Dạy học tác gia nguyễn trãi trong chương trình ngữ văn 10 theo định hướng tích hợp liên môn

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2

LÊ THỊ HÒA

DẠY HỌC TÁC GIA NGUYỄN TRÃI TRONG
CHƯƠNG TRÌNH NGỮ VĂN 10 THEO ĐỊNH
HƯỚNG TÍCH HỢP LIÊN MÔN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

HÀ NỘI - 2017


LỜI CẢM ƠN
Với lòng biết ơn sâu sắc, em xin chân thành cảm ơn TS. Trịnh Thị
Lan, người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập và
hoàn thiện luận văn này.
Em cũng xin bày tỏ lòng biết ơn tới Ban Giám hiệu Trường Đại học Sư
phạm Hà Nội 2, Khoa Ngữ văn, các thầy cô giáo trong Tổ bộ môn Lí luận và
phương pháp dạy học bộ môn Văn - Tiếng Việt đã tham gia giảng dạy cũng
như tạo mọi điều kiện tốt nhất cho em trong quá trình học tập và nghiên cứu.
Mặc dù tác giả đã rất cố gắng thực hiện hoàn chỉnh luận văn, nhưng
do hạn chế về khả năng nghiên cứu khoa học của bản thân cũng như có
những điều kiện khách quan không cho phép, luận văn không tránh khỏi
những thiếu sót. Vì vậy, em rất mong tiếp tục nhận được sự góp ý của thầy cô
và bạn bè để luận văn được hoàn thiện hơn.
Xin trân trọng cảm ơn.
Hà Nội, tháng 10 năm 2017
Tác giả

Lê Thị Hòa


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số
liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và không trùng lặp với các đề tài
khác. Các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc.
Hà Nội, tháng 10 năm 2017
Tác giả luận văn

Lê Thị Hòa


DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT


CT DH DHDA
GV
HS NL PP
PPDH PPCT
SGK THPT
THCS THC
TNSP

:
C
h
ư
ơ

n
g
tr
ì
n
h
:
D
ạ
y
h
ọ
c
:
D
ạ
y
h
ọ
c
d
ự
á
n
:
G
iá
o
v
iê

n
:
H
ọ
c
si
n
h
:
N

ă
n
g
l
ự
c
:
P
h
ư
ơ
n
g
p
h
á
p
:
P

h
ư
ơ
n
g
p
h
á
p
d
ạ
y
h
ọ
c
:
P
h
â
n
p
h
ối
c
h
ư
ơ

n
g

tr
ìn
h
:
S
á
c
h
gi
á
o
k
h
o
a
:
T
ru
n
g
h
ọ
c
p
h
ổ
th
ô
n
g

:
T
ru
n
g
h
ọ
c
c
ơ
s
ở
:
T


ì
n
h
h
u
ố
n
g
c
ó
v
ấ
n
đ

ề
:
T
h
ự
c
n
g
h
i
ệ
m
s
ư
p
h
ạ
m


MỤC LỤC

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Lí do chọn đề tài............................................................................................ 1
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................................ 4
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................ 8
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 9
5. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 9
6. Đóng góp của luận văn................................................................................ 10
7. Kết cấu của luận văn ................................................................................... 10

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC DẠY HỌC
“TÁC GIA NGUYỄN TRÃI” Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
THEO ĐỊNH HƯỚNG TÍCH HỢP LIÊN MÔN....................................... 11
1.1. Quan điểm dạy học tích hợp và việc dạy học tích hợp liên môn trong nhà
trường phổ thông ............................................................................................. 11
1.1.1. Tích hợp................................................................................................. 11
1.1.2. Dạy học tích hợp ................................................................................... 11
1.1.3. Dạy học tích hợp liên môn .................................................................... 13
1.2. Tác gia Nguyễn Trãi và việc dạy học kiểu bài tác gia trong nhà trường
THPT ............................................................................................................... 19
1.2.1. Tác gia Nguyễn Trãi.............................................................................. 19
1.2.2. Cách dạy kiểu bài tác gia trong nhà trường THPT. ............................. 21
1.2.3. Khảo sát thực trạng dạy tác gia Nguyễn Trãi trong chương trình Ngữ
văn 10 theo hướng tích hợp liên môn.............................................................. 25
Tiểu kết chương 1........................................................................................... 35


CHƯƠNG 2: TỔ CHỨC DẠY HỌC TÁC GIA NGUYỄN TRÃI
Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO HƯỚNG TÍCH HỢP
LIÊN MÔN .................................................................................................... 37
2.1. Một số định hướng cho việc dạy học tác gia Nguyễn Trãi ở trường THPT
theo hướng tích hợp liên môn ......................................................................... 37
2.1.1. Đảm bảo tốt mục tiêu dạy học của bài học tác gia trong chương trình37
2.1.2. Lựa chọn PPDH phù hợp...................................................................... 38
2.1.3. Đảm bảo huy động được các nguồn lực, điều kiện từ địa phương, nhà
trường, gia đình và xã hội ở Hải Dương ........................................................ 39
2.1.4. Đảm bảo phát triển năng lực HS .......................................................... 40
2.2. Kiến thức .................................................................................................. 46
2.2.1. Phần cuộc đời........................................................................................ 46
2.2.2. Phần sự nghiệp thơ văn......................................................................... 48

