Nâng cao năng lực cạnh tranh của công ty cổ phần quản lý và xây dựng giao thông thái nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH
–––––––––––––––––––––––––

NGÔ THỊ QUỲNH NHUNG

NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH
CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN QUẢN LÝ VÀ XÂY DỰNG
GIAO THÔNG THÁI NGUYÊN
Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh
Mã số: 60.34.01.02

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học: TS. Trần Quang Minh

THÁI NGUYÊN - 2014
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

i
LỜI CAM ĐOAN
Luận văn thạc sĩ “Nâng cao năng lực cạnh tranh của công ty cổ phần
quản lý và xây dựng giao thông Thái Nguyên”, chuyên ngành quản trị kinh
doanh, mã số 60.34.01.02, là công trình của riêng tôi. Luận văn đã sử dụng
thông tin từ nhiều nguồn dữ liệu khác nhau, các thông tin có sẵn đã được
trích rõ nguồn gốc.
Tôi xin cam đoan rằng, các số liệu và kết quả nghiên cứu đã được nêu
trong luận văn là trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào
hoặc chưa từng được công bố trong bất kỳ một công trình nghiên cứu

khoa
học nào khác.
Tác giả luận văn

NGÔ THỊ QUỲNH NHUNG

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

ii
LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình thực hiện đề tài: “Nâng cao năng lực cạnh tranh của
Công ty cổ phần quản lý và xây dựng giao thông Thái Nguyên”, tôi nhận
được sự hướng dẫn, giúp đỡ, động viên, của nhiều cá nhân và tập thể, tôi xin
được bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc nhất tới tất cả các cá nhân và tập thể đã
tạo
điều kiện giúp đỡ tôi trong học tập và nghiên cứu.
Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu Nhà trường, Khoa Đào tạo
Sau đại học trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh đã tạo điều kiện
giúp đỡ tôi về mọi mặt trong quá trình học tập, nghiên cứu để tôi hoàn thành
bản luận văn này.
Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của Thầy giáo hướng dẫn
khoa học: TS. Trần Quang Minh.
Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ đóng góp nhiều ý kiến quý báu của các nhà
khoa học, của các thầy cô giáo, đặc biệt là các thầy cô giáo trong trường Đại
học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh cùng các đơn vị khác.
Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ và cộng tác của Sở giao thông tỉnh Thái
Nguyên, Công ty cổ phần quản lý và xây dựng giao thông Thái Nguyên, Công
ty cổ phần xây dựng giao thông I và Công ty xây dựng 472.

Tôi xin cảm ơn bạn bè đồng nghiệp và gia đình đã động viên, giúp đỡ
tôi thực hiện tốt bản luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn đối với mọi sự giúp đỡ quý báu đó!
Tác giả luận văn

NGÔ THỊ QUỲNH NHUNG

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

3

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ..................................................................................................... ii
MỤC LỤC ......................................................................................................... iii
DANH MỤC BẢNG BIỂU...............................................................................viii
DANH MỤC SƠ ĐỒ VÀ BIỂU ĐỒ ................................................................... ix MỞ

ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................
1
2. Mục tiêu nghiên cứu......................................................................................
2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 3
4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn ................................................. 3
5. Bố cục của luận văn ...................................................................................... 4
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH
CỦA DOANH NGHIỆP ..................................................... 5

1.1. Cơ sở lý luận về năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp ...........................
5
1.1.1. Khái niệm năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp ..................................
5
1.1.2. Các cấp độ năng lực cạnh tranh ..............................................................
6
1.1.2.1. Năng lực cạnh tranh quốc gia ..............................................................
6
1.1.2.2. Năng lực cạnh tranh doanh nghiệp ......................................................
6
1.1.2.3. Năng lực cạnh tranh sản phẩm, dịch vụ ...............................................
6
1.1.3. Vai trò của việc nâng cao năng lực cạnh tranh .......................................
7
1.1.4. Các tiêu chí đánh giá năng lực cạnh tranh ..............................................
8


