KHẢO SÁT TÌNH HÌNH SỬ DỤNG THUỐC ARV VÀ TUÂN THỦ ĐIỀU TRỊ CỦA BỆNH NHÂN TẠI PHÒNG KHÁM NGOẠI TRÚ ĐIỀU TRỊ HIV/AIDS TRUNG TÂM Y TẾ TRẤN YÊN - YÊN BÁI

B YT
IăH CăD

CăHÀăN I

NGUY NăNG CăQUụ

KH OăSỄTăTỊNHăHỊNHăS ăD NGăTHU Că
ARVăVÀăTUÂNăTH ă I UăTR ăC AăB NHă
NHÂNăT IăPHọNGăKHỄMăNGO IăTRỎă I Uă
TR ăHIV/AIDSăTRUNGăTÂMăYăT ă
TR NăYểNă- YÊN BÁI

LU NăV NăD

CăS ăCHUYểNăKHOAăC PăI

HÀăN Iă2018

c chia s mi n phí t i website CANHGIACDUOC.ORG.VN

NGă

Trung tâm DI & ADR Qu c gia - Tài li u đ

TR


B YT
IăH CăD

CăHÀăN I

NGUY NăNG CăQUụ

KH OăSỄTăTỊNHăHỊNHăS ăD NGăTHU Că
ARVăVÀăTUÂNăTH ă I UăTR ăC AăB NHă
NHÂNăT IăPHọNGăKHỄMăNGO IăTRỎă I Uă
TR ăHIV/AIDSăTRUNGăTÂMăYăT ă
TR NăYểNă- YÊN BÁI
LU NăV NăD

CăS CHUYểNăKHOAăC PăI

CHUYÊN NGÀNH: D

c lý - D

c lơm sƠng

MÃ S : CK 60 72 04 05
Ng

ih

ng d n khoa h c: TS.V ă ìnhăHòa

Th iăgianăth căhi n:ăT ăthángă7/2018ăđ nă11/2018

HÀăN Iă2018

c chia s mi n phí t i website CANHGIACDUOC.ORG.VN

NGă

Trung tâm DI & ADR Qu c gia - Tài li u đ

TR


L IăC Mă N
Trong su t quá trình h c t p vƠ hoƠn thƠnh lu n v n t t nghi p, tôi đƣ nh n
đ

c s ch b o, giúp đ quý báu c a các th y cô, đ ng nghi p, anh ch vƠ b n bè.

V i lòng kính tr ng vƠ bi t n sơu s c, tôi xin bƠy t l i c m n chơn thƠnh t i: TS
ih cD

c HƠ N i, Phó giám đ c Trung tâm

Qu c gia v Thông tin thu c vƠ Theo dõi ph n ng có h i c a thu c; PGS.TS
Nguy năHoƠngăAnh - Gi ng viên Tr

ng

ih cD

c HƠ N i, Giám đ c Trung

tơm Qu c gia v Thông tin thu c vƠ Theo dõi ph n ng có h i c a thu c; DS.

Nguy nă HoƠngă Anh - Chuyên viên Trung tơm Qu c gia v Thông tin thu c vƠ
Theo dõi ph n ng có h i c a thu c. Nh ng ng

i đƣ h

ng d n, dìu d t tôi v

t

qua nh ng khó kh n vƠ t n tình ch b o cho tôi trong quá trình hoƠn thƠnh khóa
lu n nƠy.
Tôi xin chơn thƠnh c m n chơn thƠnh t i Ban Giám hi u, các gi ng viên
tr

ng

ậD

ih cD

c HƠ N i vƠ đ c bi t các các gi ng viên trong B môn D

c lơm sƠng - Tr

ng

ih cD

c HƠ N i, nh ng ng

c Lý

i đƣ gi ng d y vƠ t o

đi u ki n thu n l i cho tôi trong su t th i gian h c t p vƠ nghiên c u t i tr

ng.

Tôi c ng trơn tr ng g i l i c m n t i Ban Giám đ c, các bác s , các anh ch
đi u d

ng, t v n viên vƠ toƠn b nhơn viên c a Phòng khám ngo i trú ậ Trung

tâm Y t Tr n Yên -Yên Bái đƣ t o đi u ki n t t nh t cho tôi trong th i gian th c
hi n khóa lu n t i đơy.
Tôi c ng g i l i c m n vô h n t i gia đình, b n bè nh ng ng

i đƣ luôn quan

tơm đ ng viên vƠ lƠ ch d a tinh th n v ng ch c đ tôi hoƠn thƠnh t t nhi m v c a
mình trong 2 n m h c v a qua.
Hà N i, ngày 8 tháng 11 n m 2018
H căviên

Nguy năNg căQuỦ

c chia s mi n phí t i website CANHGIACDUOC.ORG.VN

ng

Trung tâm DI & ADR Qu c gia - Tài li u đ

V ă ìnhăHòaă- Gi ng viên Tr


M CăL C
TV N

T NG QUAN........................................................................................ 3

T ng quan v HIV/AIDS ................................................................................... 3

1.1.1.

c đi m d ch t HIV/AIDS .............................................................................. 3

1.1.2.

C ch b nh sinh ................................................................................................ 4

1.2.

T ng quan v đi u tr ARV t i Vi t Nam .......................................................... 5

1.2.1.

M c đích vƠ nguyên t c đi u tr ......................................................................... 5

1.2.2.

Tiêu chu n b t đ u đi u tr ARV........................................................................ 5

1.2.3.

Phân lo i thu c ARV .......................................................................................... 7

1.2.4.

Các phác đ đi u tr ARV cho ng

1.2.5.

Theo dõi đ c tính c a thu c ARV .................................................................... 10

1.3.

T ng quan v tuân th đi u tr .......................................................................... 13

1.3.1.

Khái ni m, vai trò c a tuân th đi u tr đ i v i đi u tr ARV.......................... 13

1.3.2.

Phân lo i tuân th c a b nh nhân v i đi u tr ARV ......................................... 14

1.3.3.

Các ph

1.4.

T ng quan v m t s nghiên c u v tuân th đi u tr ...................................... 19

1.4.1.

T ng quan v m t s nghiên c u v tuân th đi u tr trên th gi i.................. 19

1.4.2.

T ng quan v m t s nghiên c u v tuân th đi u tr trên b nh nhơn ng

i l n ........................................................... 9

ng pháp đánh giá tuơn th đi u tr ..................................................... 14

il n

t i Vi t Nam .............................................................................................................. 20
nh h

ng đ n tuân th đi u tr ARV ............................................ 21

1.5.

Các y u t

1.6.

Các bi n pháp c i thi n tuân th đi u tr

1.7.

M t s đ c đi m v tình hình nhi m HIV/AIDS vƠ đi u tr ARV t i t nh Yên

b nh nhân ..................................... 22

Bái và Trung tâm Y t huy n Tr n Yên: ................................................................... 23
1.7.1.

c đi m d ch t HIV t i t nh Yên Bái ............................................................ 23

1.7.2.

c đi m d ch t HIV t i huy n Tr n Yên ....................................................... 23

CH

NG 2.

2.1.

it

IT

NG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U ......................... 25

ng nghiên c u ....................................................................................... 25

2.2.

