Quản lý giáo dục văn hóa học đường tại các trường trung học phổ thông huyện tiên du, tỉnh bắc ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

HÀ VĂN NGỌC

QUẢN LÝ GIÁO DỤC VĂN HÓA HỌC ĐƯỜNG
TẠI CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
HUYỆN TIÊN DU, TỈNH BẮC NINH
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. Đào Hải

THÁI NGUYÊN - 2014
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

LỜI CAM ĐOAN

i

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

tại
Việt

Nam.
T
ô
i

.
Thái
Nguyên
, tháng
4 năm
2014
T
á
c
g
i
ả
l
u
ậ
n
v
ă
n

H
à
V
ă
n

n
gọ
c

i

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

LỜI CẢM ƠN
Qua thời gian học tập, nghiên cứu tại trường Đại học sư phạm Thái
Nguyên, tôi đã được sự quan tâm, giúp đỡ nhiệt tình của các Thầy Cô.
Nhân dịp bảo vệ đề tài nghiên cứu, tôi xin chân thành cảm ơn quý Thầy
Cô lãnh đạo Đại học sư phạm Thái Nguyên, các Phó giáo sư, Tiến sỹ đã truyền
đạt những tri thức quý báu và dành tình cảm tốt đẹp cho tôi cũng như tập thể
học viên K20B-QLGD
Đặc biệt tôi xin chân thành cảm ơn Tiến sỹ Đào Hải đã tận tình hướng dẫn
và
giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu và thực hiện hoàn thành luận văn
này .
Tôi xin cảm ơn Ban giám hiệu các trường: Trường THPT Nguyễn Đăng
Đạo, THPT Tiên Du 1, THPT Trần Nhân Tông, THPT Lê Quý Đôn, các bạn
đồng nghiệp và người thân đã cung cấp cho tôi thông tin về thực trạng quản lý
giáo dục văn hóa học đường; đã quan tâm giúp đỡ, hỗ trợ vật chất, tinh thần và
các điều kiện giúp tôi hoàn thành chương trình khoá học và nghiên cứu thành
công đề tài luận văn này.
Trong thời gian làm luận văn bản thân tôi đã có nhiều cố gắng nhưng
chắc chắn còn có những hạn chế, kính mong được sự chỉ bảo của quý Thầy Cô,
đặc biệt là các Thầy Cô trong Hội đồng bảo vệ luận văn để đề tài này có thể

ứng dụng thiết thực trong công tác quản lý của bản thân cũng như đồng nghiệp
tại huyện Tiên Du tỉnh Bắc Ninh.
Xin trân trọng cảm ơn !
Thái Nguyên, tháng 4 năm 2014
Tác giả luận văn

ii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

Hà Văn ngọc
/>

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN................................................................................................ i
LỜI

CẢM

ƠN

....................................................................................................ii MỤC LỤC
.........................................................................................................iii

DANH

MỤC NHỪNG TỪ VIẾT TẮT ........................................................... iv
DANH MỤC BẢNG ......................................................................................... vi
DANH MỤC SƠ ĐỒ........................................................................................vii
MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1

1. Tính cấp thiết của đề tài............................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................... 3
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu............................................................. 3
4. Giả thuyết khoa học ..................................................................................... 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................. 4
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 4
7. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................. 4
8. Cấu trúc luận văn ......................................................................................... 5
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ GIÁO DỤC VĂN HÓA
HỌC ĐƯỜNG .................................................................................................... 6
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu....................................................................... 6
1.2. Những khái niệm cơ bản............................................................................... 7
1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục và quản lý nhà trường ................................. 7
1.2.2. Văn hóa ................................................................................................ 11
1.2.3. Môi trường văn hóa ............................................................................. 13
1.2.4. Văn hóa học đường.............................................................................. 14
1.2.5. Giáo dục văn hóa học đường ............................................................... 16
1.3. Lý luận về quản lý giáo dục văn hóa học đường ở trường THPT .............. 17

iii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

1.3.1. Quan điểm của Đảng, Nhà nước và ngành Giáo dục đào tạo về giáo
dục VHHĐ trong giai đoạn hiện nay .............................................................
17

