Quản lý hoạt động của tổ chuyên môn các trường Tiểu học huyện Tam Nông tỉnh Phú Thọ trong bối cảnh đổi mới giáo dục
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.52 MB, 114 trang )
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC
PHÙNG THỊ ANH MINH
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ CHUYÊN MÔN Ở CÁC
TRƢỜNG TIỂU HỌC HUYỆN TAM NÔNG TỈNH PHÚ THỌ
TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC
LUẬN V N THẠC S QUẢN LÝ GIÁO DỤC
HÀ NỘI - 2018
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC
PHÙNG THỊ ANH MINH
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ CHUYÊN MÔN Ở CÁC
TRƢỜNG TIỂU HỌC HUYỆN TAM NÔNG TỈNH PHÚ THỌ
TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC
LUẬN V N THẠC S QUẢN LÝ GIÁO DỤC
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Mã số: 8.140.114
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TS PHAN V N KHA
HÀ NỘI - 2018
LỜI CẢM ƠN
Tác giả luận văn chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Khoa sau đại học trường
Đại học Giáo duc Đại học Quốc gia Hà Nội, phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Tam
Nông tỉnh Phú Thọ đã cho phép, tạo điều kiện thuận lợi để tác giả hoàn thành
chương trình Cao học Quản lý giáo dục và hoàn thành luận văn này.
Tác giả bày tỏ lòng tri ân đến Quý thầy, cô đã tận tình truyền đạt kiến thức, kỹ
năng, kinh nghiệm và hướng dẫn cách thức nghiên cứu, tìm kiếm tri thức khoa học.
Trong quá trình khảo sát, nghiên cứu đề tài, tác giả đã nhận được sự hỗ trợ
tận tình của lãnh đạo phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Tam Nông, trường Tiểu học
Tam Cường, Trường Tiểu học Cổ Tiết, trường Tiểu học Văn Lương, Trường Tiểu
học Thọ Văn, trường Tiểu học Hương Nộn đã cung cấp thông tin, số liệu tạo điều
kiện cho tác giả tiến hành khảo sát thực tế, thu thập tài liệu.
Đặc biệt, tác giả xin gửi đến GS. TS Phan Văn Kha lòng biết ơn sâu sắc về sự
hương dẫn tận tình, chu đáo và hiệu quả.
Xin chân thành cảm ơn!
Tác giả
Phùng Thị Anh Minh
i
DANH MỤC CÁC CH
VI T TẮT
CBQL:
Cán bộ quản l
CNTT:
Công nghệ thông tin
GDĐT:
Giáo dục và Đào tạo
GVG:
Giáo viên giỏi
HSG:
Học sinh giỏi
PPDH:
Phương pháp dạy học
PPDH:
Phương pháp dạy học
TH:
Tiểu học
THCS:
Trung học cơ sở
THPT:
Trung học phổ thông
y ban nhân dân
UBND:
ii
MỤC LỤC
Lời cảm ơn ...................................................................................................................i
Danh mục các ch viết tắt .......................................................................................... ii
Danh mục các bảng .................................................................................................. vii
Danh mục các biểu đ , sơ đ .................................................................................. viii
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 9
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ
CHUYÊN MÔN Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI
GIÁO DỤC ............................................................................................................... 14
1.1. Khái quát lịch sử nghiên cứu vấn đề .............................................................. 14
1.2. Một số khái niệm .............................................................................................. 19
1.2.1. Khái niệm quản lý................................................................................... 19
1.2.2. Quản lý nhà trường ................................................................................. 22
1.2.3. Tổ chuyên môn ........................................................................................ 25
1.3. Hoạt động của tổ chuyên môn trong bối cảnh đổi mới giáo dục ................. 26
1.3.1. Hoạt động của tổ chuyên môn ................................................................ 26
1.3.2. Hoạt động của tổ chuyên môn ở trường Tiểu học đáp ứng yêu
cầu đổi mới giáo dục ........................................................................................ 27
1.4. Phân cấp quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong trƣờng Tiểu học ................ 28
1.4.1. Trách nhiệm, quyền hạn của hiệu trưởng, tổ trưởng đối với hoạt
động tổ chuyên môn .......................................................................................... 28
1.4.2. Quan hệ giữa hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn trong quản
lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường Tiểu học................................................ 32