Ph

ng pháp nghiên c u .................................................................................. 25

2.2.1.

Thi t k nghiên c u .......................................................................................... 25

c chia s mi n phí t i website CANHGIACDUOC.ORG.VN

1.1.

NG 1.

Trung tâm DI & ADR Qu c gia - Tài li u đ

CH

................................................................................................................. 1


2.2.2.

Quy trình nghiên c u ........................................................................................ 25

2.3.

Ch tiêu nghiên c u .......................................................................................... 26

2.4.

X lý s li u ..................................................................................................... 28
K T QU NGHIÊN C U .................................................................. 29

Kh o sát tình hình s d ng thu c ARV ........................................................... 29

3.1.1.

c đi m c a b nh nhân khi b t đ u đi u tr ARV .......................................... 29

3.1.2.

Tình hình s d ng thu c t i th i đi m b t đ u đi u tr ARV ........................... 31

3.1.3.

Tình hình duy trì đi u tr .................................................................................. 33

3.2.

Kh o sát tình hình tuân th c a b nh nhơn đ i v i đi u tr ARV .................... 33

3.2.1.
3.2.2.
CH
4.1.

c đi m b nh nhân có th

nh h

ng đ n tuân th đi u tr ........................... 33

Kh o sát tuân th đi u tr c a TNC ............................................................... 40
NG 4.

BÀN LU N ......................................................................................... 47

Kh o sát tình hình s d ng thu c ..................................................................... 47

4.1.1.

c đi m chung c a b nh nhân ........................................................................ 47

4.1.2.

Tình hình s d ng thu c t i th i đi m b t đ u đi u tr .................................... 48

4.1.3.

V tình hình duy trì đi u tr .............................................................................. 50

4.2.

Kh o sát tình hình tuân th đi u tr c a b nh nhơn đ i v i đi u tr ARV........ 50

4.2.1.

T l tuân th đi u tr ....................................................................................... 51

4.2.2.

Các y u t có th liên quan đ n tuân th đi u tr ARV .................................... 52

4.3.

u đi m và h n ch c a nghiên c u ................................................................ 57

4.3.1.

u đi m c a nghiên c u................................................................................... 57

4.3.2.

H n ch c a nghiên c u ................................................................................... 57

K T LU N VÀ KI N NGH ....................................................................................... 59

c chia s mi n phí t i website CANHGIACDUOC.ORG.VN

3.1.

NG 3.

Trung tâm DI & ADR Qu c gia - Tài li u đ

CH


Lamivudin

ABC

Abacavir

ADR

Ph n ng có h i c a thu c

AIDS

H i ch ng suy gi m mi n d ch m c ph i (Acquired Immune
Deficiency Syndrome)

ALAT

Alanin aminotransferase

AZT

Zidovudin

CBYT

Cán b y t

d4T

Stavudin

TNC
TV

it

ng nghiên c u

i u tra viên

EFV

Efavirenz

G LS

Giai đo n lơm sƠng

HBV

Virus viêm gan B (Hepatitis B virus)

HCV

Virus viêm gan C (Hepatitis C virus)

HIV

Virus gơy suy gi m mi n d ch m c ph i

ng

i (Human

Immunodeficiency Virus)
LPV/r

Lopinavir/ritonavir

NNRTI

Thu c c ch enzym sao chép ng

c không nucleosid (Non-

nucleoside reverse-transcriptase inhibitor)
NRTI

Thu c c ch enzym sao chép ng

c nucleosid (Nucleoside reverse-

transcriptase inhibitor)
NTCH

Nhi m trùng c h i

NVP

Nevirapin

PI

Thu c c ch protease (Protease inhibitor)

PKNT

Phòng khám ngo i trú

TB

T bƠo

Trung tâm DI & ADR Qu c gia - Tài li u đ

3TC

c chia s mi n phí t i website CANHGIACDUOC.ORG.VN

DANHăM CăKụăHI U,ăCH ăVI TăT T


TDF

Tenofovir

TDKMM

Tác d ng không mong mu n

TT T

Tuơn th đi u tr

THPT

Trung h c ph thông

WHO

T ch c Y t th gi i (World Health Organization )

c chia s mi n phí t i website CANHGIACDUOC.ORG.VN

T bƠo lympho T mang phơn t CD4

Trung tâm DI & ADR Qu c gia - Tài li u đ

TCD4


DANHăM CăB NG
B ng 1.1 Tiêu chu n b t đ u đi u tr ARV .................................................................6
B ng 1.2 Phân lo i thu c đi u tr HIV/AIDS ............................................................8
HIV/AIDS” c a B Y T ............................................................................................9
B ng 1.4 T

ng tác c a thu c ARV và cách x trí ..................................................11

B ng 1.5 Tiêu chu n ch n đoán th t b i đi u tr ARV .............................................12
B ng 1.6 Các y u t làm gi m t l tuân th đi u tr ARV .....................................21
B ng 3.1

c đi m c a b nh nhân khi b t đ u đi u tr ARV ..................................29

B ng 3.2 Các thu c dùng t i th i đi m b t đ u đi u tr ............................................32
B ng 3.3 Các t

ng tác thu c ghi nh n t i th i đi m b t đ u đi u tr .....................32

B ng 3.4 Tình hình duy trì đi u tr ............................................................................33
B ng 3.5 Thông tin chung c a đ i t
B ng 3.6

ng tham gia ph ng v n .................................33

c đi m đi u tr ARV c a đ i t

B ng 3.7 T l s d ng r

ng tham gia ph ng v n ......................35

u, bia và ma túy theo gi i c a TNC ...........................36

B ng 3.8 Ki n th c c a TNC v đi u tr ARV ......................................................37
B ng 3.9 Thông tin v y u t cung c p d ch v t i PKNT .......................................38
B ng 3.10 Thông tin v y u t h tr t i nhà c a TNC .........................................39

B ng 3.11 K t qu đánh giá tuơn th u ng thu c .....................................................40
B ng 3.12 M i liên quan gi a đ c đi m nhân kh u h c vƠ TT T ARV ................41
B ng 3.13 Các y u t v đ c đi m đi u tr liên quan đ n TT T .............................43
B ng 3.14 nh h

ng c a s d ng r

u, bia, ma túy liên quan đ n TT T ............44

B ng 3.15 M i liên quan gi a ki n th c đi u tr ARV vƠ TT T ARV ...................45
B ng 3.16 nh h

ng c a các y u t d ch v , h tr liên quan đ n TT T .............45

c chia s mi n phí t i website CANHGIACDUOC.ORG.VN

ng d n ch n đoán vƠ đi u tr

Trung tâm DI & ADR Qu c gia - Tài li u đ

B ng 1.3 Phác đ đi u tr HIV/AIDS theo các “H


DANHăM CăHỊNH

Hình 2.1 Quy trình ti p c n b nh nhân và thu th p s li u .......................................26

Trung tâm DI & ADR Qu c gia - Tài li u đ

c chia s mi n phí t i website CANHGIACDUOC.ORG.VN

Hình 3.1 S b nh nhân tham gia ph ng v n .............................................................29


TăV Nă
HIV là tên vi t t t c a virus gơy c ch h mi n d ch

ng

i - Human

Immunodefficiency Virus. Khi h th ng mi n nhi m b suy gi m n ng, các virus, vi
khu n, n m vƠ ký sinh trùng s xơm nh p c th , gơy nhi m trùng c h i vƠ b nh
ng

iđ

c T ch c Y t th gi i (WHO) xem nh lƠ đ i d ch. Vi c

ch quan đ i v i HIV cƠng lƠm t ng nguy c lơy nhi m b nh.

