Một số giải pháp tích cực rèn kỹ năng sống cho học sinh lớp 4

Mục lục
STT

Nội dung

Trang

1. Mở đầu

2

1.1

Lí do chọn đề tài

2

1. 2

Mục đích nghiên cứu

3

1.3

Đối tượng nghiên cứu

3

1.4

Phương pháp nghiên cứu

3

2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm

3

2.1

Cơ sở lí luận

3

2.2

Thực trạng dạy và học kĩ năng sống cho học sinh trong nhà trường

4

2.3

Các giải pháp và tổ chức thực hiện

6

2.4

1. Giáo dục kĩ năng sống thông qua công tác tuyên truyền

6

2. Tạo môi trường giáo dục lành mạnh

7

3. Giáo dục kĩ năng sống thông qua các môn học và hình thức tổ
chức dạy học

8

4. Giáo dục kĩ năng sống thông qua các hoạt động giáo dục
ngoài giờ lên lớp

14

5. Phối kết hợp với gia đình trong việc giáo dục kĩ năng sống
cho học sinh

19

Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục

14

3. Kết luận, kiến nghị

21

0

1. Mở đầu
1.1. Lí do chọn đề tài
Giáo dục trong nhà trường Tiểu học có vai trò nền tảng góp phần đào tạo
thế hệ học sinh phát triển toàn diện. Ở nước ta, để nâng cao chất lượng giáo dục
toàn diện thế hệ trẻ, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế và nhu cầu phát triển của
người học. Những năm gần đây, nội dung giáo dục kĩ năng sống đã được tích
hợp trong các môn học và hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp trong trường
Tiểu học. Đặc biệt, rèn kĩ năng sống được xác định là một trong những nội dung
cơ bản rèn kĩ năng sống của phong trào thi đua“ Xây dựng trường học thân
thiện, học sinh tích cực” trong các trường Tiểu học do Bộ Giáo dục và Đào tạo
phát động. Kĩ năng sống là khả năng có thể bày tỏ ý kiến của bản thân theo hình
thức nói, viết hoặc sử dụng ngôn ngữ một cách phù hợp, đồng thời biết lắng
nghe, tôn trọng ý kiến người khác ngay cả khi bất đồng quan điểm. Bày tỏ ý
kiến bao gồm cả bày tỏ về suy nghĩ, ý tưởng, nhu cầu, mong muốn và cảm xúc,
đồng thời nhờ sự giúp đỡ và sự tư vấn khi cần thiết. Kĩ năng sống giúp con
người biết đánh giá tình huống giao tiếp và điều chỉnh cách giao tiếp một cách
phù hợp, hiệu quả, cởi mở bày tỏ suy nghĩ, cảm xúc nhưng không làm hại hay
gây tổn thương cho người khác. Kĩ năng sống giúp chúng ta có mối quan hệ tích
cực với người khác, bao gồm biết gìn giữ mối quan hệ tích cực với các thành
viên trong gia đình, đồng thời biết cách xây dựng mối quan hệ với bạn bè mới và
đây là yếu tố rất quan trọng đối với niềm vui cuộc sống. Kĩ năng sống là yếu tố
cần thiết cho nhiều kĩ năng khác như bày tỏ sự cảm thông, thương lượng, hợp
tác, tìm kiếm sự giúp đỡ, giải quyết mâu thuẫn, kiểm soát cảm xúc. Người có kĩ
năng sống tốt sẽ biết dung hoà đối với mong đợi của những người khác, có cách
ứng xử phù hợp khi làm việc cùng và ở cùng với người khác trong môi trường
tập thể, quan tâm đến mọi người và giúp họ có thể đạt được những điều họ mong
muốn một cách chính xác. Mục tiêu giáo dục kĩ năng sống nhằm: Trang bị cho
học sinh những kiến thức, thái độ và kĩ năng sống. Trên cơ sở đó hình thành cho

học sinh những hành vi, thói quen lành mạnh, tích cực; loại bỏ những hành vi,
thói quen tiêu cực trong các mối quan hệ, các tình huống và hoạt động hàng
ngày. Vậy làm thế nào để học sinh có được kĩ năng sống? Đặc biệt là kĩ năng
sống ngày một tốt hơn thích nghi trong học tập và trong cuộc sống. Dạy kĩ năng
sống cho tuổi trẻ học đường trong giai đoạn hiện nay là một yêu cầu cấp thiết ở
các trường phổ thông nói chung, bậc tiểu học nói riêng. Trong khi nội dung về
rèn luyện kĩ năng sống chưa được đưa vào một chương trình riêng mà chủ yếu
được giáo viên lồng ghép trong từng bộ môn như: Đạo đức, Tiếng Việt,… hay
trong các tiết chào cờ đầu tuần. Với thời lượng hạn hẹp như vậy, các em chưa
được trang bị đầy đủ các kĩ năng sống. Đó là điều đang còn khó khăn, lúng túng
cho các nhà trường nhằm rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh.
Xuất phát từ những lí do trên nên tôi chọn đề tài “Một số giải pháp tích
cực rèn kĩ năng sống cho học sinh lớp 4”

1


1.2. Mục đích nghiên cứu:
Tôi tiến hành nghiên cứu đề tài : tài “Một số giải pháp tích cực rèn kĩ
năng sống cho học sinh lớp 4” với mong muốn từ những kinh nghiệm thực tế
của bản thân để tìm ra phương pháp dạy học hay nhất nhằm nâng cao kĩ năng
sống cho học sinh thông qua các môn học và hoạt động giáo dục ngoài giờ lên
lớp. Giúp học sinh có đủ khả năng tự thích ứng với môi trường xung quanh, tự
chủ, độc lập, tự tin khi giải quyết công việc, đem lại cho các em vốn kiến thức
ban đầu về thực tế cuộc sống, trang bị cho các em những kĩ năng cần thiết làm
hành trang vững bước vào đời.
1.3. Đối tượng nghiên cứu:
- Nghiên cứu biện pháp rèn kĩ năng sống cho học sinh lớp 4 trường Tiểu
học Đông Thọ.
1.4. Phương pháp nghiên cứu:

Để đạt được mục tiêu đề ra của đề tài này, tôi đã sử dụng kết hợp các
phương pháp sau:
a) Phương pháp chính:
- Phương pháp nghiên cứu lí luận
- Phương pháp khảo sát
- Phương pháp thống kê số liệu
- Phương pháp phân tích, tổng hợp số liệu
- Phương pháp thực nghiệm
- Phương pháp tổng kết và trao đổi kinh nghiệm
b) Phương pháp hỗ trợ:
- Phương pháp kiểm tra, đánh giá
- Phương pháp trò chuyện
2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm
2.1. Cơ sở lí luận
2.1.1. Quan niệm về kĩ năng sống:
Kĩ năng sống là gì?
Kĩ năng sống là những trải nghiệm có hiệu quả nhất, nó giúp giải quyết
hoặc đáp ứng các nhu cầu cụ thể, trong suốt quá trình tồn tại và phát triển nhân
cách của con người. Kĩ năng sống bao gồm cả hành vi vận động của cơ thể và tư
duy trong não bộ của con người. Kĩ năng sống có thể hình thành một cách tự
nhiên, thông qua giáo dục hoặc rèn luyện.
Nhóm kĩ năng sống – hòa nhập cuộc sống:
- Các em biết giới thiệu về bản thân, về gia đình, về trường lớp học và bạn
bè thầy cô giáo.
- Biết chào hỏi lễ phép trong nhà trường, ở nhà và ở nơi công cộng.
- Biết nói lời cảm ơn, xin lỗi. Thực tế trong nhà trường, thông qua môn
Đạo đức, các hoạt động tập thể học sinh được dạy cách lễ phép nhưng khi đi vào
thực tế, nhiều em thiếu kĩ năng giao tiếp, không có thói quen chào hỏi, tự giới
thiệu mình với người khác, thậm chí có nhiều em còn không dám nói hoặc
không biết nói lời xin lỗi khi các em làm sai.