1.5. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong bối cảnh đổi mới giáo dục ....... 32
1.5.1. Quản lý lập kế hoạch tổ chuyên môn trong năm học ............................. 32
1.5.2. Tổ chức thực hiện các hoạt động của tổ chuyên môn ............................ 33
1.5.3. Chỉ đạo việc thực hiện các hoạt động tổ chuyên môn ............................ 35
1.5.4. Kiểm tra, đánh giá các hoạt động chuyên môn ...................................... 38
1.6. Các y u tố ảnh hƣởng đ n quản lý hoạt động tổ chuyên môn ..................... 39
1.6.1. Trình độ, năng lực quản lý của hiệu trưởng .......................................... 39
1.6.2. Năng lực chuyên môn, nghiệp vụ của giáo viên, tổ trưởng .................... 40
1.6.3. Điều kiện cơ sở vật chất của nhà trường ............................................... 41
iii
1.6.4. Công tác quản lý, chỉ đạo của phòng Giáo dục và Đào tạo .................. 42
K t luận chƣơng 1 ................................................................................................... 43
Chƣơng 2. TH C TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ CHUYÊN
MÔN Ở CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC HUYỆN TAM NÔNG TỈNH PHÚ
THỌ TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ................................................... 44
2.1. Khái quát về t nh h nh giáo dục huyện Tam Nông tỉnh Ph Thọ ............... 44
2.1.1. Một số đ c điểm tự nhiên,
hội ........................................................... 44
2.1.2. Tình hình phát triển giáo dục ................................................................. 45
2.1.3. Các mục tiêu và nhiệm vụ cụ thể ............................................................ 48
2.2. Th c trạng hoạt động tổ chuyên môn của các trƣờng tiểu học huyện
Tam Nông tỉnh Ph Thọ ......................................................................................... 50
2.2.1. oạt động thao giảng, dự giờ ................................................................ 50
2.2.2. oạt động đổi mới phương pháp dạy học .............................................. 51
2.2.3. Hoạt động nghiên cứu khoa học, viết sáng kiến kinh nghiệm và
làm đồ dùng dạy học ........................................................................................ 53
2.2.4. Hoạt động bồi dưỡng học sinh năng khiếu ............................................ 54
2.3. Th c trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trƣởng các
trƣờng Tiểu học huyện Tam Nông, tỉnh Ph Thọ hiện nay ................................ 55
2.3.1. Khái quát về chất lượng quản lý hoạt động tổ chuyên môn của
hiệu trưởng các trường Tiểu học huyện Tam Nông ......................................... 55
2.3.2. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng
của quản lý hoạt động tổ chuyên môn .............................................................. 56
2.3.3. Thực trạng công tác chỉ đạo ây dựng kế hoạch hoạt động của tổ
chuyên môn ....................................................................................................... 59
2.3.4. Thực trạng công tác quản lý, điều hành hoạt động tổ chuyên môn
của Hiệu trưởng theo các văn bản quy định của phòng Giáo dục - Đào tạo....... 63
2.3.5. Thực trạng các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của
hiệu trưởng trong bối cảnh đổi mới giáo dục .................................................. 65
2.4. Th c trạng các y u tố ảnh hƣởng đ n quản lý hoạt dộng của tổ
chuyên môn của hiệu trƣởng .................................................................................. 72
2.4.1. Nhận thức của giáo viên về vai trò của tổ chuyên môn trong
nhà trường ....................................................................................................... 72
2.4.2. Năng lực quản lý của tổ trưởng chuyên môn, khả năng tham gia
các hoạt động của giáo viên trong tổ ............................................................... 73
iv
2.4.3. Thực trạng cơ sở vật chất các trường Tiểu học phục vụ cho hoạt
động chuyên môn của giáo viên ....................................................................... 74
2.5. Một số vấn đề trong công tác quản lý hoạt động tổ chuyên môn của
hiệu trƣởng trƣờng Tiểu học huyện Tam Nông tỉnh Ph Thọ ........................... 74
2.5.1. Đánh giá thuận lợi.................................................................................. 74
2.5.2. Đánh giá khó khăn ................................................................................. 75
2.5.3. Nguyên nhân và bài học thực tế ............................................................. 75