2.3. Vận dụng nguyên tắc về tích hợp trong dạy- học bài tác gia Nguyễn Trãi..
52
2.5. Tổ chức DH tác gia Nguyễn Trãi cho HS lớp 10 bằng PPDH dự án ...... 61
2.5.1. Lí thuyết về dạy học dự án .................................................................... 61
2.5.2. Xây dựng dự án học tập tác gia nguyễn Trãi........................................ 62
2.5.3. Triển khai dự án học tập tác gia Nguyễn Trãi ...................................... 71
Tiểu kết chương 2........................................................................................... 81
CHƯƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM................................................ 82
3.1. Mục đích, đối tượng, nội dung và địa bàn thực nghiệm .......................... 82
3.1.1. Mục đích thực nghiệm ........................................................................... 82
3.1.2. Nhiệm vụ thực nghiệm........................................................................... 82
3.1.3. Đối tượng và địa bàn thực nghiệm ....................................................... 82
3.1.4. Nội dung của thực nghiệm .................................................................... 83
3.1.5. Số lượng tham gia, địa điểm, thời gian thực nghiệm ............................ 83
3.2. Phương pháp và quy trình thực nghiệm ................................................... 83
3.2.1. Phương pháp thực nghiệm .................................................................... 83


3.2.2. Quy trình thực nghiệm .......................................................................... 84
3.3. Những công việc cụ thể và kết quả của thực nghiệm .............................. 84
3.3.1. Những công việc cụ thể của thực nghiệm ............................................. 84
3.3.2. Kết quả của thực nghiệm....................................................................... 99
Tiểu kết chương 3......................................................................................... 103
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................. 104
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 107
PHỤ LỤC ..................................................................................................... 110


1

MỞ2 ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
1.1. Yêu cầu đổi mới của môn Ngữ văn trong trường THPT hiện nay
Đất nước ta đang trên đường phát triển mạnh mẽ về kinh tế, chính trị
và xã hội. Giáo dục trở thành một trong những vấn đề quan trọng hàng đầu
của mỗi quốc gia. Tại Nghị quyết TW 8 khóa XI, Đảng đã đưa ra vấn đề “đổi
mới căn bản và toàn diện giáo dục”.
Môn Ngữ văn trong chương trình THPT là một trong hai môn học
chính, có vai trò quan trọng trong chiến lược đào tạo con người. Môn Ngữ
văn không chỉ giúp học sinh trau dồi kiến thức, rèn luyện tư duy mà còn góp
phần vào việc hình thành nhân cách, năng lực cho các em. Chính vì vậy mà
định hướng đổi mới giáo dục hiện nay là phát triển năng lực học sinh. Môn
Ngữ văn đang chú trọng vào việc phát triển năng lực cho học sinh nhằm góp
phần thực hiện mục tiêu của giáo dục.
Trong thực tế, nhiều học sinh không thích học môn Ngữ văn vì dài
dòng thậm chí khó hiểu. Học sinh ra trường ít có cơ hội việc làm hơn là học
các môn học và ngành học khác. Đặc biệt, GV dạy Ngữ văn vẫn sử dụng các
phương pháp dạy học truyền thống. Đó là lí do quan trọng khiến học sinh
không thích học Ngữ văn. Chương trình và phương pháp giáo dục nước ta còn
chậm đổi mới, còn nặng tính hàn lâm, nặng nề thi cử, chưa chú trọng đến tính
sáng tạo, phát triển năng lực của học sinh, chưa gắn lý thuyết với thực hành.
Chính vì vậy mà chất lượng, hiệu quả giáo dục và đào tạo còn thấp so với yêu
cầu thực tế. Phương pháp giáo dục, việc thi, kiểm tra đánh giá kết quả còn lạc
hậu và thiếu thực chất.
Định hướng đổi phương pháp dạy học (PPDH) Ngữ văn là chuyển
những kết quả về đổi mới PPDH của CT Ngữ văn hiện hành từ “mặt bên
ngoài” vào “mặt bên trong” để phát huy hiệu quả đổi mới PPDH, đáp ứng

mục tiêu hình thành và phát triển năng lực học sinh. Các lý thuyết dạy học
hiện đại thường được nhắc tới: lý thuyết đa trí tuệ (Howard Gardner), lý
thuyết hoạt động (Leonchiev), lý thuyết kiến tạo (đại diện là Piagie, Vưgốtki)
… và quan điểm dạy học “lấy học sinh làm trung tâm” chính là cơ sở để xác
định các nội dung đổi mới PPDH. Đối với môn Ngữ văn, khi vận dụng các
phương pháp dạy học phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của
học sinh như giải quyết vấn đề, dạy học khám phá, dạy học dự án…Việc vận
dụng các phương pháp dạy học theo đặc thù của môn học và các PPDH chung
một cách phù hợp nhằm từng bước nâng cao hiệu quả dạy học Ngữ
văn.
Xuất phát từ cơ sở trên, Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã xác định:
“Cần đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục theo hướng chu n hóa, hiện đại
hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa, hội nhập quốc tế và phát triển nhanh nguồn
nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, tập trung vào việc đổi mới
căn bản và toàn diện nền giáo dục quốc dân”.
Như vậy, có thể thấy đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục sẽ tạo ra bước
chuyển biến mạnh mẽ về chất lượng và hiệu quả giáo dục, đáp ứng ngày càng
tốt hơn yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc cũng như nhu cầu học tập của
người dân. Đây vừa là mục tiêu, vừa là chiến lược hàng đầu trong phát triển
nền giáo dục bền vững.
1.2. Dạy học tích hợp liên môn là định hướng có ý nghĩa, khả dụng trong
dạy học môn Ngữ văn.
Trong trường THPT, môn Ngữ văn là một môn học quan trọng. Môn học
này cung cấp cho HS những hiểu biết khác nhau về nhiều lĩnh vực của đời
sống như lịch sử, địa lí, giáo dục, văn hóa, mĩ thuật …Để dạy tốt môn Ngữ
văn, GV phải có những hiểu biết nhất định về nội dung, kiến thức các môn