Vi t Nam, ch a

t ng có d ch b nh nào lây lan r ng kh p vƠ kéo dƠi nh d ch HIV/AIDS. Tính đ n
30/9/2017, c n

c có 208.371 ng

i nhi m HIV đang còn s ng đ

trong đó có 90.493 b nh nhơn AIDS còn s ng vƠ đƣ có 91.840 ng
Trong s ng

i nhi m HIV đ

dõi vƠ qu n lý đ

c báo cáo,

i ch t do AIDS.

c báo cáo ch có kho ng 80% s tr

ng h p theo

c [6].

NgƠy nay v i s không ng ng gia t ng s ng

i nhi m HIV vƠ s ng

chuy n sang giai đo n AIDS, công tác ch m sóc và đi u tr ng

i

i nhi m HIV/AIDS

ngƠy cƠng tr nên c p thi t. M c dù đƣ có nhi u c g ng nh ng tính đ n th i đi m
hi n t i y h c v n ch a tìm ra đ
ng

i b nh.

c ph

ng thu c lo i b hoƠn toƠn HIV ra kh i

ch ng l i s nhơn lên c a HIV vƠ kéo dƠi cu c s ng cho ng

i

b nh, v khí duy nh t hi n nay lƠ thu c kháng retro virus (ARV). Nh ng nghiên
c u g n đơy cho th y đi u tr ARV cho ng

i nhi m HIV là li u pháp d phòng lây

nhi m t t, làm gi m t vong do AIDS và c các b nh liên quan đ n AIDS trên toàn
c u t 1,5 tri u n m 2010 xu ng còn 1,1 tri u vƠo n m 2015. Cu i n m 2015, s
b nh nhân đ

c đi u tr ARV lƠ 106.423 ng

i, đ t 42% s nhi m HIV trong c ng

đ ng. i u tr ARV lƠ quá trình liên t c kéo dƠi su t cu c đ i vƠ đòi h i s tuân th
đi u tr tuy t đ i [1]. Qua đó giúp duy trì n ng đ thu c ARV trong máu nh m c
ch t i đa s nhân lên c a HIV, đ th i gian cho phép h mi n d ch đ
t đó phòng ng a các b nh nhi m trùng c h i, c i thi n ch t l

c ph c h i,

ng s ng cho ng

i

b nh vƠ t ng t l s ng sót [1], [9].
T i Yên Bái tính đ n ngƠy 16/11/2017, s ng
đƣ lên t i 5.725 ng
có 1.498 ng

i nhi m HIV còn s ng c a t nh

i, trong đó s b nh nhơn AIDS còn s ng lƠ 4.227 ng

i, và đƣ

i t vong do AIDS. T ng s b nh nhơn đang đi u tr ARV t i t nh lƠ
1

Trung tâm DI & ADR Qu c gia - Tài li u đ

Nhi m HIV

c chia s mi n phí t i website CANHGIACDUOC.ORG.VN

nhân chuy n sang giai đo n AIDS (Acquired ImmunoDeficiency Syndrome)[46].


2.083 ng

i [24]. Tình hình s l

b nh nhơn th

ng b nh nhơn đi u tr ngƠy m t t ng vƠ nhi u

ng xuyên đi lao đ ng

t nh ngoƠi gơy không ít tr ng i cho ng

i

b nh trong vi c ti p c n đi u tr vƠ tuơn th đi u tr .
Xu t phát t th c ti n trên, chúng tôi ti n hƠnh nghiên c u “Kh o sát tình
ngo i trú đi u tr HIV/AIDS, Trung tâm Y t Tr n Yên - Yên Bái” v i các m c
tiêu sau:
M c tiêu 1: Kh o sát tình hình s d ng thu c ARV trên b nh nhơn đi u tr
HIV/AIDS t i phòng khám ngo i trú đi u tr HIV/AIDS - Trung tơm Y t Tr n Yên
- Yên Bái.
M c tiêu 2:

ánh giá tình hình tuơn th c a b nh nhơn đ i v i đi u tr ARV

t i phòng khám ngo i trú đi u tr HIV/AIDS ậ Trung tâm Y t Tr n Yên -Yên Bái
vƠ xác đ nh các y u t liên quan.

Trung tâm DI & ADR Qu c gia - Tài li u đ

.

c chia s mi n phí t i website CANHGIACDUOC.ORG.VN

hình s d ng thu c ARV và tuân th đi u tr c a b nh nhân t i phòng khám

2


CH

NGă1. T NGăQUANă

T ngăquanăv ăHIV/AIDS
c đi m d ch t HIV/AIDS
c đi m d ch t HIV trên th gi i

1.1.1.1.

Tính đ n h t n m 2017, t ng s ng
(ng

i l n kho ng 35,1 tri u, ph n

kho ng 1,8 tri u), s ng
1,6 tri u, tr em d

i đang nhi m HIV lƠ kho ng 36,9 tri u

kho ng 18,2 tri u, tr em d

i nhi m m i HIV trong n m 2017 lƠ 1,8 tri u (ng

i 15 tu i kho ng 180.000 ng

n m 2017 lƠ 940.000 ng
kho ng 110.000 ng

i (ng

i), s t vong do AIDS trong

i l n kho ng 830.000 ng

i, tr em d

i 15 tu i

i) [54].

c đi m d ch t b nh HIV t i Vi t Nam [6]

-

Trong 9 tháng đ u n m 2017, trên c n
tr

il n

c đi m d ch t HIV t i Vi t Nam

1.1.1.2.

6.883 tr

i 15 tu i

c đƣ xét nghi m phát hi n m i

ng h p nhi m HIV, s b nh nhơn chuy n sang giai đo n AIDS lƠ 3.484

ng h p, s b nh nhơn t vong lƠ 1.260 tr

2016, s tr

ng h p. So sánh v i s li u n m

ng h p nhi m HIV phát hi n m i gi m 1,1%, s b nh nhơn AIDS

gi m 39%, vƠ ng

i nhi m HIV t vong gi m 15%.