iii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

1.3.2. Nội dung quản lý giáo dục VHHĐ ở trường THPT ............................ 19
1.3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc giáo dục VHHĐ ở trường THPT ...... 25
1.3.4. Những đặc điểm của một nhà trường thành công ............................... 26
TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 .................................................................................... 28
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ GIÁO DỤC VĂN HÓA HỌC
ĐƯỜNG Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN
TIÊN DU,TỈNH BẮC NINH .......................................................................... 29
2.1. Khái quát về các trường trung học phổ thông huyện Tiên Du tỉnh Bắc Ninh
.... 29
2.1.1. Khái quát về vị trí địa lý, tình hình kinh tế - xã hội huyện Tiên Du và
những tác động của nó tới hoạt động dạy học ở các trường THPT ................
29
2.1.2. Khái quát về tình hình giáo dục và đào tạo tại các trường trung học
phổ thông huyện Tiên Du .............................................................................. 30
2.2. Thực trạng công tác quản lý giáo dục VHHĐ ở các trường THPT huyện
Tiên Du .............................................................................................................. 37
2.2.1. Sơ lược về nghiên cứu thực trạng giáo dục VHHĐ ở các trường
THPT huyện Tiên Du .................................................................................... 37
2.2.2. Thực trạng môi trường VHHĐ ở các trường THPT huyện Tiên Du .. 38
2.2.3. Thực trạng công tác quản lý giáo dục VHHĐ ở các trường THPT
huyện Tiên Du ............................................................................................... 49
TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 .................................................................................... 55
CHƯƠNG 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ GIÁO DỤC VĂN HÓA HỌC
ĐƯỜNG Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN
TIÊN DU ................................................................................................. . 56

3.1. Nguyên tắc xây dựng biện pháp ................................................................. 56
3.1.1. Cơ sở xây dựng biện pháp ................................................................... 56
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học

i
v

yên

/>

3.1.2. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp giáo dục văn hoá học đường ở
các Trường trung học phổ thông huyện Tiên Du .......................................... 56
Thái Ngu

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học

i
v

yên

/>

3.2. Biện pháp quản lý giáo dục văn hoá học đường ở các Trường THPT
huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh........................................................................... 58
3.2.1. Tăng cường giáo dục, nâng cao nhận thức cho cán bộ, giáo viên và
học sinh về công tác giáo dục VHHĐ ........................................................... 58
3.2.2. Xây dựng kế hoạch, xác định rõ mục tiêu, nội dung và chương trình
giáo dục VHHĐ ............................................................................................. 60

3.2.3. Quản lý tốt quá trình dạy và học trong nhà trường ................................
63
3.2.4. Nâng cao vai trò của Đoàn thanh niên, coi đó là lực lượng nòng cốt
trong các hoạt động giáo dục VHHĐ ............................................................ 67
3.2.5. Xây dựng môi trường cảnh quan, văn hóa, khuôn viên xanh - sạch đẹp, kết hợp với tăng cường cơ sở vật chất nhà trường, lớp học. ................. 69
3.2.6. Phối kết hợp với các lực lượng giáo dục khác .................................... 71
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 73
3.4. Khảo sát mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý giáo
dục văn hóa học đường ...................................................................................... 74
3.4.1. Mức độ cần thiết .................................................................................. 75
3.4.2. Tính khả thi.......................................................................................... 77
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 80
1. Kết luận...................................................................................................... 80
2. Khuyến nghị .............................................................................................. 81
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 84
PHỤ LỤC ......................................................................................................... 87

v

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học T hái Ngu
yên

/>

DANH MỤC NHỪNG TỪ VIẾT TẮT
Viết tắt

Viết đầy đủ

BGH

Ban Giám hiệu

THPT

Trung học phổ thông

CB

Cán bộ

CBQLGD

Cán bộ quản lý giáo dục

CBGV

Cán bộ giáo viên

CBQL

Cán bộ quản lý

GVCN

Giáo viên chủ nhiệm

GV

Giáo viên

GD

Giáo dục

GD & ĐT

Giáo dục và đào tạo

HS

Học sinh

QLGD

Quản lý giáo dục

TNCS

Thanh niên cộng sản

XHCN

Xã hội chủ nghĩa

XH

Xã hội

VH

Văn hóa

VHHĐ

Văn hóa học đường

iv

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

v

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1. Bảng số liệu về đội ngũ CB - GV, số lượng HS, cơ sở vật chất các
trường THPT huyện Tiên Du năm học 2012 - 2013....................... 31
Bảng 2.2. Kết quả học tập, rèn luyện của học sinh trường THPT Nguyễn
Đăng Đạo ........................................................................................ 32
Bảng 2.3. Kết quả học tập, rèn luyện của học sinh trường THPT Tiên Du 1.......
33
Bảng 2.4. Kết quả học tập, rèn luyện của học sinh trường THPT Trần Nhân
Tông 33
Bảng 2.5. Kết quả học tập, rèn luyện của học sinh trường THPT Lê Quý Đôn
....34