học liên quan. Như vậy đặc điểm của môn Ngữ văn là một môn học tổng hợp
nhiều mảng kiến thức khác nhau và mang tính tích hợp.

Văn học phản ánh hiện thực một cách sinh động. HS muốn học tốt môn
học này phải có kiến thức về xã hội và lịch sử bởi “Văn sử triết bất phân”.
Điều đó có nghĩa môn Ngữ văn có khả năng kết nối với thực tiễn rất cao.
Như vậy, rõ ràng đòi hỏi đặt ra đối với bộ môn không hề đơn giản. Dạy
Ngữ văn thực sự cần tới những phương pháp giải quyết được những yêu cầu
đó, đặc biệt là tạo được mối liên hệ giữa những kiến thức giáo khoa, sách vở
với những biểu hiện khác nhau của đời sống. Học văn không chỉ là học những
văn bản văn học một cách sáo rỗng viển vông, mà là học làm người, học để
khám phá lịch sử, địa lý, văn hóa - xã hội giúp cho nhân cách hoàn thiện hơn.
Đúng như lời cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã nói tại Lễ kỷ niệm 35 năm
thành lập ngành Sư phạm (08/10/1981): “Nghề dạy học là nghề cao quý nhất
trong các nghề cao quý, nghề sáng tạo nhất trong các nghề sáng tạo. Các thầy
cô giáo không những dạy chữ mà còn dạy người, họ cứ như cây thông trên
sườn núi, cây quế giữa rừng sâu thầm lặng toả hương dâng hiến trí tuệ, sức
lực cho đời[..] mỗi thầy, cô giáo phải trả lời cho được các câu hỏi: Dạy cái gì?
Dạy để làm gì? Nhà trường phải coi trọng giáo dục toàn diện cho học sinh, cả
đức dục và trí dục, thể dục và mỹ dục. Phải làm và làm tốt giáo dục đạo đức
cách mạng. Phải xây dựng trường ra trường, lớp ra lớp, thầy ra thầy, trò ra trò,
dạy ra dạy, học ra học”.
Dạy học tích hợp liên môn là một phương pháp mới mẻ có khả năng
giải quyết hiệu quả yêu cầu trên. Đây là xu thế được các quốc gia phát triển
trên thế giới ưa chuộng và đang bước đầu được triển khai thực hiện ở Việt
Nam. Bản chất của dạy học tích hợp liên môn là quá trình xích lại gần và liên
kết các ngành khoa học lại với nhau trên cơ sở những nhân tố, những quy
định giống nhau chung cho các bộ môn. Phương pháp này đảm bảo rất tốt


nhiệm vụ định hướng hình thành năng lực cho người học, có tính kết nối và
gợi mở sáng tạo, tăng sự hấp dẫn trong quá trình học của học sinh. Tuy
nhiên, vì là một cách giảng dạy mới thoát ly khỏi phương pháp dạy học

truyền thống, nên dạy học tích hợp liên môn chưa được nhiều giáo viên
nghiên cứu kỹ lưỡng và sử dụng phổ biến trong nhà trường phổ thông. Năm
2014, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã đề ra những định hướng cụ thể xây dựng
chủ đề dạy học tích hợp liên môn nhưng đối với bộ môn Ngữ văn nói riêng
thì việc này vẫn chưa được bàn luận nhiều.
Tác gia Nguyễn Trãi là một tác gia lớn của nền văn học Việt Nam và
cũng là tác gia đầu tiên được dạy trong chương trình với tư cách là một tác
gia. Nhưng trong thực tế dạy học với phương pháp cũ, tôi thấy giáo viên chưa
truyền đạt hết được tất cả nội dung, vấn đề mà chúng ta mới chỉ truyền đạt
được một lượng kiến thức nhất định về tác giả và tác ph m.Với đề tài nghiên
cứu này, tôi mong muốn học sinh được học, được tìm hiểu nhiều hơn, đầy đủ
hơn về tác gia Nguyễn Trãi cho xứng tầm với tên tuổi của ông trong nền văn
học dân tộc và thế giới.
Với mong muốn tìm ra được những cách thức đổi mới phương pháp để
việc dạy học Ngữ văn ngày một đạt hiệu quả hơn và để thể hiện tình yêu với
danh nhân của quê hương Hải Dương. Tôi đã lựa chọn đề tài nghiên cứu:
“Dạy học tác gia Nguyễn Trãi trong chương trình Ngữ văn 10 theo định
hướng tích hợp liên môn” làm đề tài luận văn của mình.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
2.1. Những nghiên cứu về dạy học tích hợp và tích hợp trong môn Ngữ văn
2.1.1. Ở nước ngoài
Trên thế giới, lý thuyết về dạy học tích hợp liên môn đã được để cập
đến từ lâu đó là một trong những xu thế chính của giáo dục toàn diện. Trong
cuốn “Khoa sư phạm tích hợp hay làm thế nào để phát triển các năng lực ở