- Tình hình đi u tr HIV t i Vi t Nam [6]
i u tr ARV đ

c tri n khai t t c 63 t nh/thƠnh ph , v i 401 phòng khám

đi u tr ngo i trú ARV, tri n khai c s c p phát thu c đi u tr ARV t i 562 tr m y
t , trong tr i giam. Tính đ n h t tháng 9 n m 2017, đƣ đi u tr cho 122.439 b nh
nhơn, t ng g n 6.000 b nh nhơn so v i cu i n m 2016. Tri n khai phát thu c t i
TYT xƣ cho 10.499 b nh nhơn. D ki n đ n h t n m 2017 s đi u tr cho kho ng

124.000 b nh nhơn.
Tri n khai chuy n giao vƠ ki n toƠn các c s đi u tr ARV trên toƠn qu c
ti n t i kê đ n đi u tr ARV b ng thu c b o hi m y t t tháng 01 n m 2018. Cho
đ n tháng 12 n m 2017 đƣ có 271 phòng khám đi u tr ngo i trú đƣ ký h p đ ng
b o hi m y t (chi m 67,5%), trong đó 151 phòng khám đi u tr ngo i trú đƣ ti n
hƠnh thanh toán các phí d ch v , thu c liên quan đi u tr ARV cho b nh nhơn
(chi m 37,7%). Hi n 130 phòng khám đi u tr ngo i trú ch a ký đ
3

c h p đ ng

c chia s mi n phí t i website CANHGIACDUOC.ORG.VN

1.1.1.

Trung tâm DI & ADR Qu c gia - Tài li u đ

1.1.


B o hi m y t , trong đó 43 phòng khám t i trung tơm y t huy n 1 ch c n ng; 20
phòng khám t i Trung tơm Phòng, ch ng HIV/AIDS, 25 phòng khám t i trung tơm
y t huy n 2 ch c n ng; 17 phòng khám t i b nh vi n huy n; 19 phòng khám t i
b nh vi n t nh.
c xét nghi m lƠ 982.073 l

t ng

i vƠ phát hi n

nhi m HIV cho 832 ph n mang thai, kho ng 53% ph n mang thai nhi m HIV
đ

c xét nghi m trong th i k mang thai, 47% ph n mang thai phát hi n trong

th i k chuy n d . i u tr d phòng HIV t m sang con cho kho ng 1.407 ph n
mang thai nhi m HIV, trong s đó kho ng 844 ph n mang thai nhi m HIV đ
đi u tr ARV tr

c

c khi có thai. T ng s tr đ s ng t m nhi m HIV lƠ 1.261 tr

đ

c ti p t c đi u tr d phòng ARV. Trong s 808 tr sinh ra t m nhi m HIV

đ

c lƠm xét nghi m trong vòng 2 tháng sau sinh, có 15 tr đ

d

ng tính, t l d

c xét nghi m HIV

ng tính lƠ 1,87%.

i u tr d phòng Lao: Trong 9 tháng đ u n m 2017, s b nh nhơn nhi m

HIV b t đ u đ

c đi u tr d phòng Lao b ng INH lƠ 9.991 b nh nhơn. Các ho t

đ ng ph i h p chuy n g i gi a đi u tr Lao vƠ

i u tr ARV đ

c ph i h p ch t

ch gi a các c s y t , đ m b o t t c b nh nhơn đi u tr ARV phát hi n m c Lao
đ

c chuy n g i đi u tr Lao.

1.1.2.

C ch b nh sinh

HIV gơy t n th

ng các t bƠo h mi n d ch d n t i các r i lo n đáp ng mi n

d ch, trong đó TCD4 th

ng b t n th

ng đ u tiên vƠ tr m tr ng nh t. Khi HIV

xơm nh p vƠo t bƠo TCD4, nó s tr c ti p phá h y TCD4 b ng cách lƠm t ng th m

th u mƠng t bƠo, gơy đ c t bƠo; ho c gián ti p gi t TCD4 do hình thƠnh kháng th
kháng lympho ho c ph n ng chéo gi a kháng th kháng HIV v i kháng nguyên t
bƠo đích. H u qu c a quá trình nƠy d n t i m t lo t các r i lo n h th ng mi n
d ch trong c th bao g m:
- R i lo n mi n d ch qua trung gian t bƠo: b nh nhơn d m c các b nh liên
quan đ n đáp ng mi n d ch nh lao, viêm ph i do Pneumocytis carnii, nhi m n m.

4

Trung tâm DI & ADR Qu c gia - Tài li u đ

2017, s ph n mang thai đ

c chia s mi n phí t i website CANHGIACDUOC.ORG.VN

i u tr d phòng lơy truy n HIV t m sang con: Trong 9 tháng đ u n m


- R i lo n mi n d ch d ch th : b nh nhơn nh y c m v i các lo i nhi m trùng
nh t c u, ph c u…
- R i lo n ch c n ng đ i th c bƠo vƠ b ch c u mono: lƠm gi m kh n ng
ch ng vi khu n, gi m ph n ng viêm lƠm cho các c quan có nhi u đ i th c bƠo
- T n th

ng các c quan t o lympho: gơy suy t y x

ng, lƠm gi m toƠn b

ho c t ng dòng h ng c u, b ch c u h t, ti u c u vƠ lympho.
V i hƠng lo t r i lo n trên, h mi n d ch c a b nh nhơn s d n d n b suy

gi m. Sau m t th i gian, ng

i b nh s ti n tri n thƠnh giai đo n hình thƠnh h i

ch ng AIDS. Khi đó, h mi n d ch c a c th b suy y u nghiêm tr ng, t o đi u
ki n cho nhi m trùng c h i phát tri n, cu i cùng d n t i t vong [16].
T ngăquanăv ăđi uătr ăARV t iăVi tăNam

1.2.
1.2.1.

M c đích và nguyên t c đi u tr

- M c đích
+ Ng n ch n t i đa vƠ lơu dƠi quá trình nhơn lên c a HIV trong c th
+ Ph c h i ch c n ng mi n d ch [5]
- Nguyên t c đi u tr
+ Ph i h p thu c: dùng ph i h p ít nh t 3 lo i thu c ARV;
+

i u tr s m: đi u tr ngay khi ng

n ng nhơn lên c a HIV, gi m s l

i b nh đ tiêu chu n nh m ng n ch n kh

ng HIV trong máu và gi m phá h y t bào mi n

d ch;
+ i u tr liên t c, su t đ i: ng

i b nh c n đ

c đi u tr ARV su t đ i và theo

dõi trong su t quá trình đi u tr ;
+

m b o tuân th đi u tr ARV: ng

i b nh c n th c hi n u ng thu c đúng

li u, đúng gi , đúng cách theo ch đ nh [5].
1.2.2.

Tiêu chu n b t đ u đi u tr ARV
Tiêu chu n đi u tr cho b nh nhơn nhi m HIV t i Vi t Nam ngƠy cƠng đ

m r ng, giúp ng
đ

i b nh đ

c đi u tr s m, lƠm t ng m nh s l

c ti p c n đi u tr b ng ARV.

đi u tr ARV cho t t c các tr

c

ng b nh nhơn

n ngƠy 22/7/2015, B Y t đƣ có khuy n cáo

ng h p nhi m HIV, không ph thu c s l
5

ng t

c chia s mi n phí t i website CANHGIACDUOC.ORG.VN

ng tiêu hóa, da d b nhi m trùng c h i.

