Giáo án Ngữ văn 8 bài 2: Trong lòng mẹ

GIÁO ÁN NGỮ VĂN 8
TUẦN 2 - TIẾT 5 – 6: VĂN BẢN: TRONG LÒNG MẸ
(Trích Những ngày thơ ấu)
- Nguyên HồngI. Mục tiêu cần đạt
Giúp học sinh:
- Hiểu được tình cảm đáng thương và nỗi đau tinh thần của nhân vật bá Hồng, cảm nhận
được tình yêu thương mãnh liệt của bé Hồng đối với mẹ.
- Bước đầu hiểu được khái niệm văn hồi kí và đặc sắc của thể văn này qua ngòi bút đậm
chất trữ tình, giàu sức truyền cảm của nhà văn Nguyên Hồng
II. Chuẩn bị
- Giáo viên: tập truyện Những ngày thơ ấu, trang minh hoạ trích đoạn Trong lòng mẹ
soạn bài
- Học sinh: Soạn bài
III. Tiến trình dạy học
1. Kiểm tra bài cũ: Nêu chủ đềvà những đặc sắc nghệ thuật của VB “ Tôi đi họ”c?
2. Bài mới:
Trong làng văn học Việt nam, Nguyên Hồng là một trong những nhà văn

có thời thơ ấu đầy cay
đắng và đau khổ. Những kỉ niệm tuổi thơ của NH đã được ông ghi lại trong tập hồi kí Những ngày thơ ấu.

HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ

NỘI DUNG BÀI HỌC
I. Giới thiệu chung
1. Tác giả- Tác phẩm

Giới thiệu vài nét về tác giả?

* Tác giả(1918- 1982)

Trước CM ông sống ở một xóm lao động
nghèo ở Hải Phòng. Ngay từ tác phẩm
đầu tay, ông đã viết về những người LĐ

- Quê: Nam Định
- Là nhà văn lớn của VHHĐVN
- Thời thơ ấu: trải qua nhiều cay đắng,


nghèo khổ gần gũi một cách chân thực và đau khổ. Đó chính là nguồn cảm hứng
xúc động với một tình yêu thương thắm
trong các sáng tác của ông
thiết. Ông đã để lại một sự nghiệp sáng
tác đồ sộ, có giá trị với các tác phẩm tiêu
biểu như: Bỉ vỏ, Những ngày thơ ấu,
Trời xanh…
* Tác phẩm
Giới thiệu vài nét về xuất xứ của VB?
T/Pđăng báo năm 1938, in thành sách lần
đầu năm 1940

- Những ngày thơ ấu là tập hồi kí tự
truyện gồm 9 chương, viết về tuổi thơ cay
đắng của chính NH
- Đoạn trích “Trong lòng mẹ” là chương
IV của tập hồi kí

Em biết gì về thể loại này?

- Thể loại: hồi kí tự truyện

Hồi kí là một thể văn được dùng để ghi
lại những chuyện có thật xảy ra trong
cuộc đời một con người cụ thể, thường là
của chính người viết. Hồi kí thường được
những người nổi tiếng viết vào những
năm cuối đời của tác giả
Yêu cầu HS giải nghĩa các từ: Đoạn
tang,

2. Chú thích

cổ tục, ảo ảnh…
Các từ khác quan sát SGK
3. Bố cục
Truyện được kể ở ngôi thứ mấy? Kể
theo trình tự nào? Trong truyện có
những NV nào? Ai là NV chính?
Kể ở ngôi thứ nhất theo dòng hồi tưởng
của tác giả


VB có thể chia làm mấy phần?

- Đoạn 1: Từ đầu-> người ta hỏi chứ

So sánh cách kể của VB này với VB
“Tôi đi học”?

ND: Cuộc trò chuyện với bà cô

- Giống nhau: Kể, tả theo trình tự thời
gian trong hồi tưởng, nhớ lại những kỉ
niệm tuổi thơ, kể, tả kết hợp biểu cảm

ND: Cuộc gặp gỡ giữa hai mẹ con bé
Hồng

- Đoạn 2: Còn lại

- Khác nhau:
+ VB “Tôi đi học” được kể liền mạch
trong một khoảng thời gian ngắn, không
ngắt quãng: buổi sáng đầu tiên đến
trường
+ VB “Trong lòng mẹ”:Chuyện không
thật liền mạch, có một gạch nối thời gian
ngắt quãng, vài ngày không gặp mẹ.