4

1.1.5. Các nhân tố ảnh hưởng tới năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp
.............. 8
1.1.5.1. Nhóm nhân tố bên trong doanh nghiệp ................................................
9
1.1.5.2. Nhóm nhân tố bên ngoài doanh nghiệp .............................................
12
1.2. Kinh nghiệm về nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp ..........
16
1.2.1. Trên thế giới ..........................................................................................
16

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

4

1.2.1.1. Kinh nghiệm của tập đoàn điện khí điện tử Siemens......................... 16
1.2.1.2. Kinh nghiệm cạnh tranh của các doanh nghiệp tại Nhật Bản ............ 17
1.2.2. Tại Việt Nam ......................................................................................... 18
1.2.2.1. Kinh nghiệm của Tổng công ty xây dựng công trình giao thông 1 .......
18
1.2.2.2. Kinh nghiệm của Công ty cổ phần xây dựng giao thông 1 tại
Thái Nguyên ................................................................................................... 20
Chương 2: PHƯƠNG PHÁP VÀ HỆ THỐNG CHỈ TIÊU NGHIÊN
CỨU ............................................................................................. 23
2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 23
2.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 23
2.2.1. Phương pháp thu thập số liệu ................................................................
23
2.2.1.1. Thu thập số liệu sơ cấp....................................................................... 23
2.2.1.2. Thu thập số liệu thứ cấp .....................................................................
25
2.2.2. Phương pháp tổng hợp, xử lý số liệu .................................................... 25
2.2.3. Phương pháp phân tích thông tin ..........................................................
26
2.2.3.1. Phương pháp thống kê mô tả ............................................................. 26
2.2.3.2. Phương pháp phân tích so sánh.......................................................... 28
2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................... 29
2.3.1. Nhóm chỉ tiêu định lượng ..................................................................... 29
2.3.1.1. Tốc độ tăng trưởng của doanh nghiệp................................................ 29

2.3.1.2. Thị phần của doanh nghiệp trên thị trường ........................................
30
2.3.1.3. Tỷ số về khả năng sinh lời ................................................................. 31
2.3.2. Nhóm chỉ tiêu định tính......................................................................... 31
2.3.2.1. Uy tín thương hiệu ............................................................................. 31
2.3.2.2. Kinh nghiệm....................................................................................... 32


5

Chương 3: THỰC TRẠNG NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÔNG TY CỔ
PHẦN QUẢN LÝ VÀ XÂY DỰNG GIAO THÔNG THÁI NGUYÊN GIAI ĐOẠN
2008 – 2012 ................................................ 33
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

6

3.1. Tổng quan về Công ty cổ phần quản lý và xây dựng giao thông
Thái Nguyên ................................................................................................... 33
3.1.1. Giới thiệu tổng quan về công ty ............................................................ 33
3.1.2. Quá trình hình thành và phát triển của công ty .....................................
33
3.1.3. Cơ cấu tổ chức của công ty ................................................................... 34
3.1.4. Lĩnh vực kinh doanh và thị trường hoạt động....................................... 36
3.1.5. Kết quả sản xuất kinh doanh của công ty từ năm 2008-2012 ...............
37
3.2. Một số chỉ tiêu đánh giá năng lực cạnh tranh của công ty....................... 39
3.2.1. Nhóm chỉ tiêu định lượng ..................................................................... 39

