Quản lý nhà nước về hoạt động kinh doanh hộ gia đình trên địa bàn huyện núi thành, tỉnh quảng nam

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

LÊ THỊ BÔNG

QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ HOẠT ĐỘNG KINH
DOANH HỘ GIA ĐÌNH TRÊN ĐỊA BÀN
HUYỆN NÚI THÀNH, TỈNH QUẢNG NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ

Đà Nẵng - Năm 2019


VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

LÊ THỊ BÔNG

QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ HOẠT ĐỘNG KINH
DOANH HỘ GIA ĐÌNH TRÊN ĐỊA BÀN
HUYỆN NÚI THÀNH, TỈNH QUẢNG NAM

Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số

: 8340410

Người hướng dẫn khoa học:
PGS. TS. Nguyễn Đình Long

Đà Nẵng - Năm 2019


LỜI CAM ĐOAN
Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng
được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Lê Thị Bông


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC
ĐỐI VỚI HỘ KINH DOANH NÓI CHUNG VÀ KINH DOANH HỘ GIA
ĐÌNH NÓI RIÊNG .......................................................................................... 5
1.1. Khái quát về hộ kinh doanh nói chung và kinh doanh hộ gia đình nói riêng ......... 5
1.2. Khái niệm và đặc điểm quản lý nhà nước đối với kinh doanh hộ gia đình ...12
1.3. Vai trò của quản lý nhà nước đối với kinh doanh hộ gia đình ...............................16
1.4. Nội dung cơ bản của quản lý nhà nước đối với kinh doanh hộ gia đình ..............18
1.5. Những nhân tố tác động đến quản lý nhà nước đối với kinh doanh hộ gia đình .23
Kết luận Chương 1 .......................................................................................... 25
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI
VỚI KINH DOANH HỘ GIA ĐÌNH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN NÚI
THÀNH, TỈNH QUẢNG NAM ................................................................... 26
2.1. Tổng quan về huyện Núi Thành, tỉnh Quẩng Nam.................................................26
2.2. Quy định pháp luật hiện hành về quản lý nhà nước đối với hộ kinh doanh nói
chung và kinh doanh hộ gia đình nói riêng .....................................................................29
2.3. Thực trạng quản lý nhà nước đối với kinh doanh hộ gia đình trên địa bàn huyện

Núi Thành, tỉnh Quảng Nam ............................................................................................33
2.4. Đánh giá chung về công tác quản lý nhà nước đối với kinh doanh hộ gia đình
trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam ...........................................................49
CHƯƠNG 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN
LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG KINH DOANH HỘ GIA
ĐÌNH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN NÚI THÀNH, TỈNH QUẢNG NAM .. 58
3.1. Các căn cứ để xây dựng giải pháp hoàn thiện công tác quản lý nhà nước đối với
hoạt động kinh doanh hộ gia đình ....................................................................................58


3.2. Một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh
doanh hộ gia đình...............................................................................................................62
3.3. Một số kiến nghị đối với ủy ban nhân dân huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam.69
KẾT LUẬN.......................................................................................................................71
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
CCHC

: Cải cách hành chính

CNH

: Công nghiệp hóa

DNNN

: Doanh nghiệp nhà nước

ĐTNT

: Đối tượng nộp thuế

HĐH

: Hiện đại hóa

KHCN

: Khoa học công nghệ

KTM

: Kinh tế mở

KTTT

: Kinh tế thị trường

NSNN

: Ngân sách nhà nước

SXKD

: Sản xuất kinh doanh

TW

: Trung ương

XHCN

: Xã hội chủ nghĩa

UBND

: Ủy ban nhân dân


DANH MỤC CÁC BẢNG
Số hiệu
bảng

Tên bảng

Trang

Bảng 1

Số lao động và số cơ sở sản xuất kinh doanh cá thể giai
đoạn 2015-2017

40

Bảng 2

Thực trạng quản lý đối với hộ gia đình kinh doanh

42

Bảng 3

Kết quả kiểm tra hộ nghỉ kinh doanh 2016-2017

44

Bảng 4

Kết quả thu nộp thuế hộ kinh doanh cá thể

46

Bảng 5

Báo cáo thực hiện triển khai kế toán hộ năm 2017

47


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Đại hội Đảng lần thứ VI đến Đại hội Đảng lần thứ XII, thể chế kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa ngày càng được hoàn thiện và được chứng minh
tính đúng đắn trên thực tế khi đã giúp đất nước ta thoát khỏi thời kỳ khó khăn về
kinh tế, đạt tốc độ tăng trưởng có lúc thuộc nhóm cao nhất thế giới. Trong đó, vai trò
kiến tạo của Nhà nước, vai trò của doanh nghiệp nhà nước, vai trò của kinh tế tư
nhân trong đó có hộ kinh doanh nói chung, kinh doanh hộ gia đình nói riêng
được nhìn nhận sẽ là những trụ cột để tạo nên sức mạnh kinh tế cho quốc gia.

Với quan điểm là phải có chính sách khuyến khích mọi thành phần kinh tế
cùng phát triển, không phân biệt đối xử, kỳ thị, định kiến với bất cứ thành phần kinh
tế nào. Ban Chấp thành Trung ương khoá XII đã biểu quyết nhất trí nêu phương án
để trình với Đại hội về vấn đề thành phần kinh tế. Theo phương án này, ở nước ta
hiện nay có các thành phần kinh tế như sau: kinh tế nhà nước, kinh tế tập thể, kinh tế
tư nhân (trong đó có kinh doanh hộ gia đình), kinh tế tư bản nhà nước, kinh tế có
vốn đầu tư nước ngoài. Trong đó giữ vai trò chủ đạo là khu vực kinh tế nhà nước và
cùng với kinh tế tập thể, nó trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân.
Khu vực kinh tế tư nhân có vai trò quan trọng, và là một trong những động lực của
phát triển của nền kinh tế. Doanh nghiệp cổ phần ngày càng phát triển, trở thành
hình thức tổ chức sản xuất kinh doanh phổ biến, thúc đẩy xã hội hoá sản xuất kinh
doanh và sở hữu. Đồng thời, cần phải thống nhất quan điểm chỉ đạo về phát triển
kinh doanh hộ gia đình và được Nhà nước tạo điều kiện và giúp đỡ để phát triển cả
ở nông thôn và thành thị; khuyến khích các hộ liên kết hình thành các hình thức tổ
chức hợp tác tự nguyện, làm vệ tinh cho doanh nghiệp hoặc phát triển lớn hơn.
Theo kết quả Tổng điều tra cơ sở kinh tế, hành chính sự nghiệp năm 2012,
tỉnh Quảng Nam có tổng số 23.557 đơn vị kinh tế, HCSN tăng 35,1% so với năm
2007. Trong đó: Khu vực doanh nghiệp là 1.112 đơn vị tăng 68,74%; cơ sở sản
xuất kinh doanh cá thể là 20.471 đơn vị (tăng 35,78%); đơn vị HCSN là 1.946 đơn

