Thực trạng giáo dục đạo đức cho trẻ 5-6 tuổi thông qua trò chơi đóng vai theo chủ đề ở một số trường mầm non khu vực Phúc Yên tỉnh Vĩnh Phúc

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA GIÁO DỤC MẦM NON
********

ĐỖ THỊ TÂM

THỰC TRẠNG GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC
CHO TRẺ 5 – 6 TUỔI THÔNG QUA
TRÒ CHƠI ĐÓNG VAI THEO CHỦ ĐỀ Ở MỘT
SỐ TRƯỜNG MẦM NON KHU VỰC PHÚC
YÊN TỈNH VĨNH PHÚC

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Giáo dục học

HÀ NỘI, 2019


TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA GIÁO DỤC MẦM NON
********

ĐỖ THỊ TÂM

THỰC TRẠNG GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC
CHO TRẺ 5 – 6 TUỔI THÔNG QUA
TRÒ CHƠI ĐÓNG VAI THEO CHỦ ĐỀ Ở MỘT
SỐ TRƯỜNG MẦM NON KHU VỰC PHÚC
YÊN TỈNH VĨNH PHÚC

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Chuyên ngành: Giáo dục học
Người hướng dẫn khoa học:

Th.S. TRẦN THANH TÙNG

HÀ NỘI, 2019


LỜI CẢM ƠN
Quá trình tìm hiểu, nghiên cứu khoá luận được sự giúp đỡ, chỉ bảo tận tình
của Th.S Trần Thanh Tùng, em đã tiến hành và hoàn thành khoá luận với đề
tài: “Thực trạng giáo dục đạo đức cho trẻ mẫu giáo lớn (5-6 tuổi) thông qua trò
chơi đóng vai theo chủ đề ở một số trường mầm non khu vực Phúc Yên tỉnh Vĩnh
Phúc.”
Qua đây em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến thầy Trần Thanh Tùng, các giáo
viên của trường Mầm Non Trưng Nhị,trường mầm non Hoa Hồng cùng các
thầy cô giáo, các bạn sinh viên trong khoa Giáo dục Mầm non và các thầy cô
giáo trong trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 đã tạo điều kiện giúp đỡ em hoàn
thành khoá luận này.
Em xin chân thành cảm ơn!
Xuân Hòa, ngày 15 tháng 5 năm
2019
Sinh viên

Đỗ Thị Tâm


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu,
căn cứ, kết quả có trong khóa luận là trung thực. Đề tài của tôi chưa được công

bố trong bất kì công trình nghiên cứu khoa học nào.
Xuân Hòa, ngày 15 tháng 5 năm
2019
Sinh viên

Đỗ Thị Tâm


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Thực trạng nhận thức của giáo viên về giáo dục đạo đức cho trẻ 56 tuổi thông qua trò chơi đóng vai theo chủ đề ............................................. 18
Bảng 2.2. Thực trạng đảm bảo nội dung giáo dục đạo đức cho trẻ 5-6 tuổi
thông qua trò chơi đóng vai theo chủ đề........................................................ 21
Bảng 2.3. Thực trạng việc lập kế hoạch và tổ chức cho trẻ chơi trò chơi đóng
vai theo chủ đề ................................................................................................. 22
Bảng 2.4. Thực trạng về việc tạo môi trường chơi cho trẻ chơi trò chơi ..... 24
đóng vai theo chủ đề ....................................................................................... 24
Bảng 2.5 . Thực trạng về việc thực hiện các yêu cầu để giáo dục đạo đức cho
trẻ thông qua trò chơi đóng vai theo chủ đề .................................................. 26


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1
1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ............................................................... 2
3.1. Khách thể nghiên cứu ................................................................................... 2
3.2. Đối tượng nghiên cứu ................................................................................... 2
4. Giả thuyết khoa học ........................................................................................ 2
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 2
6. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 3

7. Phương pháp nghiên cứu................................................................................ 3
7.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận ................................................................. 3
7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn ............................................................. 3
7.3. Phương pháp xử lý số liệu ............................................................................ 3
8. Cấu trúc đề tài ................................................................................................. 3
Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ........................ 4
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ........................................................................... 4
1.1.1. Một số nghiên cứu của tác giả nước ngoài............................................... 4
1.1.2. Một số nghiên cứu của tác giả trong nước ............................................... 4
1.2. Một số đặc điểm tâm lí của trẻ mẫu giáo ................................................... 5
1.2.1. Sự phát triển cảm xúc và tình cảm của trẻ mẫu giáo lớn ........................ 5
1.2.2. Sự phát triển ý chí ...................................................................................... 6
1.2.3. Sự xác định ý thức bản ngã ....................................................................... 6
1.2.4. Sự phát triển về tư duy ............................................................................... 7
1.2.5. Sự phát triển ngôn ngữ .............................................................................. 7
1.3. Một số khái niệm cơ bản của đề tài ............................................................ 7
1.3.1. Khái niệm đạo đức, giáo dục đạo đức ....................................................... 7
1.3.2. Con đường và phương tiện giáo dục đạo đức........................................... 8
1.3.3. Giáo dục đạo đức cho trẻ mẫu giáo........................................................... 9
1.4. Trò chơi đóng vai theo chủ đề ................................................................... 13


1.4.1. Khái niệm trò chơi đóng vai theo chủ đề ................................................ 13
1.4.2. Đặc điểm của trò chơi đóng vai theo chủ đề ........................................... 13
1.4.3. Cấu trúc của trò chơi đóng vai theo chủ đề ............................................ 13
1.4.4. Mức độ của trò chơi theo độ tuổi ............................................................ 14
1.4.5. Ý nghĩa và vai trò của trò chơi đối với trẻ ............................................... 15
1.4.6. Biện pháp tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ....................... 16
Chương 2: THỰC TRẠNG GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO TRẺ 5-6 TUỔI
THÔNG QUA TRÒ CHƠI ĐÓNG VAI THEO CHỦ ĐỀ Ở MỘT SỐ

