Giáo án Ngữ văn 11 tuần 21 bài: Luyện tập Thao tác lập luận bác bỏ

GVHD: Nguyễn Thị Phi
GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 11
THAO TÁC LẬP LUẬN BÁC BỎ
A. Mục tiêu bài học
Giúp học sinh:
-Hiểu được mục đích, yêu cầu của thao tác lập luận bác bỏ.
-Biết cách lập luận bác bỏ trong bài nghị luận.
B. Phương pháp giảng dạy
-Đọc sáng tạo
-Gợi mở
-Diễn dịch và quy nạp
-Hướng dẫn học sinh tự học
C. Phương tiện dạy học
-Giáo án giảng dạy (viết tay và powerpoint)
-SGV, SGK Ngữ Văn 11, tập 2, ban cơ bản, NXB: Giáo dục
-Giới thiệu giáo án Ngữ Văn 11, tập 2, ban cơ bản, NXB: Hà Nội
D. Tiến trình dạy học
- Kiểm tra bài cũ (3’)
 Bài thơ “Vội vàng” của Xuân Diệu được chia làm mấy đoạn? Nêu ý chính
của từng đoạn.

Trang 1


GVHD: Nguyễn Thị Phi
 Em có cảm nhận gì về tư tưởng của bài thơ “Vội vàng”? Tư tưởng đó
được biểu hiện qua những hình thức nghệ thuật nào?
- Bài học mới
+ Lời vào bài (2’)
Trong cuộc sống hàng ngày, trong công việc, trong bài văn nghị luận hay
trong nhiều tình huống giao tiếp khác, nhiều khi chúng ta phải đưa ra những ý

kiến, quan điểm của mình để phủ nhận những ý kiến thiếu chính xác . Để ý kiến
của chúng ta được thuyết phục, trước hết nó phải là ý kiến đúng, và phải tìm
cách lập luận bác bỏ ý kiến của người khác một cách khoa học . Hôm nay, Thầy
sẽ hướng dẫn cả lớp rèn luyện “Thao tác lập luận bác bỏ”.
Hoạt động của GV và HS

Nội dung bài học
I.Mục đích, yêu cầu của thao tác lập luận
bác bỏ (13’)

-GV: Yêu cầu 1 HS đọc bài, 1.Khái niệm “lập luận bác bỏ” (3’)
“phần I.”

-Bác bỏ: bác đi, gạt đi, không chấp nhận

Câu1. Theo em, thế nào là Lập luận bác bỏ: là cách thức đưa ra
“bác bỏ”? Từ đó, em hiểu thế
những lí lẽ, dẫn chứng khoa học của mình để
nào là “lập luận bác bỏ?”
phủ nhận ý kiến, quan điểm thiếu chính xác
-GV gợi ý: Giải thích nghĩa của của người khác. Từ đó, nêu ý kiến đúng của
từ

mình để thuyết phục người nghe.

-HS phát biểu
2.Mục đích của thao tác lập luận bác bỏ

Trang 2

GVHD: Nguyễn Thị Phi
-GV đưa ra tình huống: A- người (5’)
vượt đèn đỏ, khi tham gia giao -Dùng những lí lẽ, dẫn chứng đúng đắn, khoa
thông vào buổi sáng sớm. A cho học để chỉ rõ những sai lầm, thiếu khoa học
là mình không phạm luật vì sáng của một ý kiến, quan điểm nào đó; đồng thời
sớm nên ít có người đi đường, có bày tỏ và bênh vực ý kiến đúng đắn.
thể vượt đèn đỏ được.
- Em thử bác bỏ ý kiến của A?