1


vị (tăng 16,11%); cơ sở tôn giáo, tín ngưỡng là 28 đơn vị (tăng 12%). Do đó, kinh
doanh hộ gia đình đã góp phần quan trọng vào công cuộc xóa đói giảm nghèo, ổn
định và nâng cao đời sống nhân dân. Tuy vậy, bên cạnh những thành tựu đã đạt
được, kinh doanh hộ gia đình còn bộc lộ nhiều yếu kém, hạn chế như: quy mô nhỏ
bé, phân tán, manh mún, vốn ít, công nghệ lạc hậu, trình độ tay nghề của người lao
động thấp, sức cạnh của hàng hóa thấp...và cũng đã đặt ra cho công tác quản lý nhà
nước những yêu cầu mới đảm bảo việc phát triển, mở rộng để đảm bảo quyền và

nghĩa vụ của kinh doanh hộ gia đình trong sự phát tiển chung của xã hội.
Hiện nay, kinh doanh hộ gia đình đã và đang có những đóng góp to lớn đối
với sự phát triển kinh tế. Trong nhiều ngành, nhiều lĩnh vực sản xuất, kinh doanh
hộ gia đình chủ đang chiếm giữ tỷ trọng rất lớn. Mặt khác, những khó khăn vướng
mắc về cơ chế chính sách, về tâm lý xã hội... cũng ảnh hưởng không nhỏ đến sự
phát triển của bộ phận kinh tế này. Trên thực tế kinh doanh hộ gia đình phát triển
chưa tương xứng với tiềm năng của nó.
Vì vậy, với mong muốn được góp phần làm rõ hơn những cơ sở lý luận và
thực tiễn về kinh doanh hộ gia đình, trên cơ sở đó đề ra những giải pháp phù hợp
nhằm thúc đẩy kinh doanh hộ gia đình phát triển trong phạm vi cả nước nói chung,
đề tài nghiên cứu “Quản lý nhà nước về hoạt động kinh doanh hộ gia đình trên
địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam” được tác giả lựa chọn làm luận văn
thạc sĩ của mình.
2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
* Mục tiêu nghiên cứu
Trên cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý nhà nước về hoạt động kinh doanh hộ
gia đình và phân tích thực trạng quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh hộ
gia đình trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam; từ đó đề ra các giải pháp
để tăng cường quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh hộ gia đình trên địa
bàn huyện Núi Thành, Quảng Nam trong giai đoạn tới đến năm 2020, tầm nhìn đến
năm 2030.
* Nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn

2


Thứ nhất: Nghiên cứu những vấn đề lý luận quản lý nhà nước về hoạt động
kinh doanh hộ gia đình trong điều kiện nền kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa ở nước ta.
Thứ hai: Phân tích, đánh giá từ thực trạng quản lý nhà nước về hoạt động

kinh doanh hộ gia đình trên địa bàn nghiên cứu để tìm ra những bất cập, tồn tại,
hạn chế, cũng như những nguyên nhân của nó.
Thứ ba: Đề xuất những giải pháp cho việc tăng cường công tác quản lý nhà
nước về hoạt động kinh doanh hộ gia đình trên địa bàn huyện Núi Thành, Quảng
Nam.
3. Câu hỏi nghiên cứu
- Quản lý nhà nước về hoạt động kinh doanh hộ gia đình bao gồm những nội
dung gì?
- Thực trạng công tác quản lý nhà nước về hoạt động kinh doanh hộ gia đình
trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam trong thời gian qua như thế nào?
- Nhân tố nào tác động đến công tác quản lý nhà nước về hoạt động kinh doanh
hộ gia đình trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam?
- Giải pháp nào là phù hợp để hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về hoạt
động kinh doanh hộ gia đình trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam trong
thời gian tới?
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu của luận văn: Kinh doanh hộ gia đình (thuộc thành
phần kinh tế tư nhân).
- Phạm vi nghiên cứu: Địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam trong giai
đoạn (từ năm 2015 đến năm 2017).
5. Phương pháp nghiên cứu
- Luận văn được thực hiện dựa trên cơ sở những nguyên lý của chủ nghĩa
Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và những quan điểm của Đảng Cộng sản Việt
Nam, những chủ trương, chính sách của Nhà nước về các thành phần kinh tế nói
chung, kinh doanh hộ gia đình nói riêng. Ngoài ra, luận văn còn tham khảo có

3


chọn lọc các đề tài nghiên cứu của các công trình khoa học liên quan đến luận văn.

- Về phương pháp nghiên cứu:
Luận văn tập trung sử dụng phương pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử
của chủ nghĩa Mác - Lênin, phương pháp lôgíc, và lịch sử. Ngoài các phương pháp
nghiên cứu của kinh tế chính trị Mác - Lênin, luận văn còn sử dụng các phương
pháp khác như: thống kê, so sánh, phân tích, tổng hợp, điều tra.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
- Trên cơ sở lý luận chung, luận văn phân tích, khẳng định rõ hơn vị trí, vai
trò của kinh doanh hộ gia đình và xu hướng vận động của nó trong nền KTTT định
hướng XHCN.
- Đánh giá đúng thực trạng kinh doanh hộ gia đình ở huyện Núi Thành, tỉnh
Quảng Nam, trên cơ sở đó đề xuất những giải pháp có tính khả thi nhằm phát huy
những lợi thế, tiềm năng của bộ phận kinh tế này ở huyện Núi Thành, tỉnh Quảng
Nam hiện nay.
- Luận văn góp phần cung cấp thêm những cơ sở khoa học cho các cơ quan,
ban ngành trong tỉnh, tham khảo, hoạch định các chính sách nhằm phát triển kinh
doanh hộ gia đình nói riêng và phát triển kinh tế, xã hội nói chung.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần lời nói mở đầu, phần kết luận và phần danh mục tài liệu tham
khảo, kết cấu của luận văn gồm 3 chương:
Chương 1. Những vấn đề lý luận về quản lý nhà nước về hộ kinh doanh nói
chung và kinh doanh hộ gia đình nói riêng.
Chương 2. Thực trạng quản lý nhà nước về hoạt động kinh doanh hộ gia đình
trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam.
Chương 3. Một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về hoạt
động kinh doanh hộ gia đình trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam.