TRƯỜNG MẦM NON KHU VỰC PHÚC YÊN TỈNH VĨNH PHÚC ........ 18
2.1. Thực trạng giáo dục đạo đức cho trẻ 5-6 tuổi thông qua trò chơi đóng
vai theo chủ đề ................................................................................................... 18
2.1.1. Thực trạng nhận thức của giáo viên về giáo dục đạo đức cho trẻ 5-6 tuổi
thông qua trò chơi đóng vai theo chủ đề ........................................................... 18
2.1.2. Thực trạng đảm bảo nội dung giáo dục đạo đức cho trẻ 5-6 tuổi thông
qua trò chơi đóng vai theo chủ đề ..................................................................... 20
2.1.3. Thực trạng việc lập kế hoạch và tổ chức cho trẻ chơi trò chơi đóng vai
theo chủ đề .......................................................................................................... 22
2.1.4. Thực trạng về việc tạo môi trường chơi cho trẻ chơi trò chơi đóng vai
theo chủ đề .......................................................................................................... 24
2.1.5. Thực trạng về việc thực hiện các yêu cầu để giáo dục đạo đức cho trẻ
thông qua trò chơi đóng vai theo chủ đề ........................................................... 26
2.2. Nguyên nhân dẫn đến thực trạng giáo dục đạo đức cho trẻ 5-6 tuổi thông
qua trò chơi đóng vai theo chủ đề .................................................................... 28
2.1.1. Nguyên nhân từ phía giáo viên ............................................................... 28
2.2.2. Nguyên nhân từ phía trẻ .......................................................................... 29
2.2.3. Nguyên nhân về cơ sở vật chất của nhà trường ..................................... 30
Chương 3: ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIÁO DỤC
ĐẠO ĐỨC CHO TRẺ 5 - 6 TUỔI THÔNG QUA TRÒ CHƠI ĐÓNG VAI
THEO CHỦ ĐỀ ................................................................................................. 32
3.1. Đối với giáo viên ......................................................................................... 32


3.2. Đối với trẻ .................................................................................................... 34
3.3. Đối với nhà trường và các cấp quản lí ..................................................... 35
3.4. Đối với phụ huynh.................................................................................... 36
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................... 37
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 39
PHỤ LỤC

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Bàn về vấn đề đạo đức Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói: “ Đạo đức
như gốc của cây, ngọn nguồn của cuộc sống, sức mạnh của con người. Sức có
mạnh mới gánh được nặng và đi được xa”. Người đặc biệt quan tâm đến thế hệ
trẻ, đặc biệt là thiếu niên nhi đồng. Từ thuở ấu thơ ai trong chúng ta cũng quen
thuộc với 5 điều Bác Hồ dạy thiếu niên nhi đồng, lời dạy của Bác được treo
trang trọng trong mỗi lớp học của các em lứa tuổi mẫu giáo, tiểu học như một
biểu tượng về bài học đạo đức:
“Yêu tổ quốc, yêu đồng bào
Học tập tốt, lao động tốt
Đoàn kết tốt, kỷ luật tốt
Giữ gìn vệ sinh thật tốt
Khiêm tốn, thật thà, dũng cảm.”
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói:
“ Hiền dữ phải đâu là tính sẵn
Phần nhiều do giáo dục mà nên”.
Cổ nhân xưa cũng đã dạy:
“ Tre non dễ uốn, tre già nổ đốt”.
“Bé chẳng vin, cả gẫy cành”
Câu nói ấy của người đời đã khẳng định ý nghĩa to lớn của việc giáo dục
đạo đức cho con người ngay từ thuở còn thơ, đặc biệt là lứa tuổi mầm non. Vì
giai đoạn lứa tuổi mầm non là giai đoạn đặt nền móng cho sự hình thành và
phát triển nhân cách toàn diện của trẻ sau này. Có rất nhiều phương tiện để giáo
dục đạo đức cho trẻ mầm non, xong có một phương tiện không thể thiếu đó là
qua các hoạt động trò chơi đóng vai theo chủ đề.
Mỗi chủ đề ở chương trình mầm non được biên soạn giúp trẻ hình thành
và phát triển tối đa khả năng của mình trong đó có sự phát triển về nhân cách.

1


Bằng hình thức đóng vai sẽ giúp các em hình dung được thế giới thu nhỏ trong
các tình huống cụ thể, từ đó kích thích sự hình thành và phát triển nhân cách
trẻ.
Việc giáo dục đạo đức cho trẻ mầm non thông qua trò chơi đóng vai theo
chủ đề rất thiết thực và cần được quan tâm hơn nữa để nâng cao hiệu quả giáo
dục đạo đức cho trẻ mẫu giáo. Vì vậy tôi chọn đề tài : “Thực trạng giáo dục
đạo đức cho trẻ 5-6 tuổi thông qua trò chơi đóng vai theo chủ đề ở một số
trường mầm non khu vực Phúc Yên tỉnh Vĩnh Phúc”
2. Mục đích nghiên cứu
Tìm hiểu thực trạng về việc giáo dục đạo đức cho trẻ 5-6 tuổi thông qua
trò chơi đóng vai theo chủ đề. Từ đó đề xuất một số biện pháp để nâng cao hiệu
quả việc giáo dục đạo đức cho trẻ mầm non thông qua hoạt động này.
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình giáo dục đạo đức cho trẻ 5 -6 tuổi
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Thực trạng giáo dục đạo đức cho trẻ 5-6 tuổi thông qua trò chơi đóng vai
theo chủ đề.
4. Giả thuyết khoa học
Hoạt động giáo dục đạo đức cho trẻ 5-6 tuổi đã được giáo viên quan tâm
tuy nhiên hiệu quả chưa cao. Nếu có các biện pháp phù hợp để giáo dục đạo
đức cho trẻ 5-6 tuổi thông qua trò chơi đóng vai theo chủ đề thì sẽ nâng cao
được hiệu quả của việc giáo dục đạo đức cho trẻ.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
Tìm hiểu cơ sở lí luận của việc giáo dục đạo đức cho trẻ mẫu giáo thông
qua trò chơi đóng vai theo chủ đề.

