Giáo án Ngữ văn 8 bài 2: Trong lòng mẹ

Tuần 2 Tiết 5

Trong lòng mẹ
-Nguyên HồngA-MỤC TIÊU CẦN ĐẠT:

1.Kiến thức: Giúp hs hiểu được tình cảnh đáng thương và nỗi đau tinh thần của
nhân vật chú bé Hồng, cảm nhận được tình thương yêu mãnh liệt của chú đối với
mẹ. Bước đầu tiên hiểu được văn xuôi hồi kí và đặc sắc của thể văn này qua ngòi
bút Nguyên Hồng thấm đượm chất trữ tình, lời văn tự truyện chân thành, giàu sức
truyền cảm
2.Rèn luyện kĩ năng cảm thụ, phân tích những đoạn văn xuôi giàu chất trữ tình,
giàu cảm xúc mạnh mẽ.
3.Thái độ: Gd tình cảm yêu kính, biết ơn cha mẹ, nguồn tình cảm, chỗ dựa tinh
thần lớn lao, vững chắnc của những đứa con.
B- CHUẨN BỊ CỦA THẦY VÀ TRÒ:

1. Thầy: Sgk, giáo án, thiết kế ngữ văn 8
2. Trò: Vở ghi, sgk, soạn bài theo câu hỏi sgk
C- TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC:

Hoạt động 1: Ổn định tổ chức
Hoạt động 2: KT sự chuẩn bị của học sinh:
? Thế nào là chủ đề của văn bản, tính thống nhất về chủ đề của văn bản? Làm thế
nào để đảm bảo tính thống nhất về chủ đề của văn bản?
Hoạt động 3:Tổ chức dạy - học bài mới:
*Giới thiệu bài:
Mỗi chúng ta, ai mà chẳng có một tuổi thơ, một thời thơ ấu: tuổi thơ cay đắng,
tuổi thơ ngọt ngào, tuổi thơ dữ dội, tuổi thơ êm đềm,…Tuổi thơ, thời thơ ấu ấy trôi
qua và không bao giờ trở lại. “Những ngày thơ ấu” của Nguyên Hồng đã được kể,
tả, nhớ lại với những “rung động cực điểm của một linh hồn thơ dại” (Thạch Lam)
mà thấm đẫm tình yêu- tình yêu đối với mẹ.

Hoạt động của thầy và trò
Yêu cầu cần đạt
? Tóm tắt tiểu sử tgiả?
I-Đọc và tìm hiểu chung:
1.Tác giả:(1918- 1982)
-Tên thật: Nguyễn Nguyên Hồng, quê ở Nam Định
-Trước CM ông chủ yếu sống ở thành phố Hải
Phòng trong một xóm lao động nghèo
-Ngòi bút của ông hướng về những người lao động
cùng khổ, gần gũi mà ông thương yêu thắm thiết
-Gv hd hs đọc: Chậm rãi, tình 2. Đọc và tìm hiểu chú thích:
cảm, chú ý các đoạn đối thoại -Đọc:


?Nêu những hiểu biết của em
về tác phẩm “Những ngày thơ
ấu”?
?Vị trí đoạn trích học?
?Cấu trúc của đoạn trích học?
Nêu nd từng phần?

? Đọc và kể lại cuộc gặp gỡ
và đối thoại giữa bà cô và chú
bé Hồng?
?Tâm địa của bà cô được diễn
tả theo trình tự ntn?
?Nhân vật bà cô được mtả ntn
qua đoạn văn đầu?
?Bà cô là người chủ động hay
bị động trong cuộc gặp gỡ với

chú bé Hồng? Trong cuộc gặp
gỡ này, tính cách của bà cô
được bộc lộ ntn, qua những
chi tiết nào?
?Hồng có nnhận ra điều đó
không?
-Biết được những “rắp tâm
tanh bẩn” của bà cô, Hồng đã
ứng phó thông minh: cúi đầu
không đáp, trả lời “Không,
cuối năm thế nào mợ cháu
cũng về”… những tưởng cuộc
đối thoại đã kết thúc
?Nhưng bà cô có buông tha