Bảng 2.6. Tự đánh giá của người học về mức độ biểu hiện của vi phạm chuẩn
mực và nội quy nhà trường ............................................................. 39
Bảng 2.7. Đánh giá mức độ nhận thức của CBQL, GV, HS về vai trò của giáo
dục văn hóa học đường ................................................................... 41
Bảng 2.8. Tổng hợp kết quả nhận thức của GV về các mối quan hệ giữa các
thành viên trong nhà trường trong công tác giáo dục VH HĐ ....... 43
Bảng 2.9. Tổng hợp kết quả đánh giá mức độ mối quan hệ giữa các thành viên
trong nhà trường của GV các trường THPT của huyện Tiên Du ... 44
Bảng 2.10. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về nội dung giáo dục
văn hoá học đường .......................................................................... 47
Bảng 2.11. Nhận thức của CBQL, GV, HS về các nội dung giáo dục văn hoá
học đường........................................................................................ 48
Bảng 2.12. Thực trạng nhận thức của CBQL, GV, HS về các hình thức giáo
dục văn hoá học đường ................................................................... 49
Bảng 2.13. Đánh giá của cán bộ quản lý và GV về thực trạng công tác giáo
dục VHHĐ ...................................................................................... 50
Bảng 2.14. Thực trạng hoạt động của Hiệu trưởng trong việc giáo dục văn hóa
học dường........................................................................................ 52
vi

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

Bảng 3.1. Kết quả đánh giá về mức độ cần thiết của những biện pháp giáo dục
văn hóa học đường .......................................................................... 75

vi

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

Bảng 3.2. Kết quả đánh giá về tính khả thi của biện pháp giáo dục văn hóa
học đường........................................................................................ 77
DANH MỤC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 1.1: Chu trình quản lý ............................................................................. 9
Sơ đồ 1.2: Cấu trúc của hệ thống văn hoá....................................................... 12
Sơ đồ 1.3: Các yếu tố cấu thành văn hóa học đường ...................................... 16
Sơ đồ 1.4: Mô hình tảng băng của văn hoá học đường................................... 25
Sơ đồ 1.5: Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất ....................................... 73

vii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Dân tộc Việt Nam có một nền văn hóa đặc thù và truyền thống văn hóa
Việt Nam đậm đà bản sắc của 54 dân tộc. Nền văn hóa Việt Nam là một nền
văn hóa mở, luôn tiếp thu nhiều nền văn hóa tiến bộ khác nhau trên thế giới,
với việc nghiên cứu toàn bộ đời sống vật chất và tinh thần của toàn bộ xã hội,
văn hóa đóng vai trò cực kì quan trọng đối với mọi người. Văn hóa tiếp cận hầu
hết các lĩnh vực, trong môi trường giáo dục, người ta thường nhắc đến "văn hóa
học đường", là một văn hóa gắn liền với các học sinh, giáo viên, thậm chí cả
các bậc phụ huynh. Việc xây dựng văn hóa học đường hiện nay đã và đang là
một vấn đề cấp bách cần chú trọng.
Thế kỉ XXI đang diễn ra với nhiều biến động, khoa học kĩ thuật ngày

càng phát triển, làm cho đời sống con người ngày một nâng cao, con người
không còn lạc hậu và ngày càng tiên tiến. Nhất là giới trẻ hiện nay ngày một
phát triển toàn diện về bản thân, về trình độ, tri thức, thông minh sáng
tạo...Song, vấn đề lối sống văn hóa, ứng xử của giới trẻ hiện nay, đang đáng
được toàn xã hội quan tâm, bởi lẽ đang có sự xuống cấp ở một số bộ phận, đặc
biệt là học sinh, sinh viên, thậm chí có cả giáo viên trong các trường học. Hiện
nay đất nước ta đang trên đường phát triển, hội nhập xã hội có nhiều phức tạp,
không ít những luồng văn hóa phẩm độc hại du nhập vào nước ta làm ảnh
hưởng không ít đến đạo đức, tác phong, lối sống của học sinh. Chính vì vậy mà
việc giáo dục “văn hóa học đường” lại càng có ý nghĩa hơn bao giờ hết.
Văn hóa học đường là một nội dung quan trọng trong tư tưởng Hồ Chí
Minh về văn hóa, việc xây dựng nền văn hóa tốt đẹp cho dân tộc, lối sống văn
hóa, lành mạnh cho toàn dân tộc, văn hóa ứng xử cho học sinh là nhiệm vụ
1