nhà trường” của tác giả Xavier Roegiers (NXB Giáo dục, 1996) cho rằng: cần
phải tích hợp các môn học. Những nhu cầu của xã hội đòi hỏi chúng ta phải
hướng tới một qua điểm liên môn và xuyên môn [38,tr48] . Tiếp đến là cuốn
sách “Lý luận dạy học hiện đại”– Cơ sở đổi mới mục tiêu, nội dung và

phương pháp, NXB Đại học Sư phạm, 2014 và “Lý luận dạy học hiện đại” Một số vấn đề về đổi mới phương pháp dạy học, NXB Đại học Sư phạm,
2012, của tác giả Bernd Meier - Nguyễn Văn Cường đã góp phần cung cấp
những cơ sở lý thuyết và những gợi ý cho việc đổi mới mục tiêu, nội dung,
phương pháp và đánh giá trong đổi mới giáo dục. Đồng thời cũng chỉ rõ các
kỹ thuật dạy học phát huy tính tích cực của học sinh trong đó có phương pháp
dạy học dự án.
2.1.2. Ở Việt Nam
Dạy học tích hợp liên môn được Bộ giáo dục và Đào tạo nghiên cứu và
triển khai thực hiện trong những năm gần đây, đặc biệt là sau khi có Nghị
quyết số 29 của TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.
Quan tâm tới vấn đề này, nhiều nhà nghiên cứu giáo dục đã tìm tòi và
không ngừng đưa ra những cách hiểu, những quan điểm dễ tiếp thu về định
hướng dạy học tích hợp liên môn. Một số cuốn sách và tài liệu tham khảo ra
đời đã có ý nghĩa rất quan trọng trong việc cung cấp một hệ thống lý luận và
dẫn chứng thực tiễn cho giáo viên, giúp việc áp dụng và triển khai dạy học
theo định hướng tích hợp liên môn trở nên thuận tiện.
Đầu tiên phải kể tới cuốn “Dạy học tích hợp ở trường Trung học cơ sở
- Trung học phổ thông” (2014) của NXB Đại học Sư Phạm. Cuốn sách được
xuất bản theo chỉ đạo biên soạn của Bộ giáo dục và đào tạo, dùng làm tài liệu
tập huấn dành cho các cán bộ quản lý và giáo viên trung học cơ sở, trung học
phổ thông hè năm 2014. Tài liệu này đã xây dựng chi tiết ba nội dung về
những vấn đề chung, cách tổ chức và cách quản lý hiệu quả dạy học tích hợp.


Tiếp đến là cuốn sách “Tài liệu tập huấn dạy học tích hợp liên môn”
lĩnh vực khoa học xã hội của Bộ giáo dục và đào tạo, xuất bản 2015. Cuốn
sách này đã đưa ra khái niệm, ưu điểm, cách xây dựng các chủ đề, tổ chức dạy
học các chủ đề tích hợp liên môn. Đầu năm 2016, các nhà nghiên cứu đầu
ngành về giáo dục tại trường ĐH Sư phạm Hà Nội đã xuất bản bộ sách “ Dạy
học tích hợp phát triển năng lực học sinh” gồm 2 tập đáp ứng mục tiêu đổi

mới giáo dục của Bộ GD&ĐT theo hướng tích hợp liên môn. Nội dung chính
của cuốn sách là xây dựng các chủ đề dạy học có tích hợp kiến thức ở lĩnh
vực Khoa học xã hội và Khoa học tự nhiên vào giảng dạy các môn học ở bậc
THPT.
Công văn số: 4188/BGDDT - GDTrH - GDTX ngày 07 tháng 08 năm
2014 của Bộ GD&ĐT hướng dẫn: Tổ chức cuộc thi vận dụng kiến thức liên
môn để giải quyết các tình huống thực tiễn và cuộc thi Dạy học theo chủ đề
tích hợp. Nội dung của cuộc thi: Xây dựng chủ đề dạy học có nội dung kiến
thức liên quan trực tiếp đến hai hay nhiều môn học.
Bên cạnh đó còn có nhiều bài báo, luận văn, sáng kiến của các chuyên
gia đầu ngành và giáo viên như bài báo “Nghiên cứu dạy học tích hợp liên
môn; những yêu cầu đặt ra trong việc xây dựng, lựa chọn nội dung và tổ chức
dạy học” tác giả Đỗ Hương Trà. Bài báo trình bày các nguyên tắc của việc
dạy học tích hợp liên môn cũng như việc xây dựng và lựa chọn chủ đề dạy
học để đưa người học vào hoạt động tìm tòi nghiên cứu nhằm đảm bảo cho
người học có được kiến thức sâu sắc nhất, bền vững và có thể chuyển đổi
được. Chuyên đề “Vận dụng kiến thức liên môn, chủ đề tích hợp trong dạy
học lịch sử ở trường THCS” do các GV tổ Lịch sử - GDCD trường THCS
Giới Phiên (Yên Bái) thực hiện.
Nghiên cứu về dạy học theo hướng tích hợp liên môn sử dụng phương
pháp dạy học dự án còn có một số tài liệu liên quan đến việc “Dùng công