2


- Biết phân biệt hành vi đúng sai, phòng tránh tai nạn. Đây là kĩ năng quan
trọng mà không phải em nào cũng xử lý được nếu chúng ta không rèn luyện
thường ngày.
2.1.2. Tầm quan trọng của việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh
trong trường Tiểu học:
Giao tiếp có vị trí hết sức quan trọng trong việc hình thành nhân cách con
người. Giao tiếp là một quá trình quan trọng đối với mỗi cá nhân. Giao tiếp còn
là mối quan hệ qua lại giữa con người với con người… Vì vậy, giao tiếp là hoạt
động rất cần thiết đối với mỗi người. Với học sinh hoạt động giao tiếp càng quan
trọng hơn vì nếu giao tiếp tốt sẽ giúp các em học tập tốt, xây dựng được các mối
quan hệ thân thiện tốt nhất, sẽ thể hiện được khả năng nhận thức, phép lịch sự,…
của bản thân trong quá trình học tập và trong các hoạt động của một người học
sinh. Chính vì thế, giáo dục kĩ năng sống là yêu cầu cấp thiết đối với học sinh
nhất là học sinh tiểu học bởi vì: Các em ở lứa tuổi tiểu học là giai đoạn hình
thành và phát triển nhân cách.
Kĩ năng sống là một trong những kĩ năng mà học sinh cần có và cần rèn
luyện. Học sinh có kĩ năng sống tốt sẽ tạo điều kiện cho phát triển năng lực và
phẩm chất. Vì thế, giáo viên phải coi việc giáo dục kĩ năng khác như: Kĩ năng tư
duy sáng tạo, kĩ năng bày tỏ sự cảm thông, thương lượng, kĩ năng hợp tác, tìm
kiếm sự giúp đỡ, giải quyết mâu thuẫn, kiểm soát cảm xúc,... Cũng có quan
trọng như giáo dục kĩ năng sống cho học sinh, giáo viên cần phối kết hợp giáo
dục kĩ năng sống cùng với việc giáo dục các kĩ năng khác theo địa chỉ tích hợp
trong các môn học và có thể giáo dục mọi lúc, mọi nơi phù hợp trong từng hoàn
cảnh cụ thể. Có như vậy mới giúp học sinh phát triển nhân cách một cách toàn
diện và đầy đủ.
2.2. Thực trạng dạy và học kĩ năng sống cho học sinh trong nhà trường.
2.2.1. Về giáo viên:

Qua thực tế giảng dạy, tôi thấy giáo viên Tiểu học phải dạy nhiều môn
học, đa số giáo viên lại dạy hai buổi ngày nên quỹ thời gian còn lại giáo viên
chủ yếu là dành cho việc lập kế hoạch bài học. Do đó, thời gian dành cho việc
nghiên cứu bài dạy, nghiên cứu tài liệu tham khảo về giáo dục kĩ năng sống chưa
nhiều nên hiệu quả của việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh chưa cao.
Một số giáo viên cho rằng nó không quan trọng bằng việc dạy kiến thức
nên giáo viên còn chú trọng nhiều đến dạy các môn văn hóa. Dẫn đến kết quả là
việc rèn kĩ năng sống cho học sinh hiệu quả chưa cao.
2.2.2. Về phía phụ huynh:
Đại đa số phụ huynh học sinh là lao động tự do, chỉ lo làm ăn kinh tế chưa
quan tâm tới việc giáo dục đạo đức cho con em mình, chưa thật sự gương mẫu về
lời nói, ngôn ngữ, về giao tiếp cho con em noi theo; còn thờ ơ, không quan tâm
đến các em, phó mặc nhiệm vụ giáo dục con em cho giáo viên và nhà trường.
Theo nhu cầu phát triển của xã hội, một số gia đình bố mẹ chỉ mải lo đến
việc làm kinh tế mà quên mất gia đình là chiếc nôi của trẻ, quên đi việc cần tạo
môi trường gia đình đầm ấm, người lớn gương mẫu, quan tâm dạy dỗ trẻ. Không
3


những thế còn có những gia đình cha mẹ nghiện ngập, cờ bạc, rượu chè,...ảnh
hưởng vô cùng lớn tới sự phát triển nhân cách của trẻ. Một số gia đình lại hoàn
toàn phó mặc việc dạy dỗ trẻ cho nhà trường. Cũng có những gia đình có điều
kiện kinh tế khá giả lại quá nuông chiều con dẫn đến trẻ thiếu sự sáng tạo, luôn ỷ
lại, phụ thuộc vào người lớn; mỗi khi gặp các tình huống trong thực tế lúng túng
không biết xử lý thế nào, hạn chế trong việc tự bảo vệ bản thân mình; hoặc có
trẻ được nuông chiều chỉ làm theo ý của mình chứ không làm theo sự hướng dẫn
chỉ bảo của người lớn.
2.2.3. Về học sinh:
Trong những năm gần đây, do tác động của mặt trái nền kinh tế thị trường,
một số học sinh đã có biểu hiện giao tiếp không phù hợp với hoàn cảnh, chưa

giữ đúng phép lịch sự, không mang lại hiệu quả trong giao tiếp. Hoặc có những
học sinh có kiến thức tốt nhưng khi đứng trước chỗ đông người lại mất bình
tĩnh, nói không nên lời, diễn đạt không ai hiểu được. Ngay cả trong những cuộc
thi lớn, học sinh đó có kiến thức, hiểu biết nhưng đã đánh mất điểm trước giám
khảo chỉ vì khả năng giao tiếp, ứng khẩu chưa tốt…Trong trường học xuất hiện
một số học sinh có những cử chỉ, lời nói chưa trong sáng như còn nói tục, chửi
thề, nói chưa hay, nhiều học sinh chỉ vì câu nói mà gây gỗ với nhau. Điều này đã
làm cho mọi người trong xã hội chỉ chích về chất lượng giáo dục hiện nay mới
chỉ quan tâm dạy chữ mà chưa quan tâm rèn người, cụ thể là kĩ năng sống và
ứng xử của học sinh chưa lịch sự.
Kết quả khảo sát về kĩ năng sống ở lớp 4A4 đầu năm học 2017 -2018 như
sau:
Học sinh có
Học sinh có kĩ
Học sinh có kĩ
Lớp
Sĩ số
kĩ năng sống
năng giao tiếp
năng sống tốt
đạt yêu cầu
rụt rè, nhút nhát
4A4
35
10 em = 28,6 %
16 em = 45,7 %
9 em = 25,7 %
Từ tình hình thực tế trên, tôi thiết nghĩ nếu các em có khả năng giao tiếp
tốt sẽ tạo tiền đề cho các em học tốt các môn học khác cũng như tham gia tích
cực các hoạt động do nhà trường và Đoàn Đội tổ chức. Vì vậy giáo dục kĩ năng

sống cho học sinh là rất cần thiết và cấp bách, đòi hỏi mỗi giáo viên phải suy
nghĩ tìm ra phương pháp giáo dục hữu hiệu nhất để giúp học sinh có kĩ năng ứng
xử phù hợp trong mọi tình huống, trong các hoạt động tập thể và một số hoạt
động khác. Giáo dục các em có kĩ năng sống tốt tạo cho mối quan hệ của các em
trở nên thân thiện gần gũi nhau hơn, giao tiếp thân thiện bằng cách “gọi bạn,
xưng tôi”, nói năng có chủ ngữ, kính trọng lễ phép với thầy cô và người trên,
thực hiện tốt phong trào thi đua “Nói lời hay, làm việc tốt”, lớp học ngày càng
thân thiện hơn.
2.3. Các giải pháp đã sự dụng để giải quyết vấn đề
Rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh ở tiểu học trong những năm qua đã
có nhiều chuyển biến rõ nét, đã được các cấp quản lý giáo dục, các trường, đội
ngũ giáo viên cũng như cộng đồng quan tâm. Tuy nhiên, việc rèn luyện kĩ năng
sống ở trường Tiểu học còn đơn điệu về nội dung, phương pháp, cách thức
4


truyền tải còn cứng nhắc, chưa phù hợp và hiệu quả rèn luyện chưa cao. Để giáo
dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 4A4 do tôi chủ nhiệm và giảng dạy, tôi đã
trăn trở suy nghĩ và lựa chọn cho mình một số giải pháp tích cực và tổ chức thực
hiện như sau:
Giải pháp thứ nhất: Giáo dục kĩ năng sống thông qua công tác tuyên truyền.
Muốn làm tốt công tác tuyên truyền giáo dục kĩ năng sống cho học sinh
người giáo viên phải hiểu được tầm quan trọng của việc giáo dục kĩ năng sống.
Thông qua lớp tập huấn chuyên đề rèn kĩ năng sống, và sự chỉ đạo sát sao của
ban giám hiệu nhà trường, bản thân là giáo viên trực tiếp đứng lớp, tôi đã nắm
chắc tổng thể nội dung chương trình giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 4.
Bởi vì, kĩ năng sống thúc đẩy sự phát triển cá nhân và xã hội, kĩ năng
sống chính là những nhịp cầu giúp con người biến kiến thức thành thái độ, hành
vi và thói quen tích cực, lành mạnh. Người có kĩ năng sống phù hợp sẽ luôn
vững vàng trước những khó khăn, thử thách. Ngược lại người thiếu kĩ năng sống