3.2.1.1. Tốc độ tăng trưởng của doanh nghiệp................................................ 39
3.2.1.2. Thị phần của doanh nghiệp ................................................................ 41
3.2.1.3. Tỷ số về khả năng sinh lời ................................................................. 42
3.2.2. Nhóm chỉ tiêu định tính......................................................................... 44
3.2.2.1. Uy tín thương hiệu ............................................................................. 44
3.2.2.2. Kinh nghiệm....................................................................................... 45
3.3. Các nhân tố chủ yếu ảnh hưởng đến hoạt động nâng cao năng lực
cạnh tranh của công ty.....................................................................................
46
3.3.1. Các nhân tố bên trong ........................................................................... 46
3.3.1.1. Về nguồn nhân lực ............................................................................. 46
3.3.1.2. Về nguồn lực tài chính ....................................................................... 47
3.3.1.3. Về trình độ công nghệ ........................................................................ 50
3.3.1.4. Về kinh nghiệm thi công xây lắp và đảm bảo chất lượng công trình
....... 52
3.3.1.5. Trình độ tổ chức quản trị doanh nghiệp và chính sách chiến lược
của công ty ...................................................................................................... 52
3.3.2. Các nhân tố bên ngoài ........................................................................... 54
3.3.2.1. Về người cung ứng............................................................................. 54


7

3.3.2.2. Về khách hàng .................................................................................... 55
3.3.2.3. Về đối thủ cạnh tranh hiện tại trong ngành........................................
55
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

8

3.3.2.4. Về đối thủ cạnh tranh tiềm ẩn ............................................................
56
3.3.2.5. Chính sách kinh tế vĩ mô của Nhà nước ............................................ 57
3.3.2.6. Bối cảnh quốc tế và sự tiến bộ khoa học kỹ thuật ............................. 58
3.4. Đánh giá hoạt động nâng cao năng lực cạnh tranh của công ty trong
thời gian qua ....................................................................................................
61
3.4.1. Ưu điểm................................................................................................. 61
3.4.2. Hạn chế.................................................................................................. 62
3.4.3. Nguyên nhân ......................................................................................... 62
3.4.3.1. Nguyên nhân khách quan ...................................................................
62
3.4.3.2. Nguyên nhân chủ quan....................................................................... 63
Chương 4: GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÔNG
TY CỔ PHẦN QUẢN LÝ VÀ XÂY DỰNG GIAO THÔNG THÁI NGUYÊN
............................................................................ 66
4.1. Mục tiêu phát triển và phương hướng nâng cao năng lực cạnh tranh
của công ty ...................................................................................................... 66
4.1.1. Mục tiêu phát triển của công ty............................................................. 66
4.1.2. Phương hướng nâng cao năng lực cạnh tranh của công ty ................... 67
4.2. Một số giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của công ty ...........
68
4.2.1. Giải pháp về quản trị doanh nghiệp ...................................................... 68
4.2.2. Giải pháp về sản phẩm .......................................................................... 69
4.2.3. Giải pháp về việc phát triển các nguồn lực của doanh nghiệp ............. 73
4.2.4. Giải pháp về hoạt động nghiên cứu phát triển ......................................
76
KẾT LUẬN .................................................................................................... 78

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 80
PHỤ LỤC ....................................................................................................... 82


9

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

vii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

8

DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1: Ma trận SWOT ............................................................................... 27
Bảng 2.2: Ma trận hình ảnh cạnh tranh ...........................................................
28
Bảng 3.1: Kết quả sản xuất kinh doanh của công ty từ năm 2008 – 2012...... 37
Bảng 3.2: Tỷ lệ % giá vốn trên doanh thu thuần ............................................ 38
Bảng 3.3: Tốc độ tăng trưởng của doanh nghiệp ............................................ 39
Bảng 3.4: Thị phần của doanh nghiệp............................................................. 41
Bảng 3.5: Tỷ số về khả năng sinh lời .............................................................. 42
Bảng 3.6: Cơ cấu lao động của công ty .......................................................... 46
Bảng 3.7: Bảng cân đối kế toán của công ty từ năm 2008 – 2012 ................. 48
Bảng 3.8: Một số chỉ tiêu tài chính của công ty.............................................. 49

Bảng 3.9: Danh sách máy móc thi công.......................................................... 51
Bảng 3.10: Ma trận SWOT của công ty cổ phần quản lý và xây dựng giao
thông Thái Nguyên ......................................................................... 59
Bảng 3.11: Ma trận hình ảnh cạnh tranh của công ty .....................................
60