Tác dụng: là thao tác quan trọng giúp cho
bài nghị luận thêm sâu sắc và giàu tính

Câu2. Bác bỏ một ý kiến, hay thuyết phục; là thao tác rất cần thiết trong
quan điểm của người khác cuộc sống.
nhằm mục đích gì? Nó có tác
dụng như thế nào khi viết một
bài văn nghị luận?
-HS thảo luận
-GV chốt ý và cho HS ghi bài

Câu3.Để bác bỏ thành công ý
kiến của người khác, chúng ta
cần nắm vững những yêu cầu
nào?
-GV gợi ý:
+Về phía người bị phản bác, em
cần nắm được điểm yếu gì ở họ?

3.Yêu cầu của thao tác lập luận bác bỏ (5’)

-Khi bác bỏ ý kiến người khác cần:
+Phát hiện những sai lầm của họ
+Đưa ra các lí lẽ và bằng chứng thuyết phục
với giọng điệu rứt khoát, tự tin.
+Tỏ thái độ khách quan, có chừng mực; phù
Trang 3


GVHD: Nguyễn Thị Phi
+Về phía người phản bác, theo hợp với hoàn cảnh và đối tượng tranh luận.
em cần phải đáp ứng những yêu
cầu nào?
-HS tranh luận
-GV khái quát lại vấn đề, và cho
HS ghi bài

-GV gợi ý cho HS 3 cách bác bỏ
thông thường

II.Cách bác bỏ (24’)

-GV cho HS đọc lần lượt 3 ví dụ 1. Các cách bác bỏ (5’)
và trả lời các câu hỏi SGK trang
-Có thể bác bỏ một luận điểm, luận cứ, lập
26:
luận bằng cách:
Câu 1. Luận điểm nào bị bác
+Nêu tác hại
bỏ?
+Chỉ ra nguyên nhân

-Bác bỏ bằng cách nào?
+Phân tích những khía cạnh sai lệch, thiếu
-Luận cứ nào được đưa ra để
chính xác của chúng.
bác bỏ?
Câu 2. Em thử phân tích các
cách thức bác bỏ?

Bài tập 1a.
1.Luận điểm bị bác bỏ là:
Trang 4


GVHD: Nguyễn Thị Phi
“Nguyễn Du là một con bệnh 2. Bài tập thực hành (19’)
thần kinh”.

-Bài tập 1- trang 24 SGK Ngữ Văn 11, tập 2,

2.Bác bỏ bằng cách: Tác giả ban cơ bản
Đinh Gia Trinh đã phân tích -Bài tập 2- trang 26 SGK Ngữ Văn 11, tập 2,
những luận điểm sai lệch, thiếu ban cơ bản
chính xác, không có căn cứ

Bài tập 1a.

khoa học của Nguyễn Bách
Khoa.

1.Luận điểm bị bác bỏ là: “Nguyễn Du là

một con bệnh thần kinh”.

3. Luận cứ được đưa ra để bác
bỏ là:

2.Bác bỏ bằng cách: Tác giả Đinh Gia Trinh
đã phân tích những luận điểm sai lệch, thiếu

Luận cứ 1: Về di bút của
Nguyễn Du
-Mấy câu trích bài “Mạn hứng”,

chính xác, không có căn cứ khoa học của
Nguyễn Bách Khoa.
3. Luận cứ được đưa ra để bác bỏ là:

bài “U cư”, nhưng những câu đó
chỉ nói rằng Nguyễn Du mắc

Luận cứ 1: Về di bút của Nguyễn Du

bệnh thôi, chứ không nói là mắc Luận cứ 2: Căn cứ vào cái khiếu ảo giác
bệnh thần kinh.
Luận cứ 2: Căn cứ vào cái
khiếu ảo giác của Nguyễn Du

của Nguyễn Du
4. Cách diễn đạt trong thao tác lập luận
bác bỏ của tác giả?