Khảo sát thực trạng giáo dục đạo đức cho trẻ 5-6 tuổi thông qua trò chơi
đóng vai theo chủ đề.

2


Đề xuất biện pháp nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức cho trẻ 5-6 tuổi
thông qua trò chơi đóng vai theo chủ đề.
6. Phạm vi nghiên cứu
“Trẻ 5-6 tuổi của trường mầm non Trưng Nhị ( thành phố Phúc Yên –
Vĩnh Phúc), trường mầm non Hoa Hồng ( thành phố Phúc Yên – Vĩnh Phúc).”
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận
7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháo điều tra
7.2.2. Phương pháp quan sát
7.2.3. Phương pháp phỏng vấn
7.3. Phương pháp xử lý số liệu
8. Cấu trúc đề tài
Ngoài phần mở đầu và kết luận thì khóa luận của tôi gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận của vấn đề nghiên cứu
Chương 2: Thực trạng giáo dục đạo đức cho trẻ 5-6 tuổi thông qua trò
chơi đóng vai theo chủ đề ở một só tru
Chương 3: Đề xuất biện pháp nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức cho
trẻ 5-6 tuổi thông qua trò chơi đóng vai theo chủ đề

3


Chương 1

CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Giáo dục, đặc biệt là giáo dục đạo đức là vấn đề luôn được xã hội quan
tâm hàng đầu. Vì vậy trên Thế giới cũng như trong nước đã có rất nhiều công
trình nghiên cứu về vấn đề này.
1.1.1. Một số nghiên cứu của tác giả nước ngoài
Trong cuốn: “hoạt động, ý thức, nhân cách” của tác giả A.N.Leonchiep
nói về: “hoạt động, ý thức với sự hình thành và phát triển nhân cách của con
người.”
Tác giả Francois Jullien đã tìm ra nền tảng để hình thành đạo đức cho
con người thông qua cuốn “xác lập cơ sở cho đạo đức”.
Và rất nhiều các tác giả khác nghiên cứu về vấn đề này như: “Tâm lí học
tình cảm” – P.M.Iacovson, cuốn “Những cảm xúc của con người” của K.Izard...
và nhiều tác giả khác, mỗi tác giả tìm hiểu về một nội dung, khía cạnh cụ thể.
1.1.2. Một số nghiên cứu của tác giả trong nước
Trong cuốn “Giáo dục học mầm non” do Đào Thanh Âm chủ biên đã nói
về ý nghĩa, nhiệm vụ, nội dung, nguyên tắc và phương pháp giáo dục đạo đức
cho trẻ mẫu giáo.
PGS-TS Nguyễn Ánh Tuyết cũng đã đưa ra những nhận định của mình
về vai trò của trò chơi đóng vai theo chủ đề với sự phát triển chung của trẻ qua
cuốn “Giáo dục mầm non những vấn đề lí luận và thực tiễn”
Muôn Thị Xuyến “Nghiên cứu mức độ lĩnh hội một số kinh nghiệm đạo
đức quy tắc hành vi của trẻ mẫu giáo từ 3 – 6 tuổi”, Đại học Sư phạm Hà Nội
1998.
Trong cuốn “ Tâm lí học lứa tuổi mầm non” của nhà xuất bản Đại học
Sư phạm Hà Nội, 2007, Nguyễn Ánh Tuyết cũng đã nghiên cứu về sự ảnh
hưởng của trò chơi đóng vai theo chủ đề với trẻ mầm non.

4

“Như vậy không chỉ các tác giả nước ngoài mà các tác giả trong nước
cũng rất quan tâm và có rất nhiều nghiên cứu về vấn đề giáo dục đạo đức cho
trẻ mầm non thông qua trò chơi đóng vai theo chủ đề, nghiên cứu về sự ảnh
hưởng của trò chơi đóng vai theo chủ đề với trẻ mầm non.”
1.2. Một số đặc điểm tâm lí của trẻ mẫu giáo
1.2.1. Sự phát triển cảm xúc và tình cảm của trẻ mẫu giáo lớn
Có nhiều những nghiên cứu về tâm lí trẻ ở độ tuổi mẫu giáo đều cho
rằng: “đây là giai đoạn mà tình cảm, cảm xúc của trẻ phát triển một cách mạnh
mẽ nhất. Trẻ giàu tình cảm, dễ xúc động, trẻ hành động theo cảm xúc của mình
và biết điều khiển hành động ấy theo cảm xúc. Trẻ ở giai đoạn này có thể thể
hiện một hành vi tốt vì trước đó trẻ vừa được động viên, khen ngợi hoặc ngược
lại”
“Ở độ tuổi này cảm xúc và tình cảm của trẻ phát triển hơn rất nhiều so
với độ tuổi mẫu giáo nhỡ. Trẻ mẫu giáo đặc biệt là mẫu giáo lớn rất giàu tình
cảm, trẻ rất dễ xúc động và là giai đoạn tình cảm, cảm xúc của trẻ phát triển
mãnh liệt nhất. Trẻ xuất hiện tình cảm bạn bè, các mối quan hệ và giao tiếp của
trẻ trở nên phức tạp hơn”
Trẻ thể hiện các sắc thái cảm xúc khác nhau khi tiếp xúc với các đối
tượng khác nhau. Tuy vậy nhưng đời sống cảm xúc của trẻ dễ dao động, thay
đổi.
“Không chỉ trẻ ở độ tuổi hài nhi mà trẻ mẫu giáo lớn cũng rất cần có
được sự thương yêu, quan tâm trìu mến thậm chí là ôm ấp vỗ về từ người lớn.
Trẻ sẽ cảm thấy rất vui mừng khi nhận được sự quan tâm hay khen ngợi. Trong
cuộc sống hàng ngày trẻ thể hiện rõ tính độc lập, tự tin, và ham hiểu biết, đặc
biệt là trong giao tiếp và vui chơi với mọi người. Chúng biết bảo ban nhau,
nhường nhịn và có thể chăm sóc, dỗ dành em bé khi được người lớn giao cho.