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

9

DANH MỤC SƠ ĐỒ VÀ BIỂU ĐỒ
Sơ đồ 3.1: Tổ chức bộ máy quản lý của Công ty cổ phần quản lý và xây
dựng giao thông Thái Nguyên ........................................................ 35
Biểu đồ 3.1: Doanh thu và lợi nhuận của công ty........................................... 43
Biểu đồ 3.2: Sự biến động của ROA và ROE qua các năm............................ 44

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Năm 2007, Việt Nam chính thức trở thành một thành viên của tổ chức
thương mại thế giới WTO (World Trade Organization). Có thể nói từ khi gia
nhập vào WTO, Việt Nam nhận được nhiều cơ hội nhưng cũng đối mặt với
không ít thách thức. Bên cạnh những cơ hội đem lại, việc gia nhập WTO cũng

đã đẩy các doanh nghiệp trong nước phải đối mặt với nhiều thách thức như:
giảm thuế quan, thị trường nội địa cạnh tranh sẽ khốc liệt hơn, toàn bộ thể
chế kinh tế phải chuyển đổi nhằm thích ứng với sự phát triển nhanh chóng
của quan hệ thương mại đầu tư, chuyển giao công nghệ…
Các doanh nghiệp Nhà nước, vốn được đặt dưới sự bảo trợ của Nhà nước
về nhiều mặt từ trước đến nay, lại càng đứng trước những thách thức
cạnh tranh khốc liệt hơn.
Như là một quy luật đào thải tự nhiên, những doanh nghiệp nào không
thích nghi được với cơ chế kinh doanh, không đủ năng lực cạnh tranh với các
doanh nghiệp khác thì sẽ thất bại. Ngược lại, sự cạnh tranh lại giúp thúc đẩy
sự phát triển của những doanh nghiệp có khả năng nắm bắt thời cơ, phát
huy những thế mạnh của mình và hạn chế những bất lợi để giành thắng lợi
trong cạnh tranh.
Công ty cổ phần quản lý và xây dựng giao thông Thái Nguyên là công ty
chuyên về lĩnh vực xây dựng giao thông. Trước khi Việt Nam gia nhập WTO,
hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty khá phát triển và thịnh
vượng, năng lực cạnh tranh của công ty luôn được đánh giá rất cao. Tuy
nhiên, sau năm 2007, năng lực cạnh tranh của công ty so với các đối thủ
khác trên địa bàn gặp nhiều hạn chế. Những hạn chế đó được thể hiện ở
một số mặt như:


2

Năng lực tài chính hạn hẹp, trình độ công nghệ lạc hậu, thị phần của
doanh nghiệp giảm, tốc độ tăng trưởng của công ty kém hơn các đối thủ…
Vậy nguyên nhân là do đâu? Việc nghiên cứu và đánh giá một cách khoa
học thực trạng năng lực cạnh tranh của Công ty cổ phần quản lý và xây dựng
giao thông Thái Nguyên, tm ra những nhân tố cản trở sự phát huy năng lực
cạnh tranh của công ty và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao năng lực

cạnh tranh của công ty, đáp ứng được những đòi hỏi của quá trình công
nghiệp hóa
– hiện đại hóa và đẩy mạnh hội nhập kinh tế quốc tế của nước ta, là hết
sức cần thiết cả về mặt lý luận và thực tiễn. Chính vì vậy, tôi chọn đề tài
“Nâng cao năng lực cạnh tranh của Công ty cổ phần quản lý và xây dựng
giao thông Thái Nguyên” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn Thạc sỹ kinh tế.
2. Mục têu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu chung
Nâng cao năng lực cạnh tranh của Công ty cổ phần quản lý và xây dựng
giao thông Thái Nguyên, giúp công ty khẳng định và giữ vững được vị trí của
mình trong lĩnh vực xây dựng giao thông so với các đối thủ cạnh tranh
trên địa bàn.
2.2. Mục tiêu cụ thể
- Hệ thống hóa những lý luận chung và thực tiễn về năng lực cạnh tranh
của doanh nghiệp;
- Phân tích và đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của Công ty cổ
phần quản lý và xây dựng giao thông Thái Nguyên;
- Làm rõ các nhân tố ảnh hưởng tới năng lực cạnh tranh của công
ty trong những năm gần đây;
- Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của Công ty
trong thời gian tới.