Trung tâm DI & ADR Qu c gia - Tài li u đ

nh ph i, đ


bƠo TCD4 vƠ giai đ an lơm sƠng [7]. S thay đ i trong các khuy n cáo c a B Y t
v tiêu chu n b t đ u đi u tr đ

c trình bƠy chi ti t trong b ng 1.1

B ng 1.1 Tiêu chu n b tăđ uăđi u tr ARV
TƠiăli u

Tiêuăchu năb tăđ uăđi uătr ăARV

Quy t đ nh s

3003/Q -BYT c a
B Y T ngƠy
19/8/2009 [1]

s l

i nhi m HIV giai đo n lơm sƠng 4, không ph thu c
ng t bƠo CD4

- Ng

i nhi m HIV giai đo n lơm sƠng 3 v i CD4 < 350 t

bào/mm3
- Ng

i nhi m HIV giai đo n lơm sƠng 1, 2 v i CD4 <

250 t bƠo /mm3
N u không lƠm đ
ARV khi ng

c xét nghi m CD4, ch đ nh đi u tr

i nhi m HIV

giai đo n lơm sƠng 3, 4 .

Quy t đ nh s

- Ng

i nhi m HIV có s l

4139/Q -BYT c a

bào/mm3 không ph thu c giai đo n lơm sƠng ho c

B Y T ngƠy

- Ng

02/11/2011 [2]

thu c s l

i nhi m HIV

ng t bƠo TCD4 ≤ 350 t

giai đo n lơm sƠng 3,4 không ph

ng t bƠo TCD4

CD4 ≤ 500 t bƠo/mm3 ho c
i u tr không ph
tr

thu c s

l

ng t bƠo CD4 trong

ng h p:

- Giai đo n lơm sƠng 3 ho c 4 bao g m c m c lao.
Quy t đ nh s

- Có bi u hi n c a viêm gan B (VGB) m n tính n ng. -

3047/Q -BYT c a

Ph n mang thai vƠ ph n đang cho con bú nhi m HIV.

B Y T ngƠy

- Ng

i nhi m HIV có v /ch ng không b nhi m HIV.

22/7/2015 [4]

- Ng

i nhi m HIV thu c các qu n th nguy c bao g m:

ng

i tiêm chích ma túy, ph n bán dơm, nam quan h

tình d c đ ng gi i.
- Ng

i nhi m HIV ≥ 50 tu i.

- Ng

i nhi m HIV sinh s ng, lƠm vi c t i khu v c mi n

6

Trung tâm DI & ADR Qu c gia - Tài li u đ

- Ng

c chia s mi n phí t i website CANHGIACDUOC.ORG.VN

N u có xét nghi m CD4, ch đ nh đi u tr ARV khi:


TƠiăli u

Tiêuăchu năb tăđ uăđi uătr ăARV
núi, h i đ o, vùng sơu, vùng xa.

B Y T ngƠy
22/7/2017 [7]

-

i u tr ARV cho t t c các tr

không ph thu c vƠo s l

ng h p nhi m HIV,

ng t bƠo TCD4 vƠ giai đo n

lâm sàng.
- Ng

i nhi m HIV không ph thu c giai đo n lơm sƠng

vƠ s l

ng t bƠo CD4.

- Tr d

i 18 tháng tu i có k t qu xét nghi m PCR l n 1

d

ng tính ho c có kháng th kháng HIV d

ng tính đ ng

th i có bi u hi n sau: n m mi ng, viêm ph i n ng, nhi m
Quy t đ nh s

5418/Q -BYT c a
B Y T ngƠy
01/12/2017 [8]

trùng n ng ho c có b t k b nh lý nƠo c a giai đo n AIDS.
Ng ng đi u tr ARV khi tr đ

c xác đ nh không nhi m

HIV.
- M có xét nghi m sƠng l c có k t qu ph n ng v i
kháng th kháng HIV khi chuy n d ho c sau sinh ho c
đang cho con bú: t v n vƠ đi u tr ARV ngay cho m
đ ng th i lƠm xét nghi m kh ng đ nh nhi m HIV. N u k t
qu xét nghi m kh ng đ nh nhi m HIV c a m ơm tính thì
ng ng đi u tr ARV.

1.2.3.

Phân lo i thu c ARV

Hi n nay trên th gi i có 5 nhóm thu c ARV đ
c a chúng lên nh ng b

c khác nhau trong chu trình nhơn b n c a HIV trong t bƠo

v t ch , các nhóm thu c nƠy đ
xu t d

c phơn chia theo tác đ ng

c t ng h p trong b ng 1.2. Thu c ARV đ

cs n

i d ng các ho t ch t đ n đ c ho c ph i h p thu c li u c đ nh bao g m 2-3

lo i thu c trong m t viên [25] .

7

c chia s mi n phí t i website CANHGIACDUOC.ORG.VN

3413/Q -BYT c a

Trung tâm DI & ADR Qu c gia - Tài li u đ

Quy t đ nh s


Vi t t t
ABC
ddI
FTC
3TC
d4T
TDF
ddC
AZT
DLV

EFV
ETR
NVP
RPV
APV
ATV
COBI
DRV
FPV
IDV
LPV/r
NFV
RTV
SQV
TPV
RAL
DTG
EVG

Nhóm c ch xơm nh p vƠ c ch hòa mƠng Maraviroc
MVC
(EI&FI)
Enfuvirtid
ENF
Ghi chú: Các thu c in nghiêng đ m đang đ c s d ng trong Ch ng trình
phòng, ch ng HIV/AIDS t i Vi t Nam.

8

Trung tâm DI & ADR Qu c gia - Tài li u đ

Thu c
c t ng Abacavir
Didanosin
Emtricitabin
Lamivudin
Stavudin
Tenofovir
Zalcitabin
Zidovudin
Nhóm c ch enzym sao chép ng c không Delavirdin
có c u trúc nucleosid (NNRTI)
Efavirenz
Etravirin
Nevirapin
Rilpivirin
Nhóm c ch enzym protease (PI)
Amprenavir
Atazanavir
Cobisistat
Darunavir
Fosamprenavir
Indinavir
Lopinavir/ritonavir
Nelfinavir
Ritonavir
Saquinavir
Tipranavir
Nhóm c ch enzym tích h p (INSTI)
Raltegravir

Dolutegravir
Elvitegravir
Nhóm
Nhóm c ch enzym sao chép ng
t nucleosid vƠ nucleotid (NRTI)

c chia s mi n phí t i website CANHGIACDUOC.ORG.VN

B ng 1.2 Phân lo i thu căđi u tr HIV/AIDS


Các phác đ đi u tr ARV cho ng

1.2.4.