thường bị vấp váp, dễ bị thất bại trong cuộc sống. Người không có kĩ năng ra
quyết định sẽ dễ mắc sai lầm hoặc chậm trễ hơn những người khác và thường có
cách ứng phó tiêu cực khi bị căng thẳng, làm ảnh hưởng không tốt đến sức khoẻ,
học tập, công việc,…của bản thân. Người không có kĩ năng sống sẽ khó khăn
hơn trong xây dựng các mối quan hệ tốt đẹp với mọi người xung quanh, sẽ khó
khăn hơn trong hợp tác cùng làm việc, giải quyết những nhiệm vụ chung,…
Giáo dục kĩ năng sống là yêu cầu cấp thiết đối với thế hệ trẻ, bởi vì: Các
em chính là những chủ nhân tương lai của đất nước. Nếu không có kĩ năng sống,
các em sẽ không thể thực hiện tốt trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, cộng
đồng. Lứa tuổi học sinh tiểu học là lứa tuổi đang hình thành những giá trị nhân
cách, ham hiểu biết, thích tìm tòi, khám phá song còn thiếu hiểu biết sâu sắc về
xã hội, còn thiếu kinh nghiệm sống, dễ bị lôi kéo kích động…Đặc biệt trong giai
đoạn hiện nay, nếu thiếu kĩ năng sống, các em dễ bị lôi kéo vào các hành vi tiêu
cực, bạo lực, vào lối sống ích kỉ, thực dụng, dễ bị phát triển lệch lạc về nhân
cách. Vì vậy, việc giáo dục kĩ năng sống cho các em là rất cần thiết, giúp các em
rèn luyện hành vi có trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, cộng đồng; giúp các
em có khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống, xây dựng
mối quan hệ tốt đẹp với gia đình, bạn bè và mọi người, sống tích cực, chủ động,
an toàn, hài hoà và lành mạnh.
Vì vậy, sau khi ban giám hiệu triển khai chuyên đề rèn kĩ năng sống cho
học sinh tiểu học trong các buổi sinh hoạt chuyên môn, buổi hội thảo, tôi đã
tuyên truyền đến gia đình học sinh thông qua buổi họp phụ huynh đầu năm học,
để cho phụ huynh nắm được mục đích, yêu cầu, nội dung của việc rèn kĩ năng
sống cho học sinh. Đồng thời nghiên cứu tài liệu rèn kĩ năng sống để nắm bắt
tổng thể nội dung chương trình giáo dục kĩ năng sống, xây dựng kế hoạch giáo
dục trong cả năm học, từng học kì, từng tháng, từng tuần của lớp chủ nhiệm,
ngoài việc dạy kiến thức tôi còn lồng ghép giáo dục kĩ năng sống cho học sinh
thông qua các môn học như Tiếng Việt, Khoa học, Đạo đức, Lịch sử &Địa lí,...
5

Ngoài ra, giáo viên phải gương mẫu về mọi mặt đặc biệt là gương mẫu
trong giao tiếp. Bởi vì, trong con mắt của trẻ thơ, thầy cô là người mẹ thứ hai ở
trường, tất cả những gì được nhìn thấy ở thầy cô đều là đúng, là mẫu mực, là
nhất. Nếu thầy cô giao tiếp đúng mực, thân thiện thì học sinh sẽ giao tiếp tốt như
thầy cô, bởi giáo viên là tấm gương sáng cho học sinh noi theo. Vì vậy, để giáo
dục được các kĩ năng sống cho học sinh đòi hỏi người giáo viên cần gương mẫu
về mọi mặt bắt đầu từ lời nói cho đến cử chỉ và việc làm, để thực sự là tấm
gương sáng cho học sinh noi theo. Trong lớp, giáo viên cần gương mẫu trong
từng lời giảng, từng lời nhận xét, lời đánh giá kết quả học tập của học sinh, nói
đúng tiếng phổ thông, thân thiện gần gũi với học sinh. Cách ứng xử trong mỗi
tiết dạy, gương mẫu trong hoạt động tập thể, trong sinh hoạt lớp, trong mọi tình
huống sư phạm (kể cả khi ở nhà) để học sinh học tập và làm theo. Giáo viên
giao tiếp chuẩn mực chắc chắn học sinh sẽ giao tiếp tốt.
Giải pháp thứ hai: Tạo môi trường giáo dục lành mạnh.
Môi trường giáo dục phải đảm bảo an toàn, lành mạnh cả về thể chất và
tinh thần cho học sinh, hỗ trợ và tạo cảm giác thân thiện, an tâm, hứng thú học
tập và thoải mái vui chơi sinh hoạt cho học sinh. Muốn vậy, giáo viên phải tạo
cơ hội cho học sinh tự tin giao tiếp trước tập thể lớp, nhóm, cá nhân với mục
đích góp phần nâng cao chất lượng giờ dạy và phát huy hết tính chủ động sáng
tạo, tự giác học tâp của học sinh.
Đặc biệt giáo viên cần chú ý xây dựng môi trường tinh thần: Môi trường
tinh thần là thái độ ứng xử giữa người với người được thể hiện cụ thể trong mối
quan hệ giữa học sinh với những người trong gia đình, giữa học sinh với giáo
viên, giữa học sinh với học sinh,…Để xây dựng môi trường tinh thần mang tính
thân thiện tôi đã tiến hành từng bước như sau:
Tìm hiểu hoàn cảnh của từng học sinh trong lớp 4A4 ngay đầu năm học
thông qua việc thăm hỏi gia đình học sinh, trao đổi với các bậc phụ huynh.Tôi
nhận thấy qua khảo sát đầu năm học trong số những em có kĩ năng sống chưa tốt
là những em có hoàn cảnh đặc biệt như : Em Đặng Long Thành mồ côi cả cha lẫn

mẹ, ở với ông bà ngoại. Em Nguyễn Thị Khánh Lê bố mẹ ly hôn, ở với bà...
Những em này rất thiệt thòi, thiếu tình cảm cha mẹ đôi khi các em cũng buồn, hay
rụt rè, chưa tự tin khi giao tiếp. Bởi vì, các em không được gia đình quan tâm đến
việc học tập cũng như rèn luyện đạo đức, rèn kĩ năng sống như các bạn khác trong
lớp. Nên tôi thường xuyên quan tâm đến các em này hơn, đôi khi còn tìm cách
trao đổi trực tiếp với người thân của các em một cách thân mật, nhằm động viên
gia đình cùng tích cực tham gia giáo dục kĩ năng sống cho học sinh.
Một trong những yếu tố quan trọng tạo nên môi trường học tập thân thiện,
học sinh tích cực là ngay từ đầu năm học giáo viên phát động học sinh sưu tầm
tranh ảnh, cây cảnh, trang trí lớp học thân thiện để học sinh cảm thấy hứng thú
khi đến trường “Mỗi ngày đến trường là một ngày vui”. Bên cạnh đó giáo viên
còn tạo môi trường học tập cho các em thông qua hoạt động theo nhóm, theo tổ,
đóng vai, trò chơi học tập mang lại hiệu quả cao sẽ góp phần giúp học sinh tham
gia tích cực, chủ động, sáng tạo vào quá trình dạy học.
6


Đây là giải pháp tốt để giáo dục kĩ năng sống cho học sinh. Lớp học có
thân thiện thì mọi học sinh trong lớp mới thân thiện trong cử chỉ, lời nói, thân
thiện trong học tập, thân thiện trong hoạt động và vui chơi. Lớp học thân thiện
giúp các em gần gũi nhau hơn, quan tâm và giúp đỡ nhau một cách chân tình, có
những hành vi, cử chỉ, lời nói thực sự trong sáng và chuẩn mực.
Ngoài ra cần xây dựng trường, lớp
an toàn - xanh - sạch - đẹp. Trong đó,
giáo viên cần chú trọng tạo môi trường
tự nhiên gần gũi với cuộc sống như
trồng cây vườn thuốc nam, gắn các câu
khẩu hiệu ở các cây xanh, bồn hoa để
thông qua đó mà giáo dục ý thức bảo vệ
môi trường ở các em.

Học sinh lớp 4 tham gia chăm sóc bồn hoa cây cảnh

Giải pháp thứ ba: Giáo dục kĩ năng sống thông qua các môn học và
hình thức tổ chức dạy học.
* Giáo dục thông qua các môn học.
Hoạt động dạy và học là hoạt động chủ đạo trong nhà trường.Thông qua
các tiết học giáo viên giáo dục kĩ năng sống cho học sinh một cách hiệu quả
nhất, vì vậy chúng ta cần tổ chức tốt việc lồng ghép giáo dục kĩ năng giao tiếp
thông qua các môn học. Trước hết là việc đổi mới phương pháp dạy học theo
hướng phát huy tính độc lập, sáng tạo của học sinh gắn với thực tiễn, tạo được
bầu không khí cởi mở thân thiện trong lớp, trong trường.
Thực tế các kĩ năng này được đưa vào mục tiêu cụ thể từng môn học, bài
học mà tập trung nhiều nhất là môn Đạo đức và Tiếng Việt. Song, để có hiệu quả
cao, chúng ta cần thực hiện tốt các biện pháp sau đây:
- Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính độc lập, sáng
tạo của học sinh gắn với thực tiễn, có tài liệu bổ trợ phong phú, sử dụng thiết bị
dạy học và ứng dụng CNTT trong dạy học, luôn tạo cho các em tính chủ động,
tích cực, hứng thú trong học tập; phát huy tính sáng tạo, tạo được bầu không khí
cởi mở thân thiện của lớp của trường. Trong giờ học, giáo viên cần tạo cơ hội
cho các em được nói, được trình bày trước nhóm bạn, trước tập thể, nhất là các
em còn hay rụt rè, khả năng giao tiếp kém qua đó góp phần tích lũy kĩ năng sống
cho các em.
- Quán triệt mục tiêu giảng dạy môn Đạo đức, nhất là hình thành các hành
vi đạo đức ở tiết 2. Giáo viên chủ nhiệm làm tốt công tác kiểm tra đánh giá phân
loại hạnh kiểm của học sinh, rèn cho học sinh khả năng tự học, tự chăm sóc bản
thân, biết lễ phép, hiếu thảo, tự phục vụ bữa ăn và vệ sinh cá nhân.
Ví dụ: Môn Đạo đức: giáo viên giáo dục, rèn cho học sinh kĩ năng sống
ứng xử: kính trọng, lễ phép với người lớn tuổi, đoàn kết hoà nhã với bạn bè, giữ
gìn vệ sinh môi trường, nói lời cảm ơn, xin lỗi phù hợp, quan tâm giúp đỡ những
người xung quanh,....thông qua các hoạt động trò chơi “Tập làm phóng viên” đi

