Bài tập nhóm môn Khoa học điều tra tội phạm 10 điểm Đề bài “Phân tích các phương pháp khám nghiệm hiện trường, ưu nhược điểm của từng phương pháp”

MỤC LỤC
Trang:

MỞ ĐẦU
Trong quá trình điều tra khám phá tội phạm, khám nghiệm
hiện trường là một trong những mắc xích quan trọng quyết định
sự thành công hay thất bại của quá trình này. Khám nghiệm hiện
trường được xác định là một bộ phận trọng yếu của công tác điều
tra tại hiện trường, góp phần thu thập chứng cứ cũng như giúp
cho việc xây dựng kế hoạch điều tra, tiến hành các biện pháp
điều tra khác phù hợp, đúng hướng. Để quá trình khám nghiệm
hiện trường đạt được mục đích, yêu cầu đề ra, phát hiện được tất
cả các dấu vết, vật chứng tồn tại ở hiện trường thì đòi hỏi phải có
phương pháp khám nghiệm phù hợp. Muốn vậy, cần phải dựa vào
kết quả của việc quan sát hiện trường, dựa vào cấu trúc, tình
trạng thực tế của hiện trường còn nguyên vẹn hay xáo trộn, dựa
vào kinh nghiệm chuyên môn của cán bộ khám nghiệm, sẽ lựa
chọn những phương pháp khám nghiệm hiện trường phù hợp sao
cho đạt được kết quả tốt nhất.
Vậy, để hiểu rõ hơn về các phương pháp khám nghiệm hiện
trường, nhóm chúng em xin chọn đề bài tập số 04: “Phân tích các
phương pháp khám nghiệm hiện trường, ưu nhược điểm của từng
phương pháp” làm đề tài nghiên cứu cho bài tập nhóm của mình.


NỘI DUNG
I. Khái quát về công tác khám nghiệm hiện trường
1. Khái niệm
Khám nghiệm hiện trường là biện pháp điều tra được tiến
hành tại hiện trường nhằm phát hiện, ghi nhận, thu lượm, bảo
quản, nghiên cứu, đánh giá dấu vết, vật chứng của các vụ phạm

tội hoặc vụ việc có tính hình sự đã xảy ra. 1
Khám nghiệm hiện trường là một biện pháp điều tra tố tụng
và thẩm quyền nội dung của nó được quy định trong Điều 201 Bộ
luật tố tụng hình sự 2015. Khi tiến hành biện pháp điều tra này,
cần áp dụng các phương tiện kỹ thuật hình sự phù hợp để phát
hiện, ghi nhận, thu lượm, bảo quản, nghiên cứu, đánh giá các loại
dấu vết vật chứng của các vụ phạm tội hoặc vụ việc có tính hình
sự để lại tại hiện trường.
2. Nhiệm vụ của công tác khám nghiệm hiện trường
- Công tác khám nghiệm hiện trường có một số nhiệm vụ cụ
thể sau:
Một là, Ghi nhận vị trí, trạng thái, quang cảnh chung của hiện
trường;
Hai là, Phát hiện, ghi nhận, thu lượm, bảo quản các loại dấu
vết vật chứng liên quan đến sự việc đã xảy ra;
Ba là, Lập và hoàn chỉnh các văn bản của hồ sơ khám nghiệm
hiện trường;
Bốn là, Phát hiện những sơ hở, thiếu sót của ta mà bọn tội
phạm thường lợi dụng và đề xuất các biện pháp phòng ngừa tích
cực.