il n

N m 2002, T ch c Y t th gi i (WHO) đƣ ban hƠnh H

ng d n đi u tr

HIV/AIDS đ u tiên, trong đó khuy n cáo s d ng phác đ ph i h p ba thu c bao
g m hai thu c nhóm NRTI vƠ m t thu c nhóm NNRTI (ho c PI), ho c ba thu c
[25]. Tuy nhiên, đ n n m 2010, T ch c Y t th gi i đƣ khuy n cáo đi u tr ARV
nên s d ng phác đ g m m t NNRTI (NVP hay EFV) vƠ hai NRTI, trong đó m t
thu c nên lƠ 3TC (ho c FTC) vƠ AZT ho c TDF. H
tránh s d ng d4T lƠ ph
l p th đƣ đ

ng án u tiên trong phác đ b c 1 do đ c tính đ i v i ty

c bi t rõ [52]. Ti p đó, l n l

WHO đƣ chuy n đ i khuy n cáo phác đ
trong các h

ng d n c ng nh n m nh vi c

t trong các n m 2013 vƠ n m 2016,
u tiên sang TDF/ EFV/FTC ho c 3TC

ng d n đi u tr . Phác đ nƠy có u đi m đ n gi n, ít đ c tính vƠ thu n

ti n h n khi s d ng (m i ngƠy 1 l n). WHO c ng khuy n cáo nên ng ng s d ng
các phác đ có ch a d4T ho c ch s d ng cho các ca không th s d ng các thu c
ARV khác, vƠ th i gian đi u tr thu c nƠy nên gi i h n ng n nh t có th vƠ c n theo
dõi ch t ch b nh nhơn [52].
T i Vi t Nam, các phác đ đi u tr HIV/AIDS c ng đƣ có các thay đ i t
ng v i khuy n cáo c a WHO, phác đ

u tiên đ

ng

c chuy n đ i t AZT (ho c

d4T)/3TC/NVP (n m 2009) sang phác đ TDF/3TC/EFV (ho c NVP) (n m 2011).
S thay đ i trong các khuy n cáo c a B Y t v phác đ đi u tr đ

c trình bày chi

ti t trong b ng 1.3
B ng 1.3 Phácăđ đi u tr HIV/AIDS theo các ắH

ng d n ch năđoánăvƠă

đi u tr HIV/AIDS”ăc a B Y T
[1], [2], [4], [8]
Phác đ
Phác
đ
b c1

N m 2009 [1]
u

tiên

d4T/AZT +
3TC +
NVP/ EFV

N m 2011 [2]
TDF + 3TC +
NVP/ EFV

9

N m 2015 [4]

N m 2017 [8]

TDF +

TDF +

3TC/FTC +

3TC/FTC +

NVP/ EFV

EFV

c chia s mi n phí t i website CANHGIACDUOC.ORG.VN

u tiên trong th i gian nƠy lƠ phác đ có ch a AZT ho c d4T

Trung tâm DI & ADR Qu c gia - Tài li u đ

nhóm NRTI. Phác đ


TDF +

DTG

NVP/EFV

TDF +

3TC/FTC +
NVP

Thay

AZT + 3TC +

th

NVP/ EFV

AZT +
3TC/FTC +
NVP/ EFV

AZT/ d4T +
3TC +

AZT + 3TC +
NVP

TDF/ ABC
TDF + 3TC +
u

AZT + LVP/r

tiên

ddI + ABC +

Phác

LVP/r

đ

ddI + ABC +

b c2

Thay

AZT + 3TC +
EFV

AZT + 3TC +
LPV/r ho c
ATV/r

TDF + 3TC+

LVP/r

AZT +

AZT +

3TC/FTC +

3TC/FTC +

LPV/r ho c

LPV/r ho c

ATV/r

ATV/r
TDF +

TDF +
3TC/FTC +

3TC/FTC +

LPV/r ho c
LPV/r ho c
AZT + 3TC +
LPV/r ho c
LVP/r
ATV/r
ATV/r
ATV/r
EFV/NVP + ddI
+ LVP/r
Ghi chú: LPV/r: thu c k t h p lopinavir và ritonavir; ATV/r: thu c k t h p
atazanavir và ritonavir).
th

1.2.5.
1.2.5.1.

Theo dõi đ c tính c a thu c ARV
M t s ADR th

ng g p c a thu c ARV trong phác đ b c 1hay dùng t i

Vi t Nam
-

c tính c a TDF [8]

+

c tính đ i v i th n: TDF có th gơy r i lo n ch c n ng t bƠo ng th n.

Xét nghi m creatinine huy t thanh đ theo dõi đ c tính
đ c bi t cho ng

th n liên quan đ n TDF

i b nh có các y u t nguy c nh tu i cao, có ti n s b nh th n,

10

Trung tâm DI & ADR Qu c gia - Tài li u đ

TDF + 3TC +

c chia s mi n phí t i website CANHGIACDUOC.ORG.VN

3TC/FTC +


cao huy t áp ch a đ

c ki m soát, m c đái tháo đ

ng, s d ng thu c t ng c

ng

PI (ví d ritonavir) ho c các thu c gơy đ c cho th n.
ng: TDF có th lƠm gi m m t đ x

dù hi n v n ch a rõ tác đ ng c a gi m m t đ x
-

ng. Vì v y c n theo dõi t ng tr

ng t i s phát tri n c a tr vƠ

ng c a tr khi dùng TDF.

c tính c a m t s ARV khác [8]

+ AZT: AZT có th
hemoglobin tr
l

tr em m c

gơy các đ c tính v

c khi đi u tr , đ c bi t

ng

máu vì th

c n xét nghi m

i l n vƠ tr em có cơn n ng th p, s

ng CD4 th p vƠ b nh HIV ti n tri n.
+ NVP: NVP có th gơy phát ban vƠ đ c tính gan. C n theo dõi ch t ch ph n
ng da vƠ đ c tính gan trong 18 tu n sau khi b t đ u đi u tr , đ c bi t trong vòng 6

tu n đ u.
+ EFV: đ c tính ch y u c a EFV lƠ tác d ng lên th n kinh trung
th

ng và

ng m t đi sau vƠi tu n.

1.2.5.2.

Các t

Các t

ng tác chính c a thu c ARV và cách x trí

ng tác thu c c a thu c ARV vƠ cách x trí đ

c trình bƠy trong b ng

1.4 [8].
B ng 1.4 T
Thu că
ARV
AZT

Cácăt

ngătácă

Ribavirin và

(ATV/r,
LVP/r)

Phác đ b c 1: Thay th AZT b ng TDF

peginterferon alfa-2a
Thay th rifampicin b ng rifabutin. i u ch nh
li u PI ho c thay th b ng ba thu c NRTI (đ i

PI t ng
ng

Khuy năcáoăđi uătr

chính

Rifampicin

c

ngătácăc a thu c ARV và cách x trí

v i tr em)
Lovastatin và

S d ng thu c đi u ch nh r i lo n lipid máu

simvastatin

khác (ví d : pravastatin)

Thu c tránh thai

S d ng thu c tránh thai khác ho c dùng thêm

hormon có estrogen

các ph

11

ng pháp tránh thai khác

c chia s mi n phí t i website CANHGIACDUOC.ORG.VN

nguy c gƣy x

ng

Trung tâm DI & ADR Qu c gia - Tài li u đ

c tính đ i v i x

+


Thu că

Cácăt

ARV

ngătácă

Khuy năcáoăđi uătr

chính

i u ch nh li u methadon vƠ buprenophin

Methadon và
buprenophin

TDF

Theo dõi ch c n ng th n

Amodiaquin

S d ng thu c kháng s t rét khác đ thay th
i u ch nh li u methadon phù h p

Methadon
EFV

Thu c tránh thai

S d ng thu c tránh thai khác ho c dùng thêm

hormon có estrogen

các ph

Astemizol và

S d ng thu c kháng histamin khác thay th

ng pháp tránh thai khác

terfenadin

NVP

Rifampicin

Thay NVP b ng EFV

Itraconazol và

S d ng thu c ch ng n m thay th (ví d

ketoconazol

fluconazol)
i u ch nh li u methadon phù h p

Methadon

1.2.5.3.