7


phỏng vấn các bạn,...giáo viên giáo dục các em biết gần gũi, quan tâm và thân
thiện, biết giúp đỡ bạn, giúp đỡ người già, em nhỏ....; từ đó lớp học sẽ đoàn kết
và thân thiện, các em giao tiếp với nhau thoải mái và vui vẻ hơn. biết yêu
thương và có trách nhiệm hơn với những người xung quanh và với chính bản
thân mình.
Môn Tiếng Việt: Đối với loại bài học kể lại hoạt động hay kể lại câu
chuyện đã chứng kiến hoặc đã tham gia theo các chủ điểm và bài thuyết trình,
tranh luận, giáo viên cần có biện pháp hữu hiệu để giúp các em rèn kĩ năng nói ở
môn Tiếng Việt như sau:
- Một số biện pháp rèn kĩ năng phát âm: giáo viên cần phát hiện lỗi phát
âm của học sinh lớp mình để tìm biện pháp hỗ trợ phù hợp. Giáo viên cần lưu ý
những HS lớp mình phát âm lệch chuẩn, xác định các loại âm, vần các em phát
âm sai chuẩn để có kế hoạch và sự quan tâm tới từng em. Giáo viên cần phát âm
chuẩn để làm mẫu cho HS mắc lỗi về phát âm, yêu cầu HS quan sát khẩu hình
khi giáo viên (hoặc HS) phát âm làm mẫu và nghe giáo viên miêu tả cách phát
âm. Sau đó cho các em thực hành theo. Tìm ra các cơ hội để uốn nắn cách phát
âm cho các em (trong những giờ tập đọc hoặc chính tả có những tiếng chứa âm,
vần, thanh các em dễ đọc sai, lẫn; khi các em trả lời câu hỏi hay phát biểu trên
lớp, khi các em kể chuyện,...). Khuyến khích học sinh đặt câu với từ có âm, vần,
thanh dễ lẫn. Tổ chức trò chơi luyện phát âm vào những thời điểm thích hợp.
Khuyến khích HS sưu tầm, ghi chép và học thuộc các bài thơ, đoạn thơ có các
âm – vần – thanh dễ đọc sai lẫn.
- Một số biện pháp rèn kĩ năng hội thoại: Để giúp HS luyện tập phát triển
được ngôn ngữ nói, giáo viên có thể vận dụng các biện pháp sau đây:
Tạo dựng các tình huống giao tiếp thực sự hoặc tình huống giả định.
Phân tích rõ vai giao tiếp và yêu cầu giữ đúng vai giao tiếp trong hội thoại.
Hướng dẫn HS xác định rõ mục đích giao tiếp. Mỗi người tham gia hội thoại đều

có mục đích giao tiếp của mình.
- Định hướng học sinh lựa chọn ngôn ngữ giao tiếp. Ngôn ngữ và văn hóa
có mối quan hệ khăng khít. Việc luyện tập các nghi thức lời nói cần kết hợp với
việc học văn hóa ứng xử và kinh nghiệm giao tiếp bằng ngôn ngữ. Ngôn ngữ nói
được dạy ở đây là ngôn ngữ nói văn hóa, có khác với ngôn ngữ nói tự nhiên, qua
đó các em được luyện tập tác phong giao tiếp văn minh, lịch sự. Thực hành hội
thoại theo hình thức đóng vai.
- Rèn luyện kĩ năng đặt và trả lời câu hỏi, trao đổi, thảo luận: để tổ chức
hoạt động dạy học rèn kĩ năng trao đổi, thảo luận, trước tiên giáo viên cùng HS
làm rõ các thành tố trong tình huống giao tiếp: các nhân vật tham gia giao tiếp
(em và các thành viên trong gia đình), đề tài giao tiếp (trao đổi ý kiến về việc
học thêm môn năng khiếu; trò chuyện về tính cách của nhân vật trong truyện đã
đọc); mục đích giao tiếp (người thân hiểu và ủng hộ nguyện vọng; thể hiện tình
cảm của mình về nhân vật);... Tiếp theo, giáo viên có thể nêu câu hỏi định hướng
cho cuộc trao đổi và cùng một HS đóng vai để thực hiện cuộc trao đổi (làm
mẫu). Cuối cùng, giáo viên cho HS đóng vai thực hiện cuộc trao đổi trong nhóm
8


và trước lớp. Từ đó, nhóm đề tài đưa ra một số biện pháp rèn kĩ năng độc thoại
như sau:
- Kĩ năng kể chuyện: Để giúp HS kể lại được câu chuyện vừa nghe, giáo
viên có thể tham khảo các biện pháp sau: Giáo viên vừa kể chuyện vừa kết hợp
ghi lên bảng những tình tiết, sự kiện chính theo hình thức sơ đồ để giúp HS dễ
nhớ nội dung câu chuyện. Cho HS ngồi thành vòng tròn nghe giáo viên kể
chuyện. Khi kể, giáo viên kết hợp làm động tác, điệu bộ, nét mặt và kết hợp sử
dụng tranh ảnh.... HS vừa lắng nghe, vừa quan sát, vừa làm động tác theo giáo
viên. Giáo viên vừa kể vừa kết hợp nêu các câu hỏi để thu hút HS nghe một cách
chủ động sáng tạo. Giáo viên kể câu chuyện cho học sinh nghe, sau đó tổ chức
cho HS diễn lại câu chuyện như một vở kịch.

- Kĩ năng kể lại hoạt động hoặc câu chuyện chứng kiến hoặc tham gia là
kiểu bài đòi hỏi sự sáng tạo ở mức cao hơn đối với HS. Để giúp HS thực hiện
được các yêu cầu của loại bài học này, Giáo viên cần: Giúp HS tìm hoặc lựa
chọn được "chất liệu có thực trong đời sống" để sắp xếp, xây dựng thành một
câu chuyện. Khuyến khích HS kể được những câu chuyện có thật, dù còn đơn
giản, ít tình tiết thậm chí còn chưa có yếu tố “chuyện” trong đó.
- Kĩ năng luyện nói theo chủ đề, phát biểu, thuyết trình: luyện nói theo
chủ đề là một nội dung nhằm phát triển ngôn ngữ tự nhiên của trẻ em. Khi dạy
HS nói theo chủ đề, Giáo viên cần giúp HS: Xác định rõ vấn đề cần nói. Triển
khai chủ đề thành những nội dung cụ thể. Lựa chọn nội dung để nói thích hợp
với mình. Hình thành ý cho bài nói của mình. Thực hành nói với sự kết hợp các
yếu tố phi ngôn ngữ.
- Đối với từng bài học cụ thể, tôi đã lồng ghép giáo dục kĩ năng sống cho
học sinh, từ đó các em có vốn hiểu biết nhất định và ứng xử phù hợp.
Ví dụ: Để giáo dục Kĩ năng “Xác định giá trị ” ở một số bài Tập đọc
tôi đã thực hiện như sau :
Bài : “Thư thăm bạn ” TV4 tập 1, trang 25
Giáo dục kỹ năng sống “Xác định giá trị ” trong bài là: Học sinh nhận
biết được ý nghĩa của tấm lòng nhân hậu trong cuộc sống.
Tôi yêu cầu học sinh :
- Tìm những câu bạn Lương an ủi bạn Hồng ?
- Theo em được bạn khác an ủi, bạn Hồng cảm thấy thế nào ?
Tôi để nhiều học sinh được nói sau đó mới chốt ý đúng và đưa ra câu hỏi,
tổ chức cho học sinh thảo luận nhóm đôi: “Khi có chuyện buồn, được người
khác an ủi, động viên em cảm thấy thế nào? ”
Tôi kết luận giúphọc sinh nhận thấy : Khi có chuyện buồn, được người
khác an ủi, động viên thì nỗi buồn sẽ vơi đi. Từ đó giáo dục học sinh cần an ủi,
động viên người khác khi người đó gặp chuyện buồn trong cuộc sống.
Bài: “Người ăn xin” TV4 tập 1, trang 30.
Giáo dục kỹ năng sống “Xác định giá trị” trong bài là: Nhận biết được