5

Giáo dục cho trẻ những tình cảm đạo đức đúng đắn trong giai đoạn này
là việc làm vô cùng cần thiết, nó giúp hình thành và phát triển đạo đức cho trẻ,
tạo động lực để trẻ có hành vi, thái độ đúng đắn sau này…”
1.2.2. Sự phát triển ý chí
Độ tuổi này trẻ đã được người lớn giao cho một số công việc nhỏ như:
trông em, nhặt rau hay thậm chí là quét nhà... qua các công việc đó trẻ dần xác
định được mục đích của hành động mà trẻ đang làm và luôn cố gắng để hoàn
thành tốt nhiệm vụ của mình.
Trẻ biết sắp xếp thời gian để có thể chơi và cũng có thể hoàn thành nhiệm
vụ mà người lớn giao cho. Tính kế hoạch dần được xuất hiện ở trẻ mẫu giáo
lớn khi mà trẻ vừa muốn được chơi nhưng cũng muốn hoàn thành nhiệm vụ để
được người lớn khen ngợi, hài lòng về trẻ.
“Sự phát triển ý chí của trẻ mạnh hay yếu phụ thuộc rất nhiều vào sự dạy
dỗ của người lớn như bố mẹ, cô giáo và những người thân xung quanh trẻ.
Người lớn không chỉ là người giao nhiệm vụ cho trẻ mà còn phải hướng dẫn,
tạo động lực để trẻ hoàn thành công việc”
1.2.3. Sự xác định ý thức bản ngã
“Ý thức bản ngã xuất hiện giúp trẻ ý thức và biết điều chỉnh hành vi của
mình cho phù hợp, đúng đắn. Ở trẻ ý thức bản ngã có từ cuối tuổi ấu nhi, nếu
như ở tuổi hài nhi mọi hoạt động của trẻ đều phụ thuộc vào người lớn (đói
người lớn cho ăn, rét người lớn cho mặc...) thì đến cuối tuổi ấu nhi khi ý thức
bản ngã xuất hiện thì trẻ dần tách mình khỏi người khác. Từ đó có thể thấy tiền
đề của ý thức bản ngã của trẻ mầm non là việc tự tách mình khỏi người khác.
Ở tuổi mẫu giáo lớn trẻ tự ý thức được nhiều thứ hơn. Trẻ có khuynh
hướng cảm nhận về bản thân tích cực hơn. Không chỉ có vậy, ở độ tuổi này trẻ
còn biết được giới tính là nam hay nữ và còn biết được cách cư xử, hành vi sao
cho phù hợp với giới tính của mình.”

6

“Trong giai đoạn tuổi mẫu giáo này trẻ có những thay đổi căn bản về
hành vi đó là đổi từ hành vi bộc phát sang hành vi mang tính xã hội còn gọi là
hành vi mang tính nhân cách”
1.2.4. Sự phát triển về tư duy
Trẻ mẫu giáo lớn phát triển cả 3 loại tư duy tuy nhiên tư duy trực quan
phát triển mạnh. Nó tạo điều kiện tốt nhất để trẻ cảm thụ các hình tượng trong
các môn học như: tạo hình, văn học... ngoài ra tư duy của trẻ thực tế hơn, trẻ
biết được đâu là thực đâu là giả. Trẻ có thể tư duy được các hình trong không
gian, các con số trong toán học.
1.2.5. Sự phát triển ngôn ngữ
“Trẻ nói thành thạo tiếng mẹ đẻ, trẻ có thể giao tiếp một cách tự tin với
mọi người xung quanh thậm chí trẻ còn biết kết hợp cả ngôn ngữ cơ thể trong
giao tiếp.
Trẻ có thể sử dụng ngôn ngữ của nhiều đối tượng khác nhau khi chơi
cùng người khác (trẻ có thể đóng vai thành người mẹ, con, bác sĩ, người bán
hàng...)
Có thể diến đạt ngôn ngữ mạch lạc, rõ ràng, thể hiện rõ ý đồ của mình
trong lời nói.
Tuy vậy mức độ thành thạo về ngôn ngữ của trẻ còn phụ thuộc rất nhiều
vào sự dạy dỗ của người lớn. Vì vậy cần phải có những biện pháp nhất định để
giúp phát triển ngôn ngữ ở trẻ.”
1.3. Một số khái niệm cơ bản của đề tài
1.3.1. Khái niệm đạo đức, giáo dục đạo đức
“Đạo đức là một thành tố thể hiện tính cách và phẩm chất giá trị của con
người. Nó là hệ thống các nguyên tắc, chuẩn mực hướng con người đến cái
thiện, cái tốt đẹp nhằm giúp con người nhận biết và điều chỉnh hành vi của
mình cho phù hợp với xã hội.” [12]