1 Trường Đại học luật Hà Nội, Giáo trình khoa học điều tra Hình sự (2014), Nhà xuất bản Công an nhân dân, Tr.
71

2


3. Ý nghĩa

Thứ nhất, Công tác khám nghiệm hiện trường giúp thu thập

và củng cố chứng cứ ban đầu của vụ án hình sự.
Thứ hai, Kết quả khám nghiệm hiện trường là căn cứ để Cơ
quan Điều tra hình sự đưa ra nhận định, đánh giá tính chất vụ
việc, đánh giá phương thức thủ đoạn gây án, công cụ phương tiện
gây án…
Thứ ba, Công tác khám nghiệm hiện trường giúp Cơ quan
điều tra thu thập các dấu vết, vật chứng, mẫu vật… phục vụ công
tác trưng cầu giám định, truy nguyên hình sự, công cụ phương
tiện gây án.
II. Các phương pháp khám nghiệm hiện trường
Phương pháp khám nghiệm hiện trường là cách thức tiến
hành hoạt động phát hiện, thu lượm dâu vết, vật chứng để lại
trên hiện trường của các vụ án hình sự. Một số biện pháp chủ
yếu:
1. Phương pháp khám nghiệm hiện trường theo khu
vực
1.1. Trường hợp áp dụng
Phương pháp khám nghiệm hiện trường theo khu vực hay còn
gọi là phương pháp chia ô được áp dụng khi khám nghiệm các
loại hiện trường có phạm vi rộng lớn nhưng được phân chia tự
nhiên thành những khu vực độc lập với nhau hoặc những hiện
trường có cấu trúc phức tạp.
1.2. Cách thức tiến hành
Đối với những hiện trường có ranh giới tự nhiên ngăn cách tạo
thành các khu vực độc lập như tường, hàng rào, lối đi… hoặc
những hiện trường có phạm vi quá rộng thì chia hiện trường
3


thành nhiều khu vực, nhiều ô khác nhau để khám nghiệm. Tuỳ

theo lực lượng và phương tiện hiện có mà tiến hành khám nghiệm
lần lượt từng khu vực hoặc khám đồng loạt các khu vực hiện
trường. Việc khám nghiệm từng khu vực hiện trường đã phân
chia, có thể áp dụng tổng thể các phương pháp khám nghiệm
khác.
1.3. Ưu điểm và hạn chế
a. Ưu điểm
Phương pháp khám nghiệm hiện trường theo khu vực được
thực hiện trên toàn bộ diện tích của hiện trường, được khám
nghiệm có hệ thống tỉ mỉ, tránh bỏ sót dấu vết, có thể phát hiện
được hầu hết những dấu vết, vật chứng và những đặc điểm dê
thấy ở hiện trường, có tác dụng trong việc điều tra, khám phá vụ
án. Song những phản ánh này không nhất thiết phải là dấu vết,
vật chứng có liên quan đến hành động phạm tội. Muốn xác định
được mối liên quan này phải xem xét chúng trong mối quan hệ
với nhau, với dấu vết đã được xác định là của thủ phạm và với lời
khai của nạn nhân hoặc các nhân chứng khác. Từ đó có thể nhận
định về diên biến của sự việc và tìm ra những cơ sở khách quan
để đánh giá về quá trình gây án, làm sáng tỏ và giải quyết nhanh
chóng được vụ án.
b. Hạn chế
Do cần phải nghiên cứu, khám nghiệm trên toàn bộ hiện
trường của vụ án nên phương pháp này thường phải sử dụng
nhiều lực lượng và phương tiện, đồng thời hiệu quả đạt được
không cao. Do thiếu cơ sở nhận định về quá trình gây án của thủ
phạm, nên không thể đánh giá và kết luận ngay tại chỗ về
nguyên nhân và quá trình hình thành dấu vết, vật chứng về mối
liên quan giữa các dấu vết, vật chứng với nhau và với lời khai. Từ
4

đó thiếu cơ sở để nhận định về khả năng tồn tại của các dấu vết
ẩn, vi vết, vì vậy thường bỏ sót những dấu vết này, có thể gây lạc
hướng điều tra, điều tra sai, gây ảnh hưởng không nhỏ tới quá
trình giải quyết vụ án.
2. Phương pháp khám nghiệm dựa vào phương thức
gây án đã được nhận định
1.1. Trường hợp áp dụng
Phương pháp khám nghiệm dựa vào phương thức gây án đã
được nhận định được áp dụng khi trên hiện trường qua dấu vết,
vật chứng để lại đã xác định được lối vào, lối ra của thủ phạm và
quá trình hoạt động của chúng ở hiện trường.
1.2. Cách thức tiến hành
Trên cơ sở phân tích những thông tin đã thu thập ở giai đoạn
chuẩn bị khám nghiệm và quan sát thực trạng hiện trường, lực
lượng khám nghiệm hiện trường nhận định về đường vào, đường
ra của thủ phạm, quá trình diên biến thực hiện hành vi của thủ
phạm ở hiện trường, những thay đổi về sự sắp xếp các đồ vật…
Từ đó nhận định trình tự xuất hiện các loại dấu vết, vật chứng,
những khu vực chúng tồn tại. Kết quả của nhận định đó là cơ sở
xác định trình tự nghiên cứu từng khu vực, từng đồ vật trong
phạm vi hiện trường và trình tự phát hiện, ghi nhận, thu lượm,
bảo quản từng loại dấu vết, vật chứng tại hiện trường. Phương
pháp này được tiến hành theo trình tự từ điểm bắt đầu đến điểm
tiếp theo. Điểm bắt đầu thường là đường vào, vị trí thủ phạm bắt
đầu đột nhập vào hiện trường với những dấu vết đã quan sát rõ.
Điểm khám nghiệm tiếp theo là hướng hoạt động của thủ phạm
tại hiện trường với những dấu vết, vật chứng theo nhận định có
khả năng tồn tại.
1.3. Ưu điểm và hạn chế