-Chú thích: 5, 8, 12, 13, 14, 17 Sgk
3.Tác phẩm:
-Đạt giải thưởng HCM về văn học nghệ thuật năm
1938
- “Những ngày thơ ấu” là tập hồi kí viết về quãng
tuổi thơ cay đắng của Nguyên Hồng
-Đoạn trích học thuộc chương IV của tác phẩm
(1938)
-Cấu trúc: 2 phần:
+Phần 1: Từ đầu-> “…người ta hỏi đến chứ?”:
cuộc đối thoại giữa bà cô cay độc và chú bé Hồng;
ý nghĩ, cảm xúc của chú về người mẹ bất hạnh
+Phần 2: Còn lại: Cuộc gặp gỡ bất ngờ với mẹ và
cảm giác sung sướng cực điểm của chú bé Hồng
II-Phân tích:

1.Nhân vật bà cô (qua cái nhìn và tâm trạng của
Hồng)
-Tâm địa của bà cô hiện ra theo trình tự các bước
càng lộ rõ:
*Bước 1: “Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười
hỏi: “Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hóa chơi
với mẹ mày không?”
-Hoàn cảnh nhân vật bà cô xuất hiện trong cuọc
gặp gỡ đối thoại với Hồng là chủ động
-Cử chỉ “cười hỏi” không chút tình cảm
- “Cười rất kịch”: dối trá như đóng kịch
(hoàn cảnh của Hồng lúc này rất đáng thương: bố
mới chết, mẹ lại bỏ nhà đi tha hương cầu thực…lẽ
ra bà cô phải có thái độ cảm thông, chia sẻ nhưng
đằng này lại “cười hỏi”)
-Hồng vốn nhạy cảm và nặng tình yêu thương quý
mến mẹ -> Em nhận ra ý nghĩ cay độc trong giọng
nói và nụ cười của cô -> Cúi đầu không đáp
*Bước 2:
Bà cô lại hỏi luôn, mắt long lanh nhìn cháu chằm
chặp: “Sao lại không vào…đâu”
->Người cô cứ muốn kéo đứa cháu đáng thương
vào một trò chơi độc ác đã được dàn tính
-Khi chú bé đã cúi đầu, khóe mắt cay cay, bà vẫn
tiếp tục tấn công: Cử chỉ: vỗ vai cười nói: “Mày


không? Bà đã hỏi gì? Nét mặt
và thái độ thay đổi ra sao? Chi
tiết đó chứng tỏ điều gì? Hãy

phân tích?
?Khi chú bé phẫn uất, nức nở,
nước mắt ròng ròng, cuộc đối
thoại diễn ra ntn?

dại quá…chứ”
=>Giả dối, độc ác, sự châm chọc, nhục mạ không
gì cay đắng bằng khi vết thương lòng do chinhý
người cô của mình săm soi, hành hạ
*Bước 3:
Đối lập tâm trạng đau đớn, xót xa như bị gai cào,
muối xát >< sự vô cảm, sắc lạnh đến ghê sợ
-Lời nói: Cô tôi vẫn tươi cười kể các chuyện cho
tôi nghe
-Cử chỉ:
. Đổi giọng, vỗ vào vai, nhìn vào mặt nghiêm
nghị
.Hạ giọng tỏ vẻ ngậm ngùi thương xót
=> Bản chất giả dối thâm hiểm

?Qua đó em có nhận xét gì về
bản chất của nhân vật bà cô?
?Tgiả đã sử dụng nghệ thuật
NT: Kịch tính, tăng cấp
gì khi XD cuộc đối thoại?
?Bà cô đại diện cho lớp người -Nhân vật là người lạnh lùng, độc ác, thâm hiểm
nào trong XH?
-Ý nghĩa tố cáo hạng người sống tàn nhẫn, khô
héo cả tình máu mủ ruột rà
-Bà cô đại diện cho những hủ tục của XH

