Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học giáo dục công dân ở các trường THPT thành phố hạ long tỉnh quảng ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
–––––––––––––––––––––––

NGUYỄN THỊ KÝ

VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP THẢO LUẬN NHÓM
TRONG DẠY HỌC GIÁO DỤC CÔNG DÂN
Ơ CÁC TRƯỜNG THPT THÀNH PHỐ HẠ LONG
TỈNH QUẢNG NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2018


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
–––––––––––––––––––––––

NGUYỄN THỊ KÝ

VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP THẢO LUẬN NHÓM
TRONG DẠY HỌC GIÁO DỤC CÔNG DÂN
Ơ CÁC TRƯỜNG THPT THÀNH PHỐ HẠ LONG
TỈNH QUẢNG NINH
Ngành: LL&PPDH Bộ môn Lý luận Chính trị
Mã ngành: 8.14.01.11

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN HỮU TOÀN

THÁI NGUYÊN - 2018


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn này do bản thân tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn
khoa học của TS. Nguyễn Hữu Toàn - giảng viên khoa giáo dục chính tri - trường Đại
học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên. Các kết quả nghiên cứu được trình bày trong
luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào
khác.Mọi thông tin trich dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc.
Thái Nguyên, tháng 11 năm 2018
Tác giả

Nguyễn Thị Ký

i


LỜI CẢM ƠN
Đê luận văn hoàn thành và được phép bảo vệ tôi đã nhận được sự quan tâm
giúp đơ của nhiều cá nhân và đơn vi.
Nhân dip này, tôi xin bày to lòng biết ơn chân thành, sâu sắc đến:
- Giảng viên hướng dẫn Tiến sĩ Nguyễn Hữu Toàn - người đã dành nhiều thời
gian quy báu đê hướng dẫn, góp y, chia se giúp tôi có đinh hướng đúng trong suốt
thời gian thực hiện luận văn.
- Thây, cô phản biện - những người đã góp y chân thành, thẳng thắn đê chúng
tôi hoàn thành luận văn tốt hơn.
- Các thầy, cô giảng dạy lớp cao học lý luận và phương pháp dạy học lý
luận chính trị - đã giúp chúng tôi có nền tảng kiến thức đê thực hiện luận văn.

- Trường THPT chuyên Hạ Long, THPT Hòn Gai, Trường PTDTNT tỉnh
Quảng Ninh đã giúp đơ và tạo điều kiện thuận lợi cho chúng tôi trong suốt quá trình
khảo sát và thực nghiệm.
- Sau cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn đến những người thân, những người trong
gia đình luôn động viên, khuyến khich và tạo điều kiện thuận lợi, giúp tôi hoàn thành
luận văn.
Thái Nguyên, tháng 11 năm 2018
Tác giả

Nguyễn Thị Ký

ii


MỤC LỤC
Lời cam đoan ..................................................................................................................i
Lời cảm ơn .....................................................................................................................ii
Mục lục ........................................................................................................................ iii
Danh mục các chữ viết tắt.............................................................................................iv
Danh mục các bảng ........................................................................................................ v
MƠ ĐẦU ...................................................................................................................... 1
1. Li do chọn đề tài......................................................................................................... 1
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................
1
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ..............................................................................
3
4. Cơ sở ly luận và phương pháp nghiên cứu đề tài. .......................................................
3
5. Đóng góp của đề tài .................................................................................................. 4
6. Kết cấu của luận văn ................................................................................................. 4

Chương 1: CƠ SƠ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC VẬN DỤNG
PHƯƠNG PHÁP THẢO LUẬN NHÓM TRONG DẠY HỌC MÔN
GIÁO DỤC CÔNG DÂN Ơ TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ...... 5
1.1. Lich sư vấn đề nghiên cứu ..................................................................................... 5
1.1.1. Những công trình nghiên cứu nước ngoài .......................................................... 5
1.1.2. Những công trình nghiên cứu trong nước........................................................... 6
1.2. Cơ sở li luận của việc vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học
môn GDCD ở trường THPT .............................................................................. 7
1.2.1.Phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn GDCD ở trường THPT .........
7
1.2.2. Mục tiêu dạy học chương trình môn GDCD lớp 12 ......................................... 17
1.2.3. Cấu trúc và đặc điểm chương trình môn GDCD lớp 12 ................................... 18
1.2.4.Vai trò của phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn GDCD lớp 12 ... 21
1.3. Cơ sở thực tiễn của việc vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học
Giáo dục công dân lớp 12 ở các trường THPT trên địa bàn thành phố Hạ

iii


Long tỉnh Quảng Ninh ......................................................................................
26
1.3.1. Tổng quan về thành phố Hạ Long tỉnh Quảng Ninh .........................................
26

iii


1.3.2. Đặc điểm GV giảng dạy GDCD các trường THPT thành phố Hạ Long tỉnh
Quảng Ninh ...................................................................................................... 27
1.3.3. Đặc điểm của học sinh các trường THPT thành phố Hạ Long tỉnh

Quảng Ninh ..................................................................................................... 29
1.3.4. Thực trạng sư dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn
Giáo dục công dân lớp 12 ở các trường THPT thành phố Hạ Long tỉnh
Quảng Ninh ..................................................................................................... 30
Kết luận chương 1........................................................................................................ 35
Chương 2: THIẾT KẾ VÀ THỰC NGHIỆM PHƯƠNG PHÁP THẢO LUẬN
NHÓM TRONG DẠY HỌC GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 12 Ơ CÁC
TRƯỜNG THPT THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH............
36
2.1. Kế hoạch thực hiện................................................................................................ 36
2.1.1. Mục đích của thực nghiệm ................................................................................. 36
2.1.2. Nội dung thực nghiệm ...................................................................................... 36
2.1.3. Thời gian, địa điểm, đối tượng TN và ĐC ..........................................................
40
2.2. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh ................................................. 65
2.3. Kết quả thực nghiệm ............................................................................................ 68
2.3.1. Các bước tiến hành đánh giá kết quả thực nghiệm ........................................... 68
2.3.2. Phân tich đánh giá kết quả sau thực nghiệm..................................................... 69
Kết luận chương 2....................................................................................................... 76
Chương 3: BIỆN PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ VẬN DỤNG PHƯƠNG
PHÁP THẢO LUẬN NHÓM TRONG DẠY HỌC GIÁO DỤC CÔNG
DÂN Ơ CÁC TRƯỜNG THPT THÀNH PHỐ HẠ LONG TỈNH
QUẢNG NINH ............................................................................................... 77
3.1. Một số yêu cầu về việc vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học
môn Giáo dục công dân lớp 12 ở các trường THPT thành phố Hạ Long
tỉnh Quảng Ninh............................................................................................... 77
3.1.1.Thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD lớp 12 chú y đến đặc điểm
nhận thức của học sinh..................................................................................... 77