4


CHƯƠNG 1

NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HỘ KINH
DOANH NÓI CHUNG VÀ KINH DOANH HỘ GIA ĐÌNH NÓI RIÊNG
1.1. Khái quát về hộ kinh doanh nói chung và kinh doanh hộ gia đình nói
riêng
1.1.1. Khái niệm về hộ kinh doanh, kinh doanh hộ gia đình
Hộ kinh doanh do một cá nhân duy nhất hoặc một hộ gia đình kinh doanh. Số
đông muốn góp vốn kinh doanh sẽ phải cùng nhau thành lập doanh nghiệp. Những
cá nhân là công dân Việt Nam đủ 18 (mười tám) tuổi, có năng lực hành vi dân sự
đầy đủ, hoặc một hộ gia đình làm chủ, chỉ được đăng ký kinh doanh tại một địa
điểm, sử dụng dưới 10 (mười) lao động và chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản
của mình đối với hoạt động kinh doanh.
Những cá nhân thành lập và cùng tham gia góp vốn để thành lập hộ kinh doanh
không được đồng thời là chủ doanh nghiệp tư nhân, thành viên hợp danh của công ty
hợp danh trừ trường hợp được sự nhất trí của các thành viên hợp danh còn lại.
Hộ kinh doanh được chia thành ba loại như sau:
(1) Hộ kinh doanh do một cá nhân làm chủ;
(2) Hộ kinh doanh do một nhóm người làm chủ;
(3) Hộ kinh doanh do hộ gia đình làm chủ.
- Về hộ kinh doanh do một cá nhân làm chủ: Các cá nhân đó có toàn quyền
quyết định về mọi hoạt động kinh doanh của hộ. Cá nhân kinh doanh trong trường
hợp này được hiểu là từng người cụ thể, là công dân Việt Nam đủ 18 (mười tám)
tuổi, có năng lực hành vi dân sự và năng lực pháp luật đầy đủ thì được quyền thành
lập hộ kinh doanh.
- Về hộ kinh doanh do một nhóm người làm chủ: Theo quy định tại khoản 3,
Điều 66 của Nghị định số 78/2015/NĐ-CP, thì một nhóm người tự nguyện hùn vốn
kỹ thuật cùng nhau tiến hành hoạt động kinh doanh, cùng hưởng lãi, cùng chịu lỗ
và cùng chịu trách nhiệm về hoạt động kinh doanh của nhóm. Tuy nhiên, theo quy

5

định của Nghị định này việc cho phép "một nhóm người" được đăng ký kinh
doanh cũng chỉ mới dừng lại dưới hình thức hộ kinh doanh mà chưa có nhiều quy
định cụ thể liên quan đến chế độ chịu trách nhiệm của các cá nhân trong nhóm và
chế độ quản trị hộ kinh doanh. Về số lượng thành viên, mặc dù, luật không có quy
định nào về hạn chế số lượng thành viên trong một nhóm nhưng nếu sử dụng
hơn mười lao động thì hộ kinh doanh phải đăng ký kinh doanh dưới hình thức
doanh nghiệp.
Theo quy định tại Nghị định số 78/2015/NĐ-CP, cho thấy hộ kinh doanh
không hoàn toàn là một cá nhân kinh doanh. Hộ kinh doanh có thể do một nhóm
người hùn vốn cùng hợp tác sản xuất kinh doanh với nhau. Do vậy, khi giải quyết
tranh chấp về hộ kinh doanh nói chung, cần chú ý tới hộ kinh doanh được tạo lập
nên bởi một cá nhân hay một hộ gia đình hay một nhóm người để đưa ra các giải
pháp thích hợp.
- Về hộ kinh doanh do "hộ gia đình làm chủ": Đây là một chủ thể kinh
doanh "rất riêng" của Việt Nam, bởi vì đa phần các quốc gia trên thế giới không
thừa nhận hộ gia đình là một thực thể được tiến hành các hoạt động sản xuất kinh
doanh giống như một thương nhân, hoặc một công ty.
Kinh doanh hộ gia đình là loại hình kinh tế của một hộ gia đình hay một cá
nhân những người nông dân, thợ thủ công, những người buôn bán kinh doanh dịch
vụ, hoạt động dựa trên quan hệ sở hữu tư nhân nhỏ về tư liệu sản xuất và lao động
chủ yếu của chính hộ hay cá nhân đó. Các thành viên trong hộ gia đình có tài sản
chung, cùng đóng góp công sức để hoạt động kinh tế chung trong sản xuất, nông,
lâm, ngư nghiệp hoặc một số lĩnh vực sản xuất, kinh doanh khác do pháp luật quy
định là chủ thể khi tham gia quan hệ dân sự thuộc các lĩnh vực này. Theo pháp luật
Việt Nam thì hộ gia đình là một chủ thể đặc biệt, không phải là cá nhân và cũng
không phải là pháp nhân mà tập hợp các thành viên có tài sản chung.
Hộ gia đình trong kinh tế học là nhóm cá nhân có quá trình ra quyết định gắn
bó với nhau. Trong hệ thống kinh tế, hộ gia đình thực hiện một số chức năng quan
trọng. Một mặt, họ gia nhập thị trường với tư cách người mua hoặc người tiêu