7


“Đạo đức mang tính tự nguyện chứ không ép buộc. Mỗi con người tự
mình điều chỉnh hành vi của mình sao cho chuẩn mực, hướng hành động của
mình trở nên tốt đẹp và ngăn cản những điều xấu”
“Giáo dục đạo đức là một hoạt động của nhà giáo dục nhằm mục đích
xây dựng cho trẻ những tính cách, phẩm chất tốt đẹp. Giúp trẻ biết được các
quy tắc, chuẩn mực, hành vi đúng đắn trong cư xử và trong các hoạt động với
bạn bè, gia đình và toàn xã hội. Giáo dục đạo đức còn bồi dưỡng cho trẻ để trẻ
hướng tới những điều thiện, điều tốt đẹp.” [1, tr.158]
Giáo dục đạo đức có ý nghĩa rất quan trọng trong sự nghiệp giáo dục con
người nói chung và trong sự nghiệp giáo dục trẻ nói riêng.
1.3.2. Con đường và phương tiện giáo dục đạo đức
1.3.2.1. Con đường giáo dục đạo đức
“Đạo đức tồn tại trong mọi lĩnh vực đời sống của con người. Kết quả của
hành vi đạo đức được đánh giá theo các phạm trù đạo đức xã hội như tốt, xấu,
thiện, ác,... từ sự tồn tại của đạo đức ta có các con đường giáo dục đạo đức:
Thứ nhất: bồi dưỡng, nâng cao nhận thức giáo dục đạo đức thông qua
hoạt động dạy học đặc biệt là các môn có liên quan như: đạo đức, giáo dục công
dân, văn học,... thông qua các môn học này người học sẽ nắm được phương
thức hành vi đạo đức, cách ứng xử phù hợp.
Thứ hai: xây dựng những thói quen hành vi đạo đức thông qua tổ chức
đời sống, các hoạt động giao lưu để tích lũy về đạo đức.
Tập luyện và rèn luyện các hành vi đạo đức thông qua các hạt động giao
lưu và thông qua đời sống hàng ngày. Xây dựng những thói quen hành vi tốt và
loại bỏ những thói quen hành vi xấu, không đúng chuẩn mực của xã hội.”

8

1.3.2.2. Phương tiện giáo dục đạo đức
Từ hai con đường giáo dục đạo đức trên, có các phương tiện giáo dục
đạo đức sau: thành tựu văn hóa – văn nghệ, các loại hình hoạt động và giao lưu
của học sinh, rèn luyện trong thực tiễn đời sống để tích lũy thành kinh nghiệm
đạo đức.
Việc sử dụng con đường và phương tiện giáo dục đạo đức phải làm sao
để khơi gợi được nhu cầu đạo đức của trẻ. Vì khi trẻ có nhu cầu thực sự thì trẻ
mới thực hiện nó một cách tích cực và mang lại hiệu quả cao.
1.3.3. Giáo dục đạo đức cho trẻ mẫu giáo
1.3.3.1. Ý nghĩa của việc giáo dục đạo đức đối với trẻ mẫu giáo
Giáo dục đạo đức có ý nghĩa rất quan trọng trong giáo dục con người đặc
biệt là trong giáo dục mầm non.
“Nếu giáo dục nhân cách cho con người là cả một quá trình dài thì giáo
dục mầm non sẽ là khâu đầu tiên của giáo dục nhân cách con người. Việc hình
thành nhân cách cho con người phải bắt đầu ngay từ lứa tuổi nhà trẻ, mẫu giáo
tạo tiền đề phát triển về sau này. Trẻ em không phải ngay từ lúc sinh ra đã mang
những phẩm chất đạo đức chuẩn mực mà là kết quả của cả một quá trình giáo
dục và tự giáo dục. ở trẻ mầm non dưới sự tác động của nhà giáo dục hay của
những người lớn đặc biết là người thân trong gia đình trẻ đã có những biểu
tượng đầu tiên về đạo đức như: tốt, xấu, hư, ngoan,... trẻ biết được những điều
đươc làm và không được làm, dần dần trẻ có hành vi theo những khái niệm,
biểu tượng mà trẻ đã được tiếp nhận. Những hành vi đạo đức đúng đắn được
hình thành ở trẻ và được lưu giữ, để lại những ấn tượng đến suốt đời. Vì vậy
giáo dục đạo đức cho trẻ ngay từ những năm tháng đầu đời là rất quan trọng,
nó ảnh hưởng trực tiếp đến sự hình thành và phát triển nhân cách của trẻ sau
này”
Hơn nữa trẻ ở tuổi mẫu giáo tâm lí của trẻ bị chi phối bởi tính hình tượng
và tính dễ cảm xúc, trẻ rất dễ đồng cảm với những thứ xung quanh cho nên đây

9


là giai đoạn vàng để giáo dục đạo đức cho trẻ, giáo dục cho trẻ lòng nhân ái,
những phẩm chất đạo đức, xã hội, uốn nắn cho trẻ những hành vi, thói quen
ngay từ những năm tháng đầu đời để tránh những sai lệch sẽ càng khó sửa khi
trẻ lớn lên.
“Giáo dục đạo đức cho trẻ không chỉ ảnh hưởng đến sự hình thành và
phát triển nhân cách mà nó còn liên quan đến giáo dục thẩm mỹ, giáo dục trí
tuệ, giáo dục thể chất, giáo dục lao động cho trẻ.
+ Đối với giáo dục thẩm mỹ: những cảm xúc, tình cảm đạo đức tốt đẹp,
những hành vi văn minh là cơ sở của việc giáo dục đạo đức. Nó giúp trẻ thích
cái đẹp, muốn hướng tới cái đẹp và có mong muốn tạ ra cái đẹp.
+ Đối với giáo dục trí tuệ: hình thành ở trẻ khả năng nhận xét, đánh giá
thái độ, hành vi đạo đức của bản thân và của người khác.
+ Đối với giáo dục thể chất,lao động: giáo dục trẻ có thói quen vệ sinh
sạch sẽ, biết giúp đỡ người lớn một số công việc nhẹ nhàng, vừa sức từ đó góp
phần giáo dục thể chất, lao động ở trẻ”
1.3.3.2. Nội dung giáo dục đạo đức cho trẻ mẫu giáo
“Để giáo dục trẻ một cách toàn diện, đạt được mục tiêu giáo dục thì nhà
trường cần phải tổ chức hợp lý các hoạt động dạy học. Qua hoạt động học đó
học sinh lĩnh hội được các kiến thức, tri thức”
Con đường để giáo dục cho trẻ thực chất là loại hình hoạt động cơ bản
được tổ chức với sự tham gia tích cực của người học theo hướng đã xã định.
Đạo đức tồn tại trong mọi hoạt động, mọi lĩnh vực. Nó có thể tồn tại dưới
dạng tri thức như các khái niệm, chuẩn mực, hệ thống các nguyên tắc, quy định
về đạo đức, các phẩm chất đạo đức và cách để đánh giá về giá trị đạo đức. Nó
có thể tồn tại dưới các hành động, hành vi của con người như cách cư xử, nói
năng, các hành động trong cuộc sống hàng ngày với những người thân, bạn bè,
gia đình và xã hội. Dù đạo đức tồn tại dưới dạng các tri thức hay dưới dạng