iv

3.1.2. Những điều kiện cần thiết đê vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong
dạy học Giáo dục công dân lớp 12 ở thành phố Hạ Long tỉnh Quảng Ninh .... 79
3.1.3. Thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD lớp 12 cần đảm bảo vai trò
đinh hướng của giáo viên ................................................................................. 82
3.2. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả vận dụng phương pháp thảo luận
nhóm trong dạy học môn Giáo dục công dân lớp 12 ở các trường THPT
thành phố
Hạ Long tỉnh Quảng Ninh ................................................................................. 83
3.2.1. Nhóm giải pháp đối với giáo viên .................................................................... 83
3.2.2. Nhóm giải pháp đối với HS ................................................................................ 88
3.2.3. Nhóm giải pháp đối với nhà trường ....................................................................
88
Kết luận chương 3....................................................................................................... 92
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................... 77
PHỤ LỤC

v


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
STT

Các chữ viết tắt

1

ĐC

2

GDCD

3

GV

Giáo viên.

4

HS

Học sinh.

5

PPDH

6

PPTLN

Phương pháp thảo luận nhóm.

7

PTDTN

Phổ thông Dân tộc nội trú tỉnh.

8

SL

Số lượng

9

TB

Trung bình

10

THPT

11

TL

Tỉ lệ.

12

TN

Thực nghiệm.

13

Tr

Trang

14

TS

Tổng số.

Viết đầy đủ
Đối chứng.
Giáo dục công dân.

Phương pháp dạy học.

Trung học phổ thông.

iv


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1. Cơ sở vật chất phục vụ cho việc giảng dạy ở một số trường thành phố
Hạ Long TỉnhQuảng Ninh năm học 2015 -2018 .......................................27
Bảng 1.2. Số lượng GV giảng dạy môn GDCD ở một số trường THPT đia bàn
thành phố Hạ Long Tỉnh Quảng Ninh........................................................28
Bảng 1.3. Quy mô HS ở một số trường THPT Thành phố Hạ Long Tỉnh Quảng
Ninh giai đoạn 2014 - 2018 ........................................................................30

Bảng 1.4. Nhận thức của GV và HS về vai trò của môn GDCD trong hệ thống
các môn học hiện nay .................................................................................30
Bảng 1.5. Ly do HS cho rằng môn GDCD có vai trò quan trọng................................31
Bảng 1.6. So sánh mức độ sư dụng phương pháp thảo luận nhóm và các phương
pháp dạy học khác
.......................................................................................31
Bảng 1.7. Kết quả điều tra những khó khăn khi vận dụng phương pháp thảo luận
nhóm trong dạy học GDCD lớp 12
..............................................................33
Bảng 1.8. Thái độ học tập môn GDCD của HS
.............................................................33
Bảng 2.1. Tên các trường và tên các lớp thực nghiệm, các lớp đối chứng..................41
Bảng 2.2. Điểm khảo sát đầu năm môn GDCD giữa lớp TN và ĐC ở trường
THPT Chuyên Hạ Long .............................................................................41
Bảng 2.3. Điểm khảo sát đầu năm môn GDCD giữa lớp TN và ĐC ở trường
THPT Hòn Gai ..........................................................................................41
Bảng 2.4. Điểm khảo sát đầu năm môn GDCD giữa lớp TN và ĐC ở trường
PTDTNT tỉnh .............................................................................................42
Bảng 2.5. Mức độ hứng thú học tập của HS sau khi thực nghiệm
.................................69
Bảng 2.6. Thái độ học tập của HS đối với giờ học thảo luận nhóm ............................70
Bảng 2.7. Điểm kiểm tra 1 tiết môn GDCD giữa lớp TN và ĐC ở trường THPT
Chuyên Hạ Long ........................................................................................72
Bảng 2.8. Điểm 1 tiết môn GDCD giữa lớp TN và ĐC ở trường THPT Hòn Gai .....72
Bảng 2.9. Điểm 1 tiết môn GDCD giữa lớp TN và ĐC ở trường PTDTNT tỉnh
..............72
Bảng 2.10. Điểm kiểm tra học kỳ 1 môn GDCD giữa lớp TN và ĐC ở trường
THPT chuyên Hạ Long ..............................................................................73
Bảng 2.11. Điểm kiểm tra học kỳ 1 môn GDCD giữa lớp TN và ĐC ở trường
THPT Hòn Gai ..........................................................................................74

v


Bảng 2.12. Điểm kiểm tra học kỳ 1 môn GDCD giữa lớp TN và ĐC ở trường
PTDTNT tỉnh .............................................................................................74

v


MƠ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Giáo dục đào tạo được coi là quốc sách hàng đầu, là đòn bẩy cho sự phát triên
kinh tế - xã hội của một quốc gia. Đảng và Nhà nước ta luôn coi con người là động
lực, là mục tiêu của sự phát triên. Đặc biệt trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội
Đảng ta đã khẳng đinh: Nguồn lực lớn nhất của chúng ta là con người Việt Nam,
trong đó có tiềm lực về tri tuệ.
Đê đáp ứng mục tiêu trên, yêu cầu tìm kiếm phương thức cho sự phát triển
nguồn nhân lực ở nước ta là “lấy việc hình thành năng lực người học làm trung tâm,
làm mục tiêu đào tạo thay cho truyền thụ kiến thức” trở thành nhiệm vụ trọng tâm đê
hiện thực hóa quan điểm của Đảng về “đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào
tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thi trường
đinh hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”. Đê thực hiện được điều này, một
trong những nhiệm vụ trọng tâm của ngành giáo dục nước ta được Đại hội Đảng toàn
quốc lần thứ XI xác định là phải: đổi mới mạnh mẽ nội dung, chương trình, phương
pháp dạy và học ở tất cả các cấp bậc học...
Trong hệ thống giáo dục ở nước ta, môn Giáo dục công dân có vai trò quan
trọng và trực tiếp trong giáo dục học sinh y thức, hành vi người công dân, phát triên
tri lực và nhân cách con người toàn diện,bộ môn còn có nhiệm vụ đào tạo những
người lao động mới vừa có tri thức khoa học, vừa có đạo đức, vừa có năng lực hoạt