nghệ thông tin để cải tiến việc dạy và học”, trong các dự án giáo dục của
Internet và Microsoft triển khai ở Việt Nam từ năm 2000 - 2010.
Có thể thấy rằng trong hệ thống tài liệu giáo dục được phát hành, đã
xuất hiện những cuốn sách và những công trình nghiên cứu có giá trị về lý
thuyết cũng như hướng dẫn ứng dụng quan niệm dạy học tích hợp vào giảng
dạy. Tuy nhiên những tài liệu đó chỉ cung cấp dữ liệu và thông tin chung cho
toàn ngành giáo dục chứ chưa có cuốn sách nào nghiên cứu chuyên sâu về

dạy học tích hợp đối với bộ môn Ngữ văn, đặc biệt với các nội dung bài học
cụ thể trong chương trình lại càng hiếm thấy.
Ghi nhận những ưu thế vượt trội và tính khả dụng của định hướng
dạy học tích hợp liên môn (sử dụng ứng dụng công nghệ thông tin và kế
hoạch dạy học dự án), đề tài “Dạy học tác gia Nguyễn Trãi trong chương
trình Ngữ văn 10 theo định hướng tích hợp liên môn” sẽ là một thử
nghiệm mới mẻ, góp phần hiện thực hóa những lý thuyết dạy học hiện đại,
tìm ra một hướng đi mới trong phương pháp giảng dạy tác ph m văn
chương trong nhà trường.
2.2. Những nghiên cứu về Nguyễn Trãi và dạy học tác gia Nguyễn Trãi.
Tác gia Nguyễn Trãi là một cây đại thụ trong nền văn học dân tộc với
nhiều thể loại sáng tác. Người mở đường cho sáng tác văn học chữ Nôm ở
thế kỉ XV. Trong chương trình Ngữ văn, số lượng tác ph m học sin h được
học khá nhiều và có nhiều công trình nghiên cứu về tác gia Nguyễn Trãi và
tác ph m của ông. Đầu tiên phải kể tới cuốn “ Nguyễn Trãi toàn tập” của
Hoàng Khôi, tác giả đã sưu tầm, tuyển chọn và biên soạn tất cả các sáng
sáng của Nguyễn Trãi để người đọc có cái nhìn toàn diện về thơ văn cùng
những sáng tác của ông. Tiếp đó là cuốn “Nguyễn Trãi về tác gia và tác
phẩm” do Nguyễn Hữu Sơn tuyển chọn và giới thiệu, nội dung của cuốn
sách đề cập nhiều vấn đề: quan điểm nghệ thuật, tác ph m và con người


Nguyễn Trãi. Luận văn “Nghệ thuật văn chính luận trong Quân trung từ
mệnh tập của Nguyễn Trãi” của Phạm Thị Xuân Thủy. Luận văn “ Thơ
Quốc âm của Nguyễn Trãi từ góc nhìn văn hóa” của Trần Đình Quang.
Sáng kiến “Dạy học tích hợp liên môn theo hướng phát triển năng lực và rèn
kĩ năng sống cho học sinh qua văn bản Nước Đại Việt ta”của Phạm Thị
Huyền - Trường THCS Đồng Giao.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu

- Nâng cao chất lượng dạy học tác gia Nguyễn Trãi nói riêng và các bài
học tác gia nói chung trong chương trình Ngữ văn.
- Nghiên cứu để làm rõ được ý nghĩa vai trò của dạy học của dạy học
tích hợp liên môn trong chương trình Ngữ văn nói chung và dạy học tác gia
văn học nói riêng.
- Thể nghiệm một định hướng dạy học tích hợp liên môn trong nhà
trường theo phương pháp DHDA.
- Xây dựng giáo án và kế hoạch dạy học dự án chi tiết về tác gia
Nguyễn Trãi trong chương trình Ngữ văn 10 một cách hợp lý, sáng tạo về
hình thức và nội dung. Công trình nghiên cứu nhằm đưa ra một gợi ý thiết
thực trong việc áp dụng dạy học theo hướng tích hợp liên môn; đồng thời phát
huy triệt để tính chủ thể tích cực trong học tập môn Ngữ văn của học sinh ở
trường Trung học phổ thông.
- Để học sinh hiểu rõ và đầy đủ hơn về con người và sự nghiệp sáng tác
và tác ph m của ông cho xứng tầm tác gia lớn của nền văn học dân tộc. Đồng
thời đóng góp một phần nhỏ bé của mình vào việc tôn danh người anh hùng
dân tộc của quê hương.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu


- Nghiên cứu cơ sở lý luận của việc dạy học tích hợp về tác gia Nguyễn
Trãi theo định hướng tích hợp liên môn.
- Nghiên cứu thực tiễn dạy học tác gia Nguyễn Trãi ở trường THPT và
thực tiễn dạy học bài tác gia theo hướng tích hợp.
- Đề xuất một cách thức tổ chức DH tác gia Nguyễn Trãi theo hướng
tích hợp liên môn (theo DH dự án)
- Tổ chức thực nghiệm để đánh giá tính khả thi của mô hình dạy học dự
án đối với bài học tác gia Nguyễn Trãi trên địa bàn tỉnh hải Dương.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu

- Cách thức dạy học về tác gia Nguyễn Trãi trong chương trình Ngữ
văn 10 theo định hướng tích hợp liên môn.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Tác gia Nguyễn Trãi trong SGK Ngữ văn lớp 10 tập 2 ( Chương trình
chu n và chương trình nâng cao).
Các tư liệu liên quan đến nội dung bài học về tác gia Nguyễn Trãi, về
di tích Côn Sơn và đề thờ Nguyễn Trãi trên địa bàn tỉnh Hải Dương.
5. Phương pháp nghiên cứu
Để giải quyết vấn đề này, chúng tôi sử dụng các PP nghiên cứu chính
sau:
- PP điều tra, khảo sát: Trên cơ sở thực tế, chúng tôi tiến hành điều tra,
khảo sát thực trạng DH tích hợp liên môn trong môn Ngữ văn ở THPT hiện
nay và tình hình DH tác gia Nguyễn Trãi ở trường THPT để bước đầu đánh
giá thực trạng vận dụng PPDH tích cực trong việc nâng cao chất lượng DH
nhằm hướng đến sự phát triển NL ở HS THPT và đề xuất những giải pháp sư
phạm cụ thể, thiết thực.
- PP phân tích, so sánh, đánh giá: Dựa trên kết quả kháo sát, chúng tôi
tiến hành phân tích, so sánh, đánh giá yêu cầu phát triển NL người học trong


DH Ngữ văn ở trường THPT; những nét chính cuộc đời và sự nghiệp tác gia
Nguyễn Trãi. Từ đó phân tích, định hướng tổ chức DH tích hợp liên môn bài
tác gia Nguyễn Trãi ở chương trình Ngữ văn 10 THPT.
- PP TNSP: Để thể nghiệm kết quả nghiên cứu đề tài, chúng tôi tiến
hành TNSP. PP này sẽ kiểm tra tính khả thi của các vấn đề nêu ra trong luận
văn đồng thời kiểm nghiệm, đánh giá kết quả của giả thuyết khoa học do đề
tài đề xuất.
- PP tổng hợp - hệ thống hóa: Từ các kết quả khảo sát, chúng tôi tiến
hành phân tích, so sánh - đối chiếu tư liệu rồi tổng hợp và sắp xếp, hệ thống
hóa một cách lô-gic, mạch lạc và khoa học.

6. Đóng góp của luận văn
Luận văn đi sâu vào nghiên cứu, hệ thống hóa lí luận về vai trò của DH
tích hợp liên môn đối với bài học tác gia văn học nói chung và tác gia Nguyễn
Trãi nói riêng. Đồng thời mở ra khả năng nghiên cứu phương pháp giảng dạy
mới cho bài tác gia trong nền văn học Việt Nam nói chung và ở Hải Dương
nói riêng.
Trên phương diện thực tiễn DH, luận văn đáp ứng yêu cầu đổi mới DH,
chu n bị cho quá trình đổi mới chương trình SGK giáo dục phổ thông sau
năm 2015, góp một phần vào cách thức tổ chức DH nhằm phát triển NLHS
lớp 10 ở trường THPT, phù hợp với xu thế chung của thời đại.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài Mở đầu, Kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội
dung luận văn gồm ba chương sau:
* Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc dạy học “ tác gia
Nguyễn Trãi” ở trường THPT theo định hướng tích hợp liên môn
* Chương 2: Tổ chức dạy học tác gia Nguyễn Trãi ở trường THPT theo
hướng tích hợp liên môn


* Chương 3: Thực nghiệm sư phạm
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC DẠY HỌC
“TÁC GIA NGUYỄN TRÃI” Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
THEO ĐỊNH HƯỚNG TÍCH HỢP LIÊN MÔN
1.1. Quan điểm dạy học tích hợp và việc dạy học tích hợp liên môn trong
nhà trường phổ thông
1.1.1. Tích hợp
Tích hợp có nguồn gốc từ tiếng Latinh: Integeration với nghĩa: xác lập
cái chung, cái toàn thể, cái thống nhất trên cơ sở những bộ phận riêng lẻ.[3,
tr8]
Theo Từ điển Tiếng Anh (Oxford Advanced Learned’s Dictionary),