GV hướng dẫn: giọng chậm, tình cảm;
chú ý các từ ngữ, hình ảnh thể hiện cảm
xúc thay đổi của nhân vật
GV đọc mẫu một đoạn-> Hs đọc tiếp
Nhân vật bà cô xuất hiện trong hoàn
cảnh thời gian, không gian nào?
* Hoàn cảnh xuất hiện:
- Gần đến ngày giỗ đầu bố Hồng, mẹ
Hồng vẫn chưa về, nghe tin đồn về mẹ
Hồng
- Chủ động tạo ra cuộc gặp gỡ và đối

thoại với bé Hồng để nhằm mục đích
riêng

II. Tìm hiểu văn bản
1. Đọc

2. Tìm hiểu văn bản


Trong hoàn cảnh đó người cô đã chủ
động làm gì? Nhằm mục đích ntn?
a. Cuộc đối thoại giữa bà cô và bé Hồng
Cuộc đối thoại đó diễn ra ntn?
Nụ cười có vẻ quan tâm, thương cháu, lại
đánh vào tính thích mới lạ, thích đi xa
của cháu. Khuôn mặt bà cô khi đó rất
giống người đóng kịch trên sân khấu,
nghĩa là rất giả dối
Bé Hồng đã cảm nhận được những gì
trong lời nói đó và đã đáp lại lời nói đó
ntn?
Bằng sự nhạy cảm, thông minh, Hồng đã
nhận ra điều đó: “Vì tôi biết rõ….đồng
quà”
Sau lời từ chối của bé Hồng bà cô lại
hỏi gì?
Lời nói, cử chỉ của bà càng chứng tỏ sự
giả dối. Bà ta vẫn tiếp tục trêu cháu, lôi
cháu vào trò chơi tai quái của mình
Lúc này H có biểu hiện gì?

Lòng H thắt lại vì đau đớn, vì tủi nhục, vì
thương mẹ, thương thân
Sau khi nhận thấy thái độ của Hồng
như vậy, bà cô đã có lời nói và hành
động ntn? Mục đích là gì?
Lúc này bà cô quay sang an ủi, khích lệ,
tỏ ra rộng lượng muốn giúp đỡ cháu
nhưng hai tiếng “em bé” lại ngân dài ra


thật ngọt. Rõ ràng bà cô đã có sự săm soi,
độc địa, cứ hành hạ, nhục mạ đứa trẻ
Lần này tâm trạng, biểu hiện của Hồng
có sự thay đổi ntn?
Xúc động ngày càng tích tụ, càng dâng
trào, dường như không thể kìm nén nổi H
cười dài trong tiếng khóc.

Bà cô
- Cười hỏi:
“Mày có muốn
vào Thanh Hoá
với mẹ mày
không”

“Nhưng không phải vì thấy mẹ tôi chưa
đoạn tang thầy…”

Sau câu hỏi lại của bé Hồng, cuộc thoại
diễn ra ntn?

Điều đó chứng tỏ bản chất gì của bà cô?
Lạnh lùng, vô cảm
Diễn biến tâm trạng của H ntn? H có
suy nghĩ gì?
Câu văn đó sử dụng BPNT gì? có tác
dụng ntn?
So sánh, điệp từ, phương thức diễn đạt
đầy biểu cảm đã bộc lộ trực tiếp và gợi
cảm tâm hồn đau đớn của bé Hồng
Qua cuộc đối thoại giữa bà cô và bé H
Chúng ta hiểu được điều gì trong trạng
thái tâm hồn của bé H?

- Rớt nước mắt,
nhận ra những ý
nghĩa cay độc
trong giọng nói
và trên nét mặt
rất kịch của cô
-> cúi đầu không
đáp, sau đó cười
và từ chối

Chi tiết cười dài trong tiếng khóc có ý
nghĩa gì? Hãy phân tích?
Đây là một trong những câu văn thể hiện
phong cách viết rất NH. Bởi nó thể hiện
một cách nồng nhiệt, mạnh mẽ cường độ,
trường độ của cảm xúc, tâm trạng của
nhân vật.