động thực tiễn, vừa có phẩm chất chinh tri tư tưởng, y thức cộng đồng, có trách
nhiệm với bản thân, gia đình và xã hội. Bên cạnh đó, môn Giáo dục công dân còn có
chức năng phát triên ở người học năng lực thuyết trình, năng lực hợp tác và làm việc
theo nhóm. Đó chính là những năng lực thiết yếu của người lao động mới trước đòi
hoi của xu thế toàn cầu hóa, cạnh tranh, hội nhập mà Việt Nam cũng như mọi quốc
gia đều phải chú trọng đào tạo, bồi dương và phát triên.
Tuy nhiên, việc dạy và học môn Giáo dục công dân trên thực tế vẫn chưa được
quan tâm đúng mức, nhiều giáo viên, phụ huynh, học sinh vẫn còn coi đó là môn học
phụ.... Điều này làm cho môn học trở nên khô khan, nhàm chán; tâm ly thờ ơ, ngại
học môn Giáo dục công dân của nhiều học sinh về cơ bản chưa được khắc phục.
Những biêu hiện này đang là một trong những trở ngại của việc nâng cao chất lượng
dạy và học đối với môn học này ở bậc phổ thông. Do vậy, chúng ta cần phải thay đổi
không chỉ về chương trình sách giáo khoa mà còn phải chú trọng đến đổi mới phương
pháp dạy học, tăng cường các phương pháp dạy học tich cực hướng tới phát triên
năng lực cho học sinh. Cùng với phương pháp thuyết trình, phát vấn, đàm thoại...
thảo luận nhóm cũng đang là phương pháp được nhiều giáo viên sư dụng trong các
giờ lên lớp. Khi sư dụng phương pháp thảo luận nhóm, giáo viên đã khắc phục được
việc dạy học thụ động, một chiều chuyên sang dạy học lấy người học làm trung tâm,
phát huy tinh chủ động, sáng tạo của học sinh.

1


Đối với tỉnh Quảng Ninh, việc dạy học môn Giáo dục công dân ở hầu hết các
trường trung học phổ thông trong những năm qua, giáo viên đã có rất nhiều cố gắng
trong việc đổi phương pháp và cách thức tổ chức dạy học đê làm cho môn học trở nên
có y nghĩa với người học. Nhiều giáo viên đã sư dụng phương pháp dạy học nhóm
nhằm phát huy tinh tich cực, chủ động của học sinh khi tham gia học tập. Song, quy
trình thực hiện phương pháp dạy học nhóm của nhiều giáo viên còn chưa đúng, chưa
đảm bảo được các nguyên tắc của việc thực hiện phương pháp dạy học này, khiến cho

kết quả học tập môn Giáo dục công dân vẫn chưa thật cao, chưa đáp ứng được yêu
cầu đổi mới giáo dục hiện nay.
Vì vậy, đê nâng chất lượng dạy và học môn học Giáo dục công dân ở các
trường trung học phổ thông tỉnh Quảng Ninh, giáo viên cần phải lựa chọn được các
phương pháp dạy học phù hợp nhằm phát huy được năng lực của học sinh. Chinh bởi
lẽ đó, nên tác giả luận văn lựa chọn vấn đề: “Vận dụng phương pháp thảo luận
nhóm trong dạy học Giáo dục công dân ở các trường THPT thành phố Hạ Long, tỉnh
Quảng Ninh” làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình với mong muốn góp phần làm
cho việc dạy và học môn học này ở các trường THPT đạt được kết quả tốt hơn.
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Từ việc nghiên cứu cơ sở ly luận và thực trạng sư dụng phương pháp thảo luận
nhóm, luận văn đề xuất quy trình và một số biện pháp nhằm sư dụng có hiệu quả
phương pháp thảo luận nhóm, đề tài rút ra những yêu cầu sư phạm, những biện pháp
chủ yếu đê nâng cao hiệu quả dạy học môn Giáo dục công dân cho học sinh ở các
trường trung học phổ thông thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh hiện nay.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Vấn đề:“Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học Giáo dục công
dân ở các trường THPT’’ đặt ra những nhiệm vụ sau:
Thứ nhất, làm rõ cơ sở ly luận, thực tiễn của việc sư dụng phương pháp thảo
luận nhóm, trong dạy học môn Giáo dục công dân ở các trường THPT trên địa bàn
thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.
Thứ hai, khảo sát, đánh giá thực trạng dạy học môn GDCD, tiến hành thực
nghiệm phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Giáo dục công dân ở các
trường THPT trên đia bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.
Thứ ba, đề xuất quy trình và một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sư dụng
trong dạy học môn GDCD ở các trường THPT trên đia bàn thành phố Hạ Long, tỉnh
Quảng Ninh trong giai đoạn đổi mới hiện nay.

2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu việc vận dụng phương pháp thảo luận nhóm vào dạy học
môn
Giáo dục công dân lớp 12 ở các trường THPT thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi về không gian: đề tài tiến hành khảo sát việc vận dụng phương pháp
dạy học môn Giáo dục công dân lớp 12 ở 3 trường: THPT Chuyên Hạ Long; THPT
Hòn Gai; THPTDT nội trú tỉnh Quảng Ninh.
- Phạm vi về thời gian: đề tài tiến hành khảo sát năm học 2017 – 2018 và thực
nghiệm trong học kì 1 của năm học 2017 – 2018.
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu đề tài
4.1. Cơ sở lý luận
Đề tài dựa trên các cơ sở ly luận sau:
- Nội dung chương trình môn học Giáo dục công dân lớp 12.
- Các văn bản chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học của Bộ Giáo dục và Đào
tạo.
- Ly luận về phương pháp dạy học hiện đại trong và ngoài nước.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
Trên cơ sở xác đinh mục đich, đối tượng nghiên cứu của đề tài, tác giả đã sư
dụng một số phương pháp nghiên cứu sau:
- Phương pháp nghiên cứu lý thuyết:
+ Phương pháp lịch sư và lôgic: Dựa trên việc nghiên cứu các tài liệu của các
nhà khoa học và các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài, tác giả phân tich,
tổng hợp và lựa chọn những nội dung liên quan đến việc vận dụng phương pháp thảo
luận nhóm trong dạy học môn Giáo dục công dân lớp 12 ở các trường THPT tỉnh
Quảng Ninh.
+ Phân tich và tổng hợp tài liệu: Trên cơ sở thu thập tài liệu từ các công trình

nghiên cứu khoa học, phân tich các kết quả khảo sát việc sư dụng phương pháp thảo
luận nhóm trong dạy học môn Giáo dục công dân lớp 12 ở các trường THPT tỉnh
Quảng Ninh đề xuất quy trình và thực nghiệm đê nâng cao hiệu quả sư dụng phương
pháp dạy học này.
- Phương pháp nghiên cứu thực tiễn:
+ Phương pháp phong vấn: Tác giả tiến hành phong vấn giáo viên và học sinh
các trường THPT được lựa chọn đê khảo sát ở tỉnh Quảng Ninh về hiệu quả việc vận
dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn học này ở các trường THPT
trên đia bàn tỉnh Quảng Ninh.
3