-Thiết tưởng một người ban ngày -Phối hợp câu tường thuật, câu cảm thán,
trông thấy ma quỷ, ban đêm câu hỏi tu từ
trông thấy âm hồn, tất phải là -Sử dụng biện pháp so sánh với những thi sĩ
một người có bộ thần kinh rối có trí tưởng tượng như Nguyễn Du
Trang 5


GVHD: Nguyễn Thị Phi
loạn và khủng hoảng tới cực độ
và người ấy không tài nào có
được cái nghệ thuật minh mẫn
của kẻ tạo ra “Truyện Kiều”.
Bài tập 1b.
Bài tập 1b.

1.Luận điểm bị bác bỏ là: “Nhiều đồng bào

1.Luận điểm bị bác bỏ là: chúng ta, để biện minh việc từ bỏ tiếng mẹ
“Nhiều đồng bào chúng ta, để đẻ, đã than phiền rằng tiếng nước mình
biện minh việc từ bỏ tiếng mẹ nghèo nàn”.
đẻ, đã than phiền rằng tiếng
nước mình nghèo nàn”.
2.Bác bỏ bằng cách: Tác giả đã:
+Chỉ ra nguyên nhân do “sự

2.Bác bỏ bằng cách: Tác giả đã:
+Chỉ ra nguyên nhân do “sự bất tài của
con người”

 Luận cứ được đưa ra để bác bỏ

bất tài của con người”
+Phân tích những khía cạnh sai lệch, thiếu

 Luận cứ được đưa ra để bác

chính xác của “đồng bào”

bỏ là:

 Luận cứ được đưa ra để bác bỏ
-Phải quy lỗi cho sự nghèo nàn
của ngôn ngữ hay sự bất tài của
con người?
+Phân tích những khía cạnh
sai lệch, thiếu chính xác của
“đồng bào”

Trang 6


GVHD: Nguyễn Thị Phi

 Luận cứ được đưa ra để bác
bỏ là:
-Họ chỉ biết những từ thông dụng
của ngôn ngữ và còn nghèo
những từ An Nam hơn bất cứ
người phụ nữ và nông dân An
Nam nào.

-Ngôn ngữ của Nguyễn Du
nghèo hay giàu?
-Vì sao người An Nam có thể
dịch những tác phẩm của Trung
Quốc sang nước mình, mà lại
không thể viết những tác phẩm
tương tự.

Bài tập 1c.
1.Luận điểm bị bác bỏ là: “Tôi hút, tôi bị

Bài tập 1c.
1.Luận điểm bị bác bỏ là: “Tôi
hút, tôi bị bệnh, mặc tôi!”

bệnh, mặc tôi!”
2.Bác bỏ bằng cách: Tác giả đã: Phân tích
tác hại của việc hút thuốc lá và chỉ ra
nguyên nhân của nó

2.Bác bỏ bằng cách: Tác giả đã:
Phân tích tác hại của việc hút
thuốc lá và chỉ ra nguyên nhân
của nó
3. Luận cứ được đưa ra để bác

3. Luận cứ được đưa ra để bác bỏ là:
-Hút thuốc là quyền của anh, nhưng anh
không có quyền đầu độc những người ở gần
Trang 7

GVHD: Nguyễn Thị Phi
bỏ là:

anh.

-Hút thuốc là quyền của anh,
nhưng anh không có quyền đầu
độc những người ở gần anh.
-Có 3 luận chứng tiếp theo chứng
minh cho luận cứ (SGK trang
26)

Bài tập 2: Em thử phân tích
các cách thức bác bỏ?
-GV diễn giảng cho HS hiểu kĩ
hơn vấn đề.

III.Tổng kết (2’)
-Phần trọng tâm bài học: Cách thức lập luận

 Củng cố và dặn dò (1’)

bác bỏ

-Học thuộc phần: Ghi nhớ
-Tìm hiểu trước bài: “Tràng
giang” của Huy Cận và thử trả
lời các câu hỏi cuối sách giáo

khoa

Trang 8


GVHD: Nguyễn Thị Phi

Ý kiến của giáo viên hướng dẫn giảng dạy
……………………………………………
……………………………………………
……………………………………………

Trang 9