6


dùng hàng hóa và dịch vụ do khu vực doanh nghiệp sản xuất ra (chức năng tiêu
dùng).
Mặt khác, họ nắm giữ và cung ứng các đầu vào nhân tố cho khu vực doanh
nghiệp để khu vực này sản xuất ra hàng hóa và dịch vụ (nắm giữ của cải và cung
ứng nhân tố sản xuất - bao gồm tư bản, lao động, đất đai và năng lực kinh doanh).
Việc cung ứng các nhân tố sản xuất đem lại cho họ thu nhập và họ sử dụng thu
nhập này vào mục đich, nộp thuế và tiết kiệm. Các hoạt động kinh tế của khu vực
hộ gia đình đều nhằm thực hiện bốn chức năng này.
Khái niệm hộ gia đình hay khu vực hộ gia đình chủ yếu được sử dụng trong
phân tích kinh tế vĩ mô, còn trong phân tích kinh tế vi mô, người ta thường sử
dụng khái niệm người tiêu dùng.
1.1.2. Đặc điểm của hoạt động kinh doanh hộ gia đình.
Thứ nhất, kinh doanh hộ gia đình là loại hình kinh doanh được tổ chức sản
xuất kinh doanh mang tính chất của một hộ gia đình. Mối quan hệ giữa các thành
viên trong hộ gia đình chủ yếu có mối quan hệ hôn nhân và huyết thống.
Trong gia đình, các thành viên gắn bó với nhau bởi quan hệ ruột thịt, vợ
chồng con cái, ông bà, anh em đã gắn kết họ thành một khối thống nhất, có trách
nhiệm cao đối với tài sản, vốn liếng và hiệu quả sản xuất kinh doanh. Hộ gia đình
kinh doanh thực sự là một khối thống nhất không thể tách rời giữa quyền sử dụng
đất đai, quyền tham gia lao động và quyền phân phối sản phẩm của các thành viên
trong hộ. Các thành viên đều có chung một mục đích và có sự thống nhất rất cao
về lợi ích kinh tế và lợi ích xã hội. Mỗi người trong hộ đều lao động theo khả năng
và trách nhiệm gắn với vai trò của họ trong gia đình. Do đó, mô hình kinh doanh
hộ gia đình cho phép hạn chế đến mức tối đa các mâu thuẫn về lợi ích kinh tế.
Trong hộ, mọi người hiểu rõ năng lực, sở trường của từng thành viên nên
việc bố trí, sắp xếp công việc tương đối phù hợp, hiệu quả. Quan hệ quản lý ở đây

là trực tuyến nên thông tin nhanh chóng. Chính vì vậy, hộ gia đình kinh doanh là
loại hình có sự nhất trí cao trong khâu tổ chức quản lý sản xuất.
Mô hình kinh tế hộ, bên cạnh những lợi thế cũng có những hạn chế nhất định:

7


do dựa trên mối quan hệ hôn nhân, huyết thống, nên không tránh khỏi xu hướng
biệt lập, khép kín, mang nặng tính tự cung tự cấp. Do đó, họ gặp rất nhiều khó
khăn trong việc nắm bắt thông tin thị trường, hạn chế khả năng tiếp thị, quảng bá
cho sản phẩm dẫn tới khó khăn trong việc tiêu thụ sản phẩm cũng như trong mọi
hoạt động sản xuất kinh doanh.
Thứ hai, sản xuất kinh doanh của hộ gia đình chủ yếu là quy mô nhỏ, công
nghệ lạc hậu, trình độ lao động thấp, dễ bị phân hoá trong nền KTTT.
Quy mô sản xuất kinh doanh của hộ gia đình là quy mô nhỏ (cả về diện tích
đất canh tác, quy mô vốn, lao động).
Do quy mô sản xuất nhỏ nên đòi hỏi vốn đầu tư ít, sử dụng không nhiều lao
động, nên hộ kinh doanh gia đình có thể chủ động thay đổi hoạt động sản xuất kinh
doanh, dễ dàng đối phó với những biến động thị trường. Song, cũng do quy mô
nhỏ, vốn đầu tư ít nên các cơ sở sản xuất kinh doanh không có điều kiện để trang
bị những máy móc hiện đại, dẫn tới công nghệ lạc hậu, nhất là trong các ngành
công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp. Trong nông nghiệp lao động thủ công vẫn là
chủ yếu. Vì vậy, năng suất, chất lượng, và hiệu quả sản xuất kinh doanh thấp.
Do bản chất của kinh doanh hộ gia đình dựa trên sở hữu tư nhân nhỏ về
TLSX, hình thức tổ chức của kinh doanh hộ gia đình là hộ gia đình tự chủ nên
trình độ lao động của bộ phận kinh tế này rất thấp. Các chủ hộ sản xuất kinh doanh
là những người nông dân, phần lớn trong số họ có trình độ văn hoá, trình độ kỹ
thuật sản xuất thấp. Không ít người trong số họ có tư tưởng cố hữu, bảo thủ, trì trệ.
Những đặc tính này đã gây trở ngại cho việc áp dụng khoa học kỹ thuật và cách
thức làm ăn mới vào sản xuất.

Có thể nói, kinh doanh hộ gia đình là loại hình mang nặng tính chất sản xuất
nhỏ, kinh doanh manh mún, tự cung tự cấp, do đó dễ bị phân hoá trong nền KTTT.
Đây là đặc điểm cơ bản nhất của kinh doanh hộ gia đình ở nước ta nói chung.
Chính đặc điểm này quy định xu hướng phát triển của bộ phận kinh tế này trong
tươơng lai.
Thứ ba, hoạt động sản xuất kinh doanh của hộ gia đình vừa nhằm đảm bảo

8


thoả mãn nhu cầu tiêu dùng của các thành viên trong hộ vừa nhằm mục tiêu thu lợi
nhuận.
Hộ gia đình là một đơn vị sản xuất và tiêu dùng (tiêu dùng của hộ xét cả khía
cạnh tiêu dùng cho sản xuất và tiêu dùng cho các cá nhân), nó ảnh hưỏng trực tiếp
đến sản xuất của hộ. Nó là đơn vị sản xuất tự thực hiện quá trình tái sản xuất dựa
trên cơ sở phân bố các nguồn lực (lao động, đất đai, vốn, kỹ thuật, nguồn thu nhập)
vào các ngành sản xuất để thực hiện tất cả các chức năng của nó nhằm mục đích
đảm bảo tiêu dùng cá nhân và thu lợi nhuận. Do có sự kết hợp cả hai mục đích:
tiêu dùng và lợi nhuận, nên nguyên tắc kinh doanh theo đuổi mục tiêu lợi nhuận
luôn được kết hợp chặt chẽ với các giá trị gia đình. Trong điều kiện sản xuất kinh
doanh không thuận lợi, do sức ép của nhu cầu trong gia đình, các hộ sản xuất kinh
doanh vẫn sẵn sàng tiếp tục hoạt động sản xuất (cho dù không có lợi nhuận hoặc ít
lợi nhuận) để duy trì việc làm cho các thành viên trong gia đình. Chính điều này đã
ảnh hưởng không nhỏ đến việc đổi mới công nghệ trong hoạt động sản xuất kinh
doanh, vì nếu mua máy móc để sử dụng thay lao động thủ công, thì số lao động
trong gia đình sẽ thất nghiệp.
Chính vì vậy, kinh doanh hộ gia đình là loại hình kinh tế có ý nghĩa chiến
lược tình thế, tạo công ăn việc làm cho người lao động.
Thứ tư, kinh doanh hộ gia đình là loại hình hoạt động sản xuất đa ngành, trên
nhiều lĩnh vực khác nhau trong hầu hết các khâu của quá trình sản xuất - xã hội