K t luận chƣơng 2 ................................................................................................... 76
Chƣơng 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ CHUYÊN
MÔN Ở CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC HUYỆN TAM NÔNG TỈNH PHÚ
THỌ TRONG BỐI CẢNH ĐỔI GIÁO DỤC ...................................................................... 78
3.1. Mục tiêu, phƣơng hƣớng hoạt động của tổ chuyên môn trong năm
học 2017-2018 .......................................................................................................... 78
3.1.1. Mục tiêu hoạt động của tổ chuyên môn .................................................. 78
3.1.2. Phương hướng hoạt động của tổ chuyên môn ........................................ 78
3.2. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp quản lý..................................................... 79
3.2.1. Căn cứ vào mục tiêu chiến lược và giải pháp phát triển giáo dục
đào tạo đến năm 2020 ...................................................................................... 79
3.2.2. Đảm bảo quy chế quản lý của Bộ Giáo dục và Đào tạo ........................ 80
3.2.3. Phù hợp với mục tiêu chiến lược của ngành giáo dục huyện Tam Nông ....... 81
3.2.4. Phù hợp với tình hình thực tế ở địa phương. ......................................... 82
3.2.5. Đảm bảo tính đồng bộ, tính thực tiễn, tính kế thừa, tính khả thi ................. 83
3.3. Các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trƣởng các
trƣờng TH huyện Tam Nông tỉnh Ph Thọ trong bối cảnh đổi mới giáo dục ........ 85
3.3.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ giáo viên về tầm quan trọng và
tác dụng thiết thực của hoạt động tổ chuyên môn ............................................ 85
3.3.2. Quản lý việc ây dựng kế hoạch hoạt động của tổ chuyên môn ................ 88
3.3.3. Quản lý nề nếp, nội dung sinh hoạt tổ chuyên môn ............................... 90
3.3.4. Kiểm tra các hoạt động của tổ chuyên môn ........................................... 92
3.3.5. Quản lý việc kiểm tra, đánh giá học sinh ............................................... 93
3.3.6. Kiểm tra việc thực hiện chương trình giảng dạy .................................... 94
3.3.7. Chỉ đạo công tác tự bồi dưỡng của giáo viên ........................................ 95
3.3.8. Mối quan hệ giữa các biện pháp ............................................................ 97
v
3.4. Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp đề xuất .................................. 97
3.4.1. Các bước tiến hành khảo nghiệm ........................................................... 97
3.4.2. Kết quả khảo nghiệm .............................................................................. 98
K t luận chƣơng 3 .................................................................................................101
K T LUẬN VÀ KHUY N NGHỊ .......................................................................102
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................105
PHỤ LỤC ...............................................................................................................108
vi
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Thống kê xếp loại giờ dạy và h sơ chuyên môn của 5 trường Tiểu học .... 55
Bảng 2.2. Thực trạng nhận thức về tầm quan trọng của quản l hoạt động tổ
chuyên môn ............................................................................................. 57
Bảng 2.3. Vai trò quản l hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng .................... 58
Bảng 2.4. Đánh giá thực trạng chỉ đạo tổ chuyên môn xây dựng kế hoạch
hoạt động chuyên môn ............................................................................ 59
Bảng 2.5. So sánh ý kiến của cán bộ quản l và giáo viên đánh giá thực trạng
chỉ đạo TCM xây dựng kế hoạch hoạt động chuyên môn ...................... 61
Bảng 2.6. Nhận thức mức độ cần thiết các biện pháp quản l hoạt động tổ
chuyên môn ............................................................................................. 66
Bảng 2.7. Mức độ thực hiện các biện pháp quản l hoạt động tổ chuyên môn ...... 68
Bảng 2.8. Mức độ tác dụng của các biện pháp quản l hoạt động tổ chuyên môn ..... 70
Bảng 3.1. Tính cấp thiết, khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động của tổ
chuyên môn ............................................................................................. 98
vii
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ
Biểu đ 2.1.