10


các hoạt động hành vi thì nó cũng góp phần hình thành nên đạo đức của con
người, có 2 con đường để giáo dục đạo đức:
Thứ nhất: giáo dục lòng nhân ái (tình thương), đạo đức và những nhân
tố sơ đẳng của lòng yêu nước
Được sống trong tình yêu thương là mong muốn của tất cả mọi người
đặc biệt là trẻ nhỏ. Trẻ luôn mong muốn được yêu thương, chăm sóc, vỗ về.
Giáo dục tình yêu thương cho trẻ không chỉ giúp trẻ biết yêu thương người khác
mà còn đáp ứng được nhu cầu của trẻ, làm cho cuộc sống của trẻ trở nên ý nghĩa
và đủ đầy hơn. Suy cho cùng tình thương cũng là cái cốt lõi của đạo đức.
“Giáo dục lòng nhân ái cho trẻ là giáo dục cho trẻ tình yêu đối với gia
đình: trẻ cần biết được những thành viên trong gia đình là những người thân
ruột thịt, họ luôn dành cho trẻ những tình cảm tốt đẹp và yêu thương trẻ rất
nhiều. Để từ đó trẻ biết các thành viên trong gia đình cần phải sống chan chứa
tình cảm, biết yêu thương, đùm bọc và sống hòa thuận với nhau, giúp đỡ lẫn
nhau trong mọi hoạt động của cuộc sống. Giáo dục lòng nhân ái còn là giáo dục
cho trẻ có tình yêu, thái độ quan tâm đến mọi người xung quanh: đây là một
phần rất quan trọng trong giáo dục lòng nhân ái cho trẻ. Thông qua đó trẻ biết
thể hiện tấm lòng, sự lương thiện của mình, trẻ biết chia sẻ, giúp đỡ những
người xung quanh (giúp đỡ bố mẹ những việc nhỏ như nhặt rau, giúp đỡ cô
giáo, các bạn, những người già yếu); biết quan tâm đế người khác (thấy người
thân, cô giáo, các bạn mệt biết quan tâm chăm sóc, hỏi han...); biết yêu mến,
nhường nhịn những em bé nhỏ hơn mình. Ngoài ra còn giáo dục cho trẻ tình
yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống: giáo dục trẻ biết yêu quý, bảo vệ, chăm sóc cây
cối, con vật, biết yêu quý cuộc sống của trẻ và sống một cách hài hòa”
Cùng với việc giáo dục lòng nhân ái cũng rất cần giáo dục cho trẻ những
nhân tố sơ đẳng về lòng yêu nước. Điều này giúp ích rất nhiều khi trẻ lớn khôn.

Đối với trẻ mẫu giáo có thể giáo dục cho trẻ từ những điều đơn giản như tình
yêu với bác hồ, quê hương, dạy trẻ nhận biết cờ Tổ quốc, các kì quan, danh lam

11


thắng cảnh ở địa phương trẻ sống hoặc của cả đất nước, ngoài ra có thể dạy cho
trẻ về các nhân vật lịch sử nổi bật,... tất cả những điều này sẽ tác động tích cức
đến tình cảm đạo đức của trẻ mặc dù sự hiểu biết của trẻ vaanc còn hạn chế.
Thứ hai là giáo dục quan hệ bạn bè, xây dựng lớp học đoàn kết thân ái.
“Tuổi mẫu giáo trẻ bắt đầu cùng chơi với nhau nhất là trẻ mẫu giáo lớn.
ở trẻ bắt đầu hình thành các mối quan hệ, trẻ đã có bạn thân. Các mối quan hệ
này của trẻ ảnh hưởng rất nhiều đến sự phát triển nhân cách của trẻ. Vì vậy việc
giáo dục quan hệ bạn bè cho trẻ là rất cần thiết đòi hỏi giáo viên phải nắm vững
nội dung cơ bản theo từng độ tuổi để có những phương pháp tác động đến trẻ
phù hợp và kịp thời”
“Đối với trẻ mẫu giáo lớn không chỉ giáo dục trẻ biết chơi hòa thuận, biết
tự giải quyết các xích mích, mâu thuẫn giữa các trẻ mà còn dạy trẻ biết tự tập
hợp nhau để chơi chung, biết những quy tắc ứng xử cần thiết trong quan hệ bạn
bè, mở rộng cho trẻ về quan hệ bạn bè (bạn bè tốt)”
Thứ ba là giáo dục những quy tắc lễ phép và văn hóa, những tính tốt.
“Giáo dục cho trẻ những quy tắc lễ phép như phải biết chào hỏi, thưa gửi,
cảm ơn,... dạy trẻ những hành vi văn hóa trong cuộc sống hàng ngày như không
xả rác bừa bãi, không bẻ cây... biết giúp đỡ mọi người xung quanh đặc biệt là
người già và những em bé nhỏ hơn mình.
Cần giáo dục cho trẻ những đức tính tốt, kịp thời động viên và tuyên
dương, phát triển các đức tính tốt của trẻ, ngăn chặn ngay những đức tính xấu
dù những đức tính ấy mới chỉ là biểu hiện. Một số nững đức tính tốt cần rèn
luyện cho trẻ là:
Tính tự lập: tự làm những việc mà trẻ có thể làm được, không ỷ lại vào

người khác.
Tính ngăn nắp: biết cất các đồ dùng sau khi sử dụng xong đúng nơi, đúng
vị trí; không vứt bừa bãi đồ dùng, đồ chơi.