Th t b i đi u tr ARV

- Tiêu chu n ch n đoán th t b i đi u tr ARV [8]
B ng 1.5 Tiêu chu n ch năđoánăth t b iăđi u tr ARV
Cácălo iă

Tiêu chu năch năđoán

th tăb i

Th t b i

Xu t hi n m i ho c tái phát các b nh lý giai đo n lơm sƠng 4 sau

lâm sàng

đi u tr ARV ít nh t 6 tháng.
CD4 gi m xu ng b ng ho c d

Th t b i
mi n d ch

CD4 liên t c d

i m c tr

i 100 t bƠo/mm3

c khi đi u tr ARV ho c

hai l n xét nghi m liên ti p

(cách nhau 6 tháng) vƠ không có c n nguyên nhi m trùng g n đơy
gơy gi m CD4.

12

Trung tâm DI & ADR Qu c gia - Tài li u đ

terfenadin

c chia s mi n phí t i website CANHGIACDUOC.ORG.VN

S d ng thu c kháng histamin khác thay th

Astemizol và


Th t b i vi
rút h c

Ng

i b nh đi u tr ARV ít nh t 6 tháng có t i l

b n sao/mL tr lên
sau khi đƣ đ

ng HIV t 1000

hai l n xét nghi m liên ti p cách nhau 3 tháng

c t v n t ng c

ng tuơn th đi u tr .

- Ch n đoán vƠ x trí th t b i đi u tr ARV [8]
ng h p t i l

i b nh có th t b i v vi rút h c.

ng HIV l n m t trong kho ng t 200 b n sao/mL đ n d

b n sao/mL, xét nghi m t i l

i 1000

ng HIV l n hai sau 3 tháng v i tuơn th đi u tr mƠ

k t qu trên 1000 b n sao/mL thì coi nh th t b i đi u tr , chuy n phác đ b c hai
ho c b c ba.
T ngăquanăv ătuơnăth đi uătr

1.3.
1.3.1.

Khái ni m, vai trò c a tuân th đi u tr đ i v i đi u tr ARV

Theo T ch c Y t th gi i, tuơn th đi u tr đ
áp d ng l i s ng vƠ ch đ

n phù h p v i h

c đ nh ngh a lƠ s d ng thu c,

ng d n c a nhơn viên y t [50]. B Y

t c ng đ a ra đ nh ngh a tuơn th đi u tr thu c ARV lƠ vi c ng

i b nh u ng

đúng thu c, đúng li u, đúng gi , đúng cách theo ch đ nh c a th y thu c vƠ lƠm xét
nghi m đúng h n [8].
Vi c tuơn th nghiêm ng t các li u pháp đi u tr kháng retrovirus lƠ chìa khoá
d n đ n gi m nguy c kháng thu c, c i thi n s c kho t ng th , ch t l
s ng vƠ t l s ng còn, c ng nh gi m nguy c lơy truy n HIV. Ng
kém lƠ nguyên nhơn chính c a th t b i đi u tr .

ng cu c

c l i, tuơn th

t tuơn th đi u tr ARV lƠ m t

y u t quan tr ng quy t đ nh k t c c lơu dƠi c a b nh nhơn nhi m HIV. S m t
ki m soát virus h c do không tuơn th đi u tr ARV có th d n t i kháng thu c vƠ
m t các l a ch n đi u tr trong t

ng lai, th m chí gơy t vong cho ng

i b nh [20].

kháng v i NNRTI vƠ 3TC ch c n m t đ t bi n đ n, ngoƠi ra có th x y ra
kháng chéo gi a NVP, EFV. Nghiêm tr ng h n, đ t bi n kháng thu c có th truy n
t ng

i nƠy sang ng

i khác thông qua các hƠnh vi có nguy c cao, d n t i h u

qu lƠ thu h p các l a ch n đi u tr [46].
Tuơn th đi u tr ARV lƠ tr ng tơm c a thƠnh công đi u tr . Các thu c ARV
không th lo i b hoƠn toƠn HIV ra kh i c th , mƠ ch có tác d ng c ch s nhơn

13

c chia s mi n phí t i website CANHGIACDUOC.ORG.VN

Tr

c xác đ nh khi ng

Trung tâm DI & ADR Qu c gia - Tài li u đ

Th t b i đi u tr đ


lên c a virus. Do đó, ngay c khi n ng đ virus trong máu r t th p, d

i ng

phát hi n c a các k thu t xét nghi m hi n nay, s sao chép c a virus v n đ

ng

c di n

ra. B nh nhơn c n tuơn th đ y đ vƠ liên t c đ duy trì tác d ng c ch virus ngay
c khi t i l

ng virus r t th p. Paterson vƠ c ng s th y r ng m c tuơn th th p h n

1.3.2.

Phân lo i tuân th c a b nh nhân v i đi u tr ARV

Hi n nay, trên lơm sƠng c ng nh trong các nghiên c u, ch a có s đ ng
thu n v ch tiêu phơn lo i tuơn th đi u tr “t t” vƠ “kém” nƠo đ

c đ a ra. M t s

nghiên c u cho r ng, do t c đ sao chép vƠ đ t bi n nhanh c a HIV, b nh nhơn c n
đ t m c đ tuơn th cao đ duy trì tác d ng c ch t i l
v y, cho t i nay các nghiên c u v n ch a đ a ra đ

ng virus [42], [43]. Tuy

c đ y đ b ng ch ng v m c

tuơn th m c tiêu b nh nhơn c n đ t đ

c khi đi u tr ARV. Các nghiên c u v tuơn

th đi u tr c a c a b nh nhơn HIV th

ng s d ng m c 95% đ phơn lo i nhóm

tuơn th “t t” vƠ “kém” ậ đơy lƠ con s đ

c đ a ra theo theo k t qu thu đ

ct

nghiên c u c a Paterson vƠ c ng s . Tuy nhiên, nghiên c u nƠy ch th c hi n trên
phác đ ch a PI (không ph i h p ritonavir). K t qu t m t s nghiên c u khác cho
th y, các phác đ ch a NNRTI có th đ t hi u qu

c ch virus

m c đ tuơn th

t 70% tr lên [28], [49]. B ng ch ng t các nghiên c u c ng cho th y, t l tuơn
th c n thi t đ ng n đ t bi n kháng thu c ph thu c vƠo giai đo n đi u tr , ch ng
virus vƠ h gen c a b nh nhơn [28]. M c dù các phác đ m i có hi u qu cao h n,
nh ng trong giai đo n 4 ậ 6 tháng đ u đi u tr , b nh nhân v n c n ph i đ t đ

c

m c tuơn th g n nh tuy t đ i (95-100%) [47]. Do đó, m c 95% nêu trên v n có ý
ngh a trong đánh giá tuơn th đi u tr ARV.
1.3.3.