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

sống còn của cả hệ thống chính trị. Nhà trường là nơi ươm mầm cho sự phát
triển toàn diện của con người, là cội nguồn của văn hóa học đường, học sinh,
sinh viên giáo viên là những người đem lại một nền văn hóa lớn của dân tộc,
tuy nhiên bên cạnh đó vẫn còn xảy ra hiện tượng bạo lực học đường hoặc suy
thoái đạo đức nhà giáo...đây là hệ lụy mà xã hội ta ngày nay đang tập trung tìm
ra giải pháp để giải quyết tối ưu nhất.
Trong trường học hiện nay, văn hóa học đường được xem như mục tiêu
phấn đấu lâu dài của nhà trường, sự phát triển của khoa học - công nghệ ngày
nay đã làm cho một số bộ phận học sinh, giáo viên đánh mất đi giá trị văn hóa
bản thân, đạo đức truyền thống của con người mà ông cha ta đã xây dựng từ
ngàn đời. Chính vì thế, trong giai đoạn hiện nay việc nghiên cứu thực trạng và

đề ra giải pháp giáo dục văn hóa học đường là một việc làm cần kíp. Xuất phát
từ thực tế nêu trên, hiện nay việc nghiên cứu thực trạng và xây dựng một số
giải pháp nâng cao văn hóa học đường là một việc làm cần thiết đối với mọi
người trong toàn xã hội. Đặc biệt, ở trường học hiện nay, công tác giáo dục
văn hóa học đường phải được làm thường xuyên và có chất lượng. Trong phạm
vi đề tài này chỉ giới hạn đề cập đến các khía cạnh của văn hóa học đường
trong trường THPT.
Có thể nói, hiện nay VHHĐ và công tác quản lý sự hình thành và phát
triển VHHĐ vẫn chưa được quan tâm đúng mức, vì thế các yếu tố tiêu cực từ
môi trường văn hoá nhà trường tự phát đang tác động đến quá trình giáo dục
- đào tạo trong nhà trường, gây ra những thói hư tật xấu trong HS - thế hệ
tương lai của đất nước. Đây là vấn đề đang đặt ra đối với các nhà QLGD phải
nhanh chóng tìm phương án để xây dựng và phát triển một môi trường VHHĐ
lành mạnh, tích cực.

2

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

Ở Bắc Ninh nói chung, ở các trường THPT huyện Tiên Du nói riêng
VHHĐ là vấn đề cũng đang được các cấp quản lý quan tâm. Nhiều năm qua
nhà trường luôn ý thức phấn đấu không ngừng nâng cao chất lượng giáo dục
toàn diện, cả tri thức và phẩm chất đạo đức, cho các thế hệ học sinh. Tuy nhiên,
trong nền kinh tế thị trường, trước yêu cầu đổi mới GD, vấn đề giáo dục
VHHĐ mặc dù được xem là một trong các giải pháp để phát triển giáo dục toàn
diện, tuy nhiên vẫn còn những thiếu sót đáng kể cần được khắc phục nhằm xây
dựng một môi trường văn hóa lành mạnh, góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục
trong nhà trường .

Chính vì thế, tôi đã chọn và nghiên cứu đề tài: “Quản lý giáo dục văn
hoá học đường tại các trường THPT huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh ”.
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu lý luận và thực tiễn giáo dục văn hóa học đường, từ đó đề
xuất các biện pháp quản lý giáo dục VHHĐ ở các trường THPT huyện Tiên Du
nhằm góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục trong nhà trường.
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý giáo dục VHHĐ ở các trường THPT huyện Tiên Du,
tỉnh Bắc Ninh.
3.2. Khách thể nghiên cứu
Quá trình tổ chức các hoạt động giáo dục VHHĐ tại các trường THPT
huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu các biện pháp quản lý giáo dục VHHĐ được nghiên cứu và đề xuất
trên cơ sở thực tiễn và lý luận khoa học QLGD về VHHĐ, phù hợp với các
điều kiện thực tế của các trường THPT huyện Tiên Du thì sẽ góp phần xây
dựng một môi trường giáo dục tích cực thân thiện đối với CBGV và HS, nhằm
thực hiện tốt mục tiêu giáo dục và đào tạo trong giai đoạn hiện nay tại các
trường THPT trên địa bàn.
3