+ Phương pháp điều tra xã hội học: Sư dụng bản hoi đê phát cho giáo viên, học
sinh các trường được chọn khảo sát nhằm thu thập được y kiến đánh giá, nhìn nhận
của học sinh, giáo viên đối với hình thức dạy học này.
+ Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Tiến hành thực nghiệm sư phạm đê
khẳng đinh được quy trình đưa ra đã phù hợp chưa và đề xuất các giải phápnhằm sư
dụng có hiệu quả việc vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn
Giáo dục công dân lớp 12 ở trường THPT tỉnh Quảng Ninh.
- Phương pháp bổ trợ: Sư dụng toán thống kê đê xư ly kết quả nghiên cứu.
5. Đóng góp của đề tài
- Đề tài hoàn thành sẽ góp phần là sáng to cơ sở ly luận và thực tiễn của việc
vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Giáo dục công dân lớp 12
ở trường THPT tỉnh Quảng Ninh.
- Quy trình tích vận dụng phương pháp thảo luận nhóm vào dạy học Giáo dục
công dân ở lớp 12 và những giải pháp mà đề tài nêu ra sẽ góp phần nâng cao chất
lượng dạy học Giáo dục công dân lớp 12 ở các trường THPT trên địa bàn tỉnh Quảng
Ninh.
- Đề tài có thê là tài liệu tham khảo cho học viên cao học, sinh viên, giáo viên
giảng dạy Giáo dục công dân quan tâm đến phương pháp thảo luận nhóm nhằm đổi

mới phương pháp dạy học.
6. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận
văn gồm có 3 chương, 8 tiết.

4


Chương 1
CƠ SƠ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP
THẢO LUẬN NHÓM TRONG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN Ơ
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
Phương pháp dạy học và đổi mới phương pháp dạy học trong những năm gần
đây được quan tâm nghiên cứu . Có rất nhiều các tài liệu nghiên cứu về đổi mới
phương pháp dạy học nhằm phát huy tinh tích cực, chủ động của người học, hình
thành và phát triên kĩ năng cho người học đáp ứng nhu cầu của sự phát triên kinh tế xã hội.
Đặc biệt với phát triên của xã hội cuối thế kỷ XX, đầu thế kỷ XXI đòi hoi con
người có một số phẩm chất và năng lực nổi lên hàng đầu như năng lực làm việc
nhóm, năng lực hoạt động thực tiễn và giải quyết vấn đề do cuộc sống đặt ra, năng
lực hợp tác, năng lực thích ứng... Những yêu cầu trên đặt ra cho giáo dục phải đổi
mới toàn điện đê đáp ứng tốt hơn nhu cầu giáo dục của xã hội và cá nhân, từ học chế
đào tạo, cách thiết kế chương trình, tìm tòi những phương thức, cách thức giáo dục
thích hợp hơn.Đã có rất nhiều các tài liệu nghiên cứu về đổi mới phương pháp dạy
học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động của người học, hình thành và phát triển kĩ
năng cho người học đáp ứng nhu cầu của sự phát triển kinh tế - xã hội trong thời đại
mới hiện nay.
1.1.1. Những công trình nghiên cứu nước ngoài
Trong lich sư phát triên của giáo dục, phương pháp thảo luận nhóm là một
trong những phương pháp được nhiều nhà nghiên cứu khoa quan tâm cả về mặt ly

luận và thực tiễn, vì các chức năng tâm ly cấp cao xuất hiện trước hết ở mức độ liên
nhân cách giữa các cá nhân, trước khi chúng tồn tại ở mức độ tâm ly bên trong. Chính
vì vậy, họ khẳng định rằng trong một lớp học, cần coi trọng sự khám phá có trợ giúp
hơn là sự tự khám phá. Từ đó cần rút ra một nguyên tắc là dạy học cần tổ chức cho
HS học tập với sự trợ giúp, hỗ trợ của bạn học, học tập cùng nhau sẽ giúp HS lĩnh hội
kiến thức tốt hơn, tiêu biểu cho các công trình đó có thê kê đến các tác giả:
- Robert J.Marzand, “Nghệ thuật và khoa học dạy học” (Người dich: Nguyễn
Hữu Châu), Nxb Giáo dục Việt Nam, 2011.
- Robert J.Marzand, Debra J.Pickering, Jane E.Pollock, “Các phương pháp dạy
học hiệu quả” (Người dịch: Nguyễn Hồng Vân), Nxb Giáo dục Việt Nam, Hà Nội,
2011.
- M.N Xcatkin, Tich cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh trong dạy học,
Nxb Giáo dục, Matxcơva, 1965.
5


- Geoffrey Petty (1998), Dạy học ngày nay, Nxb Stanlay Thomes.

6


Những công trình nghiên cứu của các tác giả nêu trên ở phần nàođã làm rõ ly
luận về phương pháp dạy học nói chung, dạy học hợp tác và thảo luận nhóm nói
riêng. Đó là cơ sở ly luận cần thiết đê kế thừa khi luận giải về đổi mới phương pháp
thảo luận nhóm theo hướng tiếp cận năng lực của người học hiện nay.
1.1.2. Những công trình nghiên cứu trong nước.
Những công trình nghiên cứu về đổi mới phương pháp dạy học nói chung và
dạy học môn GDCD ở các trường THPT nói riêng theo hướng tiếp cận năng lực
người học:
- Trần Bá Hoành, “Bàn tiếp về dạy học lấy HS làm trung tâm”, Tạp chi thông