vẻ đẹp của những tấm lòng nhân hậu trong cuộc sống.
9


Sau khi học sinh tìm hiểu nội dung bài tôi hỏi: Câu chuyện giúp em hiểu
ra điều gì?
- Yêu cầu học sinh trả lời để rút ra bài học.
Ví dụ: (Những người nghèo khổ, bất hạnh họ không chỉ cần sự giúp đỡ về
vật chất mà họ còn cần tình thương yêu, sự cảm thông chân thành. Con người
cần giành cho nhau tình yêu thương, chia sẻ…)
Bài “Văn hay chữ tốt” TV4 tập 1, trang 129
Giáo dục kỹ năng sống “Xác định giá trị ” trong bài là: Học sinh nhận
biết được sự kiên trì, lòng quyết tâm rất cần thiết đối với mỗi người.
Sau khi học sinh nhận biết Cao Bá Quát quyết tâm luyện chữ, cuối cùng
ông viết chữ rất đẹp. Giáo viên hỏi : Qua câu chuyện em thấy muốn có thành
công ta cần có đức tính gì ? Yêu cầu mỗi em trả lời bằng một câu :(Ví dụ: Kiên
trì luyện viết, nhất định chữ sẽ đẹp. Có mục tiêu phấn đấu, quyết tâm thực hiện,
nhất định sẽ thành công. Có tật xấu, nếu quyết tâm sửa, thế nào cũng sửa được.
Kiên trì làm một việc gì đó, nhất định sẽ thành công. Quyết tâm sửa một thói
quen xấu, thế nào cũng sửa được…)
Giáo viên khuyến khích học sinh phát biểu theo suy nghĩ riêng của mình
và diễn đạt rõ ràng, mạch lạc, ngắn gọn.
* Sau khi tổ chức giáo dục lồng ghép kỹ năng sống trong một số bài đó
tôi tổ chức cho học sinh liên hệ ngay tại lớp và giao nhiệm vụ thực hành kỹ
năng sống đó trong cuộc sống hàng ngày.Ví dụ:
- Kể những hành động, việc làm ủng hộ đồng bào nơi bị thiên tai mà em biết.
- Kể cho người thân nghe câu chuyện về chủ đề Nhân hậu em đã học.
Hoặc viết về những mảnh đời bất hạnh, cần sự giúp đỡ của mọi người.
- Vẽ tranh, viết văn, làm thơ ca ngợi những tấm lòng nhân hậu.
- Kể cho người thân nghe về bức thư của bạn Lương.

- Viết giới thiệu những gương người tốt, việc tốt ủng hộ đồng bào gặp
thiên tai.
- Vẽ tranh, viết văn, làm thơ ca ngợi những tấm lòng nhân hậu.
- Liên hệ những việc làm cụ thể để giúp đỡ những bạn có hoàn cảnh khó
khăn trong lớp như: Bạn Đặng Long Thành, bạn Nguyễn Thị Khánh Lê …
Sau đó, tôi cho học sinh thực hành kĩ năng sống đó bằng cách. Cho học
sinh thực hành : “Tự giới thiệu về mình”. Trong lời giới thiệu: Học sinh nêu
những điểm mạnh, điểm yếu của bản thân (Ví dụ : Học sinh tự nhận xét về chữ
viết của mình, hoặc giới thiệu những khả năng và hạn chế của bản thân. Tôi
luôn khích lệ để học sinh tự tin, mạnh dạn khi nói trước cả lớp để học sinh có
cơ hội được rèn kĩ năng nói trước đông người).
Trong tiết Toán, khi học sinh đánh giá, nhận xét bài làm của bạn, các em
đã được rèn kĩ năng sống một cách đúng mực. Chẳng hạn: Bạn làm bài sai, giáo
viên cần hướng cho học sinh cách nhận xét bài làm của bạn là “Theo tớ, cách
giải thế này”chứ không nói là “Cậu làm sai rồi” hoặc nhận xét một cách không
tế nhị,... như vậy sẽ làm cho bạn mất bình tĩnh, thiếu tự tin.
10


Đổi mới phương pháp giảng dạy cũng đang là một hướng đi nhằm tăng
cường lồng ghép giáo dục kĩ năng sống trong trường học đặc biệt là kĩ năng
sống cho học sinh: Sử dụng giáo án điện tử, giáo cụ trực quan sinh động, các
hình thức tổ chức thảo luận, chơi trò chơi trong các buổi hoạt động ngoài giờ lên
lớp... Các em sẽ được học các giá trị cơ bản trước, sau đó sẽ học các kĩ năng dựa
trên các giá trị này. Đổi mới phương pháp giảng dạy nhằm hình thành cho các
em cách tư duy linh hoạt, phong thái tự tin khi hòa nhập với cộng đồng. Đồng
thời giúp các em mạnh dạn tự tin hơn trong ứng xử giao tiếp.
Các kĩ năng được phát triển từ dễ đến khó. Sau bài học giới thiệu là những
bài học như khám phá, tư duy hiệu quả và đặc biệt kĩ năng làm việc đồng đội.
Bản thân luôn tạo không khí thân thiện, áp dụng việc đổi mới phương pháp tạo

điều kiện cho các em mạnh dạn, tự lập, tự khẳng định và phát huy mình hơn qua
việc học nhóm.
*Giáo dục kĩ năng sống thông qua hình thức tổ chức dạy học nhóm:
Trong giờ học, giáo viên cần tạo cơ hội cho các em được nói, được trình
bày ý kiến trước nhóm, trước tập thể, nhất là các em chưa mạnh dạn, khả năng
giao tiếp kém. Qua đó giúp các em góp phần tích lũy kĩ năng sống. Việc sinh
hoạt theo nhóm kể cả trong học tập và trong lao động tạo môi trường làm việc
thân thiện, giúp các em cải thiện hành vi giao tiếp thông qua các hoạt động trao
đổi diễn ra thường xuyên. Các em trở nên thân thiện, từ đó giúp bầu không khí
học tập trở nên sôi động hơn. Tham gia sinh hoạt theo nhóm giúp các em học
sinh hưng thú hơn tự tin hơn trong học tập và tạo nên cách ứng xử hợp lý trong
mọi tình huống. Khi hoạt nhóm, cần đưa ra nhiều tình huống tạo sự phát triển tư
duy cho các em. Đó cũng là cách tạo sự gần gũi giữa các bạn với nhau “Bạn và
tôi” là giao tiếp thân thiện trong nhóm. Tổ chức nhóm là nhằm tạo cơ hội cho
mọi đối tượng được nói, được trình bày miệng trước nhóm, được mạnh dạn trình
bày và biết cách trình bày một vấn đề nào đó trước tập thể. Từ đó, giúp các em
rèn kĩ năng sống, biểu hiện thái độ cử chỉ khi trình bày để tăng thêm sức biểu
cảm, tăng sức thuyết phục của vấn đề mà mình trình bày. Nhờ đó, các em tự tin
hơn trong giao tiếp, mạnh dạn hơn khi nói trước đông người.
Tôi xác định cần tạo ra môi trường học tập thân thiện cho các em, giúp
các em hợp tác tốt hơn trong hoạt động nhóm, phát huy tinh thần “Học thầy
không tày học bạn” tôn trọng lắng nghe ý kiến của bạn, suy nghĩ và lựa chọn để
đưa ra ý kiến riêng của mình. Tránh làm mất đi tính tự tin dẫn đến tiêu cực.
Ví dụ: Khi dạy bài “Nhà Lý dời đô ra Thăng Long” - Lịch sử lớp 4 :
Tôi tổ chức cho học sinh hoạt động theo nhóm 4 (nhóm trưởng, thư kí thường
xuyên luân phiên nhau). Khi bắt đầu thảo luận, nhóm trưởng điều khiển các
thành viên trong nhóm trao đổi nói cho nhau nghe nội dung thảo luận như:
+Sau khi Lê Đại Hành mất, tình hình đất nước như thế nào ?
+Vì sao khi Lê Long Đĩnh mất, các quan trong triều lại tôn Lý Công Uẩn
lên làm vua ?

+Vương triều thời Lý bắt đầu khi nào ? Trước khi Lý Công Uẩn lên làm
vua, kinh đô được đặt ở đâu?
11


+Năm 1010, Vua Lý Công Uẩn quyết định dời đô từ đâu về đâu? Hãy so
sánh vị trí địa lí - địa hình, địa thế của vùng đất Hoa Lư và Đại La để thấy được
so với Hoa Lư, vùng đất Đại La có những điều kiện nào thuận lợi cho việc phát
triển đất nước?
Cuối cùng nhóm thống nhất kết quả thư kí ghi vào phiếu. Khi các nhóm
đã thực hiện xong nhiệm vụ. Tôi tổ chức cho đại diện các nhóm trình bày kết
quả thảo luận trước lớp (người trình bày cũng được luân phiên nhau) để tạo điều
kiện cho tất cả các học sinh đều được rèn kĩ năng nói trước tập thể. Các nhóm
khác cùng nhận xét về cách trình bày của nhóm bạn.Tôi thận trọng quan sát tất
cả hoạt động giao tiếp của các em, sau đó khen nhóm có câu trả lời chính xác
nhất và diễn đạt tự tin nhất. Kết quả tham gia hoạt động nhóm, các em có thể rèn
luyện cho mình cách nói năng rõ ràng, mạch lạc. Với cách giao tiếp như vậy, học
sinh cảm thấy tiết học nhẹ nhàng, thân thiện cởi mở không gò bó, các em có cảm
giác thoải mái, tiết học thực sự hứng thú, tạo nên giờ học sinh động mang lại
hiệu quả cao hơn.