5


a. Ưu điểm
Thứ nhất, phương pháp này có ưu điểm là sử dụng hợp lý
những phương pháp, phương tiện và lực lượng khám nghiệm để
đạt được hiệu quả cao. Lần theo những nhận định về phương thức
gây án của kẻ phạm tội, có thể nhanh chóng giải quyết vụ án mà
không cần phải huy động thêm lực lượng, tốn thời gian hay cần
đến thêm các phương tiện hỗ trợ khác.
Thứ hai, do dựa vào phương thức gây án của thủ phạm và
mối quan hệ giữa các dấu vết với nhau, phương pháp khám
nghiệm này có cơ sở để phát hiện được những dấu vết ẩn và vi
vết.
Thứ ba, phương pháp này giúp xác định mối liên hệ giữa các
dấu vết, vật chứng với nhau và giữa chúng với hành động phạm
tội. Từ đó còn có cơ sở để xác định giá trị của những dấu vết, vật
chứng đã thu được.
Thứ tư, phương pháp này giúp khoanh vùng được đối tượng,
tạo điều kiện giải quyết nhanh chóng vụ án, không để cho kẻ
phạm tội có cơ hội tiếp tục phạm tội.
b. Hạn chế
Khi áp dụng phương pháp này nhận thấy rằng yếu tố chủ
quan của điều tra viên trong quá trình nhận định những khu vực,
phương pháp gây án của thủ phạm dẫn đến việc bỏ qua hoặc
khám nghiệm thiếu tỉ mỉ, qua loa ở những nơi khác. Như vậy, có
thể bỏ qua những dấu vết, vật chứng quan trọng đối với vụ án.
Đống thời ở những hiện trường quá rộng hoặc phức tạp sẽ gây
khó khăn trong việc nhận định quá trình hành động của thủ phạm
trong toàn bộ khu vực hiện trường hoặc chỉ nhận định, đánh giá

những khu vực nhất định
6


3. Phương pháp khám nghiệm theo hình xoáy ốc từ
ngoài vào trung tâm hoặc từ trung tâm ra ngoài
1.1. Trường hợp áp dụng
Phương pháp khám nghiệm theo hình xoáy ốc thường được
lựa chọn áp dụng đối với hiện trường rộng ở ngoài trời và áp dụng
đối với những hiện trường đã xác định vùng trung tâm. Ví dụ, đối
với loại hiện trường có người chết thường bắt đầu khám nghiệm
bắt đầu từ tử thi, từ nơi tử thi tiếp xúc, sau đó đến các nơi khác.
Phương pháp khám nghiệm theo hình xoáy ốc từ trung tâm ra
ngoài được áp dụng khi đã xác định được trung tâm của hiện
trường, tức là nơi tập trung nhiều dấu vết, vật chứng, Ví dụ: Nơi
có xác chết, nơi bắt đầu cháy, nổ… Phương pháp khám nghiện
theo xoáy ốc từ ngoài vào trung được tiến hành ngược lại với
phương pháp trên.
1.2. Cách thức tiến hành
Khám nghiệm theo hình xoáy ốc từ trong ra ngoài: Phương
pháp khám nghiệm này thực hiện theo trình tự bắt đầu từ một đồ
vật nào đó (hoặc tử thi) ở trung tâm hiện trường sau đó nghiên
cứu phát hiện dấu vết ở đồ vật (hoặc khu vực) kế tiếp, liền kề
theo trình tự từ trong ra ngoài, cho đến khi tiếp cận ranh giới của
hiện trường thì kết thúc.