tin khoa học giáo dục số 49, tr 43-47, 1995.
- Đặng Thành Hưng, “Hệ thống kĩ năng học tập hiện đại”, Tạp chi giáo dục số
78 tr 25-27, 2004.
- Nguyễn Văn Cường, Phát triên năng lực thông qua phương pháp và phương
tiện dạy học mới, Tài liệu hội thảo tập huấn, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Dự án phát
triên giáo dục THPT, Hà Nội, 2005.
- Nguyễn Văn Cư, Nguyễn Duy Nhiên (Đồng chủ biên), Dạy và học môn
GDCD ở trường THPT - Những vấn đề li luận và thực tiễn, Nxb Đại học Sư phạm,
Hà Nội, 2007.
- Đinh Văn Đức - Dương Thi Thuy Nga, Phương pháp dạy học GDCD ở
trường THPT, Nxb Đại học sư phạm, Hà Nội, 2011.
Những công trình nêu trên đã có đóng góp trong việc nêu rõ những vấn đề ly
luận và thực tiễn về vai trò và yêu cầu của môn GDCD ở các trường THPT đối với sự
phát triên nhân cách của HS. Ở góc độ phương pháp dạy học, những kiến giải giải về
điều kiện phát huy vai trò chủ đạo của GV, vai trò chủ động, tich cực của HS thông
qua đổi mới phương pháp dạy học cũng được đề cập và làm rõ.
Trong đó phải kê đến những công trình nghiên cứu về phương pháp thảo luận
nhóm trong dạy học sau:
- Trần Duy Hưng, “Mô hình phương pháp dạy học theo nhóm nhỏ”, Tạp chi
Nghiên cứu giáo dục số 4, tr 9-10, 2000.
- Ngô Thi Thu Dung (2001), “Mô hình tổ chức dạy học theo nhóm trong giờ
học trên lớp”, Tạp chi Giáo dục số 5, tr 21-22.
- Phạm Hữu Tòng (2007), Tổ chức hoạt động nhận thức của học sinh theo
hướng phát triên năng lực tìm tòi sáng tạo giải quyết vấn đề và tư duy khoa học, Bài
giảng chuyên đề cao học 2007, Nxb Đại học sư phạm Hà Nội.
Những công trình nêu trên đều có chung quan điểm cơ bản về phương pháp
thảo luận nhóm, những ưu điểm, hạn chế và các hình thức tổ chức thảo luận nhóm.
Qua đó, các tác giả đều thống nhất với quan niệm cho rằng, phương pháp thảo luận
nhóm sẽ phát huy tinh tich cực học tập của HS, HS học tập với sự trợ giúp, hỗ trợ của
bạn học, học tập cùng nhau sẽ giúp HS lĩnh hội kiến thức tốt hơn.Vấn đề đặt ra là GV

7


cần lựa chọn hình thức tổ chức thảo luận nhóm phù hợp với từng môn học, từng đối
tượng người học và từng đơn vi kiến thức.
Những công trình nghiên cứu về phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn
GDCD ở trường THPT:
- Nguyễn Trọng Sửu (2006), Dạy học nhóm - Phương pháp dạy học tich cực,
Tạp chi Giáo dục, số 146/2006.
- Trần Thi Mai Phương, Dạy học GDCD theo phương pháp tích cực, Hà
Nộ i, 2007.
- Nguyễn Thi Toan, “Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học
môn GDCD ở trường THPT”, Tạp chi Giáo dục, số 312, 2013.
Từ việc nghiên cứu các quan điểm về phương pháp thảo luận nhóm, những
công trình nghiên cứu nêu trên tập trung làm rõ tinh tất yếu vận dụng phương pháp
thảo luận nhóm trong dạy học GDCD, qua đó các tác giải cũng luận giải vai trò, vi tri
của phương pháp này đối với việc nâng cao chất lượng dạy và học GDCD ở trường
THPT trong giai đoạn hiện nay.
Phương pháp thảo luận nhóm không phải là phương pháp dạy học mới nhưng
đê nó phát huy được tich chủ động tich cực của học sinh thì đây là vấn đề không hề
dễ dàng. Nhất là nội dung môn GDCD 12 lại hoàn toàn là kiến thức pháp luật, phần
kiến thức vừa khô, khó, và dài… nên GV khó dạy, HS khó học đòi hỏi giáo viên phải
có nhiều kĩ năng khác ngoài kĩ năng sư phạm, giáo viên khó khăn trong việc đánh giá
cụ thê hiệu quả làm việc của từng HS, nếu không đầu tư, không chú y thậm chi là
xem thường những nghiên cứu ly luận gắn với thực tiễn thì sẽ không mang lại chất
lượng giảng dạy cao.
1.2. Cơ sở lí luận của việc vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học
môn GDCD ở trường THPT
1.2.1.Phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn GDCD ở trường THPT

1.2.1.1. Phương pháp
Theo từ điên Bách khoa, phương pháp là cách thức, là con đường, phương tiện
đê đạt tới mục đich và giải quyết những nhiệm vụ nhất đinh trong nhận thức cũng
như trong thực tiễn.[dẫn theo 29].
Từ góc độ tiếp cận chung nhất, phương pháp được hiêu là cách thức hành
động của chủ thê đê đạt đến một mục đich nhất đinh. Trên y nghĩa đó, phương pháp
là phạm trù gắn liền với hoạt động có y thức của con người, giúp con người nhận
thức được hiện thực khách quan, nhận thức được thực tiễn. Vì vậy, có thê xem
phương pháp là một trong những yếu tố quyết đinh thành công hay thất bại trong hoạt
động nhận thức và cải tạo thế giới của con người.
Trên thực tế, phương pháp không chỉ được hình thành thông qua sự đúc rút
kinh nghiệm mà còn là khoa học, đồng thời là nghệ thuật, nó đòi hoi tinh sáng tạo và
mang dấu ấn của chủ thê sư dụng phương pháp. Ở mỗi lĩnh vực nhận thức và hoạt

8


động khác nhau có thê sư dụng phương pháp khác nhau. Điều này tạo nên tinh phong
phú, đa dạng trong việc phân chia phương pháp theo các lĩnh vực và góc độ tiếp cận.
1.2.1.2.Phương dạy học và phương pháp pháp thảo luận nhóm
Phương pháp dạy học
Nguyễn Hữu Châu khái quát, học là quá trình cá nhân tự kiến tạo kiến thức
cho mình nhưng đó là những kiến thức thông qua tương tác với các cá nhân khác, với
xã hội và thực tiễn mà có. Từ quan niệm về học, quan niệm về hoạt động dạy và
PPDH cũng thay đổi. Hoạt động dạy là hoạt động của giáo viên nhằm tổ chức và
hướng dẫn hoạt động học của người học, đê họ tự khám phá và thực hiện nhiệm vụ
học tập. Học tập chiu sự tác động của các tác nhân nhận thức, xã hội, văn hóa, liên
nhân cách do vậy dạy học phải tổ chức các dạng hoạt động đa dạng cho HS tham gia;
Phải tạo ra các tác động dạy học đa dạng như tác động nhận thức cá nhân (tự phát
hiện, tìm tòi, tự lĩnh hội); tác động xã hội, văn hóa (như gắn việc học với hoàn cảnh