TDPKVN giai đoạn 1930-1945
Hoạt động 4:Củng cố:
-Phân tích hình ảnh bà cô qua cuộc đối thoại với chú bé Hồng?
-Tóm tắt đoạn trích
Hoạt động 5: HDVN:
-Học bài theo phần củng cố
-Soạn phần còn lại
---------------------------------------------------------------------------------------


Tuần 2 Tiết 6

Trong lòng mẹ
-Nguyên HồngA-MỤC TIÊU CẦN ĐẠT:

1.Kiến thức: Tiếp tục giúp hs hiểu được tình cảnh đáng thương và nỗi đau tinh
thần của nhân vật chú bé Hồng, cảm nhận được tình thương yêu mãnh liệt của chú
đối với mẹ. Bước đầu tiên hiểu được văn xuôi hồi kí và đặc sắc của thể văn này
qua ngòi bút Nguyên Hồng thấm đượm chất trữ tình, lời văn tự truyện chân thành,
giàu sức truyền cảm
2.Rèn luyện kĩ năng cảm thụ, phân tích những đoạn văn xuôi giàu chất trữ tình,
giàu cảm xúc mạnh mẽ.
3.Thái độ: Gd lòng biết ơn và yêu thương sâu sắc công ơn sinh thành
B- CHUẨN BỊ:

1. Thầy: Sgk, giáo án, thiết kế ngữ văn 8
2. Trò: Vở ghi, sgk, soạn bài theo câu hỏi sgk
C- TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC:

Hoạt động 1: Ổn định tổ chức

Hoạt động 2: Kiểm tra sự chuẩn bị của hs:
?Phân tích hình ảnh bà cô qua cuộc đối thoại với chú bé Hồng?
Hoạt động 3: Tổ chức dạy - học bài mới:
*Giới thiệu bài:
Tiết trước chúng ta đã tìm hiểu nhân vật bà cô quái ác qua cuộc gặp gỡ như trò đùa
độc ác do chính bà dàn dựng. Vậy, tâm trạng của chú bé Hồng ra sao? Tình cảm
của chú đối với mẹ ntn? Đó chính là nd của tiết học.
Hoạt động của thầy và trò
Yêu cầu cần đạt
II-Phân tích( tiếp)
2.Nhân vật bé Hồng với những rung động cực
điểm của một linh hồn trẻ dại:
?Hoàn cảnh sống hiện tại của
*Hoàn cảnh: Đáng thương:
bé Hồng ntn?
-Bố chơi bời nghiện ngập, mất sớm
-Mẹ phải xa con nhỏ đi tha hương cầu thực gần
một năm không có tin tức gì
-Gọi hs đọc 4 câu đầu
*Tâm trạng của bé Hồng qua cuộc đối thoại với
?Diễn biến tâm trạng của bé
bà cô:
Hồng khi lần lượt nghe những
-Diễn biến tâm trạng rất hồn nhiên, tự nhiên, kì
câu hỏi và trước thái độ, cử chỉ lạ nhưng cũng rất hợp lí, hợp tình.
của bà cô ntn?
Tâm trạng ấy được thể hiện qua 3 giai đoạn nhỏ:


?vì sao trước câu hỏi lần đầu

của bà cô, Hồng toan trả lời là
“có” nhưng rồi lại “cúi đầu
không đáp”?
?Hồng còn thấy gì ở bà cô và
em đã ứng xử ntn?