Khám nghiệm theo hình xoáy ốc từ

ngoài vào trong: Lực lượng khám nghiệm bắt đầu từ một đồ vật ở
phần giáp với giới hạn phạm vi hiện trường, sau đó nghiên cứu

phát hiện dấu vết ở đồ vật (hoặc khu vực) kế tiếp, liền kề theo
trình tự từ ngoài vào trong.
1.3. Ưu điểm và hạn chế
a. Ưu điểm
Phương pháp khám nghiệm theo hình xoáy ốc có các ưu điểm
sau:
7


Thứ nhất, Không cần nhiều nhân lực và phương tiện;
Thứ hai, Tất cả các đồ vật, các khu vực trong phạm vi hiện
trường đều được khám nghiệm;
Thứ ba, Việc nhận định, kết luận diên biến của vụ việc thuận
lợi, đảm bảo tính hệ thống.
b. Hạn chế
Tuy nhiên, các phương pháp này cũng có nhược điểm như:
Một là, Khi khám nghiện có thể phát hiện được những dấu
vết, đồ vật nhưng đó không phải là dấu vết hình sự không liên
quan đến vụ việc mang tính hình sự;
Hai là, Thường chỉ tập trung phát hiện các dấu vết dê thấy,
bỏ sót không phát hiện vi vết và dấu vết ẩn.
4. Phương pháp khám nghiệm theo cách cuốn chiếu
1.1. Trường hợp áp dụng
Phương pháp này được sử dụng khi khám nghiệm những hiện
trường mà phạm vi không gian không lớn và có chiều ngang hẹp,
có thể bố trí được cán bộ khám nghiệm dàn hết mặt bằng từ đầu
này đến đầu kia của hiện trường.
1.2. Cách thức tiến hành
Phương pháp khám nghiệm này thực hiện như sau: Lực lượng
khám nghiệm chia thành từng nhóm cùng với phương tiện khám

nghiệm, dàn thành hàng ngang (hết chiều rộng của hiện trường),
đồng thời cùng khám nghiệm các đồ vật, các khu vực ở hiện
trường theo trình tự từ đầu đến cuối hiện trường.
1.3. Ưu điểm và hạn chế
a. Ưu điểm
Ưu điểm của phương pháp này là toàn bộ diện tích của hiện
trường được khám nghiệm có hệ thống, tỉ mỉ, có thể phát hiện
8


được hầu hết những dấu vết, vật chứng và đặc điểm dê thấy ở
hiện trường. Song những phản ánh này không nhất thiết phải là
dấu vết, vật chứng có liên quan đến hành động phạm tội. Muốn
xác định được mối liên quan này phải xem xét chúng trong mối
quan hệ với nhau, với dấu vết đã được xác định là của thủ phạm
và với lời khai của chủ nhà, nạn nhân hoặc các nhân chứng khác.
Từ đó có thể nhận định về diên biến của sự việc và tìm ra những
cơ sở khách quan để đánh giá về quá trình gây án.
b. Hạn chế
Sử dụng nhiều lực lượng và phương tiện, đồng thời hiệu quả
đạt được không cao. Do thiếu cơ sở để nhận định về quá trình gây
án của thủ phạm, nên không thể đánh giá và kết luận ngay tại
chỗ về nguyên nhân và quá trình hình thành dấu vết, vật chứng,
về mối liên quan giữa các dấu vết, vật chứng với nhau và với lời
khai. Từ đó thiếu cơ sở để nhận định về khả năng tồn tại của các
dấu vết ẩn, vi vết, vì vậy thường bỏ sót những dấu vết này.
5. Phương pháp khám nghiệm theo đường song song
1.1. Trường hợp áp dụng
Phương pháp khám nghiệm theo đường song song thường
được áp dụng khi khám nghiệm những hiện trường có địa hình

rộng, tường đối bằng phẳng như hiện trường các vụ tai nạn giao
thông, cháy, nổ, khẩu hiệu, truyền đơn phản động…
1.2. Cách thức tiến hành
Lực lượng khám nghiệm bắt đầu từ một phía của hiện trường,
tiến hành nghiên cứu các khu vực, đồ vật theo một đường đến
phía đối diện, sau đó vòng lại tiếp tục khám nghiệm các khu vực,
đồ vật kế tiếp theo một đường song song với đường nêu trên, sau
đó tiếp tục khám theo các đường song song tương tự cho đến khi
đến ranh giới hiện trường thì kết thúc.
9