Tổng hợp kết quả giờ dạy và kiểm tra H sơ giáo viên.................... 55
Biểu đ 2.2.
Nhận thức về tầm quan trọng của quản lí hoạt động của tổ chuyên môn ..... 57
Biểu đ 2.3. Đánh giá thực trạng chỉ đạo tổ chuyên môn xây dựng kế hoạch
hoạt động chuyên môn ....................................................................... 61
Biểu đ 2.4. Mức độ thực hiện các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn ..... 70
Biểu đ 2.5.
Mức độ tác dụng của các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn ..... 72
Biểu đ 3.1. Tương quan gi a mức độ cấp thiết và tính khả thi của các biện
pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn ...........................................100
Sơ đ 3.1.
Các bước xây dựng và thực hiện kế hoạch ........................................ 89
viii
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Thế giới nh ng năm đầu thế kỉ XXI đứng trước nh ng xu thế của thời đại: Hội
nhập, hợp tác, toàn cầu hóa trên tất cả các lĩnh vực để cùng phát triển. Tri thức, tài
năng và ngu n lực con người là con đường để đổi mới và phát triển.Thế giới đang
chuyển dần từ nền kinh tế công nghiệp sang nền kinh tế tri thức, đó là quá trình
chuyển đổi từ nền kinh tế chủ yếu dựa vào vốn và ngu n tài nguyên thiên nhiên sang
nền kinh tế chủ yếu dựa vào tri thức con người. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ
tư hay còn gọi là cuộc cách mạng 4.0 đặt ra rất nhiều cơ hội và thách thức mới.
Đất nước ta bước vào kỷ nguyên độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, đẩy
mạnh công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước, thực hiện mục tiêu dân giàu nước
mạnh, xã hội dân chủ, công bằng văn minh.
Ngh quyết số 29-NQ/TW đã xác đ nh nhiệm vụ của giáo dục và đào tạo là:
“Đối với giáo dục phổ thông, tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm
chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề
nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý
tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng
thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học,
khuyến khích học tập suốt đời” [17].
Để phát triển được sự nghiệp giáo dục - đào tạo thì phải cần đầu tư từ nh ng
bậc học đầu tiên, trong đó bậc học Tiểu học gi vai trò vô cùng quan trọng. Nâng
cao chất lượng giáo dục Tiểu học là tạo nền tảng v ng chắc cho việc nâng cao chất
lượng giáo dục phổ thông.
Tổ chuyên môn là đơn v hoạt động cơ bản và quyết đ nh chất lượng đào tạo
của nhà trường tiểu học, quyết đ nh chất lượng dạy và học trong nhà trường. Thông
qua hoạt động của tổ chuyên môn không chỉ chất lượng của nhà trường thay đổi mà
trình độ chuyên môn và năng lực của người giáo viên c ng được thay đổi theo
hướng t ch cực.
Hoạt động của tổ chuyên môn là một trong nh ng hoạt động rất quan trọng
của nhà trường thể hiện được sức mạnh của tập thể, tinh thần đoàn kết. Quản lí hoạt
9
động của tổ chuyên môn thì yếu tố quyết đ nh là công tác quản lý, sự chỉ đạo hoạt
động của các tổ chuyên môn phải có kế hoạch, nội dung hình thức, phương pháp
phù hợp. Do đó, hiệu trưởng nhà trường cần vận dụng sáng tạo linh hoạt phương
pháp quản lí hoạt động của tổ chuyên môn nhằm đạt mục tiêu giáo dục đó là phát
triển nhân cách của người học một cách toàn diện.