3

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là năng lực cạnh tranh của Công ty cổ
phần quản lý và xây dựng giao thông Thái Nguyên.
3.2. Phạm vi nghiên cứu

- Về thời gian: Để phục vụ nghiên cứu đề tài, tác giả tiến hành thu
thập số liệu từ năm 2008 đến năm 2012, đồng thời sử dụng các số liệu và
thông tin có sẵn từ các cuộc điều tra trước.
- Về không gian: Đề tài nghiên cứu tại Công ty cổ phần quản lý và xây
dựng giao thông tỉnh Thái Nguyên có so sánh với một số công ty khác cùng
đối tượng kinh doanh trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên.
- Về vấn đề nghiên cứu: Các chỉ tiêu đánh giá năng lực cạnh tranh và các
nhân tố ảnh hưởng tới năng lực cạnh tranh của Công ty cổ phần quản lý
và xây dựng giao thông Thái Nguyên.
4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn
Luận văn vận dụng lý luận và thực tiễn về năng lực cạnh tranh của doanh
nghiệp để phân tch, đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của Công ty cổ
phần quản lý và xây dựng giao thông Thái Nguyên. Từ đó đề xuất các giải
pháp về vấn đề quản trị doanh nghiệp, sản phẩm, phát triển nguồn lực và
hoạt động nghiên cứu phát triển nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của công
ty so với các công ty cùng lĩnh vực hoạt động kinh doanh trên địa bàn tỉnh
Thái Nguyên.
Với kết quả nghiên cứu đó, luận văn có thể làm tài liệu tham khảo
giúp Công ty cổ phần quản lý và xây dựng giao thông Thái Nguyên có thể
phát huy năng lực cạnh tranh, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội
tỉnh Thái Nguyên.


4

5. Bố cục của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn
gồm 4 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về năng lực cạnh tranh của
doanh nghiệp.

Chương 2: Phương pháp và hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu.
Chương 3: Thực trạng năng lực cạnh tranh của Công ty cổ phần quản lý
và xây dựng giao thông Thái Nguyên giai đoạn 2008 - 2012.
Chương 4: Một số giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của
Công ty cổ phần quản lý và xây dựng giao thông Thái Nguyên.


5

Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA DOANH NGHIỆP
1.1. Cơ sở lý luận về năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp
1.1.1. Khái niệm năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp
Năng lực cạnh tranh là một thuật ngữ được sử dụng rộng rãi trong
lĩnh vực kinh tế thị trường ngày nay. Hiện nay tồn tại rất nhiều định nghĩa về
năng lực cạnh tranh đứng trên những góc độ tiếp cận khác nhau. Một số
quan điểm như sau:
Trong tác phẩm “The Competitive Advantage” (1985), dưới góc độ thị
phần, Michael E. Porter cho rằng: “ Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp có
thể hiểu là khả năng chiếm lĩnh thị trường, tiêu thụ các sản phẩm cùng
loại (hay sản phẩm thay thế) của công ty đó.” [10]
Trong tác phẩm “The Competitive Advantage of

Nations” (1990),

Michael E. Porter lại thừa nhận rằng không thể đưa ra một định nghĩa
tuyệt đối về năng lực cạnh tranh. Theo ông: “Để có thể cạnh tranh thành
công, các doanh nghiệp phải có lợi thế cạnh tranh hoặc là có được dưới
hình thức chi phí sản xuất thấp hơn hoặc khả năng khác biệt hóa sản phẩm