+Bước 1:
-Nghe cô hỏi lần 1-> Kí ức sống lại hình ảnh về
vẻ mặt rầu rầu và sự hiền từ ở mẹ-> Em rất muốn
gần mẹ nhưng em nhận ra sự giả dối của bà cô->
“cúi đầu không đáp” ->Từ chối dứt khoát
“Không, cháu không đi, cuối năm thế nào mợ
cháu cũng về”: phản ứng thông minh xuất phát từ
sự nhạy cảm và lòng tin yêu mẹ, nhận ra ý nghĩ
cay độc của bà cô
?Trước những câu hỏi , lời
*Bước 2:
khuyên như xát muối vào lòng, -Lòng bé Hồng càng thắt lại vì đau đớn, tủi nhục,
nnhư châm nnhư chích mà chứa xúc động vì thương mẹ-> khóe mắt em cay cay
đầy sự mai mỉa sâu cay thì tâm
trạng Hồng ra sao?
?Chi tiết “Hồng cười dài trong -Chi tiết “Hồng cười dài trong tiếng khóc” thể
tiếng khóc” có ý nghĩa gì?
hiện phong cách viết văn của Nguyên Hồng vì nó
thể hiện một cách nồng nhiệt và mạnh mẽ cường
độ, trường độ của cảm xúc, tâm trạng nhân vật
=> Hồng nhỏ bé, yếu ớt mà kiên cường, tự hào
đấu tranh, tin yêu người mẹ của mình nên chọn
cách “cười dài trong tiếng khóc”
? Đoạn văn “Cô tôi chưa nói

+Bước 3:
dứt câu…mới thôi” thể hiện
-Nỗi uất hận càng nặng, càng sâu…-> Bật thành
điều gì ở tâm trạng của bé
những so sánh liên tiếp + Động từ mạnh -> Tâm
Hồng?
trạng đau đớn, phẫn uất đến cực điểm
*Tâm trạng của bé Hồng khi gặp mẹ:
-Gọi hs đọc: “Chiều hôm đó… -Gọi: “Mợ ơi! Mợ ơi”cuống quýt, mừng tủi, xót
sa mạc”
xa, đau đớn và hi vọng-> Sự khát khao tình mẹ,
?Khi thoáng nhìn thấy một
gặp mẹ đang cháy sôi
người giống mẹ, Hồng có tâm
trạng gì?Vì sao?
NT : so sánh: 1 giả định + 1 so sánh
?Cái hay và hấp dẫn ở đoạn văn -Khi gặp mẹ, chú “thở hồng hộc, trán đẫm mồ
là nghệ thuật gì?
hôi” chạy ríu cả chân -> hồi hộp, sung sướng khi
?Khi gặp mẹ, Hồng có tâm
được mẹ kéo tay xoa đầu -> òa khóc nức nở->
trạng ntn? Tìm những chi tiết
bao sầu khổ bị dồn nén, vỡ òa. Hồng cảm thấy
chứng tỏ điều đó?
ngây ngất, sung sướng vô bờ khi được nằm trong
?Thái độ của Hồng khi được
lòng mẹ
mẹ chăm sóc?
-Tôi ngồi trên đệm xe…lạ thường…không nhớ là
?Hãy phân tích những chi tiết,

mẹ đã hỏi những gì (đó là những giây phút hiếm
hình ảnh khi Hồng gặp mẹ để
hoi, đẹp đẽ nhất của con người…TKNV8T36)


thấy được khả năng mtả tâm lí
nhân vật tinh tế của tgiả?
?Qua việc phân tích trên em
thấy Hồng là một chú bé ntn?
?Nghệ thuật đặc sắc cuẩ
chương hồi kí?
?Em hiểu thế nào là hồi kí?
?ND ý nghĩa chính của văn
bản?

=>Hồng là một chú bé giàu tình cảm (tình yêu
thương mẹ), giàu lòng tự trọng
III-Tổng kết:
1.NT:
-Hồi kí: ghi lại, tự thuật lại chuyện xảy ra mà
mình chứng kiến
-Tập hồi kí + mtả + so sánh với cảm xúc trữ tình
sôi nổi, tha thiết
2.Nd: -Truyện giàu chất thơ như một bản tình ca
ca ngợi tình mẫu tử trong sáng, thiêng liêng
*Ghi nhớ: Sgk

Hoạt động 4: Củng cố:
-Viết một đoạn văn ghi lại những ấn tượng, cảm nhận rõ nhất, nổi bật nhất của bản
thân về người mẹ của mình?

-Nêu cảm nhận của em về nhân vật bé Hồng qua đoạn trích?
Hoạt động 5: HDVN:
-Tóm tắt đoạn trích, học bài
-Chuẩn bị bài “Trường từ vựng”
--------------------------------------------------