Giáo án Ngữ văn 10 tuần 21 bài: Khái quát lịch sử tiếng Việt

Trường THPT Xuân Tô

Giáo án 10

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 10
Tên bài: Khái quát lịch sử tiếng Việt.
I. Mục đích yêu cầu
- Kiến thức
+ HS nắm được một cách khái quát về nguồn gốc, các mối quan hệ họ hàng, quan
hệ tiếp xúc, tiến trình phát triển của tiếng Việt và hệ thống chữ viết của tiếng Việt.
+ Thấy rõ lịch sử phát triển của tiếng Việt gắn bó với lịch sử phát triển của đất
nước, của dân tộc.
- Kĩ năng, kĩ xảo cơ bản: Rèn luyện các kĩ năng sử dụng tiếng Việt
- Tư tưởng: Bồi dưỡng tình cảm quý trọng và giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt.
II. Phương pháp, phương tiện
- Phương pháp: Phân tích, gợi mở, tích hợp với các bộ môn khác (lịch sử, địa lí,
hóa học…), nêu vấn đề, thảo luận nhóm…
- Phương tiện: Giáo án, sách giáo khoa, sách giáo viên, bảng phụ.
III. Tiến trình
1. Kiểm tra bài cũ (4 phút)
Giải thích câu “hiền tài là nguyên khí của quốc gia”. Ý nghĩa, tác dụng của việc
khắc bia ghi tên tiến sĩ?
Trang 1


Trường THPT Xuân Tô

Giáo án 10

2. Vào bài mới (1 phút)
GV tạo một đối thoại ngắn và hỏi HS khác: Cô và bạn vừa giao tiếp với nhau

bằng tiếng gì? Em hiểu thế nào là tiếng Việt? (HS trả lời)
Tiếng Việt là tiếng nói của dân tộc Việt - dân tộc chiếm đại đa số trong cộng đồng
các dân tộc Việt Nam. Hằng ngày chúng ta nói và viết tiếng Việt nhưng có bao giờ
các em thắc mắc: Tiếng Việt có từ bao giờ, quá trình hình thành và phát triển như thế
nào? Bài học hôm nay sẽ giải đáp thắc mắc đó.

Thời
gian

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt

Hoạt động 1: GV hướng dẫn HS KHÁI QUÁT LỊCH SỬ TIẾNG
tìm hiểu Lịch sử phát triển của VIỆT
tiếng Việt

I. Lịch sử phát triển của tiếng

GV: Giới thiệu về tiếng Việt và điểm Việt
qua 5 thời kì phát triển.

25
phút

GV: Em hiểu thế nào về nguồn gốc
của tiếng Việt? TV có quan hệ họ

1. TV trong thời kì dựng nước

hàng, quan hệ tiếp xúc với những
a. Nguồn gốc TV

ngôn ngữ nào?

- TV có nguồn gốc bản địa.
Trang 2


Trường THPT Xuân Tô

Giáo án 10

HS: Trả lời.

- TV thuộc họ Nam Á, dòng Môn-

GV: Chốt lại ý, treo Sơ đồ hình cây Khmer, nhánh Việt Mường.
(giải thích) và bảng phụ 2.

b. Quan hệ họ hàng của TV
- Quan hệ họ hàng với tiếng
Mường, tiếng Khmer,…
- Quan hệ tiếp xúc với tiếng Thái,

Với 4 thời kì còn lại, GV chia lớp

tiếng Hán,…

thành 4 nhóm, yêu cầu HS thảo luận 4

vấn đề trong 5 phút trên tinh thần HS
đã chuẩn bị bài ở nhà. (GV treo bảng
phụ 1 có 4 câu hỏi).
HS: Thảo luận.

2. TV trong thời kì Bắc thuộc và

Nhóm 1: Sự phát triển của TV trong chống Bắc thuộc
thời kì Bắc thuộc và chống Bắc thuộc
có đặc điểm gì đáng lưu ý?

- Vẫn phát triển trong mối quan hệ
với các ngôn ngữ thuộc họ Nam Á.

GV: Gọi HS khác bổ sung và nhận
xét. Sau đó GV chốt lại vấn đề.

- Chính sách đồng hoá của pk
phương Bắc -> TV bị chèn ép

Lưu ý HS: Tiếng Việt và tiếng Hán nhưng TV vẫn được bảo tồn và
chỉ là sự tương đồng ngôn ngữ về mặt
Trang 3


Trường THPT Xuân Tô

Giáo án 10

loại hình chứ không có quan hệ họ phát triển.

hàng.

- Việt hoá nhiều từ ngữ Hán -> TV

GV: Có thể nêu một số ví dụ Viêt ngày càng phong phú.
hoá.
3. TV dưới thời kì độc lập tự chủ
Nhóm 2: Sự phát triển của TV thời kì - Nho học được đề cao và giữ vị trí
phong kiến độc lập tự chủ có điểm gì độc tôn.
đặc sắc?

- Dựa vào tiếng Hán, người Việt

GV: Gọi HS khác bổ sung và nhận sáng tạo ra chữ Nôm, tạo điều kiện
xét. Sau đó GV chốt lại vấn đề.

cho văn học Nôm phát triển và đạt

Em có thể nêu tên vài tác giả hoặc tác nhiều thành tựu.
phẩm viết bằng chữ Nôm mà em biết? Ví dụ: Truyện Kiều (Nguyễn Du),
HS: Trả lời.