12


Tính mạnh dạn: mạnh dạn trong cuộc sống hàng ngày, mạnh dạn trong
giao tiếp, biết nói lên ý kiến cá nhân của mình.
Tính kỷ luật: biết tôn trọng những quy tắc trong các hoạt động sinh hoạt
chung, biết nghe lời người lớn.
Ngoài ra cần phải giáo dục cho trẻ những hành vi phù hợp với lứa tuổi
của trẻ tạo nền tảng để trẻ tự tin bước vào cấp học tiếp theo.”
1.4. Trò chơi đóng vai theo chủ đề
1.4.1. Khái niệm trò chơi đóng vai theo chủ đề
“Trò chơi đóng vai theo chủ đề hay còn được gọi là trò chơi giả bộ. Trò
chơi này mô tả lại những gì diễn ra trong cuộc sống sinh hoạt hàng ngày của
trẻ. Trò chơi đóng vai theo chủ đề là một hoạt động chủ đạo của trẻ lứa tuổi
mẫu giáo nó giúp hình thành ở trẻ các kỹ năng và phát triển nhân cách.” [12]
Trẻ ở lứa tuổi mẫu giáo đã có ý thức về bản thân,biết phân biệt mình với
người khác trong cộng đồng. Trẻ rất thích bắt chước người lớn, muốn được làm
người lớn nhưng trên thực tế trẻ chưa đủ khả năng để làm điều này. Từ đó tạo
nên mâu thuẫn gay gắt giữa mong muốn và khả năng của trẻ. Trò chơi đóng vai
theo chủ đề ra đời giúp trẻ giải quyết mâu thuẫn này, ở trò chơi này trẻ sẽ hóa
thân thành người lớn và làm các công việc, có nghề nghiệp khác nhau như: bác
sĩ, người bán hàng, giáo viên,...
1.4.2. Đặc điểm của trò chơi đóng vai theo chủ đề
Trò chơi đóng vai theo chủ đề giúp trẻ thỏa mãn nhu cầu xã hội của mình.
Trẻ mong muốn, khát khao được sống một cuộc sống như người lớn nhưng trên
thực tế lại không thể được, qua trò chơi trẻ có thể hợp thành các nhóm sau đó

thỏa thuận để mỗi trẻ trở thành một nhân vật trong cuộc sống. Trò chơi này là
sự tái tạo các mối quan hệ và các chức năng lao động.
1.4.3. Cấu trúc của trò chơi đóng vai theo chủ đề
Trò chơi đóng vai theo chủ đề có cấu trúc khá phức tạp. Nó bao gồm:
chủ đề chơi, nội dung chơi, mối quan hệ của trẻ trong trò chơi,...

13


1.4.3.1. Chủ đề và nội dung của trò chơi đóng vai theo chủ đề
Trò chơi đóng vai theo chủ đề phản ánh cuộc sống hàng ngày xung quanh
trẻ. Những gì có thật ở hiện thực mà đượcphản ánh vào trò chơi được gọi
là chủ đề chơi. Cuộc sống hàng ngày của trẻ càng được tiếp xúc rộng rãi
thì chủ đề chơi càng phong phú. Có thể có các chủ đề chơi như: bán hàng,
xây dựng, bác sĩ,...
Nội dung của trò chơi là những hoạt động của người lớn mà đứa trẻ nhận
thức được, hiều được và phản ánh lại vào trò chơi. Việc tái tạo lại những
hành động ấy trở thành nội dung chơi của trẻ.
1.4.3.2. Mối quan hệ của trẻ trong trò chơi
Có hai mối quan hệ giữa trẻ trong trò chơi đó là: quan hệ chơi và quan
hệ thực.
+ Quan hệ chơi: đó là mối quan hệ của các vai trong trò chơi, nó mô
phỏng lại những gì có thật trong cuộc sống hàng ngày.
Ví dụ: quan hệ giữa mẹ và con, quan hệ giữa bác sĩ và bệnh nhân.
+ Những quan hệ thực: đó là quan hệ qua lại giữa những trẻ, những người
cùng tham gia trò chơi, cùng thực hiện công việc chung.
Trong trò chơi đóng vai theo chủ đề các quan hệ xã hội được bộc lộ, các
vai chơi phải tạo ra các mối quan hệ khác nhau và các vai chơi phải tuân thủ
luật lệ hành động của vai chơi.
1.4.4. Mức độ của trò chơi theo độ tuổi

Vào 3 tuổi trò chơi đóng vai theo chủ đề bắt đầu xuất hiện ở trẻ. Nhưng
ở độ tuổi này có khi trẻ có vai, có khi không, đó chỉ là hành động mô phỏng lại
cái mà trẻ thích chứ trẻ chưa biết được là trẻ đang trong vai gì. Trẻ dễ bị lôi
cuốn bởi các đồ chơi hấp dẫn nên trẻ không cố định một vai trong một tình
huống mà có thể là vài vai.