hoạt động ở khắp các địa bàn từ thành thị đến nông thôn, từ miền xuôi đến miền
núi.
Tuy cơ cấu sản xuất kinh doanh của hộ gia đình phong phú đa dạng, hoạt
động trong hầu hết các ngành kinh tế nhưng nông nghiệp vẫn là ngành chủ yếu và
là cơ sở cho mọi hoạt động kinh tế của các hộ gia đình. Bởi vì mục tiêu chính của
nông nghiệp gia đình vẫn nhằm đảm bảo đủ khẩu phần lương thực tối thiểu cho
mọi thành viên trong hộ gia đình, sau đó mới tính đến lợi nhuận. Do đó sản xuất
nông nghiệp luôn được coi là cơ sở kinh tế cho phép kết hợp và phát huy mọi tiềm
năng và nguồn lực của các hộ gia đình ở nước ta.

9


Hơn nữa kinh doanh hộ gia đình với cơ cấu đa ngành nghề hoạt động khắp
các địa bàn nên nó có khả năng to lớn trong việc huy động, khai thác và sử dụng
tối đa các tiềm năng sẵn có như: vốn, lao động, tay nghề, bí quyết nghề, đất đai…
tận dụng thời gian và không gian để phát triển sản xuất. Chính vì vậy, nó là bộ
phận kinh tế tạo nhiều việc làm cho lao động, nhất là lao động nhàn rỗi ở địa bàn
nông thôn, tăng thu nhập, góp phần xoá đói giảm nghèo, thực hiện các mục tiêu
kinh tế, xã hội của đất nước.
Tuy nhiên, do các hộ gia đình sinh sống chủ yếu ở nông thôn, miền núi với
điều kiện sản xuất, kết cấu hạ tầng còn kém phát triển, thiếu thông tin nên các hộ
gặp rất nhiều khó khăn trong việc phát triển sản xuất hàng hóa, tìm kiếm thị trường
tiêu thụ, áp dụng thành tựu khoa học công nghệ vào sản xuất.
Tóm lại, kinh doanh hộ gia đình ở nước ta dù hoạt động ở lĩnh vực nào, địa
bàn và môi trường nào cũng mang đầy đủ những đặc điểm cơ bản nói trên. Tuy
nhiên, tùy từng loại hình tổ chức của kinh doanh hộ gia đình có thể biểu hiện ở
những mức độ khác nhau. Với những đặc điểm trên chúng ta khẳng định kinh
doanh hộ gia đình là loại hình sản xuất kinh doanh phù hợp với điều kiện hoàn
cảnh của một nền kinh tế kém phát triển, sản xuất nhỏ còn phổ biến đang trong quá

trình chuyển đổi sang nền KTTT định hướng XHCN ở nước ta.
1.1.2. Vai trò của hoạt động kinh doanh hộ gia đình trong sự phát triển
kinh tế - xã hội ở Việt Nam
Thứ nhất: Giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho người lao động, góp phần
xoá đói giảm nghèo. Lao động - việc làm là vấn đề đặc biệt quan tâm của toàn xã
hội. Đảng và nhà nước ta luôn đặt vấn đề lao động - việc làm vào vị trí hàng đầu
trong các chính sách kinh tế, xã hội, coi đó là một trong những mục tiêu kinh tế vĩ
mô quan trọng cần phải giải quyết. Kinh doanh hộ gia đình đang đóng vai trò
quyết định trong giải quyết việc làm cho người lao động, đặc biệt là khi tỷ lệ thất
nghiệp ở thành thị còn cao, nhu cầu việc làm mới rất lớn.
- Trên thực tế, kinh doanh hộ gia đình có những điều kiện thuận lợi để thu hút
nguồn lực lao động, ở chỗ:

10


+ Kinh doanh hộ gia đình thích hợp với quy mô vốn nhỏ, suất đầu tư cho một
chỗ làm việc của khu vực kinh tê này thấp hơn nhiều so với các doanh nghiệp
thuộc thành phần kinh tế khác.
+ Không hoặc ít có nhu cầu tăng quy mô vốn.
+ Không cần đầu tư vào công nghệ vừa đòi hỏi vốn lớn, vừa rủi ro cao.
+ Nhanh chóng thu hồi vốn, đồng thời vừa năng động, vừa dễ rút ra khỏi thị
trường.
+ Là khu vực kinh doanh phù hợp với tâm lý kinh doanh của người Việt
Nam.
Do quy mô vốn nhỏ nên các cơ sở sản xuất kinh doanh hộ gia đình có khả
năng thích nghi rất cao với điều kiện nông thôn, nơi có nhiều lao động dôi dư, lao
động nông nhàn, trình độ dân trí thấp và đời sống còn nhiều khó khăn.
Thứ hai: Kinh doanh hộ gia đình đóng góp quan trọng vào việc gia tăng tổng
sản phẩm trong nước (GDP) và đóng góp ngân sách nhà nước, thúc đẩy tăng

trưởng kinh tế.
Sự phát triển kinh doanh hộ gia đình thời gian qua đã khơi dậy những tiềm
năng trí tuệ, kinh nghiệm, khả năng kinh doanh, tiền vốn, sức lao động, tài nguyên
và các nguồn lực khác của đất nước cho phát triển kinh tế, xã hội. Nhờ khai thác và
sử dụng tốt những nguồn tiềm năng này vào quá trình sản xuất, kinh doanh hộ gia
đình đã tạo ra một khối lượng lớn sản phẩm cho xã hội, đồng thời nâng cao thu
nhập của người lao động, tạo động lực thúc đẩy quá trình sản xuất phát triển, góp
phần vào tăng trưởng của nền kinh tế.
Thứ ba: Kinh doanh hộ gia đình góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh
tế theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá; đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa,
hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn.
Sự phát triển của kinh doanh hộ gia đình đã thu hút ngày càng nhiều lao động
nông nghiệp vào các ngành phi nông nghiệp. Có thể nói, các cơ sở sản xuất kinh
doanh hộ gia đình trong lĩnh vực phi nông nghiệp là những chủ thể cơ bản ban đầu
đóng vai trò thực hiện chuyển đổi cơ cấu kinh tế từng địa phương, góp phần thực