Học sinh lớp 4A4 thảo luận nhóm trong giờ Lịch sử

Qua việc tổ chức học nhóm trong các môn học như Tiếng Việt, Đạo
đức,Khoa học, Lịch sử, Địa lí... các em là những người tự giác và chủ động tìm
ra kiến thức đã khám phá, khi học sinh báo cáo kết quả, giáo viên chú ý rèn học
sinh ý thức tôn trọng và lắng nghe ý kiến của bạn, của nhóm khác, và tự giác
cùng trao đổi, bàn bạc để hoàn thành nhiệm vụ chung của nhóm, dám nói ra suy
nghĩ hoặc bảo vệ ý kiến của nhóm mình trước tập thể, trước các nhóm khác một
cách đúng đắn, theo hướng tích cực. Tôi thấy học nhóm, các em ngày một mạnh

dạn hơn, giao tiếp tự tin hơn.
* Giáo dục kĩ năng sống thông qua hoạt động trò chơi học tập.
Cùng với học, chơi là nhu cầu không thể thiếu được của học sinh tiểu học.
Dù không là hoạt động chủ đạo, song vui chơi vẫn giữ một vai trò quan trọng
trong hoạt động sống và học tập của trẻ. Trò chơi học tập là trò chơi có nội dung
gắn với hoạt động học tập của học sinh, hướng đến sự mở rộng và hệ thống hóa
kiến thức của học sinh nhằm phát triển các năng lực tuệ, giáo dục lòng ham hiểu
biết. Trò chơi học tập có tác dụng giúp quá trình học tập trở nên hấp dẫn, nhẹ
nhàng, tự nhiên phù hợp với đặc điểm tâm lí học sinh tiểu học là “ Học mà chơi,
12


chơi mà học”. Chính vì vậy, tôi đã vận dụng trò chơi học tập vào một số môn
học như: Khoa học, Lịch sử &Địa lí, ... không những góp phần nâng cao hiệu
quả giáo dục mà còn giúp học sinh phát triển kĩ năng sống.
Ví dụ: Khi dạy bài: “Thành phố Đà Lạt” - Địa lí lớp 4
Tôi đã lồng ghép trò chơi “ Hướng dẫn viên du lịch”
- Tôi chia lớp thành các nhóm yêu cầu thảo luận và giới thiệu về một cảnh
đẹp nổi tiếng ở thành phố Đà Lạt. Sau khi thảo luận, mỗi nhóm cử một bạn đại
diện lên giới thiệu về thành phố Đà Lạt.
- Cả lớp theo dõi để nhận xét đánh giá nhóm nào trình bày hay nhất, tự
nhiên nhất.
Với trò chơi này, học sinh sẽ tiếp thu kiến thức một cách nhẹ nhàng, thoải
mái, giờ học bớt căng thẳng, đồng thời còn rèn cho học sinh kĩ năng sống thân
thiện với các bạn một cách tự tin, đúng mực qua lời xưng hô. Ngoài ra trong giờ
học còn có thể tổ chức các trò chơi học tập khác như: Trò chơi “Em tập làm
phóng viên”; Trò chơi “Thi hùng biện”; Trò chơi “Hỏi đáp nhanh”,... đều có tác
dụng rèn kĩ năng sống cho học sinh đạt hiệu quả cao.
Giải pháp thứ tư: Giáo dục kĩ năng sống thông qua các hoạt động
ngoài giờ lên lớp.

* Giáo dục kĩ năng sống trong sinh hoạt Đội.
Hoạt động Đội TNTP Hồ Chí Minh là hoạt động tập thể có ý nghĩa quan
trọng đối với học sinh . Chính hoạt động Đội đã giúp các em thấy mình như lớn
lên, trưởng thành hơn. Vào Đội các em được giao lưu, học hỏi với các bạn đội
viên khác trong trường, được hoạt động chung, được tham gia các phong trào,
các cuộc thi do Đội tổ chức:
Ví dụ: Thông qua các cuộc thi văn nghệ, thi thời trang học đường, thi học
sinh thanh lịch, thi phụ trách sao giỏi, thi kể chuyện,... rèn cho học sinh kĩ năng
thể hiện sự tự tin.

Học sinh tham gia văn nghệ chào mừng ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11

13


Tổ chức cho học sinh tham gia Hội chợ Trung thu năm 2017, thi văn nghệ,
giao lưu với Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân Ngô Thị Tuyển nhân dịp
22/12, thi phụ trách sao giỏi, thi tìm ngôi sao sáng, thi kể chuyện Bác Hồ nhân dịp
30/ 4, …giúp các em có thêm vốn sống, vốn hiểu biết về tự nhiên và xã hội.
Các em được tham gia nhiều hoạt động do Đội tổ chức, các em sẽ cảm thấy
tự tin hơn; tự hài lòng với bản thân; tin rằng mình có thể trở thành một người có
ích, có niềm tin vào tương lai, cảm thấy có nghị lực để hoàn thành các nhiệm vụ.
Để khi các em tham gia hội thi, bước ra sân khấu biểu diễn trước đông người các
em sẽ biểu diễn được mạnh dạn hơn, tự nhiên hơn, thuần thục hơn.

Giáo viên và học sinh trường Tiểu học Đông Thọ gặp gỡ giao lưu với Anh hùng
Lực lượng vũ trang Nhân dân Ngô Thị Tuyển ( Nhân dịp 22/12/2017)

*Giáo dục kĩ năng sống qua các hoạt động vui chơi giải trí, thể dục thể
thao:

Hoạt động vui chơi giải trí là nhu cầu thiết yếu của trẻ, đồng thời là
quyền lợi của các em. Hoạt động này giúp các em thoải mái về tinh thần sau
những giờ học căng thẳng, góp phần rèn luyện một số phẩm chất: tính tổ chức,
kỉ luật, nâng cao tinh thần trách nhiệm, tinh thần đoàn kết, lòng nhân ái,.. nhưng
trong giờ ra chơi, học sinh thiếu sự kiểm soát của giáo viên, phần lớn học sinh
thường mắc lỗi. Vì thế trong giờ ra chơi, giáo viên cần theo dõi, quán xuyến đến
mọi học sinh trong trường, trong lớp,chú ý xem các em chơi những trò chơi gì,
nói năng với nhau ra sao? Tôi phân công cho các bạn theo dõi lúc bạn chơi để
xét thi đua. Có như vậy, học sinh mới chú ý rèn cách nói năng, cách xưng hô với
bạn bè của mình cho phù hợp, thể hiện sự thân thiện. Qua một vài lần được thầy,
cô quan tâm các em sẽ có những giờ ra chơi thực sự vui vẻ và bổ ích, để khi vào
lớp, giờ học càng thêm hứng thú. Vì vậy, giáo viên cần hướng học sinh tham gia
các trò chơi dân gian lành mạnh, có ý nghĩa, có tinh thần tập thể như: chơi
chuyền chắt, chơi nhảy dây, chơi đá cầu, chơi kéo co,…nhằm mục đích giáo dục
14


cho học sinh kĩ năng sống tốt. Ngoài những trò chơi các em chơi thường ngày
giáo viên có thể sưu tầm, hướng dẫn các em tham gia các trò chơi nhằm nâng
cao kĩ năng sống thông qua một số bài đồng giao vừa chơi vừa hát như: Trò chơi
“Thả đỉa ba ba”; “Chi chi chành chành”; “Nu na nu nống”, “Rồng rắn lên
mây”,...Các trò chơi này được tổ chức riêng biệt hoặc lồng ghép trong các buổi
hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp. Qua hoạt động trò chơi, tôi có thể đánh giá
được tác dụng giáo dục của trò chơi và rèn kĩ năng sống cho học sinh một cách
hiệu quả cao. Nhìn chung các trò chơi dân gian ngoài việc giáo dục kĩ năng sống
manh dạn cho các em, trò chơi còn có ý nghĩa giáo dục tính tập thể, tinh thần
đoàn kết. Bên cạnh đó, thông qua trò chơi, các em còn rèn thêm một số kĩ năng
khác như: Kĩ năng hoà đồng với tập thể, kĩ năng ứng xử trước các tình huống ...
- Tổ chức các hoạt động cho HS tham gia như giới thiệu về sách, báo, các
tác phẩm văn học hay, các mẩu chuyện về đạo đức, các danh nhân văn hoá, danh