để đạt được mức giá cao hơn trung bình.” [9]
Tại diễn đàn cao cấp về cạnh tranh công nghiệp của Tổ chức hợp tác và
phát triển kinh tế (OECD) cho rằng: “Năng lực cạnh tranh là sức sản xuất ra
tương đối cao trên cơ sở sử dụng các yếu tố sản xuất có hiệu quả làm cho các
doanh nghiệp phát triển bền vững trong điều kiện cạnh tranh quốc tế.” [15]
Ngoài ra, mỗi nhà khoa học lại đưa ra những định nghĩa khác về năng
lực cạnh tranh đứng trên một góc độ nhất định. Tập hợp các định nghĩa
trên,


6

định nghĩa năng lực cạnh tranh được nhiều người thừa nhận như sau:
“Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp là sự thể hiện thực lực và lợi thế của
doanh nghiệp so với đối thủ cạnh tranh trong việc thoả mãn tốt nhất các đòi
hỏi của khách hàng để thu lợi nhuận ngày càng cao, bằng việc khai thác,
sử dụng thực lực và lợi thế bên trong, bên ngoài nhằm tạo ra những sản
phẩm, dịch vụ hấp dẫn người tiêu dùng để tồn tại và phát triển, thu được
lợi nhuận ngày càng cao và cải tiến vị trí so với các đối thủ cạnh tranh trên
thị trường”.
1.1.2. Các cấp độ năng lực cạnh tranh
1.1.2.1. Năng lực cạnh tranh quốc gia
Năng cạnh tranh của một quốc gia là năng lực cạnh tranh của nền kinh
tế quốc dân nhằm đạt được và duy trì mức tăng trưởng cao trên cơ sở các
chính sách, thể chế bền vững tương đối và các đặc trưng kinh tế khác.[11]
Như vậy, năng lực cạnh tranh cấp quốc gia có thể hiểu là việc xây dựng
một môi trường cạnh tranh kinh tế chung, đảm bảo phân bố có hiệu quả
các nguồn lực, để đạt và duy trì mức tăng trưởng cao, bền vững.
1.1.2.2. Năng lực cạnh tranh doanh
nghiệp

Năng lực cạnh tranh cấp doanh nghiệp là khả năng doanh nghiệp tạo
ra
được lợi thế cạnh tranh, năng suất và chất lượng sản phẩm dịch vụ cung
cấp
cao hơn đối thủ cạnh tranh, chiếm thị phần lớn…[11]
Như vậy, một doanh nghiệp muốn nâng cao năng lực cạnh tranh của
mình là phải tạo được lợi thế cạnh tranh, nâng cao hiệu quả sử dụng
các yếu tố nguồn lực của doanh nghiệp như nguồn lực tài chính, nguồn
nhân lực, công nghệ...
1.1.2.3. Năng lực cạnh tranh sản phẩm, dịch vụ


7

Một sản phẩm dịch vụ được coi là có năng lực cạnh tranh khi nó đáp ứng
được nhu cầu của khách hàng về chất lượng, giá cả, tính năng, kiểu dáng, tính


8

độc đáo hay sự khác biệt, thương hiệu, bao bì… hơn hẳn so với những sản
phẩm dịch vụ cùng loại.[11]
Năng lực cạnh tranh của sản phẩm và năng lực cạnh tranh của doanh
nghiệp là hai phạm trù khác nhau nhưng có quan hệ hữu cơ với nhau.
Năng lực cạnh tranh của sản phẩm có được là do năng lực cạnh tranh của
doanh nghiệp tạo ra và được định đoạt bởi năng lực cạnh tranh của doanh
nghiệp. Sẽ không có năng lực cạnh tranh của sản phẩm khi năng lực
cạnh tranh của doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh sản phẩm đó thấp.
Tuy nhiên năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp không chỉ do năng lực cạnh
tranh của sản phẩm quyết định mà còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nữa.