“Tích hợp” (Intergration) có nghĩa là kết hợp những phần, những bộ phận với
nhau trong một tổng thể. Những phần, những bộ phận có thể khác nhau nhưng
tích hợp với nhau.[3,tr8]
1.1.2. Dạy học tích hợp
Theo Từ điển Giáo dục, Dạy học tích hợp là hành động liên kết các đối
tượng nghiên cứu, giảng dạy, học tập của cùng một lĩnh vực hoặc một vài lĩnh
vực khác nhau trong cùng một kế hoạch dạy học.[3,tr 8]
1.1.2.1. Theo quan điểm của Susan M Drake, dạy học tích hợp được chia ra
thành những loại sau
Tích hợp nội môn: Quan điểm này ưu tiên các nội dung môn học, nhằm
duy trì các môn học riêng rẽ, độc lập.
Tích hợp đa môn: Quan điểm này đề nghị những tình huống, những đề
tài có thể nghiên cứu theo những quan điểm khác nhau, những môn học khác
nhau. Theo quan điểm này, các môn học sẽ tiếp tục tiếp cận một cách riêng rẽ
và chúng chỉ gặp nhau ở một số thời điểm trong quá trình nghiên cứu là một
đề tài, một vấn đề nào đó mà thôi.


Tích hợp liên môn: Các môn học được liên hợp với nhau và giữa chúng
có những chủ đề, vấn đề, chu n liên môn, những khái niệm lớn và những ý
tưởng lớn là chung.
Tích hợp xuyên môn: Cách tiếp cận từ cuộc sống thực và sự phù hợp
đối với học sinh mà không xuất phát từ môn học bằng những khái niệm
chung. Đặc điểm khác với liên môn là: Ngữ cảnh cuộc sống thực, dựa vào vấn
đề, học sinh là người đưa ra vấn đề, học sinh là nhà nghiên cứu [3, tr18]
1.1.2.2. Quan điểm của Xavier Roegier - Phó giám đốc Văn phòng Công nghệ
Giáo dục và Đào tạo (BIEF), tác giả cuốn sách “ Khoa sư phạm Tích hợp hay
làm thế nào để phát triển các năng lực ở nhà trường”. Ông cho rằng: “Có thể
tích hợp các kiến thức được lĩnh hội ở nhà trường bằng nhiều cách:
- Tích hợp trong phạm vi một môn học bằng cách theo đuổi các mục

tiêu tích hợp.
- Quan điểm xuyên môn mà nội dung là phát triển các năng lực chung
cho nhiều môn học, gọi là các năng lực xuyên môn.
- Quan điểm liên môn hay tích hợp giữa các môn mà nội dung là vận
dụng các thông tin lấy từ nhiều môn học khác nhau để giải quyết một vấn đề”
[ 37,tr232]
Quan điểm của ông đã giúp chúng ta xác định được nội dung của tích
hợp. Trong ba cách mà ông nêu ra thì cách thứ ba là cách được giáo dục nhiều
nước trên thế giới lựa chọn. Ông nhấn mạnh “quan điểm liên môn được thể
hiện bằng những ứng dụng chung cho nhiều môn hoặc bằng sự phối hợp các
quá trình học tập của nhiều bộ môn, sự phối hợp này thực hiện bằng cách theo
đuổi một mục tiêu tích hợp duy nhất” và “mọi năng lực phải được đề cập
trong quan điểm tích hợp”.
Dạy học tích hợp là khái niệm xuất hiện trong rất nhiều công trình
nghiên cứu về giáo dục trên thế giới. Cơ sở của việc tổ chức dạy học tích hợp


xuất phát từ yêu cầu phát triển thái độ và kỹ năng phức hợp, trí tuệ cũng như
tình cảm của học sinh. Lượng kiến thức mà các em tiếp nhận qua quá trình học
tập nếu được diễn ra đồng bộ và tích hợp đúng cách sẽ có sức ghi nhớ và tái
tạo bền vững. Tất cả những yêu cầu trên đều hướng tới mục đích giáo dục lâu
dài - giáo dục định hướng phát triển năng lực. Ưu điểm của con đường giáo
dục này là không quy định những nội dung dạy học chi tiết mà quy định
những kết quả đầu ra mong muốn và nhấn mạnh năng lực vận dụng của học
sinh, hướng các em tới một thái độ học tập tích cực, đa chiều và gắn liền với
thực tiễn.
Đích đến cao nhất của dạy học các môn học là dạy cho học sinh cách
tìm tòi, dạy cách vận dụng kiến thức vào các tình huống khác nhau. Tức là
dạy cho học sinh biết cách vận dụng sáng tạo các kiến thức và kỹ năng của
mình để giải quyết những tình huống cụ thể, có ý nghĩa nhằm mục đích hình

thành và phát triển năng lực. Đồng thời, cần lưu ý xác lập mối liên hệ giữa
các kiến thức, kỹ năng khác nhau của môn học này với môn học khác, để đảm
bảo cho học sinh khả năng có thể huy động và sử dụng hiệu quả tối đa năng
lực của mình vào việc giải quyết những tình huống có tính chất tích hợp. Do
đó, dạy học tích hợp đồng nghĩa với việc giáo viên áp dụng phương pháp dạy
học tiến bộ hiện đại, đặt người học vào vị trí trung tâm của hoạt động học để
liên kết nội dung kiến thức một cách toàn vẹn.
1.1.3. Dạy học tích hợp liên môn
Là phương pháp dạy học có sự liên kết, phối hợp, tương tác chặt chẽ về
nội dung kiến thức và kế hoạch bài giảng của các môn học khác nhau trong
chương trình nhằm đạt được mục đích dạy học. Có ba nguyên tắc cơ bản của
dạy học theo hướng tích hợp liên môn.
Thứ nhất, liên môn chỉ sự tích hợp khái niệm, lý thuyết và phương pháp
của các môn học. Tất cả các dự án liên môn đều xuất phát từ giả thiết có sự có
mặt của ít nhất hai môn học để bổ sung cho nhau, nhằm tạo ra một hình ảnh