14


Đến 3 tuổi, đầu 4 tuổi trẻ thích thể hiện mình bằng các vai chơi phong
phú hơn, trẻ thường chơi thành các nhóm, khi đó trẻ sẽ cùng mô phỏng lại quan
hệ nổi bật của người lớn nhưng vẫn chưa có sự bàn bạc trong nhóm.
Trẻ từ 4-5 tuổi: các nhóm chơi bền vững hơn, nhóm chơi lớn hơn và trong
nhóm chơi đã có sự bàn bạc thảo luận với nhau về vai chơi, nội dung,... trong
các vai chơi trẻ thể hiện được tình cảm, cảm xúc mà trẻ đã biết được trong thực
tế.
“Trẻ 5-6 tuổi: trẻ biết hợp nhất các nhóm chơi nhỏ để tạo thành nhóm lớn
(nhóm gia đình, bác sĩ, ...)
Như vậy trò chơi đóng vai theo chủ đề có sự phát triển theo từng độ tuổi.
Nó phản ánh nhận thức và phát triển về mặt tâm lí của trẻ.”
1.4.5. Ý nghĩa và vai trò của trò chơi đối với trẻ
Trò chơi đóng vai theo chủ đề có vai trò quan trọng trong việc đặt nền
móng để xây dựng nên một nhân cách hoàn thiện và sự phát triển tâm lý bình
thường cho một đứa trẻ.
1.4.5.1. Vai trò của trò chơi đóng vai theo chủ đề với sự phát triển nhận thức
của trẻ
Ở độ tuổi này trẻ phát triển mạnh mẽ về nhận thức. Hoạt động vui chơi mà
cụ thể là trò chơi đóng vai theo chủ đề có ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển
nhận thức của trẻ. Để đảm nhận được các vai chơi thì yêu cầu trẻ phải hiểu về đối
tượng tức là trẻ phải tìm hiểu, quan sát tỉ mỉ về đối tượng đó. Từ đó trẻ nắm được

những thuộc tính bên ngoài của sự vật hiện tượng sau đó kết hợp với những hành
động thực tiễn sẽ giúp trẻ có những cảm nhận về sự vật, hiện tượng đó.
Hơn nữa trò chơi đóng vai theo chủ đề có vai trò rất quan trọng đối với
sự phát triển tư duy và trí tưởng tượng của trẻ. Thông qua trò chơi đóng vai
theo chủ đề giúp chuyển từ tư duy trực quan hành động sang tư duy trực quan
hình tượng do trẻ tích cực hoạt động với đồ vật. Khi chơi trí tượng tưởng của
trẻ phát triển hơn, trẻ biết sử dụng các đồ vật để thay thế nhau như: sử dụng cái

15


ghế và tưởng tượng nó là con ngựa và trẻ sẽ hoạt động với cái ghế như là hoạt
động với con ngựa.
1.4.5.2. Vai trò của trò chơi đóng vai theo chủ đề đối với sự phát triển ngôn
ngữ
Trò chơi đóng vai theo chủ đề giúp mở rộng vốn từ ở trẻ, giúp trẻ sử dụng
từ ngữ chính xác hơn, cấu trúc ngữ pháp được hoàn tiện, phát âm chuẩn khi trẻ
được giao tiếp nhiều với mọi người xung quanh, bạn bè.
Khi hóa thân vào các vai chơi, để làm tốt nhiệm vụ của mình thì trẻ phải
diễn đạt thật tốt cả về mặt ngữ điệu và ngữ pháp.
Tuy nhiên qua trò chơi đóng vai theo chủ đề trẻ chủ yếu nắm được ngôn
ngữ sinh hoạt đời thường cho nên để nắm được ngôn ngữ nghệ thuật trẻ cần
được học từ nhà trường, người thân, sách vở,... để nắm được một cách toàn diện
nhất ngôn ngữ mẹ đẻ.
1.4.5.3. Vai trò của trò chơi đóng vai theo chủ đề với sự phát triển tình cảm
“Tuổi mẫu giáo tình cảm, cảm xúc chi phối các hoạt động tâm lí của trẻ.
Mà tình cảm của con người lại được nảy sinh trong quá trình tiếp xúc giữa
người với người. Trò chơi đóng vai theo chủ đề là trò chơi mà trẻ được hóa thân
vào các nhân vật khác nhau mà trẻ sẽ đặt tình cảm của mình vào đó như: biết
dỗ em, vỗ về em bé khi trẻ hóa thân vào vai người mẹ. Điều này sẽ ảnh hưởng

rất mạnh mẽ đến sự phát triển nhân cách của trẻ về sau.”
1.4.6. Biện pháp tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ
“Tôn trọng tính tự nguyện, tự do của trẻ trong khi chơi: chơi là hoạt động
mang tính tự nguyện chứ không phải bắt buộc, chỉ khi nào trẻ thực sự muốn chơi
thì trẻ mới cảm thấy thoải mái, vui vẻ và trò chơi ấy mới có ý nghĩa. Giáo viên chỉ
là người dẫn dắt trẻ vào trò chơi một cách hấp dẫn, lôi cuốn nhất để gây hứng thú
cho trẻ tránh áp đặt, gò bó, bắt trẻ chơi trò chơi mà trẻ không thích.

16


Phát huy tính tích cực, chủ động của trẻ khi chơi: khi chơi để trẻ tự làm,
giáo viên chỉ hướng dẫn trẻ. Động viên khuyến khích trẻ kịp thời để khích lệ
tinh thần trẻ.
Mở rộng chủ đề, làm phong phú nội dung chơi: cho trẻ tiếp xúc nhiều
với mọi người, thường xuyên cho trẻ tham gia vào các hoạt động tập thể để trẻ
có nhiều hiểu biết về cuộc sống xung quanh trẻ.
Giúp tạo các tình huống để trẻ xử lý, bộc lộ cảm xúc hay thể hiện cách cư xử
đẹp,trẻ thiết lập và điều chỉnh các mối quan hệ giữa các vai chơi
Liên kết trò chơi theo từng chủ đề riêng lẻ lại với nhau để mở rộng mối
quan hệ: điều này giúp trẻ đỡ nhàm chán, mở rộng mối quan hệ giữa trò chơi
với đời thực.”

17