1.1.3. Vai trò của việc nâng cao năng lực cạnh tranh
Nâng cao năng lực cạnh tranh có vai trò quan trọng đối với sự tồn tại và
phát triển của một doanh nghiệp. Trong tác phẩm “Năng lực cạnh tranh của
doanh nghiệp trong điều kiện hội nhập” (2005), Tiến sĩ Trần Sửu ghi nhận vai
trò của việc nâng cao năng lực cạnh tranh đối với doanh nghiệp như sau: [14]
Một là: Nâng cao năng lực cạnh tranh giúp doanh nghiệp nhận thấy
được những điểm mạnh và điểm yếu của mình, từ đó phát huy điểm mạnh
và hạn chế những yếu kém của mình trong quá trình sản xuất – kinh doanh
và quản lý doanh nghiệp.
Hai là: Nâng cao năng lực cạnh tranh giúp doanh nghiệp khai thác và sử
dụng tối ưu các nguồn lực sẵn có của doanh nghiệp như vốn, công nghệ hay
nguồn nhân lực…
Ba là: Nâng cao năng lực cạnh tranh giúp doanh nghiệp thỏa mãn
tốt nhất các yêu cầu của khách hàng khi sử dụng sản phẩm dịch vụ mà doanh
nghiệp cung cấp, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh
của


9

doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp có vị trí nhất định trên thị trường và
vươn xa hơn so với các đối thủ cạnh tranh.
1.1.4. Các tiêu chí đánh giá năng lực cạnh tranh
Hiện nay, ở Việt Nam chưa có doanh nghiệp nào đưa ra các tiêu chí cụ
thể để đánh giá năng lực cạnh tranh. Trong cuốn “Nâng cao sức cạnh
tranh của các doanh nghiệp trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế” (2006),
Tiến sĩ Vũ Trọng Lâm đưa ra một số tiêu chí sau: [8]
+ Khả năng duy trì và mở rộng thị trường: Đánh giá tiêu chí này bằng
cách so sánh doanh thu (sản lượng) của doanh nghiệp với tổng doanh thu
(sản

lượng) trên thị trường hoặc với đối thủ cạnh tranh mạnh nhất trên thị trường.
+ Tính hiệu quả trong hoạt động: Đánh giá tiêu chí này dựa trên các
chi tiêu như: Tỷ suất lợi nhuận trên doanh thu, tỷ suất lợi nhuận trên
vốn chủ sở hữu…
+ Hình ảnh của doanh nghiệp: Tiêu chí này được thể hiện qua uy
tn, thương hiệu của doanh nghiệp với các đối tác và kinh nghiệm của
doanh nghiệp.
+ Các tiêu thức khác: Trình độ tổ chức quản lý doanh nghiệp, trình độ
của đội ngũ quản lý, số lượng sáng kiến hàng năm được ứng dụng trong thực
tiến hoạt động của doanh nghiệp, năng lực tài chính, chất lượng sản phẩm…
1.1.5. Các nhân tố ảnh hưởng tới năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp
Doanh nghiệp là một tế bào của nền kinh tế - xã hội, do vậy sẽ chịu sự
tác động của rất nhiều yếu tố trong môi trường hoạt động đó. Việc chỉ rõ sự
ảnh hưởng của các yếu tố này giúp doanh nghiệp có biện pháp phát huy điểm
mạnh, tận dụng cơ hội; hạn chế tối đa các tác động tiêu cực, giảm thiểu rủi
ro; qua đó tạo dựng năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp.