Trong giai đoạn hiện nay, giáo dục đào tạo đang có nh ng bước chuyển lớn
đổi mới căn bản toàn diện, đổi mới chương trình giáo dục phổ thông, thực hiện
chương trình giáo dục phổ thông tổng thể. Thực hiện thay sách giáo khoa mới, đổi
mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực phát huy sự chủ động sáng tạo của
học sinh, chuyển từ tiếp cận kiến thức sang tiếp cận phát triển năng lực cho người
học. Chính vì vậy, quản lí hoạt động của tổ chuyên môn trong bối cảnh hiện nay là
vô cùng khó khăn, không chỉ đòi hỏi nh ng kiến thức mà còn là sự nhạy cảm của
người hiệu trưởng. Quản lí tốt hoạt động của tổ chuyên môn góp phần tạo nên
thương hiệu của nhà trường.
Huyện Tam Nông Tỉnh Phú Thọ có tổng số 20 trường Tiểu học đều là các
trường công lập có 3 đơn v trường ở khu vực đ ng bằng, 17 trường ở khu vực
miền núi (có 3 trường ở vùng núi 135). Các trường Tiểu học huyện Tam Nông có
điều kiện đặc thù về đ a bàn và ngu n lực. C ng như các trường Tiểu học trong
tỉnh c ng đã có nhiều cố gắng trong công tác xây dựng và phát triển đội ng giáo
viên c ng như cán bộ quản lý giáo dục với mục tiêu xây dựng 100% trường học
đạt chuẩn quốc gia. Các tổ chuyên môn đều là hạt nhân nòng cốt về chuyên môn
đề xây dựng nhà trường. Tuy nhiên, bên cạnh nh ng thành công đã đạt được, các
trường vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập trong công tác quản lí hoạt động của tổ
chuyên môn chưa đáp ứng được với nh ng đòi hỏi lớn và ngày càng cao về việc
đào tạo ngu n nhân lực đáp ứng công cuộc đổi mới và phát triển kinh tế - xã hội,
xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Chúng ta cần phải tạo ra sự thay đổi một cách t ch
cực hoạt động của tổ chuyên môn, tránh sức ì, hình thức đối phó dựa vào bao cấp,
biên chế,.... Vì vậy, giải pháp tăng cường các biện pháp quản lý hoạt động của tổ
chuyên môn để nâng cao chất lượng đội ng giáo viên các trường Tiểu học đóng
vai trò quan trọng, là một trong nh ng nhân tố quyết đ nh cho sự phát triển của
mỗi nhà trường và đ a phương.
10
Trên thực tế quản lý hoạt động của tổ chuyên môn nhiều đơn v còn tình trạng
hành chính, thậm ch là đối phó chưa mang lại hiệu quả thiết thực trong đổi mới căn
bản toàn diện giáo dục. Các công trình nghiên cứu để đề ra các biện pháp cụ thể thực
thi trên đ a bàn tỉnh Phú Thọ nói chung và huyện Tam Nông nói riêng là chưa có.
Xuất phát từ l do trên, tôi chọn vấn đề “Quản lý hoạt động của tổ chuyên
môn ở các trường Tiểu học huyện Tam Nông tỉnh Phú Thọ trong bối cảnh đổi
mới giáo dục” để nghiên cứu với hy vọng góp phần vào việc nâng cao chất lượng
sinh hoạt của tổ chuyên môn trong bối cảnh đổi mới.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực ti n quản lý hoạt động của tổ chuyên
môn của hiệu trưởng các trường Tiểu học huyện Tam Nông tỉnh Ph Thọ, đề xuất
một số biện pháp quản lý nhằm góp phần nâng cao chất lượng hoạt động của tổ
chuyên môn trong bối cảnh đổi mới giáo dục.
3. Khách thể và đối tƣ ng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động của tổ chuyên môn trong trường Tiểu học.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quản lý hoạt động của tổ chuyên môn trong trường Tiểu học.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
4.1. Nghiên cứu một số vấn đề lý luận về hoạt động của tổ chuyên môn và
quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường TH.