11


hiện chuyển dịch cơ cấu kinh tế nước ta theo hướng CNH, HĐH.
Cùng với sự gia tăng số cơ sở, lao động trong các ngành phi nông nghiệp,
thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế thì ngay trong lĩnh vực nông nghiệp, các hộ
sản xuất nông nghiệp cũng đang phát triển theo hướng như: phân vùng chuyên
canh, ứng dụng công nghệ sinh học (nuôi trồng những giống cây, con có hiệu quả
kinh tế cao, phương pháp canh tác tiên tiến); cơ giới hoá sản xuất, phát triển công
nghiệp chế biến nông sản, mở rộng các ngành, nghề... Từ đó, tỷ trọng các ngành
nông nghiệp (nông, lâm nghiệp, thuỷ sản) trong cơ cấu các ngành kinh tế giảm (tuy
số lượng tuyệt đối vẫn tăng) và tỷ trọng công nghiệp và dịch vụ sẽ tăng lên, đáp
ứng yêu cầu CNH, HĐH đất nước.
Thứ tư: Hiện nay, ở nước ta kinh doanh hộ gia đình chiếm tuyệt đại bộ phận

của ngành nông nghiệp cũng như khu vực kinh tế nông thôn. Các hình thức kinh tế
hộ gia đình của nông dân, kinh tế trang trại và các cơ sở sản xuất kinh doanh hoạt
động trong các ngành công nghiệp và dịch vụ ở nông thôn đang có xu hướng phát
triển khá nhanh, tạo nên sự thay đổi to lớn bộ mặt của nhiều vùng nông thôn. Do
đó, công tác quan lý nhà nước đối với hộ gia đình kinh doanh có vai trò to lớn đối
với quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế, đặc biệt đối với khu vực nông thôn.
1.2. Khái niệm và đặc điểm quản lý nhà nước đối với kinh doanh hộ gia đình
1.2.1. Khái niệm quản lý nhà nước đối với kinh doanh hộ gia đình
- Quản lý nhà nước là gì?
Quản lý nhà nước là sự tác động có tổ chức và điều chỉnh bằng quyền lực của
nhà nước đối với các quá trình hoạt động trong xã hội và hành vi hoạt động của
con người để duy trì và phát triển các mối quan hệ xã hội và trật tự của pháp luật
nhằm thực hiện những chức năng và nhiệm vụ của nhà nước trong công cuộc xây
dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa (trích theo Giáo trình
quản lý hành chính nhà nước).
Công tác quản lý nhà nước là một hoạt động chức năng của nhà nước trong
quản lý các vấn đề xã hội và có thể xem là hoạt động chức năng đặc biệt và được
hiểu theo hai nghĩa: Nghĩa rộng và nghĩa hẹp. Đối với nghĩa rộng: công tác quản lý

12


nhà nước là toàn bộ hoạt động bộ máy của nhà nước, từ hoạt động lập pháp, hoạt
động hành pháp, đến hoạt động tư pháp. Đối với nghĩa hẹp: công tác quản lý nhà
nước chỉ bao gồm các hoạt động hành pháp.
- Quản lý nhà nước đối với kinh doanh hộ gia đình?
Quản lý nhà nước đối với kinh doanh hộ gia đình là sự tác động có chủ đích,
có tổ chức và bằng pháp quyền nhà nước lên các hộ gia đình kinh doanh và vì mục
tiêu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Quản lý nhà nước đối với kinh doanh
hộ gia đình là sự tác động của cơ quan quyền lực nhà nước bằng các phương thức

công quyền đối với quá trình hình thành, hoạt động và chấm dứt sự tồn tại của hoạt
động kinh doanh hộ gia đình. Quản lý nhà nước đối với kinh doanh hộ gia đình còn
được hiểu là việc sử dụng quyền lực nhà nước để can thiệp và điều chỉnh hoạt
động của hoạt động kinh doanh hộ gia đình. Việc can thiệp và điều chỉnh của nhà
nước được thực hiện bằng công cụ pháp luật, chính sách, chiến lược, quy hoạch, kế
hoạch, bộ máy cơ quan quản lý nhà nước.
Trong nền kinh tế theo cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, các
thực thể kinh tế tham gia vào các thị trường theo quy luật của thị trường. Các hộ
gia đình tự chủ quyết định sản xuất kinh doanh trong khuôn khổ pháp luật, nhà
nước quản lý nền kinh tế bằng pháp luật, nguyên tắc pháp quyền xã hội chủ nghĩa
được đề cao.
Như vậy, quản lý nhà nước đối với kinh doanh hộ gia đình là sự tác động có
tổ chức và bằng quyền lực của nhà nước thông qua một hệ thống các chính sách
kinh tế lên hoạt động kinh doanh hộ gia đình nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các
nguồn lực phát triển kinh tế để đạt được các mục tiêu phát triển đã đặt ra. Cần
khẳng định rằng, quản lý nhà nước đối với kinh doanh hộ gia đình không chỉ là các
hoạt động quy hoạch, điều hành, kiểm soát sự phát triển của hộ gia đình mà còn
bao hàm cả hoạt động khuyến khích, hỗ trợ sự phát triển của các hộ gia đình. Quản
lý nhà nước đối với kinh doanh hộ gia đình bao gồm cả việc tạo lập môi trường
pháp lý ổn định và bình đẳng cho các hộ gia đình, xác lập chính sách khuyến khích
đầu tư phát triển và biện pháp xúc tiến đầu tư, tạo điều kiện cho các hộ gia đình