Bé Hồng

- Ngọt ngào hỏi:
“Sao lại không
vào? Mợ mày
phát tài lắm…”

- Im lặng cúi
đầu, lòng thắt lại,
khoé mắt cay cay

- Mắt long lanh
nhìn Hồng chằm
chặp
- Vỗ vai, cười
nói:
“Mày dại
quá…”
Cố ý ngân dài
hai chữ “em bé”

- Nước mắt ròng
ròng, hai tiếng
“em bé” xoáy
chặt lấy tâm can,
cười dài trong
tiếng khóc

->

Vì sao em nhận ra điều đó?
Qua thái độ biểu hiện trong cuộc trò
truyện với bé Hồng em có thể khái quát
ntn về tính cách của bà cô?
Nhận xét về tính cách của bà cô và bé
H?

NT: tương phản, so sánh, biểu cảm trực
tiếp và gián tiếp, miêu tả diễn biến tâm lí
nhân vật tinh tế, nhạy cảm.
b. Bé Hồng trong cuộc gặp gỡ với mẹ

Bà cô: hẹp hòi, tàn nhẫn
Bé H: trong sáng, giàu tình yêu thương
Trong cuộc thoại này tác giả sử dụng
những BPNT gì?
Mẹ Hồng trở về vào thời điểm nào?
- Về một mình, mang theo nhiều quà
bánh
- Cầm nón vẫy, xoa đầu lấy vạt áo thấm
nước mắt cho con
Cuộc gặp gỡ được kể qua những chi
tiết? Cho biết tác giả sử dụng BPNT gì?
Có tác dụng ntn?

- Đuổi theo, gọi bối rối: “Mợ ơi!...”
- Suy nghĩ: “và cái lầm…sa mạc”
-> sử dụng hình ảnh so sánh mới mẻđể

diễn tả khát khao cháy bỏng được gặp mẹ
- Thở hồng hộc, trán đẫm mồ hôi, chân ríu
lại, khóc nức nở
- Nhận ra mẹ vẫn đẹp
- Đùi áp vào đùi mẹ, đầu ngả vào cánh tay
mẹ, cảm giác ấm áp mơn man khắp da thịt

Tiếng gọi của H cuống quýt, xót xa, đau
đớn nhưng đầy hy vọng. Cái hay và hập
dẫn ở đây là NH đã tự đặt ra những giả
thiết để cực tả tâm trạng thất vọng cùng
cực thành tuyệt vọng tột cùng

- Cảm nhận được hơi thở thơm tho của
mẹ. Đó là một cảm giác hồi hộp, hạnh
phúc cực độ được cảm nhận bằng tất cả
các giác quan

Đặc biệt là khứu giác. Đó là những giây
phút thần tiên hạnh phúc hiếm hoi nhất,
đẹp nhất Trong lòng mẹ là trong niềm
hạnh phúc dạt dào, tất cả những phiền
muộn, đau khổ trước đó đã được tình yêu
thương lấp đầy

=> Giàu tình yêu thương, sự kính trọng và
niềm tin mãnh liệt với người mẹ


Qua đây tha thấy bé H là người ntn?

Em thấy mẹ H là người ntn?

- NT: lời văn đậm chất trữ tình, miêu tả
tinh tế diễn biến tâm lí nhân vật

III. Tổng kết và luyện tập
Hiện ra cụ thể, sinh động, hết sức gần
gũi, tươi tắn vô cùng. Hoàn toàn khác với 1. Tổng kết
những lời nói của bà cô
* Nội dung
Em có nhận xét về ngôn ngữ được sử
Kể lại một cách chân thực những cay
dụng trong đoạn văn này?
đắng tủi nhục cùng tình yêu thương cháy
bỏng của H với mẹ
* Nghệ thuật
Truyện kể về nội dung gì? Có những
đặc sắc nghệ thuật nào?

- Hình ảnh so sánh mới mẻ, độc đáo
- Kết hợp TS - MT- BC
- Lời văn đậm chất trữ tình, miêu tả tinh
tế diễn biến tâm lí nhân vật
2. Luyện tập

Viết một đoạn văn ghi lại những ấn tượng
sâu đậm nhất của bản thân về người mẹ
của mình
IV. Củng cố và hướng dẫn về nhà
1. Củng cố

- Nắm được nội dung- nghệ thuật của VB
2. Hướng dẫn về nhà
- Phân tích diễn biến tâm lí của nhân vật bé H trong cuộc gặp gỡ với mẹ
- Chuẩn bị bài: Trường từ vựng