nhân lịch sử, các vị anh hùng của dân tộc…Khi tổ chức hoạt động này, HS được
tham gia một cách tích cực, rèn cho các em khả năng trình bày tiểu phẩm, giúp
các em phát triển được kĩ năng sống trong quá trình chuẩn bị bằng cách trao đổi
với thầy cô, bạn bè, thảo luận, đề xuất ý kiến. Cuối mỗi tiểu phẩm các em
thường rút ra các bài học đạo đức, đồng thời các em có thể đặt các câu hỏi liên
quan đến nội dung câu chuyện bằng các trò chơi như em làm phóng viên nhí, tạo
điều kiện cho HS tham gia giao lưu với nhiều bạn, chính lúc này trẻ được rèn
nhiều kĩ năng tiếp cơ bản như đặt câu hỏi, cách thức trả lời, cách giới thiệu về
bản thân, cách xưng hô và mạnh dạn phát biểu trước đám đông.
- Một số hoạt động theo chủ điểm và các ngày kỷ niệm lớn trong năm,
góp phần vào việc rèn luyện kĩ năng sống cho HS: các em phát triển ngôn ngữ
nói thông qua các bài thuyết trình về một nhân vật lịch sử, một câu chuyện, một
bức tranh… Từ đó các em được giáo viên rèn luyện, uốn nắn cách giao tiếp
trước nhiều người, cách lập luận và thuyết phục người nghe. Tổ chức hội diễn
văn nghệ, qua hoạt động này HS được rèn luyện nhiều về kĩ năng sống như tự
tin hát trước đám đông, giao lưu với nhiều bạn bè. Giáo viên nên tạo điều kiện
cho tất cả đối tượng HS tham gia, giao lưu bằng nhiều hình thức, trong đó có
hoạt động nhóm để HS có cơ hội tiếp xúc, trao đổi, trình bày ý kiến của mình.
- Hoạt động thể dục, thể thao là một trong những hoạt động góp phần rèn
luyện các phẩm chất của HS, ngoài việc giải trí, tăng cường sức khỏe cho HS
trong những giờ học căng thẳng, nó còn là môi trường thuận lợi cho HS rèn
luyện các kĩ năng sống trong đó có kĩ năng sống. Trong quá trình tham gia các
hoạt động thể thao, trẻ sẽ vận dụng nhiều kĩ năng sống như kết bạn thông qua
các câu lạc bộ thể thao. Đồng thời HS còn được rèn tính đoàn kết, tính trách
nhiệm, tinh thần đồng đội… Trong quá trình tham gia thi đấu dễ xảy ra va chạm,
đây là lúc HS cần được rèn luyện văn hóa ứng xử, vận dụng kĩ năng sống vào
giải quyết xung đột. Nếu không làm tốt khâu này, HS dễ dẫn đến các hành vi bạo
lực. Vì thế giáo viên phải kịp thời điều chỉnh các hành vi giao tiếp cho HS.
- Tham quan, dã ngoại là hoạt động luôn gây hứng thú và hào hứng cho
HS tham gia.Thông qua hoạt động này, HS được trải nghiệm cuộc sống và rèn

15


luyện kĩ năng sống như: biết cách hỏi đường khi bị lạc đoàn, lạc nhóm; biết cách
nhờ sự giúp đỡ, hỗ trợ khi xảy ra tai nạn; biết cách cầu cứu khi gặp nguy hiểm.
Khi tham qua thực tế tại các miền quê, HS sẽ vận dụng khả năng giao tiếp của
mình để tìm hiểu về đời sống của người dân, biết chia sẻ, đồng cảm và thái độ
trân trọng đối với những công việc vất vả của người lao động.
Việc tổ chức cho học sinh tham quan dã ngoại, tham gia chương trình sân
khấu hóa thiếu nhi… giao lưu ở nơi công cộng còn hình thành cho các em tính
tự lập, thói quen giao tiếp và ý thức giữ trật tự, kỉ luật nơi công cộng, giữ gìn
trân trọng những di tích lịch sử, văn hóa .

Học sinh khối 4- Trường Tiểu học Đông Thọ về thăm quê Bác Làng Sen

Học sinh khối 4 - Trường Tiểu học Đông Thọ đi thăm vườn thú Mường Thanh Safari land

- Trong quá trình thực hiện hoạt động, giáo viên chủ nhiệm là người định
hướng và tổ chức cho HS tham gia, đồng thời giám sát, kiểm tra và tạo điều kiện
16


cho HS báo cáo, trao đổi, phát biểu ý kiến và trình bày những khó khăn khi thực
hiện để giáo viên kịp thời điều chỉnh hoạt động.
* Giáo dục kĩ năng sống thông qua các hoạt động tập thể khác:
Đối với học sinh tiểu học khi đến trường các em vừa được học tập và vui
chơi, hoạt động tập thể là một hoạt động cần thiết.
Tổ chức rèn kĩ năng sống cho HS thông qua hoạt động sinh hoạt chào
cờ vào đầu tuần.
Tiết sinh hoạt chào cờ đầu tuần là hoạt động GDNGLL có tính chất tổng

hợp nhằm giáo dục tư tưởng chính trị, tình cảm, đạo đức cho HS, là một tiết bắt
buộc có trong thời khoá biểu hằng tuần của học sinh tieur học. Bên cạnh đó tiết
chào cờ còn thực hiện những nội dung hoạt động chủ điểm thông qua tiết chào
cờ có rất nhiều hoạt động có thể rèn kĩ năng sống cho HS như:
- Tổ chức chuyên đề về văn hóa ứng xử trong nhà trường và xã hội, tuyên
truyền về An toàn giao thông; truyền thông y tế; nếp sống văn minh, vấn đề ô
nhiễm môi trường,...Thông qua việc tổ chức cho các em thảo luận các vấn đề
nêu trên, các em sẽ vận dụng một cách tự nhiên các kĩ năng sống như trao đổi ý
kiến, lắng nghe, trình bày ý kiến. Giáo viên chủ nhiệm có thể theo dõi, quan sát
và kịp thời uốn nắn cho các em, giúp các em tự rèn luyện được các kĩ năng sống
cho bản thân. Chính hoạt động này HS tự rèn luyện kĩ năng nói trước đám đông,
tạo cho các em sự tự tin và bản lĩnh khi giao tiếp trước mọi người. Thông qua
hoạt động này, giáo viên có thể rèn luyện, sửa chữa cho HS cách trả lời, cách
trình bày lịch sự, lễ phép, rõ ý và thuyết phục được người nghe. Hoạt động này
có tính giáo dục cao, học sinh dễ dàng tiếp thu và tự rèn luyện cho bản thân
mình. Đồng thời tạo điều kiện cho những em HS thiếu tự tin, nhút nhát cũng có
thể tham gia phát biểu bằng cách giáo viên đặt những câu hỏi vừa sức và quan
tâm, động viên các em tham gia.
Tổ chức rèn kĩ năng sống cho học sinh thông qua hoạt động xã hội.
Thông qua các hoạt động xã hội như: tổ chức thăm các gia đình thương
binh liệt sĩ, thường xuyên chăm sóc nghĩa trang liệt sĩ,…HS sẽ được nâng cao sự
hiểu biết, tinh thần trách nhiệm, khả năng thích ứng, linh hoạt, sự đồng cảm và
có cơ hội vận dụng các kĩ năng sống của mình khi tham gia như biết thăm hỏi,
biết chia sẻ, biết an ủi, động viên; biết làm quen, kết bạn; biết tuyên truyền, vận
động mọi người tham gia; biết điều chỉnh hành vi giao tiếp đúng đắn trong xã
hội. Bên cạnh đó trong tiết sinh hoạt lớp cuối tuần cũng là những tiết hoạt động
tập thể trong lớp. Ngoài việc đánh giá những việc đã làm được trong tuần và kế
hoạch hoạt động của tuần tới, tôi còn dành thời gian để cô trò tâm sự, giao lưu.
Giáo viên cần lắng nghe, tìm hiểu nguyên nhân, và dùng lời lẽ mềm mỏng bằng
những tình cảm, cử chỉ yêu thương của mình khi yêu cầu điều gì đó với học

sinh. Có như vậy học sinh mới cảm thấy gần gũi, tin tưởng vào cô giáo, học sinh
có thể tự tin khi tâm sự với cô, hỏi cô những thắc mắc và đề xuất những ý kiến
của mình. Giáo viên cũng cần khuyến khích các em cùng chia sẻ những cảm
nhận, những suy nghĩ, những quan sát của mình với cô, với bạn một cách thoải
mái, tự nhiên không gò bó, áp đặt.
17


Đôi khi trong những buổi sinh hoạt lớp, tôi còn tổ chức cho học sinh thể
hiện những năng khiếu của mình như hát, đọc thơ, kể chuyện, dẫn chương trình,
…những lời khen, động viên của cô giáo và các bạn là điều không thể thiếu
được để tạo cho các em phấn khởi, giúp các em có ý thức cao trong việc rèn
luyện các kĩ năng sống tự tin.
Tiết sinh hoạt cuối tuần, ngoài việc rèn cho học sinh: Kĩ năng thể hiện sự
tự tin; kĩ năng sống còn giúp cho các em phát triển duy sáng tạo.
Khi tổ chức các hoạt động, cần phải có kiểm tra đánh giá. Kiểm tra đánh
giá là khâu cuối của quá trình rèn luyện, nó không chỉ nhận xét về nhận thức mà
còn kiểm nghiệm kĩ năng sống của HS. Việc kiểm tra, đánh giá có ý nghĩa cho
giáo viên, HS và cả phụ huynh. Qua đó, giáo viên có thể rút kinh nghiệm cho
mình trong việc rèn luyện, biết lựa chọn phương pháp phù hợp với HS. Đối với
HS, kết quả đánh giá ghi nhận mức độ phát triển kĩ năng sống của mình. Đối với
giáo viên, GV đánh giá là cơ sở để điều chỉnh biện pháp rèn luyện cho HS, đồng
thời là động lực thúc đẩy sự tìm tòi, học tập, sáng tạo và nâng cao nhận thức.
Bên cạnh đó, cần phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong
việc tìm ra biện pháp rèn luyện kĩ năng sống cho HS hiệu quả nhất. Nâng cao
vai trò của gia đình trong việc tác động và rèn luyện kĩ năng sống cho HS.
Giáo viên chủ nhiệm phải làm tốt công tác chủ nhiệm mà nhà trường
phân công, thường xuyên thay đổi các hình thức sinh hoạt lớp, luân phiên nhau
cho các em làm lớp trưởng, lớp phó, tổ trưởng,... không nên trong năm học chỉ
để một em làm lớp trưởng. Với học sinh tiểu học, thầy cô là người mẹ hiền thứ