13


phát triển, phối hợp đồng bộ trong việc cung cấp các nguồn nhân lực, tài lực, vật
lực đảm bảo thông suốt đầu vào và đầu ra cho hoạt động kinh doanh hộ gia đình.
1.2.2. Những đặc điểm cơ bản của quản lý nhà nước đối với kinh doanh hộ
gia đình
Trong điều kiện chuyển sang nền kinh tế thị trường định hướng XHCN hiện

nay ở Việt Nam, kinh doanh hộ gia đình là một trong những chủ thể kinh doanh,
sản xuất tạo ra các sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ phục vụ nhu cầu tiêu dùng của đời
sống kinh tế - xã hội. Kinh doanh hộ gia đình có những nét riêng biệt so với các
loại hình doanh nghiệp như: doanh nghiệp nhà nước, hợp tác xã, công ty trách
nhiệm hữu hạn, công ty hợp danh, công ty cổ phần, doanh nghiệp tư nhân, doanh
nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Vì vậy, khi nghiên cứu về công tác quản lý nhà
nước đối với kinh doanh hộ gia đình và xuất phát từ những đặc điểm riêng biệt của
đối tượng quản lý, công tác quản lý nhà nước đối với kinh doanh hộ gia đình có
một số đặc trưng cơ bản như sau:
Thứ nhất: Quản lý nhà nước mang tính chất quyền lực nhà nước, Quản lý nhà
nước được thiết lập trên cơ sở “quyền uy” và “sự phục tùng” ở các phương diện
hành chính và pháp luật. Toàn bộ các tác động nội dung tổ chức và điều chỉnh của
công tác quản lý nhà nước được tiến hành dựa trên cơ sở quyền lực của nhà nước
và được thể hiện thông qua cụng cụ pháp luật và được đảm bảo bằng các biện pháp
cưỡng chế nhà nước.
Thứ hai: Quản lý nhà nước là hoạt động mang tính tổ chức, điều hành và điều
chỉnh. Cụ thể, các hoạt động quản lý nhà nước là quá trình tổ chức xã hội, điều
hành xã hội và điều chỉnh xã hội. Tất cả các hoạt động của xã hội đều được nhà
nước sử dụng các công cụ, phương pháp quản lý để tạo ra một xã hội có tổ chức
trên cơ sở có sự điều hành của Nhà nước và điều chỉnh những hoạt động của Nhà
nước đó theo định hướng đã đặt ra.
Thứ ba: Quản lý nhà nước phải dựa trên cơ sở nền tảng của một thể chế nhất
định. Cụ thể, các thể chế này phải được xây dựng dựa trên những chuẩn mực nhất
định tạo nền tảng cơ sở cho cả chủ thể quản lý và đối tượng quản lý phải tuân theo

14


nhằm đạt được mục tiêu quản lý đã đề ra.
Thứ tư: Quản lý nhà nước đối với kinh doanh hộ gia đình thể hiện tính phân

biệt quản lý với các thành phần kinh tế khác. Đặc điểm này được thể hiện ở thủ tục
đăng ký kinh doanh là có thủ tục pháp lý đơn giản hơn so với việc thành lập doanh
nghiệp (không cần xây dựng điều lệ, quy chế hoạt động, chứng minh vốn điều
lệ…); thủ tục kê khai thuế đơn giản hơn và được áp dụng mức thuế khoán (doanh
nghiệp phải thực hiện việc kê khai thuế hàng tháng) áp dụng định kỳ hàng năm;
ngoài ra hộ kinh doanh gia đình còn được phân biệt khi pháp luật quy định số lao
động sử dụng phải dưới 10 người.
Thứ năm: Quản lý nhà nước đối với kinh doanh hộ gia đình phải chú trọng
tăng cường khả năng kiểm soát, ngăn chặn và xử lý các hành vi giao dịch tư lợi và
vi phạm pháp luật.
Trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, các chủ thể hoạt động kinh
doanh luôn hướng đến mục tiêu lợi nhuận. Những người này sẽ trực tiếp quyết
định hoặc có ảnh hưởng trực tiếp đến việc ra quyết định thiết lập giao dịch tư lợi
nên họ có thể trực tiếp hay gián tiếp thu được lợi từ các giao dịch mà họ đã thiết
lập nếu không có sự kiểm soát cần thiết bằng pháp luật từ phía nhà nước thông qua
việc quy định bắt buộc công khai hóa các giao dịch tư lợi và lợi ích có liên quan
đến hoạt động của kinh doanh hộ gia đình.
Như đã phân tích ở trên cho thấy kinh tế thị trường là nền kinh tế năng động
mà động lực cho sự hoạt động của nó chính là lợi nhuận của các nhà kinh doanh.
Chính vì sức mạnh thu hút của lợi nhuận quá lớn nên có thể có một số cá nhân bất
chấp pháp luật, đạo đức và không từ bỏ bất cứ thủ đoạn nào để đạt tới mục đích lợi
nhuận. Các hành vi vi phạm pháp luật mà các đối tượng này thực hiện hết sức tinh
vi và đa dạng, nó đi từ cấp độ đơn giản đến phức tạp, từ các vi phạm hành chính
đến cả các hành vi vi phạm pháp luật hình sự... Rõ ràng việc tăng cường khả năng
quản lý, kiểm soát và xử lý các hành vi vi phạm pháp luật của kinh doanh hộ gia
đình là một nội dung quan trọng trong chức năng quản lý hoạt động kinh tế của
Nhà nước. Chức năng này chỉ phát huy tác dụng tích cực và hiệu quả trong điều

15

kiện nhà nước tăng cường các biện pháp quản lý đối với các hộ gia đình kinh
doanh.
Thứ sáu: Công tác quản lý nhà nước đối với kinh doanh hộ gia đình là hoạt
động quản lý hành chính nhà nước có tính chấp hành, điều hành và mang tính liên
tục. Việc thực hiện chấp hành và điều hành của hoạt động quản lý nhà nước được
thể hiện trong việc những hoạt động này và tiến hành trên cơ sở pháp luật, cho dù
đó là hoạt động chủ động sáng tạo của chủ thể quản lý thì cũng không được vượt
quá khuôn khổ pháp luật, điều hành cấp dưới, trực tiếp áp dụng pháp luật hoặc tổ
chức những hoạt động thực tiễn, trên cơ sở quy định của pháp luật nhằm hiện thực
hóa pháp luật.
Tóm lại, Quản lý nhà nước là hoạt động có vai trò quan trọng trong việc điều
chỉnh và định hướng xã hội theo mục tiêu đã đề ra. Do đó, quản lý nhà nước là một
quá trình phức tạp, đa dạng và là yếu tố không thể thiếu đối với bất kỳ xã hội nào.
Hoạt động quản lý nhà nước được thể hiện trong tất cả mọi lĩnh vực của đời sống
xã hội như: kinh tế, giáo dục, quốc phòng, an ninh, văn hóa... Trong đó, hoạt động
quản lý nhà nước về du lịch, lưu trú du lịch thuộc lĩnh vực kinh tế và cũng giữ vai
trò hết sức quan trọng trong sự phát triển của đời sống xã hội.
1.3. Vai trò của quản lý nhà nước đối với kinh doanh hộ gia đình
Công tác quản lý nhà nước đối với kinh doanh hộ gia đình là một nội dung
trong hoạt động quản lý nhà nước về kinh tế. Nhà nước thực hiện sử dụng các
phương tiện quản lý nhà nước như: căn cứ kế hoạch, chính sách để quản lý nền
kinh tế nói chung và các hộ gia đình kinh doanh nói riêng. Vai trò và ý nghĩa này
được thể hiện ở một số khía cạnh sau đây:
Thứ nhất, quản lý nhà nước là cách thức cụ thể hóa chủ trương, đường lối
của Đảng về phát triển loại hình kinh doanh hộ gia đình vào cuộc sống.
Công tác quản lý nhà nước đối với hộ gia đình kinh doanh có vai trò rất quan
trọng trong đường lối phát triển kinh tế của Đảng ta trở thành hiện thực trong đời
sống kinh tế - xã hội. Căn cứ vào các kế hoạch, định hướng, chính sách mà quản lý
nhà nước về kinh doanh hộ gia đình trở thành điều kiện quan trọng trong việc cụ

