rằng: “ĐBCL trong giáo dục có thể được chia thành 3 nhóm: (1) Nhóm ý kiến thứ
nhất cho rằng: ĐBCL là một hệ thống quy trình đã được thiết lập trong giáo dục.
Đánh giá ngoài thông qua chương trình, cam kết nghề nghiệp, đánh giá đồng
nghiệp, thậm chí cả quy trình thi cử là những yếu tố ĐBCL trong quá trình dạy học
đã được sử dụng từ lâu. (2) Nhóm ý kiến thứ hai đối lập cho rằng ĐBCL là cách
tiếp cận mới để thiết lập và duy trì các chuẩn mực CL trong các CSGD. (3) Nhóm ý
kiến thứ ba trung gian hơn cho rằng các CSGD đã có một số quy trình QLCLĐT
nhưng cần thiết phải đưa thêm vào cơ chế và quy trình phù hợp hơn với hoàn cảnh
mới của trường học”.
Nhóm ý kiến thứ ba này xem là phù hợp hơn khi các CSGD thực hiện các quy
trình KSCL, một số quy trình ĐBCL còn sơ khai đã có mặt. Mặc dù người quản lý
chỉ quan tâm đến kết quả đầu ra; giám sát chặt chẽ việc kiểm tra, đánh giá đầu ra để
không đưa ra xã hội những người tốt nghiệp không đáp ứng các chuẩn mực chất

15

lượng. CSGD sẽ có những biện pháp nhất định trong đào tạo để tăng số lượng người
tốt nghiệp đạt các chuẩn mực đánh giá.
Theo quan điểm của Hội đồng Giáo dục Quốc gia Phần Lan [dẫn theo 30, tr.537]
cho rằng:“ĐBCL là một phần của QLCL tập trung vào việc cung cấp các minh chứng
mà các yêu cầu chất lượng sẽ được hoàn thành”.
Theo Hiệp hội các trường ĐH Châu Á (AUN) để phù hợp với các chức năng,
nhiệm vụ cơ bản của nhà trường ĐH thì: “ĐBCL bên trong bao gồm bộ máy, các
nguồn lực và các nguồn thông tin nhằm thiết lập, duy trì và phát triển chất lượng
các hoạt động dạy, học, NCKH và phục vụ cộng đồng" (AUN, 2007) [34, tr.537].
Theo Hiệp hội ĐBCL GDĐH Châu Âu (ENQA, 2005) [32, tr.538], hoạt động
ĐBCL bên trong của các trường ĐH bao gồm các nội dung cơ bản sau:
(1) Nhà trường cần có chính sách, chiến lược và các quy trình ĐBCL các hoạt
động nhằm không ngừng nâng cao CL toàn diện, xây dựng và phát triển VHCL
trong toàn bộ các hoạt động của mình.
(2) Nhà trường cần có cơ chế và quy trình xét duyệt, định kỳ rà soát các
CTĐT và văn bằng chứng chỉ được cấp.
(3) Người học được đánh giá dựa trên các chuẩn mực, quy định, quy trình
công khai và nhất quán.
(4) Đảm bảo chất lượng đội ngũ giảng dạy và sự tham gia ý kiến của họ vào
các báo cáo đánh giá CL của nhà trường.
(5) Người học được tiếp cận với các nguồn tài nguyên học tập tương ứng với
các CTĐT và các hoạt động khác của Nhà trường.
(6) Nhà trường có đủ các thông tin cần thiết cho công tác quản lý các CTĐT
và các hoạt động khác của Nhà trường.
Nhà trường định kỳ cập nhật và công khai các thông tin cần thiết về CTĐT,
các văn bằng, chứng chỉ được cấp.
Tổ chức ĐBCL giáo dục đại học quốc tế định nghĩa:“ĐBCL có thể liên quan
đến một chương trình, một cơ sở hay một hệ thống GDĐH tổng quát. Trong mỗi
trường hợp, ĐBCL là tất cả các quan điểm, đối tượng, hoạt động và quy trình mà

đảm bảo rằng các tiêu chuẩn thích hợp về mặt giáo dục đang được duy trì và nâng

16


cao trong và ngoài mỗi chương trình. ĐBCL còn là việc làm cho các tiêu chuẩn và
quá trình đều được cộng đồng giáo dục và công chúng biết đến rộng rãi ”.
Trong nước, theo TCVN 5814 [82]: “Bảo đảm chất lượng là toàn bộ hoạt
động có kế hoạch và hệ thống được tiến hành trong hệ chất lượng và được chứng
minh là đủ mức cần thiết để tạo sự tin tưởng thỏa đáng rằng thực thể (đối tượng) sẽ
thỏa mãn đầy đủ các yêu cầu chất lượng”. Trong giáo dục, ĐBCL có thể được coi
như là một “hệ thống các biện pháp, các hoạt động có kế hoạch được tiến hành
trong và ngoài nhà trường, được chứng minh là đủ mức cần thiết để tạo ra sự tin
tưởng thỏa đáng rằng các hoạt động và sản phẩm đào tạo”.
Theo tác giả Nguyễn Tiến Hùng [48, tr.80]: “ĐBCL giáo dục là quá trình
kiểm soát và đo/đánh giá theo các yêu cầu đã được xác định”. Hệ thống ĐBCL giúp
CSGD đạt tới tự tin về CL của mình và đạt tới niềm tin của công luận ngày càng
cao. Hệ thống ĐBCL bắt đầu bằng việc thiết lập các chuẩn CL và được chi tiết bằng
bộ chỉ số giáo dục để đo/đánh giá CL, thực hiện các đánh giá và sử dụng các kết quả
để cải tiến CL, xây dựng niềm tin và uy tín của CSGD trong cộng đồng xã hội.
Luận án tiến sĩ chuyên ngành Quản lý Giáo dục với đề tài:“Nghiên cứu xây
dựng hệ thống đảm bảo chất lượng ở các trường cao đẳng”[70] của tác giả Trần
Linh Quân đã xác định được nội dung, điều kiện để ĐBCL trong trường cao đẳng
nghề nói chung và CĐSP nói riêng ở Việt Nam, qua đó đề xuất hệ thống ĐBCL với
các điều kiện: Danh mục các hoạt động cần ĐBCL cho các yếu tố của Đầu vào Quá trình - Đầu ra; các quy trình của các hoạt động (hướng dẫn xác lập quy trình);
Bộ tiêu chí đánh giá kết quả hoạt động.
Năm 2011, tác giả Nguyễn Quang Giao với cách tiếp cận cụ thể hơn trong LATS
chuyên ngành Quản lý Giáo dục với đề tài: “Xây dựng hệ thống ĐBCL quá trình dạy
học các môn chuyên ngành ở trường Đại học Ngoại ngữ” [41], tác giả cho rằng công
tác ĐBCL trường ĐH cần thực hiện bốn chức năng: Xác lập chuẩn; xây dựng quy

trình; xây dựng tiêu chí và vận hành, đo lường, đánh giá, thu thập và xử lý số liệu.
Qua tổng quan các công trình nghiên cứu nêu trên, có thể rút ra một số nhận xét như sau:
- Nghiên cứu về CLGD đại học được triển khai ở nhiều bình diện khác nhau.
Tuy nhiên, các công trình nghiên cứu đã cho tác giả luận án cái nhìn tổng quan về
CL, QLCL, QLCLĐT, ĐBCL; các hướng nghiên cứu theo các cách tiếp cận để làm

17