hai của các em, các em luôn luôn nghe lời dạy bảo và làm theo những gì thầy cô
dạy, thầy cô phải là tấm gương sáng về đạo đức, nhất là tấm gương về các ứng
xử văn hóa, chuẩn mực trong lời nói và việc làm. Giáo dục kĩ năng sống cho học
sinh sẽ khó hơn khi chính thầy cô không phải là một tấm gương.
Như vậy, bằng nhiều hình thức khác nhau, giáo viên cần rèn cho học sinh
những kĩ năng cơ bản có hiệu quả, thể hiện rõ nét ở sự tiến bộ của học sinh trong
nhận thức, trong cư xử, biết đối xử tốt với bạn bè, người lớn và linh hoạt xử lí
tình huống trong mọi trường hợp.
Giải pháp thứ năm: Phối kết hợp với gia đình trong việc giáo dục kĩ
năng sống cho học sinh:
Đây là giải pháp cần thiết để giáo dục kĩ năng sống cho học sinh. Gia
đình cùng theo dõi, giúp học sinh rèn luyện kĩ năng sống khi ở nhà, bởi vì phụ
huynh là người tiếp xúc với các em nhiều nhất khi ở nhà, phụ huynh cần tập cho
các em lễ phép với mọi người để quá trình giáo dục được thường xuyên và liên
tục. Vì nếu chỉ có giáo viên tham gia việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thì
khi ở nhà có em thực hiện tốt nhưng cũng có em không thực hiện được hoặc
quên giao tiếp lịch sự,… Giáo viên cần trao đổi để phụ huynh biết được tầm
quan trọng và yêu cầu cần thiết của việc giáo dục các kĩ năng sống trong đó có
kĩ năng sống, phụ huynh ủng hộ và cùng giúp đỡ giáo viên khi học sinh ở nhà.
Có như vậy giáo viên mới thực hiện thành công nhiệm vụ mà mình đã đặt ra.
Thực tế cho thấy nhiều học sinh ở trường rất ngoan nhưng về nhà lại ngược lại.
18


Lí do là vì ở trường có các thầy cô theo dõi và đánh giá năng lực, phẩm chất,
còn ở nhà bố mẹ chỉ nhắc nhở…Để các em vừa giao tiếp tốt ở trường vừa giao
tiếp tốt ở nhà và ở mọi nơi, mọi lúc. Nhờ đó mà tôi đã rèn cho học sinh trong lớp
có kĩ năng sống đúng mực, phù hợp trong mọi tình huống ở nhà hay ở trường.
Hoặc có thể mời Ban đại diện cha mẹ học sinh của lớp tham dự các buổi hoạt
động ngoại khóa để phụ huynh nắm bắt được tình hình cùng phối hợp với nhà

trường giáo dục kĩ năng sống cho các em cùng tiến bộ.
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục.
Học sinh có kĩ năng sống tốt thì các em sẽ mạnh dạn, tự tin, ứng xử phù
hợp, lớp học ngày càng thân thiện, đoàn kết hơn, mọi hành vi cử chỉ đẹp được
hình thành và nhân rộng, chất lượng học tập cũng dần được nâng lên một cách
rõ rệt, để học sinh có được kĩ năng sống tốt đòi hỏi người giáo viên phải luôn
gương mẫu về mọi mặt, thực hiện tốt “Kỉ cương - Tình thương - Trách nhiệm”,
thực sự là “Tấm gương sáng cho học sinh noi theo”. Giáo viên chủ nhiệm thuận
lợi hơn trong việc rèn nề nếp lớp tự quản. Mối quan hệ thầy - trò thân thiện, học
sinh quý mến thầy cô, tạo hứng thú học tập cho học sinh. Tuy nhiên kĩ năng
sống cũng như các kĩ năng khác không thể hình thành trong “ngày một, ngày
hai” mà đòi hỏi phải có cả quá trình: nhận thức – hình thành thái độ – thay đổi
hành vi, phải bền bỉ rèn giũa và trải nghiệm thực tế mới tích lũy được. Vì thế
việc giáo dục kĩ năng sống nói chung, kĩ năng sống nói riêng cho học sinh phải
thường xuyên và lâu dài mới đạt kết quả.
Trong quá trình giảng dạy, để vận dụng sáng kiến, tôi đã mạnh dạn áp dụng
một số biện pháp rèn kĩ năng sống cho học vào giảng dạy lớp chủ nhiệm. Sau thời
gian một năm thực hiện công tác rèn kĩ năng sống cho học sinh lớp 4A4 kết quả
đạt được: Học sinh chăm ngoan hơn, biết lễ phép chào hỏi khi giao tiếp và quan
hệ thân thiện với mọi người; biết yêu thương nhau và hợp tác khi cùng làm việc,
tham gia tích cực trong các hoạt động trong và ngoài nhà trường, tích cực tham
gia hoạt động nhân đạo, từ thiện. Học sinh tự tin khi sinh hoạt tập thể, khi thể hiện
năng khiếu của mình; biết ứng xử trong các tình huống phù hợp. Kết quả là trong
các phong trào thi đua của nhà trường, lớp đều được xếp loại tốt, có nhiều học
sinh tiêu biểu được tuyên dương trước toàn trường, cụ thể như sau:
Năm học
Học sinh có kĩ năng Học sinh có
Học sinh có kĩ
2017 - 2018
sống tốt

kĩ năng sống đạt năng sống
yêu cầu
rụt rè, nhút nhát
Đầu năm học
10 em = 28,6 %
16 em = 45,7 %
9 em = 25,7 %
Giữa học kì 2

20 em = 57,1 %

15 em = 42,9 %

0

Từ kết quả trên tôi thấy, qua việc nghiên cứu và áp dụng một số giải pháp
tích cực giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 4 đã khắc phục được một số lçi mà
học sinh thường mắc phải, từ đó giúp cho quá trình dạy học đạt hiệu quả cao hơn.
3. Kết luận, kiến nghị

19


Xã hội ngày càng phát triển, đời sống vật chất và tinh thần của con người
ngày càng được nâng cao. Tuy nhiên, vấn đề mà giáo dục và xã hội quan tâm
trong thời gian qua, đó là văn hoá ứng xử, khả năng giao tiếp trong cuộc sống
của giới trẻ, trong đó có học sinh, còn nhiều hạn chế. Vì thế, nhà trường là nơi tổ
chức giáo dục và định hướng đúng đắn cho học sinh, phải là nền tảng vững chắc
và trang bị cho các em kĩ năng sống cần thiết trong cuộc sống ngoài sau này.
Để đạt được mục tiêu nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện thế hệ trẻ,

đáp ứng nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước; đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế và nhu cầu phát trienr của người học.
Để thực hiện được điều đó, nền giáo dục phổ thông hiện nay đang được đổi mới
mạnh mẽ theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh , tăng cường giáo dục
kĩ năng sống với mục tiêu giúp các em: Học để biết, học để làm, học để tự khẳng
định mình.
Giáo dục học sinh giao tiếp tốt trong học tập, trong hoạt động vui chơi là
việc làm góp phần thực hiện tốt phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân
thiện, học sinh tích cực” là một yêu cầu cần thiết góp phần quan trọng vào mục
tiêu, nội dung và phương pháp dạy học: Học để biết, học để làm người, học để
tự khẳng định, học để cùng chung sống. Rèn kĩ năng sống là một trong những kĩ
năng cần giáo dục cho học sinh được xác định là một trong năm nội dung của
phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” trong
các trường phổ thông.
Bài học kinh nghiệm:
1. Giáo viên phải hiểu được tầm quan trọng và ảnh hưởng tích cực của
việc giáo dục rèn kĩ năng sống đặc biệt là kĩ năng sống trong nhiệm vụ dạy và
học trong nhà trường.
2. Giáo viên phải xây dựng được kế hoạch giáo dục rèn kĩ năng sống
xuyên suốt năm học, cụ thể trong từng môn học, trong từng hoạt động dạy học
và có mục đích rõ ràng với từng hoạt động, thể hiện rõ kế hoạch giáo dục.
3. Giáo viên chủ nhiệm phải kết hợp với Tổng phụ trách đội: xây dựng nội
dung, chương trình hoạt động cụ thể. Có sự phân công, chuẩn bị chu đáo, kĩ
lưỡng khi tổ chức.
Trên đây là một vài kinh nghiệm nhỏ, tôi đ· thực hiện trong quá trình
giảng dạy và đã đạt được những kết quả đáng kể. Nhưng do năng lực có hạn,
mặc dù bản thân đã rất cố gắng song trong quá trình biên soạn SKKN không
tránh khỏi những thiếu sót. Với tinh thần thực sự cầu thị, tôi rất mong nhận được
sự góp ý, bổ sung của Hội đồng khoa học Giáo dục các cấp, của bạn bè đồng
nghiệp để đề tài được hoàn thiện hơn.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

20


XÁC NHẬN CỦA HIỆU TRƯỞNG
NHÀ TRƯỜNG

TP Thanh Hóa, ngày 28 tháng 3 năm 2018
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viế
không sao chép nội dung của người khác.
Người viết

Mai Thị Lợi

21