Các ph

ng pháp đánh giá tuân th đi u tr

Tuơn th đi u tr lƠ m t hi n t

ng ph c t p, và không có m t bi n pháp nào

là “tiêu chu n vƠng” đ theo dõi vƠ đo l

ng nó. M i ph

ng pháp có u vƠ nh

đi m nên c n ph i xem xét khía c nh khác nhau, gi a lý thuy t vƠ th c t đ s
d ng chúng theo t ng hoƠn c nh kinh t vƠ v n hóa xƣ h i khác nhau, đ c bi t lƠ
các n

c có ngu n l c h n ch .
14

c

Trung tâm DI & ADR Qu c gia - Tài li u đ

[43].

c chia s mi n phí t i website CANHGIACDUOC.ORG.VN

95% lƠm t ng nguy c nh p vi n, nhi m trùng c h i vƠ gi m tác d ng c ch virus


i u quan tr ng c n l u ý lƠ công tác giám sát vi c tuơn th ph i đ
d ng nh m t chi n l

cs

c đ h tr b nh nhơn thông qua vi c xác đ nh nh ng khó

kh n, t đó đ a ra các bi n pháp nh m nơng cao hi u qu đi u tr ch không ph i
ánh giá tuơn th đi u tr lƠ v n đ c p bách do s phát tri n

đ c bi t lƠ

các n

Các ph
Ph

Nhóm ph

c có ngu n l c h n ch [44].

ng pháp đánh giá hi n nay g m 2 nhóm: nhóm ph

quan vƠ nhóm ph
1.3.3.1.

ng lai c a nhơn lo i,
ng pháp ch

ng pháp khách quan.

ng pháp ch quan
ng pháp ch quan lƠ ph

tin do b nh nhơn cung c p.

ơy lƠ ph

ng pháp đánh giá tuơn th d a vƠo thông
ng pháp đ n gi n, d dƠng áp d ng trong

th c t lơm sƠng c ng nh trong các nghiên c u. Ph

ng pháp nƠy yêu c u b nh

nhân t báo cáo v vi c tuơn th c a mình thông qua b cơu h i ho c ph ng v n
b nh nhơn.
- Vai trò c a b câu h i trong đánh giá tuơn th đi u tr ARV
ánh giá tuơn th đi u tr b ng b câu h i ph ng v n lƠ ph

ng pháp đ

cs

d ng r ng rãi nh t đ theo dõi và c trong nghiên c u vƠ trong ch m sóc y t
th

ng quy. Ph

ng pháp nƠy có u đi m là chi phí th p, linh ho t, m t ít th i gian,

c n ít nhân viên, đ c bi t là trong b i c nh lâm sàng, t o m i quan h thân thi n
gi a nhân viên y t vƠ ng

i b nh, giúp cán b y t có th l ng nghe và th o lu n v

nh ng nguyên nhân và nh ng khó kh n, ch ng i liên quan đ n quên li u và tìm các
gi i pháp kh thi [44].
Nh

c đi m c a ph

ng pháp nƠy là có th cho k t qu thi u chính xác v

m c đ tuơn th c a b nh nhơn, tuy nhiên ph

ng pháp nƠy v n đóng m t vai trò

nh t đ nh trong quá trình theo dõi đi u tr c a b nh nhơn trên lơm sƠng, vƠ v n đ

c

s d ng r ng rƣi trong nhi u nghiên c u.
- M t s b cơu h i ph ng v n b nh nhơn
Trên th gi i đƣ có m t s b cơu h i đ

c xơy d ng đ áp d ng trong nghiên

c u c ng nh th c hƠnh lơm sƠng, tuy nhiên ch a có b cơu h i nƠo đ

c coi là b

công c m u đ đánh giá tuơn th đi u tr . Các b cơu h i đánh giá tuơn th th
15

ng

c chia s mi n phí t i website CANHGIACDUOC.ORG.VN

c a kh n ng kháng virus vƠ tác đ ng c a đ i d ch trong t

Trung tâm DI & ADR Qu c gia - Tài li u đ

đ l i cho b nh nhơn.


có c u trúc g m 2 ph n chính: ph n cơu h i v tuơn th c a b nh nhơn vƠ ph n cơu
h i v m t s y u t có th

nh h

ng t i tuơn th .

 Ph n cơu h i v tuơn th
c các nghiên c u k th a t m t s b cơu h i s n có.

ng g p trong các nghiên c u v tuơn th đi u tr ARV g m:

Visual Analog Scale (VAS), Case Adherence Index Questionnaire (CASE), Swiss
HIV, Cohort Study Adherence Questionnaire (SHCS-AQ), Adult AIDS Clinical
Trials Group instrument (AACTG).
- VAS lƠ ph
100%, b nh nhơn đ

ng pháp đánh giá tuơn th đ n gi n d a trên thang đi m t 0c yêu c u đánh d u vƠo m t đi m trên đ

ng t l t

ng ng

v i m c đ tuơn th c a mình trong m t kho ng th i gian nƠo đó (ví d 1 tháng
ho c th m chí lƠ t khi b t đ u đi u tr ) [37], [45].
- B cơu h i AACTG đ

c xơy d ng b i Adult AIDS Clinical Trials Group đ

áp d ng trong các th nghi m lơm sƠng v đi u tr ARV. Tuy nhiên hi n nay nhi u
nhƠ khoa h c đƣ áp d ng công c đánh giá tuơn th đ

c xơy d ng trong b cơu h i

nƠy vƠo các nghiên c u d ch t [31], [37]. Công c nƠy đánh giá vi c s d ng thu c
c a b nh nhơn trong kho ng th i gian 4 ngƠy, bao g m các cơu h i v s l n b nh
nhơn đƣ b thu c trong t ng ngƠy, đ i v i t ng thu c (m t l n u ng thu c không
đ y đ nh h

ng d n c ng đ

c tính lƠ b thu c) [30].

- B công c SHCS-AQ b t ngu n t m t nghiên c u thu n t p l n ti n hƠnh
t i Th y S (Swiss HIV Cohort Study). Nghiên c u nƠy đƣ s d ng 2 cơu h i tr c
nghi m: “anh (ch ) có th

ng xuyên b l m t l n u ng thu c trong vòng 4 tu n

qua không? Các l a ch n bao g m: hƠng ngƠy, nhi u h n 1 l n/tu n, 1 l n/tu n, 2
tu n m t l n, 1 l n/tháng, không bao gi ” vƠ “Trong vòng 4 tu n qua, anh (ch ) có
l n nƠo b thu c trong kho ng th i gian trên 24 gi không?” [35].
- CASE index g m 3 cơu h i: “Anh (ch ) có th

ng xuyên g p khó kh n trong

vi c u ng thu c đúng gi hay không? Các l a ch n bao g m: không bao gi /hi m
khi/ph n l n th i gian/luôn luôn”, “Trung bình bao nhiêu ngƠy trong m t tu n anh
(ch ) l m t ít nh t m t l n u ng thu c? Các l a ch n bao g m: hƠng ngƠy, 4-6
ngƠy/tu n, 2-3 ngƠy/tu n, 1 l n/tu n, ít h n 1 l n/tu n, không bao gi ”; “L n cu i
16

c chia s mi n phí t i website CANHGIACDUOC.ORG.VN

M t s công c th

ng đ

Trung tâm DI & ADR Qu c gia - Tài li u đ

Ph n nƠy th