cụ thê, với bối cảnh văn hóa và xã hội, thời đại); phải tạo ra các tác động tâm ly (sự
hợp tác, gắn kết, chia se trách nhiệm và lợi ich) [5, tr.45].
Lâm Quang Thiệp cho rằng: dạy học là việc giúp cho người học tự mình chiếm
lĩnh những kiến thức, kỹ năng và hình thành hoặc thay đổi những tình cảm, thái độ.
Theo quan niệm này, dạy không phải là truyền thụ kiến thức một chiều, càng không
phải cung cấp thông tin đơn thuần, mà chủ yếu là giúp cho người học tự mình chiếm
lĩnh kiến thức, kỹ năng, bồi dương cảm xúc và hình thành thái độ.
Nhấn mạnh tinh đa dạng của phương pháp dạy học, ly luận dạy học hiện đại
quan niệm “Phương pháp dạy học là những hình thức và cách thức hoạt động của
GV và HS trong những môi trường dạy học được tổ chức, nhằm lĩnh hội tri thức, kỹ
năng, thái độ, phát triển năng lực và phẩm chất” [1, tr.98]. Các hoạt động của GV và
HS là những hoạt động đinh hướng mục tiêu trong sự tương tác với nội dung dạy học
cũng như sự tương tác xã hội giữa GV và HS, giữa HS với HS. Với cách tiếp cận này,
phương pháp dạy học bao gồm cả hình thức, cách thức dạy và học.
Bản chất của dạy học là quá trình xư lý, chuyển giao thông tin tri thức của
người dạy và quá trình thu nhận, xư ly thông tin của người học. Tính hiệu quả của quá
trình này không những phụ thuộc vào chất lượng của thông tin mà quan trọng là phụ
thuộc vào phương pháp thực hiện hoạt động đó [18, tr.12]. Kết quả cuối cùng của
quá trình dạy học là hình thành ở người học các nhu cầu thường xuyên học tập, tìm
tòi tri thức, rèn luyện kỹ năng, kich thich năng lực tư duy sáng tạo. Hoạt động dạy
học đó còn đinh hướng cho người học trong việc tìm tòi, đào sâu kiến thức từ lượng
thông tin phong phú và rộng lớn của xã hội; hình thành thói quen tự kiểm tra, đánh
giá hoạt động học của mình.
Phương pháp dạy học GDCD ở trường THPT chỉ rõ “Bản chất của dạy học là
quá trình xư ly, chuyển giao thông tin tri thức của người dạy và quá trình thu nhận,
xư ly thông tin của người học.

9

Như vậy, trong dạy học rất cần có phương pháp đê giúp người học bằng sự nỗ
lực, cố gắng của bản thân, dưới sự hướng dẫn của GV chiếm lĩnh được tri thức và
hình thành được những kỹ năng tương ứng. Quá trình ấy không thê được tiến hành
chỉ bằng kinh nghiệm, bằng cách truyền nghề một cách giản đơn mà phải dựa vào cơ
sở ly luận khoa học về phương pháp được đúc kết từ thực tiễn, dựa vào sự sáng tạo,
linh hoạt khi vận dụng phương pháp một cách thich hợp, hiệu quả của từng nhà giáo.
Phương pháp pháp thảo luận nhóm
Có nhiều cách định nghĩa khác nhau về phương pháp thảo luận nhóm song
chúng ta có thê rút ra khái niệm cụ thê như: Thảo luận nhóm là một phương pháp day
học, trong đó lớp học được chia thành các nhóm nho đê học sinh trong nhóm tich cực
nghiên cứu, chủ động thảo luận các nhiệm vụ học tập đê đạt được mục tiêu học tập
dưới sự hướng dẫn của giáo viên.
Nhóm (group) là tập hợp những cá thê được hình thành theo những nguyên tắc
nhất đinh đê thực hiện nhiệm vụ nào đó trong khoảng thời gian xác đinh. Giữa các
thành viên trong nhóm luôn có sự tương tác lẫn nhau trong quá trình thực hiện hoạt
động chung của nhóm. Theo đó, nhóm được đặc trưng bởi số lượng người, bởi sự
tương tác giữa các thành viên,“Phương pháp thảo luận nhóm là phương pháp dạy
học trong đó lớp học được chia thành các nhóm nhỏ để tất cả các thành viên trong
lớp đều được làm việc, được bàn bạc, trao đổi về một chủ đề cụ thể và đưa ra ý kiến
chung của nhóm mình về vấn đề đó” [9, tr.163].
Thông qua phương pháp thảo luận nhóm, HS được trực tiếp trao đổi nhận thức,
quan điểm của bản thân đê làm rõ một vấn đề nào đó hoặc tham góp những y tưởng
làm giàu thêm kiến thức về các nội dung phù hợp với hoạt động đào tạo. Phương
pháp thảo luận nhóm lấy mối quan hệ tác động qua lại giữa HS với HS làm trung tâm
của quá trình dạy học dưới sự chỉ đạo, hướng dẫn của GV nhằm phát triên tri thức, kĩ
năng, thái độ tich cực đặc biệt là kĩ năng hợp tác, làm việc theo nhóm.
Nói đến học tập nhóm phải nói tới Casinst-Roger, vào năm 1949 đã đề xuất
phương pháp làm việc tự do theo nhóm: Làm việc theo nhóm có nghĩa là sinh viên
phải tìm tòi, phải thực hiện cuộc khảo cứu hay quan tâm hay quan sát, phải cố gắng
phân tich, tìm hiêu diễn đạt, phải thành lập theo phiếu và sắp xếp, phải đóng góp sự

tìm tòi của mình cho công việc của nhóm [dẫn theo 8].
Tác giả A.Jakiel, ông là nhà giáo dục Ba Lan lỗi lạc với cuốn sách “Học tập
theo nhóm ở trường học” đã giới thiệu một hình thức học mới đem lại hiệu quả cao
trong hoạt động dạy học đó là: “Học tập theo nhóm ở trường học”.
Bài viết: “Lấy học sinh làm trung tâm” của tác giả Trần Bá Hoành đã đề cập
tới phương pháp hợp tác hay phương pháp học tập nhóm với y nghĩa là một trong
phương pháp lấy học sinh làm trung tâm [14].
PGS.TS Phạm Viết Vượng trong bài viết: “Về quan điểm giảng dạy lấy học
sinh làm trung tâm” viết: Phương pháp thảo luận nhóm còn gọi là hợp tác, sắp xếp
học sinh theo nhóm ngồi quanh một bàn, thảo luận, góp ý kiến để xây dựng các ý kiến