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của vấn đề giáo dục VHHĐ
5.2. Nghiên cứu thực trạng văn hoá học đường và thực trạng công tác quản
lý giáo dục VHHĐ ở các trường THPT huyện Tiên Du

5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý giáo dục VHHĐ ở các trường THPT
huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
Đề tài được khảo sát thực trạng tại các trường THPT huyện Tiên Du và tập
trung nghiên cứu những biện pháp quản lý giáo dục VHHĐ ở các trường THPT
huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh trong điều kiện phát triển hiện nay của địa
phương.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Đề tài sử dụng nhóm phương pháp này để thu thập và tập hợp các thông
tin lý luận có liên quan đến vấn đề nghiên cứu, như:
- Phân tích và tổng hợp lý thuyết;
- Phân loại hệ thống lý thuyết;
- Xây dựng các giả thuyết...
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Điều tra bằng phiếu hỏi (Anket);
- Tổng kết kinh nghiệm;
- Lấy ý kiến chuyên gia (các nhà khoa học, các nhà giáo dục, các nhà
QLGD và giáo viên)
- Khảo nghiệm sư phạm các biện pháp đã đề xuất...
7.3. Phương pháp thống kê và sử dụng toán học
Chủ yếu dùng để thống kê, phân tích, tổng hợp và xử lý các số liệu thu
thập được.
4

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

8. Cấu trúc luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục,
kết quả nghiên cứu của luận văn được trình bày gồm 3 chương:
- Chương 1: Cơ sở lý luận của vấn đề quản lý giáo dục văn hoá học
đường ở trường THPT;
- Chương 2: Thực trạng công tác quản lý giáo dục văn hoá học
đường ở các trường THPT huyện Tiên Du - tỉnh Bắc Ninh;
- Chương 3: Biện pháp quản lý giáo dục văn hoá học đường ở các
trường THPT huyện Tiên Du - tỉnh Bắc Ninh.

5

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

CHƯƠNG 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ GIÁO DỤC
VĂN HÓA HỌC ĐƯỜNG
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu
Văn hóa nhà trường (Scholary culture, culture scolaire, viết tắt VHNT)
là văn hóa của một tổ chức. Xét về bản chất, mỗi nhà trường là một tổ chức
hành chính - sư phạm. Đó là một thế giới thu nhỏ với cơ cấu, chuẩn mực, quy
tắc hoạt động, những giá trị, điểm mạnh và điểm yếu riêng cho những con
người cụ thể thuộc mọi thế hệ tạo lập. Với tư cách là một tổ chức, mỗi nhà
trường đều tồn tại dù ít hay nhiều đều có một nền VH nhất định.
Tuy nhiên cho đến nay, lại có rất ít tác giả quan tâm đi sâu vào nghiên
cứu về lý luận một cách có hệ thống về việc giáo dục VHHĐ. Cũng đã có một
số sách và bài viết gần đây quan tâm tới công tác VH học đường ở trường phổ
thông như VH học, môi trường VH cơ sở…Có thể kể đến:

- Đỗ Huy (2001), Xây dựng môi trường văn hóa ở nước ta hiện nay từ
góc nhìn giá trị học, Viện văn hóa, Nhà xuất bản thông tin, Hà Nội.
- Văn Đức Thanh (2001), Xây dựng môi trường văn hóa cơ sở, Nhà xuất
bản chính trị quốc gia, Hà Nội.
- Đinh Viễn Trí - Đông Phương Tri (Ngọc Anh dịch) (2003), Văn hóa
giao tiếp ứng xử, Nhà xuất bản Văn hóa thông tin, Hà Nội.
- V.M Rôđin (2000), Văn hóa học (Người dịch: Nguyễn Hồng Minh),
Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội.
- Phạm Hồng Quang (2006), Môi trường giáo dục, Nhà xuất bản Giáo dục.
- Trường ĐHSPHN (9-2007) - Viện Nghiên cứu sư phạm, Hội thảo khoa
học: Xây dựng văn hóa học đường - Giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục
trong nhà trường , Hà Nội.
6