16


thể hóa đường lối, chủ trương của Đảng, tổ chức thực hiện đường lối đó, làm cho
đường lối của Đảng hiện hữu trong mỗi con người, mỗi hình thức kinh doanh và
toàn xã hội.
Thứ hai, thông qua hoạt động quản lý nhà nước đối với hộ gia đình kinh
doanh đã tạo lập trật tự quản lý nhà nước đối với kinh doanh hộ gia đình nói riêng
và kinh tế thị trường nói chung. Ngoài ra, kinh doanh hộ gia đình phải trở thành
một bộ phận hài hòa của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN.
Công tác quản lý nhà nước góp phần đắc lực vào việc tạo môi trường góp
phần cho thị trường phát triển và trong sự phát triển kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa như tạo lập kết cấu hạ tầng kinh tế cho sản xuất lưu thông hàng
hóa; tạo lập sự phân công lao động xã hội theo ngành nghề vùng kinh tế qua việc
nhà nước tiến hành quy hoạch phát triển kinh tế theo lợi thế từng vùng ngành cụ
thể và nhu cầu chung của xã hội và điều nay cũng là điều kiện cần và đủ để kinh
doanh hộ gia đình trở thành một bộ phận không thể thiếu của nền kinh tế thị
trường.
Thứ ba, quản lý nhà nước đối với kinh doanh hộ gia đình nhằm huy động
nguồn lực phát triển kinh tế xã hội.
Vừa qua, Đại hội XII của Đảng đã đề ra, vấn đề huy động và sử dụng có hiệu
quả nguồn vốn trong xã hội để phát triển kinh tế - xã hội đang là một trong những
nội dung được nổi lên và thu hút sự quan tâm của toàn xã hội. Phải có những quan
điểm huy động vốn phù hợp, cùng với các giải pháp có tính khả thi, hiệu quả cao
để có thể huy động được một khối lượng nguồn vốn to lớn từ kinh doanh hộ gia
đình; đồng thời, định hướng cơ cấu huy động vốn hợp lý và sử dụng hiệu quả mới
có thể giúp giảm áp lực nợ công đang có xu hướng gia tăng hiện nay.
Thứ tư, công tác quản lý nhà nước đối với kinh doanh hộ gia đình là tạo nên
môi trường pháp lý an toàn, bình đẳng, thuận lợi và minh bạch để các hộ kinh

doanh phát triển lớn mạnh và bền vững.
Những lợi thế thông qua việc quản lý nhà nước mang lại cho hộ kinh doanh
nói chung, kinh doanh hộ gia đình nói riêng là sự chủ động, sáng tạo trong kinh

17


doanh trên nền tảng khuôn khổ pháp lý mà nhà nước quy định về những lĩnh vực,
ngành nghề được tự do kinh doanh, được nhà nước khuyến khích đầu tư, những ưu
đãi,chính sách hỗ trợ mà công ty được hưởng khi đầu tư... Chính sự định hướng rõ
ràng từ các quy định quy phạm của pháp luật giúp cho hộ kinh doanh gia đình có
môi trường pháp lý an toàn để phát triển ổn định, lâu dài và có điều kiện mở rộng
quy mô kinh doanh.
Công tác quản lý nhà nước đối với kinh doanh hộ gia đình là phương thức
thiết lập cơ chế công khai hóa, minh bạch hóa trong hoạt động kinh doanh hộ gia
đình, là biện pháp hữu hiệu để thực hiện sự quản lý của Nhà nước. Công khai,
minh bạch là vấn đề chính bắt buộc các hộ gia đình kinh doanh xác định rõ ràng
ranh giới trong cách xử sự của mình sao cho phù hợp.
1.4. Nội dung cơ bản của quản lý nhà nước đối với kinh doanh hộ gia
đình
1.4.1. Hoạch định chiến lược và tạo môi trường pháp lý
Công tác phát triển kinh doanh hộ gia đình là cơ sở để vạch ra các chính sách
quản lý kinh tế và cả cơ cấu nhiệm vụ của bộ máy quản lý. Việc hoạch định chiến
lược nhằm vạch ra các hướng ưu tiên trong phát triển các thành phần kinh tế.
Hệ thống các quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh doanh hộ gia đình là những
tư tưởng chỉ đạo, các mục tiêu, chỉ tiêu, biện pháp ngắn hạn và dài hạn để định
hướng cho sự phát triển của hộ kinh doanh theo mục tiêu chung của phát triển kinh
tế - xã hội, khuyến khích, trợ giúp phát triển các hộ kinh doanh được công khai,
minh bạch, giúp các hộ kinh doanh phát huy hiệu quả năng lực của mình trong
hoạt động đầu tư và phát triển kinh doanh.

Pháp lý là công cụ quản lý chủ yếu khi thực hiện chức năng quản lý nhà nước
đối với hộ kinh doanh nói chung và kinh doanh hộ gia đình nói riêng. Cho đến nay,
hệ thống pháp luật về tổ chức quản lý hộ kinh doanh đã tương đối đầy đủ và tạo
lập được khung quản trị cho các loại hình doanh nghiệp khác nhau, trong đó mọi
loại hình được đảm bảo quyền, nghĩa vụ, lợi ích hợp pháp và bình đẳng trước pháp
luật.

18