10


trả lời từng tiểu mục trong modul. Đại diện từng nhóm hoặc cá nhân phát biểu trước
lớp về những điều đã thu được [41, tr.34].
PGS.TS Nguyễn Hữu Châu trong cuốn: “Những vấn đề cơ bản về quá trình
dạy học” cũng đã đưa ra quan điểm về dạy học hợp tác theo nhóm. Theo ông thì:
“Dạy học hợp tác là việc sư dụng các nhóm nho để học sinh làm việc cùng nhau
nhằm tối đa hóa kết quả học tập của bản thân cũng như của người khác” [5, tr.225].
Tác giả Phan Trọng Ngọ trong cuốn “Dạy học và phương pháp dạy học trong
nhà trường” cũng đã giới thiệu về vấn đề phương pháp dạy và học trong nhà trường
hiện nay, trong đó có phương pháp thảo luận nhóm. Tác giả cho rằng “Phương pháp
thảo luận nhóm là phương pháp dạy học trong đó nhóm lớn (lớp học) được chia
thành các nhóm nhỏ để tất cả các thành viên trong lớp đều được làm việc và thảo luận
về một một chủ đề cụ thể và đưa ra ý kiến chung của nhóm về vấn đề đó” [27, tr.223].
Lê Đức Ngọc trong cuốn: “Giáo dục đại học phương pháp dạy và học” cho
rằng: “Thảo luận nhóm là sự trao đổi y tưởng, quan điểm nhận thức giữa các học viên
và giáo viên, đê làm rõ và làm và làm giàu sự hiêu biết các nội dung phù hợp với các
hoạt động đào tạo” [26, tr.43].

Học tập theo nhóm được các nhà giáo dục trong và ngoài nước đặc biệt quan
tâm trên nhiều khia cạnh. Dù ở khia cạnh nào thì học tập theo nhóm vẫn được hiểu là
môi trường học tập nhằm phát huy vai trò chủ động sáng tạo của người học. Trong
môi trường ấy tùy thuộc vào nội dung, điều kiện học tập, đối tượng học sinh, trình độ
và năng lực sư phạm của mình, người thầy có thê sư dụng phối hợp các phương pháp
dạyhọc tich cực, trong đó có phương pháp thảo luận nhóm vào quá trình dạy học nói
chung có nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu song nghiên cứu vận dụng PPTLN nhằm
nâng cao hiệu quả dạy học môn GDCD ở trường THPT hiện nay là một vấn đề rất
cần thiết.
Quá trình dạy học bao gồm nhiều thành tố như: mục đích và nhiệm vụ dạy
học, phương pháp và phương tiện dạy học, thầy với hoạt động dạy, trò với hoạt động
học, kết quả dạy học… Quá trình này diễn ra và tác động qua lại với nhau đê đạt
được mục đich giáo dục.
Theo tác giả Phạm Hữu Tòng, PPDH là một hệ thống các hành động có mục
đich của GV tổ chức hoạt động tri óc và tay chân của HS, đảm bảo cho HS chiếm lĩnh
được nội dung DH, đạt được mục tiêu xác đinh [39].
Trong ly luận dạy học, có khá nhiều đinh nghĩa về phương pháp dạy học.
Kazansky - Narazova xác đinh “phương pháp dạy học là cách thức làm việc của GV
và HS giúp người học lĩnh hội tri thức, kỹ năng, kỹ xảo” [22].
Nguyễn Ngọc Quang khẳng định, phương pháp dạy học là con đường chính
yếu, cách thức làm việc phối hợp, thống nhất của thầy và trò, trong đó thầy truyền đạt
nội dung trí dục để trên cơ sở đó và thông qua đó chỉ đạo việc học tập của trò; còn trò
lĩnh hội và tự chỉ đạo sự học tập của bản thân để cuối cùng đạt tới mục đích dạy học
[29, tr.22].

11


Mặc dù có nhiều cách tiếp cận khác nhau, những đinh nghĩa, quan niệm đã nêu
về phương pháp dạy học, phương pháp thảo luận nhóm đều thống nhất ở một số điểm

chung về phương pháp dạy học như sau:
Một là, phương pháp dạy học là cách thức tổ chức hoạt động, phối hợp thống
nhất giữa GV và HS trong quá trình dạy học được tiến hành dưới vai trò chủ đạo của
GV nhằm thực hiện tối ưu mục tiêu và các nhiệm vụ dạy học.
Hai là, phương pháp dạy học là sự thống nhất của phương pháp dạy và
phương pháp học. Phương pháp dạy là cách thức GV trình bày tri thức, tổ chức, kiểm
tra hoạt động nhận thức và thực tiễn của người học nhằm đạt được các nhiệm vụ dạy
học. Phương pháp học tập là cách thức người học tự tổ chức, tự kiêm tra hoạt động
nhận thức và thực tiễn của mình nhằm đạt được các nhiệm vụ học tập.
Ba là, phương pháp dạy học là sự thống nhất của lôgic nội dung dạy học và
lôgic tâm ly nhận thức.
Bốn là, phương pháp dạy học có mặt khách quan và mặt chủ quan, là sự thống
nhất của cách thức hành động và phương tiện dạy học.
Như vậy, phương pháp dạy học rất đa dạng và phong phú, mỗi phương pháp
đều có những điểm mạnh, điểm yếu và tác dụng của mỗi phương pháp cũng rất khác
nhau. Do đó, không có phương pháp dạy học nào là vạn năng và không nên xem nhẹ
hay loại trừ bất kì phương pháp dạy học nào. Việc lựa chọn và sư dụng phương pháp
dạy học tuỳ thuộc vào nội dung, đối tượng, tình huống dạy học cụ thê và đặc điểm cá
nhân của người sư dụng phương pháp đó.
1.2.1.3.Các cách tiến hành thảo luận nhóm trong dạy học GDCD ở trường THPT
Về thực chất, phương pháp thảo luận là tổ chức cho HS bàn bạc, trao đổi trong
nhóm nhỏ. Thảo luận nhóm được sư dụng rộng rãi nhằm giúp cho HS tham gia một
cách chủ động vào quá trình học tập, tạo cơ hội cho HS có thê chia se kiến thức, kinh
nghiệm, y kiến đê giải quyết một vấn đề có liên quan đến nội dung bài học
Thông qua phương pháp thảo luận nhóm, HS được trực tiếp trao đổi nhận
thức, quan điểm của bản thân đê làm rõ một vấn đề nào đó hoặc tham góp những y
tưởng làm giàu thêm kiến thức về các nội dung phù hợp với hoạt động đào tạo.
Phương pháp thảo luận nhóm lấy mối quan hệ tác động qua lại giữa HS với HS làm
trung tâm của quá trình dạy học dưới sự chỉ đạo, hướng dẫn của GV nhằm phát triên
tri thức, kĩ năng, thái độ tich cực đặc biệt là kĩ năng hợp tác, làm việc theo nhóm.

Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong quá trình dạy học là trình tự các
giai đoạn, các bước được xắp xếp có tổ chức, có mục đich được thực hiện liên tiếp
nhằm giúp GV thực hiện tốt việc vận dụng phương pháp thảo luận nhóm và giúp HS
đạt được mục tiêu học tập.
Sau khi GV xác định nội dung thảo luận,thì việc tiến hành thảo luận nhóm
được tiến hành với các bước cụ thể như sau:

12


Bước 1: Chia nhóm.
Cần chia nhóm theo nhóm lớn,nho hoặc vừa cho phù hợp với vấn đề cần thảo
luận và đặc điểm của lớp học. Có thê chia nhóm theo: nhóm ngẫu nhiên, nhóm gồm
đủ trình độ, nhóm theo cùng một trình độ, nhóm theo sở trường, nhóm đồng tâm,
nhóm nho thông thường, nho rì rầm, nhóm kim tự tháp...
Thao tác chọn nhóm trưởng: Nhóm trưởng không do nhóm tự bầu hoặc luân
chuyên giữa các thành viên trong nhóm mà do GV chọn một HS khá trong nhóm
chuyên trách. Điều này khiến cho các HS khác trong nhóm mất đi cơ hội thê hiện
mình cũng như cơ hội rèn luyện năng lực trình bày vấn đề trước nhóm và tập thê lớp
Bước hai:Nêu nhiệm vụ của từng nhóm
GV giới thiệu chủ đề thảo luận, xác đinh nhiệm vụ nhận thức; giao nhiệm vụ
cho các nhóm, quy đinh thời gian, phân công vi tri làm việc cho các nhóm và hướng
dẫn cách làm việc theo nhóm.
Bước ba: Thực hiện nhiệm vụ theo nhóm.
Đây là khâu quan trọng. Mỗi nhóm HS đều phải thực hiện quy trình: lên kế
hoạch làm việc cho cả nhóm; thoa thuận quy tắc làm việc; phân công trong các thành
viên giữ những vi tri nhất đinh trong nhóm; từng cá nhân làm việc độc lập theo vi tri
được phân công hoặc trao đổi y kiến, thảo luận chung trong nhóm.
Khi HS tiến hành thảo luận, GV chuyển từ vi tri người hướng dẫn sang vi tri
người giám sát. Nhiệm vụ của GV lúc này là nhận biết tiến trình hoạt động của các

nhóm, từ đó có thê có những can thiệp kịp thời đê mang lại hiệu quả cao. GV cần
khen ngợi, khuyến khích và gợi y cho HS trong quá trình thảo luận nếu thật sự cần
thiết.
Bước bốn:Đánh giá kết quả.
Sau khi hết thời gian thảo luận, các nhóm sẽ tiến hành báo cáo kết quả trước
toàn lớp: Mỗi nhóm HS sẽ cư đại diện từng nhóm trình bày kết quả thảo luận của
nhóm. Trong khi một nhóm báo cáo kết quả, các nhóm khác quan sát, lắng nghe, chất
vấn, bình luận và bổ sung y kiến.
Bước năm: Kết luận.
GV nhận xét, tổng kết nội dung thảo luận, chốt lại nội dung chính và khắc sâu
kiến thức cho HS. Ở khâu này, GV cũng có thê đặt ra những câu hoi cho các nhóm
nhằm tìm hiêu xem HS có hiêu rõ vấn đề không. GV có thê kết hợp với giảng giải
hoặc sư dụng phương tiện dạy học hiện đại như máy chiếu, hay bảng phụ… đê làm rõ
nội dung kiến thức cần khắc sâu.
Mục đich cuối cùng của thảo luận nhóm là học sinh có thê lĩnh hội tri thức một
cách chủ động tich cực. Điều này được thê hiện qua sơ đồ sau:
13


Bài học:

Thây:
- Tổ chức
- Điều khiển
- Hướng dẫn

- Tri thức
- Kỹ năng

Hợp tác, giúp đơ, thông tin

Phản ánh kết quả từng bước

Trò:
- Tự tổ chức
- Tự điều khiên
- Tự lực
- Cộng tác
- Tự chiếm lĩnh

Kết quả học tập

1.2.1.4. Ưu điểm và nhược điểm của phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học ở
trường THPT
- Ưu điểm
Thảo luận nhóm có thê giúp người học khai thác được nhiều khia cạnh của
một vấn đề, có thê giúp người học giải quyết và đào sâu thêm những giả thiết của
mình, người học tự rút ra được những kiến giải mới từ các y kiến khác nhau.
Thảo luận nhóm có thê giúp tăng cường khả năng chiu đựng và sự quan tâm
của người học đến các vấn đề phức tạp từ đó khuyến khich người học biết cách lắng
nghe một cách kiên nhẫn và lich sự, khiến người học chú tâm hơn đến các đề tài đang
được bàn thảo.
Thảo luận nhóm tăng cường tinh linh hoạt tư duy của người học, giúp cho
những y tưởng và sự thê nghiệm của người học được tôn trọng
Thảo luận nhóm giúp cho người học hiểu rõ được những đặc điểm của quá
trình thảo luận dân chủ, tạo điều kiện cho người học trở thành người tham gia sáng
tạo tri thức.
Thảo luận giúp người học phát triên khả năng trao đổi suy nghĩ và quan điểm
một cách rõ ràng,qua đó người học hình thành thói quen tương tác trong học tập, có
thê làm biến chuyên tư duy của người học.
Thảo luận nhóm giúp cho người học trở nên cởi mở và dễ thấu hiểu người khác

hơn, giúp người học phát triển năng lực phân tích và tổng hợp.
- Những mặt hạn chế của phương pháp thảo luận nhóm
Vì hoạt động nhóm, do đó sẽ mất thời gian đê di chuyên, ổn đinh nhóm và gây
mất trật tự lớp học.

14