đầy đủ của thực tế, hoặc để giải quyết một vấn đề phức hợp mà nó không thể
giải quyết, hoặc chỉ có thể giải quyết được một phần bởi duy nhất kiến thức,
phương pháp của một môn học.
Thứ hai, để việc tích hợp có thể diễn ra hiệu quả, cần sự cộng tác hoặc
tham vấn của đại diện các môn học nhằm thảo luận để giải quyết các vấn đề,
đồng thời xác định những quy chiếu của môn học trong nội dung tích hợp.
Thứ ba, kết quả đạt được của sự tích hợp và sự hợp tác phải được thể
hiện dưới dạng tổng hợp. Đó là sự hội tụ của những kiến thức và phương pháp
của các môn học dựa trên những nguyên tắc nội dung và hình thức.
Như vậy, khái niệm dạy học tích hợp liên môn có thể hiểu như một sự
tương tác tổng hợp giữa các môn học. Công cụ hữu hiệu có thể tạo nên sự tiếp
cận liên môn là những đòi hỏi của tiến trình giải quyết vấn đề xung quanh một
vấn đề mang tính chất phức hợp.

1.1.3.1.Vai trò của dạy học tích hợp
Dạy học tích hợp là một phương pháp dạy học tích cực, khắc phục
được những hạn chế của phương pháp dạy học truyền thống và hướng đến
giải quyết được những vấn đề cấp bách của nền giáo dục nước ta hiện nay.
Thứ trưởng Bộ GD - ĐT Nguyễn Vinh Hiển cho biết: “ Dạy học tích hợp sẽ
mang lại nhiều lợi ích như giúp học sinh áp dụng được nhiều kỹ năng, nền
tảng kiến thức tích hợp giúp việc tìm kiếm thông tin nhanh hơn, khuyến khích
việc học sâu và rộng, thúc đ y thái độ học tập tích cực đối với học sinh. Thay
đổi các dạy này không gây ra sự xáo trộn về số lượng và cơ cấu giáo viên ,
không nhất thiết phải đào tạo lại mà chỉ cần bồi dưỡng một số chuyên đề dạy
học tích hợp. Không đòi hỏi phải tăng cường quá nhiều về cơ sở vật chất và
thiết bị dạy học”. Chính vì vậy mà dạy học tích hợp đáp ứng được nhiều vấn
đề trước mắt và lâu dài của ngành giáo dục:


Thứ nhất là đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đặc
biệt là chú trọng đổi mới phương pháp, cách tiếp cận dạy học theo hướng phát
huy tính tích cực của học sinh.
Thứ hai là khắc phục tính giới hạn về nội dung kiến thức trong sách
giáo khoa và phù hợp với nhu cầu mở rộng phạm vi tìm hiểu và đào sâu
nghiên cứu vấn đề của người học, đáp ứng nhu cầu cập nhật kiến thức vô hạn
trong bối cảnh thời đại bùng nổ thông tin, tri thức hiện nay.
Thứ ba là hiện thực hóa được các mục tiêu dạy học tích cực mà cách
tiếp cận giảng dạy truyền thống không đủ khả năng thực hiện như: tăng cường
tích hợp kiến thức các môn học khác vào trong bài giảng, bài học của học
sinh, tăng cường vận dụng kiến thức của học sinh trong quá trình học vào giải
quyết các vấn đề thực tiễn, rèn luyện các kĩ năng cơ bản cho người học.
Thứ tư là ngoài việc quá trình dạy học hướng tới nội dung học thì công
cuộc đổi mới dạy học hiện đại còn hướng tới hình thành các năng lực cho học
sinh.Từ đó, chúng ta hướng tới quá trình dạy học, kiểm tra đánh giá chú trọng

tăng cường tính vận dụng kiến thức vào giải quyết các vấn đề thực tiễn của
người học và nhờ vào quá trình đó các năng lực của học sinh được hình thành.
Do vậy, dạy học tích hợp liên môn sẽ có nhiều lợi thế so với cách dạy học
truyền thống, đặc biệt là nó có thể giải quyết được bốn yêu cầu đã nêu trên,
chính là bước chu n bị tương đối phù hợp cho đổi mới chương trình và sách
giáo khoa.
Trong thực tế cho thấy, giải quyết một vấn đề trong thực tiễn, học sinh
cần vận dụng kiến thức tổng hợp, liên môn liên quan đến nhiều môn học.
Chính vì vậy mà dạy học cần chú trọng đến vấn đề tích hợp liên môn, nghĩa là
người dạy phải có sự kết hợp những phần, những bộ phận, những kiến thức
riêng lẻ ở những môn học khác nhau trong một tổng thể. Tất nhiên việc dạy
học tích hợp liên môn không tham vọng là đưa được tất cả các kiến thức của