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

Nhìn chung, trong các đề tài nghiên cứu trên đây đã đề cập đến từng khía
cạnh của vấn đề VHHĐ, chưa đề cập cụ thể đến việc giáo dục VHHĐ ở trường
THPT, chưa phải là những khảo cứu chuyên sâu về giáo dục VHHĐ.
Vì vậy, chúng tôi chọn nghiên cứu đề tài này với hy vọng để làm sáng tỏ
cơ sở lý luận về giáo dục VHHĐ ở trường THPT, đồng thời đề xuất những biện
pháp trong công tác giáo dục VHHĐ có hiệu quả góp phần xây dựng một môi
trường công tác tích cực cho CBGV & HS, trên cơ sở đó góp phần thực hiện tốt
mục tiêu giáo dục của các Trường THPT huyện Tiên Du trong giai đoạn phát
triển hiện nay.
1.2. Những khái niệm cơ bản
1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục và quản lý nhà trường
1.2.1.1. Quản lý

Khái niệm “quản lý” có trong nhiều công trình nghiên cứu:
- Tác giả Đặng Quốc Bảo cho rằng: Hoạt động quản lý bắt nguồn từ sự
phân công, hợp tác lao động. Chính sự phân công, hợp tác lao động nhằm đến
hiệu quả nhiều hơn, năng suất cao hơn trong việc đòi hỏi phải có sự chỉ huy
phối hợp, điều hành, kiểm tra, chỉnh lý… phải có người đứng đầu. Đây là hoạt
động để người thủ trưởng phối hợp nỗ lực với các thành viên trong nhóm, trong
cộng đồng, trong tổ chức đạt được mục tiêu đề ra.
- Tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc: Quản lý là sự tác
động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người quản lý) - trong tổ
chức - nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức. Cũng
theo đó các tác giả còn phân định rõ hơn về hoạt động quản lý là quá trình đạt
đến mục tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng các chức năng kế hoạch hoá, tổ
chức, chỉ đạo (lãnh đạo) và kiểm tra.

7

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

Những định nghĩa trên đây tuy khác nhau về cách diễn đạt, nhưng đều có
điểm chung, bao gồm các yếu tố (điều kiện) sau:
+ Phải có ít nhất một chủ thể quản lý là tác nhân tạo ra các tác động và ít
nhất là một đối tượng bị quản lý tiếp nhận trực tiếp các tác động của chủ thể
quản lý tạo ra và các khách thể khác chịu các tác động gián tiếp của chủ thể
quản lý. Tác động có thể chỉ là một lần mà cũng có thể là liên tục nhiều lần.
Chủ thể có thể là một người, một nhóm người, hoặc một bộ phận chức năng.
+ Phải có một mục tiêu và một quỹ đạo đặt ra cho cả đối tượng và chủ
thể, mục tiêu này là căn cứ để chủ thể tạo ra các tác động.
+ Phải có đối tượng quản lý, có thể là một, hoặc nhóm người, hoặc một

hoạt động, một tổ chức xã hội.
+ Các nguồn lực, môi trường và các điều kiện đảm bảo các tác động
quản lý.
Quản lý ngày nay được coi là một trong 5 nhân tố phát triển kinh tế xã
hội: vốn, nguồn lực lao động, khoa học kỹ thuật, tài nguyên và quản lý. Trong
đó quản lý giữ vai trò quyết định sự thành công.
Có thể khái quát: Quản lý là sự tác động có tổ chức, có mục đích…của
chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý bằng các quyết định, các cơ chế chính
sách và phẩm chất uy tín của cơ quan quản lý hay của người quản lý nhằm sử
dụng có hiệu quả nhất các tiềm năng, các điều kiện (nhân lực, tài lực và vật
lực…) và các cơ hội nhằm đạt được các mục tiêu của tổ chức trong một môi
trường luôn biến động.
Như vậy, có thể xem quản lý là một quá trình tác động có mục đích, có
kế hoạch dựa trên các chức năng đặc thù của chủ thể quản lý nhằm gây ảnh
hưởng đến khách thể quản lý thông qua cơ chế quản lý, nhằm đạt được mục
tiêu quản lý, từ đó nhằm thực hiện tốt nhất các mục tiêu của tổ chức.
Quản lý có 4 chức năng cơ bản sau:
- Chức năng lập kế hoạch;
- Chức năng tổ chức;
8

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

- Chức năng chỉ đạo;
- Chức năng kiểm tra - đánh giá.
Ngoài 4 chức năng cơ bản, truyền thống nói trên, nghiên cứu quá trình
quản lý trong điều kiện xã hội thông tin, gần đây nhiều công trình đã đưa
Thông tin quản lý như là một chức năng không thể thiếu.