4.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng hoạt động của tổ chuyên môn ở các trường
TH huyện Tam Nông, các biện pháp quản lý của hiệu trưởng các trường này.
4.3. Đề xuất một số biện pháp quản l hoạt động tổ chuyên môn của hiệu
trưởng nhằm nâng cao chất lượng hoạt động của tổ chuyên môn ở các trường TH
huyện Tam Nông.
5. Câu hỏi nghiên cứu
Làm thế nào để hiệu trưởng quản l được hoạt động của tổ chuyên môn trong
bối cảnh đổi mới giáo dục
6. Giả thuy t nghiên cứu
Chất lượng hoạt động của tổ chuyên môn ở các trường Tiểu học huyện Tam
Nông tỉnh Ph Thọ hiện nay đã từng bước được nâng cao, song còn có nh ng hạn
11
chế nhất đ nh. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thực trạng này, một trong các nguyên
nhân cơ bản đó là do các biện pháp quản lý của hiệu trưởng còn nhiều bất cập chưa
phù hợp trong việc lập kế hoạch, chỉ đạo hoạt động của tổ chuyên môn, nhất là khâu
kiểm tra đánh giá việc thực hiện kế hoạch của tổ chuyên môn do đó chất lượng hoạt
động của tổ chuyên môn còn nhiều hạn chế chưa thực sự phù hợp với yêu cầu đổi
mới giáo dục hiện nay. Nếu xây dựng được các biện pháp quản lý của hiệu trưởng
một cách đ ng bộ và phù hợp thì sẽ nâng cao chất lượng hoạt động tổ chuyên môn ở
trường Tiểu học huyện Tam Nông trong bối cảnh đổi mới giáo dục.
7. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
Đề tài này chỉ tập trung nghiên cứu các hoạt động chuyên môn, thực trạng các
biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của Hiệu trưởng năm trường TH huyện
Tam Nông, tỉnh Ph Thọ trong thời gian 5 năm từ năm học 2012-2013 đến nay.
8. Phƣơng pháp nghiên cứu
8.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu có liên quan đến quản l hoạt
động của tổ chuyên môn đáp ứng với đổi mới giáo dục.
8.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
8.2.1. Phương pháp điều tra viết
Trưng cầu ý kiến của hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn, giáo viên về thực
trạng hoạt động tổ chuyên môn, việc quản lý chỉ đạo hoạt động chuyên môn của
hiệu trưởng các trường TH trong phạm vi nghiên cứu.
8.2.2. Phương pháp quan sát
Quan sát để biết được cách thức nội dung và hình thức các hoạt động của tổ
chuyên môn như: Dự giờ, thăm lớp, dự hội ngh chuyên đề, hội thảo, ngoại khóa,
sinh hoạt cụm chuyên môn liên trường... nắm bắt được các biện pháp quản lý hoạt
động tổ chuyên môn mà hiệu trưởng các trường TH đã dùng. Sơ bộ đánh giá chất
lượng hoạt động và tính hiệu quả của các biện pháp đó.
8.2.3. Phương pháp phỏng vấn
Phỏng vấn hiệu trưởng các trường TH, phó hiệu trưởng phụ trách chuyên
môn, tổ trưởng các tổ chuyên môn, giáo viên các trường để làm rõ thêm thực trạng
quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng.
12
8.2.4. Phương pháp hỏi ý kiến chuyên gia
Trao đổi và tham khảo ý kiến chuyên gia để đánh giá thực trạng công tác
quản lý hoạt động tổ chuyên môn và tư vấn các biện pháp quản lý của hiệu trưởng
trường TH huyện Tam Nông đảm bảo tính khả thi và hiệu quả.
8.2.5. Phương pháp tổng kết thực tiễn
Tổng kết các kết quả đã thu được từ thực ti n để đề xuất các biện pháp quản
lý, khẳng đ nh tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động tổ
chuyên môn của hiệu trường trường TH huyện Tam Nông.