Bản dịch Chinh phụ ngâm (Đoàn
Thị Điểm)..

Nhóm 3: Sự phát triển của TV trong 4. TV trong thời kì Pháp thuộc
thời kì Pháp thuộc có gì khác trước?

- Tiếng Pháp chiếm vị trí độc tôn,

GV: Gọi HS khác bổ sung và nhận đẩy tiếng Việt và tiếng Hán xuống
xét. Sau đó GV chốt lại vấn đề.
Trang 4

vị trí thứ yếu.


Trường THPT Xuân Tô

Giáo án 10

GV: Yêu cầu HS lấy ví dụ về thuật - Chữ quốc ngữ ra đời.
ngữ vay mượn.

- Xuất hiện thuật ngữ khoa học vay
mượn của tiếng Hán và tiếng Pháp.
Ví dụ: Tiếng Hán: đạo hàm, tích
phân, chính trị, kinh tế… Tiếng
Pháp: a-xít, ba-zơ, các-bo-níc…

Nhóm 4: Các cách xây dựng thuật
ngữ trong TV? Vị trí của TV?
GV: Gọi HS khác bổ sung và nhận
xét. Sau đó GV chốt lại vấn đề.

5. TV từ sau CMT8 đến nay
- Hệ thống thuật ngữ dần được
chuẩn hoá.
- TV giành được vị trí chính thống
trên mọi lĩnh vực, đảm đương vai

trò ngôn ngữ quốc gia.

GV: Chốt lại và hướng HS đến việc
trân trọng, giữ gìn sự trong sáng của
Trang 5


Trường THPT Xuân Tô

Giáo án 10

TV, không được dùng tùy tiện, lạm
dụng ngôn ngữ nước ngoài (bằng
cách dẫn ra các ví dụ về ngôn ngữ
mạng, ngôn ngữ học trò).
Gọi HS đọc phần ghi nhớ trong SGK
Ghi nhớ: SGK
HS: Đọc to, rõ phần Ghi nhớ.

Hoạt động 2: GV hướng dẫn HS II. Chữ viết của tiếng Việt
tìm hiểu Chữ viết của tiếng Việt
GV: Theo truyền thuyết và dã sử, - Theo truyền thuyết và dã sử, từ xa
người Việt cổ ta đã có chữ viết riêng xưa, người Việt cổ đã có chữ viết
chưa?

riêng như “đàn nòng nọc đang

HS: Trả lời.

bơi”.

- Chữ Nôm:

GV: Em hãy trình bày sơ lược các + Dựa vào chữ Hán người Việt
10

chữ viết của tiếng Việt?

sáng tạo ra chữ Nôm.

HS: Trả lời.

+ Là thành quả lớn của dân tộc.

phút

GV: Những ý phụ, GV cho HS gạch + Còn nhiều nhược điểm.
trong SGK.

- Chữ Quốc ngữ:
Trang 6


Trường THPT Xuân Tô

Giáo án 10

+ Du nhập vào Việt Nam khoảng
nửa đầu thế kỉ XVII do nhu cầu
truyền đạo của một số giáo sĩ
phương Tây, xây dựng dựa vào bộ

chữ cái La-tinh.
+ Thịnh hành vào cuối XIX đầu
XX ngày nay nó đã có một vị trí
GV: Theo em, chữ Quốc ngữ có xứng đáng.
những ưu và nhược điểm gì?
HS: Trả lời.

+ Có nhiều ưu điểm nhưng vẫn
tồn tại những nhược điểm.

Gọi HS đọc phần ghi nhớ trong SGK.
HS đọc và nhấn mạnh ý chính, ghi Ghi nhớ: SGK
vào tập.
GV: Hướng dẫn HS về nhà làm bài
2,3 phần Luyện tập trang 40 trong
SGK, riêng bài tập 1 tương đối khó
đối với HS nên GV chỉ cần nói sơ
lược nếu còn thời gian.
3. Cúng cố (3 phút)
Trang 7


Trường THPT Xuân Tô

Giáo án 10

Nguồn gốc của TV? Chúng ta cần làm gì để giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt?
4. Dặn dò (2 phút) (bảng phụ)
+ Học thuộc bài.
+ Làm bài 2,3 phần Luyện tập trang 40 trong SGK.

V. Rút kinh nghiệm
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………
Bảng phụ sử dụng trong bài giảng Khái quát lịch sử tiếng Việt
Bảng 1: Các câu hỏi yêu cầu HS thảo luận
Nhóm 1: Sự phát triển của TV trong thời kì Bắc thuộc và chống Bắc thuộc có đặc
điểm gì đáng lưu ý?
Nhóm 2: Sự phát triển của TV trong thời kì phong kiến độc lập tự chủ có điểm gì
đặc sắc?
Nhóm 3: Sự phát triển của TV trong thời kì Pháp thuộc có gì khác trước?
Nhóm 4: Các cách xây dựng thuật ngữ trong TV và vị trí của TV từ sau Cách
mạng tháng Tám đến nay?
Bảng 2:

Trang 8


Trường THPT Xuân Tô

Giáo án 10

Việt

Mường

Môn

Khmer

hai

hai

ba

pi

bốn

pon

pon

buon

tay

thay

day

tai

Bảng 3: Sơ đồ hình cây của Ngữ hệ Nam Phương do M, FERLUS xây dựng.

Trang 9