Quá trình quản lý thường diễn ra theo một chu kỳ gọi là chu trình quản
lý, chu trình quản lý được biểu hiện bằng sơ đồ sau:
1.2.1.2. Quản lý giáo dục
Sơ đồ 1.1. Chu trình quản lý
Kế hoạch
Kế hoạch

9

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

Kiểm tra
tra

Thông tin
quản lý

Tổ chức

Chỉ đạo

Chỉ đạo

Giáo dục là một hoạt động cơ bản xã hội, vì vậy QLGD là quản lý một
quá trình xã hội. QLGD là bộ phận không thể tách rời của hệ thống quản lý XH.
Đã có nhiều nhà nghiên cứu đưa ra định nghĩa về QLGD:
- Theo M.I Kônđacốp: “Quản lý giáo dục là tập hợp các biện pháp tổ
chức cán bộ, giáo dục, kế hoạch hoá, tài chính… nhằm đảm bảo sự vận hành

bình thường của các cơ quan trong hệ thống giáo dục để tiếp tục phát triển và
mở rộng hệ thống cả về mặt số lượng cũng như chất lượng”
- Tác giả Phạm Minh Hạc cho rằng: “Việc quản lý nhà trường phổ thông
(có thể mở rộng ra là việc QLGD nói chung) là quản lý hoạt động dạy - học,

10

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

tức là làm sao được hoạt động đó từ trạng thái này sang trạng thái khác để dần
tiến tới mục tiêu giáo dục”.
- Tác giả Nguyễn Minh Đường: QLGD được biểu hiện ở hai cấp độ:
Theo nghĩa rộng: QLGD theo nghĩa tổng quát là hoạt động điều hành, phối hợp
các lực lượng XH nhằm đẩy mạnh hoạt động đào tạo thế hệ trẻ theo yêu cầu
XH hiện nay. Theo nghĩa hẹp: QLGD, quản lý trường học cụ thể là một chuỗi
tác động hợp lý, (có mục đích tự giác, có kế hoạch, có hệ thống) mang tính tổ
chức sư phạm của chủ thể quản lý đến tập thể GV & SV, đến những lực lượng
GD trong và ngoài trường, nhằm huy động họ cùng cộng tác, phối hợp tham gia
vào hoạt động của nhà trường, nhằm làm cho quy trình này vận hành tới việc
hoàn thành những mục đích dự kiến.
của chủ thể quản lý tới khách thể quản lý và các thành tố tham gia vào quá trình
hoạt động GD nhằm thực hiện có hiệu quả mục tiêu GD.
Như vậy, quản lý giáo dục là quá trình tác động có ý thức (có mục đích,
có tổ chức) của chủ thể quản lý tới khách thể, thực hiện các chức năng quản lý
nhằm đưa hoạt động sư phạm của hệ thống giáo dục đạt các mục tiêu GD với
hiệu quả mong muốn.
Ở Việt Nam, nội dung của quản lý nhà nước về giáo dục được quy định
tại Điều 99 - Luật giáo dục.

1.2.1.3. Quản lý nhà trường
Nhà trường là một thiết chế chuyên biệt của XH, thực hiện chức năng
kiến tạo các kinh nghiệm XH cần thiết cho một nhóm dân cư nhất định, sao cho
việc kiến tạo kinh nghiệm XH đạt được mục tiêu XH đặt ra. Quản lý nhà
trường là một loại hình đặc thù của quản lý giáo dục và là cấp độ Quản lý giáo
dục vi mô.
Quản lý nhà trường là hệ thống những tác động có mục đích, kế hoạch
hợp quy luật của chủ thể quản lý (Hiệu trưởng, các bộ phận chức năng, các cơ
quan quản lý nhà nước về GD cấp trên) nhằm làm cho quá trình GD nói chung
10

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>