1
0

Trong cuốn “Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong điều kiện hội
nhập” (2005), Tiến sĩ Trần Sửu có phân loại nhóm nhân tố ảnh hưởng tới
năng lực cạnh tranh như sau: [14]
1.1.5.1. Nhóm nhân tố bên trong doanh
nghiệp a. Nhân tố con người
Một trong những nhân tố ảnh hưởng lớn năng lực cạnh tranh của
doanh nghiệp đó là nguồn nhân lực. Yếu tố này có vai trò hết sức quan trọng
đối với sự thành công hay thất bại của doanh nghiệp. Con người cung cấp dữ
liệu đầu vào để hoạch định mục tiêu, phân tích môi trường, lựa chọn,

thực hiện và kiểm tra chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp. Dù cho các
quan điểm của hệ thống chiến lược tổng quát có đúng đắn đến mức độ nào
đi chăng nữa thì cũng không thể mang lại hiệu quả nếu không có những con
người làm việc hiệu quả.
Để có thể nâng cao năng lực cạnh tranh dựa vào yếu tố nguồn nhân
lực thì người lao động của doanh nghiệp trước hết phải nhận thức rõ về quy
luật cạnh tranh. Đó là quy luật đào thải những cái không phù hợp,
những cái yếu, những cái không đủ năng lực. Người lao động không có
trình độ, không có tinh thần cầu thị tiến bộ, chưa nhận thức được vai trò
của mình trong dây chuyền hoạt động trong doanh nghiệp, chưa hiểu rõ vị
trí của doanh nghiệp hiện tại cũng như không phấn đấu vì sự phát
triển chung của doanh nghiệp trong tương lai sẽ gây tổn hại rất lớn đến
năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.
Bên cạnh đó, sự hiểu biết của người lao động về chính sách pháp
luật của Nhà nước cũng là yếu tố khá quan trọng. Người lao động cần được
trang bị đầy đủ các kiến thức này, hạn chế được các hành vi sai lầm xâm hại
tới lợi ích tập thể hay giảm uy tn của doanh nghiệp.


10

b. Khả năng về tài chính
Khả năng tài chính là yếu tố quan trọng hàng đầu cần được tnh tới khi
doanh nghiệp ra các quyết định về vấn đề ổn định và mở rộng thị trường. Khả
năng tài chính đảm bảo các yếu tố đầu vào cho sản xuất kinh doanh để tạo
ra các đầu ra đáp ứng nhu cầu của thị trường.
Năng lực tài chính thể hiện ở quy mô vốn tự có, khả năng huy động vốn
và hiệu quả sử dụng vốn. Một doanh nghiệp có khả năng tài chính dồi
dào, vững mạnh sẽ có nhiều cơ hội đầu tư sản phẩm mới phục vụ nhu
cầu của đối tượng khách hàng mới, đầu tư công nghệ hiện đại vào hoạt

động sản xuất kịp thời tạo ra sản phẩm chất lượng hay có đủ nguồn
lực thực hiện các chính sách thu hút khách hàng, mở rộng thị trường… Đây
là một yếu tố quan trọng giúp năng lực cạnh tranh được nâng cao hơn
rất nhiều so với các đối thủ trên thị trường.
c. Trình độ công nghệ
Trong môi trường quốc tế cạnh tranh ngày càng gay gắt, hiện nay, công
nghệ được xem là công cụ chiến lược để phát triển kinh tế xã hội một cách
nhanh chóng và bền vững. Thực tế này đang đặt ra cho các doanh nghiệp
những yêu cầu bức thiết về đổi mới công nghệ, nhằm nâng cao chất lượng,
hạ giá thành sản phẩm, tạo được ưu thế cạnh tranh trên thị trường.
Bất kỳ một doanh nghiệp nào nếu không có những hoạt động nhằm đổi
mới công nghệ thì chắc chắn hệ thống công nghệ, dây chuyền sản xuất, máy
móc, trang thiết bị… sẽ trở nên lạc hậu, hiệu quả kinh tế thấp, dẫn đến bị đào
thải, làm cho sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp bị đe doạ. Đổi
mới công nghệ sẽ giúp doanh nghiệp, nhà sản xuất cải thiện, nâng cao chất
lượng sản phẩm, củng cố, duy trì và mở rộng thị phần của sản phẩm; đa dạng
hoá mẫu mã sản phẩm, giảm tiêu hao nguyên, nhiên liệu; cải thiện điều
kiện làm