1.3. Ưu điểm và hạn chế
a. Ưu điểm
Phương pháp khám nghiệm hiện trường song song có một số
ưu điểm, đó là dê thực hiện vì không có ranh giới tự nhiên để
phân chia thành khu vực. Vì được thực hiện với những hiện trường
rộng và tương đối bằng phẳng nên cách thức thực hiện dê dàng
và khá phổ biến. Việc khám nghiệm cũng được tiến hành theo các
đường song song nên đảm bảo tính tuần tự của biện pháp khám
nghiệm, từ đó phát hiện, ghi nhận, thu lượm các dấu vết, vật
chứng của vụ phạm tội được đầy đủ, có thứ tự, tránh bỏ sót các
các dấu vết (dù nhỏ hay lớn).
b. Hạn chế
Phương pháp khám nghiệm này có một số hạn chế là thời
gian khám nghiệm dài, cần độ tỉ mỉ cao, gặp rất nhiều khó khăn
đối với địa hình gồ ghề. Do không có ranh giới tự nhiên phân chia
thành khu vực nên thường phải sử dụng nhiều lực lượng và
phương tiện, đồng thời hiệu quả đạt được không cao. Do thiếu cơ
sở để nhận định về quá trình gây án của thủ phạm nên không thể

đánh giá và kết luận ngay tại chỗ về nguyên nhân và quá trình
hình thành dấu vết, vật chứng, về mối liên quan giữa các dấu vết,
vật chứng với nhau và với lời khai. Từ đó thiếu cơ sở để nhận định
về khả năng tồn tại của các dấu vết ẩn, vi vết, vì vậy thường bỏ
sót những dấu vết này.
III. Đánh giá chung
Mỗi phương pháp khám nghiệm cụ thể có những ưu điểm và
những hạn chế nhất định, vì thế trước khi tiến hành khám nghiệm
người chủ trì phải nắm vững lực lượng, phương tiện và đặc điểm
tình hình thực tế của hiện trường để xác định phương pháp khám
nghiệm cho phù hợp. Tùy thuộc vào thực tế từng vụ việc cụ thể,
10


khi khám nghiệm mỗi hiện trường có thể áp dụng một phương
pháp. Nhưng có thể áp dụng nhiều phương pháp khác nhau như
chiến thuật chia khu vực và xoáy ốc, hoặc chia khu vực và song
song…
Các phương pháp khám nghiệm hiện trường có mỗi quan hệ
bổ sung, hỗ trợ cho nhau, không loại trừ nhau. Vì vậy, khi khám
nghiệm một loại hiện trường cụ thể có thể sử dụng kết hợp các
phương pháp khám nghiệm khác nhau, phù hợp với tính chất của
sự việc xảy ra, đặc điểm của sự xuất hiện dấu vết, vật chứng trên
hiện trường và đặc điểm cấu trúc của hiện trường đó.
KẾT LUẬN
Qua tìm hiểu về các phương pháp khám nghiệm hiện trường,
ta cũng phần nào hiểu được các phương pháp khám nghiệm cũng
như ưu, nhược điểm của từng phương pháp đó. Khám nghiệm
hiện trường được xác định là một bộ phận trọng yếu của công tác
điều tra tại hiện trường, góp phần thu thập chứng cứ cũng như

giúp cho việc xây dựng kế hoạch điều tra, tiến hành các biện
pháp điều tra khác phù hợp, đúng hướng. Mỗi phương pháp khám
nghiệm có các ưu điểm và nhược điểm khác nhau, cái quan trọng
là cần tìm ra phương pháp nào phù hợp nhất để có được kết quả
tối ưu.

11


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Trường Đại học luật Hà Nội, Giáo trình khoa học điều tra Hình sự (2014), Nhà
xuất bản Công an nhân dân;
2. Trường Đại học luật Hà Nội, Giáo trình luật tố tụng hình sự (2014), Nhà xuất bản
Công an nhân dân;
3. Nguoibaovequyenloi.com, Vai trò của công tác khám nghiệm hiện trường các vụ
án hình sự, Truy cập ngày 10/01/2018;
/>MaTT=201391683411531495&MaMT=23
4. Luatduonggia.vn, Phương pháp khám nghiệm hiện trường theo khu vực, Truy cập
ngày 10/01/2018;
/>5. Luatduonggia.vn, Phương pháp khám nghiệm hiện trường dựa vào phương thức
gây án đã được nhận định, Truy cập ngày 10/01/2018;
/>6. Luatduonggia.vn, Phương pháp khám nghiệm hiện trường theo hình xoáy ốc từ
ngoài vào trung tâm hoặc từ trung tâm ra ngoài, Truy cập ngày 10/01/2018;
/>7. Luatduonggia.vn, Phương pháp khám nghiệm hiện trường theo cách cuốn chiếu,
Truy cập ngày 10/01/2018;
/>8. Luatduonggia.vn, Phương pháp khám nghiệm hiện trường theo đường song song,
Truy cập ngày 10/01/2018;
/>