8.3. Phương pháp thống kê toán học
Sử dụng phương pháp thống kê toán học như: tần suất, số trung bình cộng,
trung v
để xử lý, phân tích các số liệu từ các phiếu hỏi thu được, mô tả, suy luận
và kiểm đ nh t nh
nghĩa c ng như mối tương quan gi a các yếu tố trong quá trình
nghiên cứu.
9. Ý nghĩa nghiên cứu và th c tiễn của đề tài
9.1. Hệ thống và phát triển lí luận về quản lý hoạt động của tổ chuyên môn.
Cụ thể hóa khung năng lực của giáo viên tiểu học trong bối cảnh đổi mới hiện nay.
9.2 Phát hiện thực trạng năng lực dạy học hiện có của giáo viên tiểu học,
thực trạng quản lý tổ chuyên môn của hiệu trưởng ở các trường Tiểu học huyện
Tam Nông tỉnh Phú Thọ hiện nay.
9.3. Đề xuất và khẳng đ nh hiệu quả của các biện pháp quản lý hoạt động của
tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học cho giáo viên Tiểu học.
10. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục luận văn
được trình bày trong 3 chương:
Chương 1: Cơ sở l luận về quản l hoạt động của tổ chuyên môn ở trường Tiểu
học trong bối cảnh đổi mới giáo dục
Chương 2: Thực trạng quản l hoạt động của tổ chuyên môn ở các trường
Tiểu học huyện Tam Nông tỉnh Ph Thọ trong bối cảnh đổi mới giáo dục.
Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động của tổ chuyên môn ở các trường Tiểu
học huyện Tam Nông tỉnh Phú Thọ trong bối cảnh đổi mới giáo dục.
13
Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ CHUYÊN MÔN
Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC
1.1. Khái quát lịch sử nghiên cứu vấn đề
Tổ chuyên môn có vai trò quan trọng trong việc thực hiện đổi mới phương
pháp dạy học, kiểm tra đánh giá – Nguyên nhân chủ yếu của việc chuyển biến chậm
trong đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh
ở cách trường tiểu học chưa được quan tâm đ ng mức, đặc biệt là công tác chỉ đạo
hoạt động chuyên môn của tổ chuyên môn - mắt x ch vô cùng quan trọng trong việc
thực hiện đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá.
Tổ chuyên môn là người quản l trực tiếp mọi hoạt động giảng dạy giáo
và hoạt động học tập trong tổ chuyên môn. Do đó, người tổ trưởng có vai trò, v
tr rất quan trọng đối với việc quản l của tổ chuyên môn.
Tổ chuyên môn là đầu mối để người hiệu trưởng dựa vào đó để quản lý các
hoạt động của tổ và hoạt động cơ bản nhất là hoạt động dạy của giáo viên. Tổ
chuyên môn có chức năng gi p hiệu trưởng điều hành các hoạt động sư phạm, trực
tiếp quản l giáo viên trong tổ.
Tổ trưởng chuyên môn có vai trí quan trọng trong hoạt động của tổ chuyên
môn và việc xây dựng đội ng giáo viên cốt cán trong các tổ chuyên môn ở nhà
trường phổ thông nói chung góp phần nâng cao chất lượng của trường tiểu học nói
riêng. Người tổ trưởng chuyên môn có vai trò rất quan trọng trong hoạt động của tổ
chuyên môn ở trường tiểu học, họ là nhân tố cho triển khai các nhiệm vụ của tổ
chuyên môn. Tổ trưởng chuyên môn là người đi đầu s n sàng nhận và thực hiện có
hiệu quả nh ng nhiệm vụ chuyên môn mới và khó. Bên cạnh đó người tổ trưởng
chuyên môn còn có vai trò là người tư vấn, hướng dẫn, tổ chức, chỉ đạo quá trình
thực hiện các hoạt động chuyên môn của đ ng nghiệp trong tổ chuyên môn
Nghiên cứu về quản lý hoạt động tổ chuyên môn của người hiệu trưởng
không phải là vấn đề mới mà là vấn đề đã được nghiên cứu có cơ sở pháp lý và cơ
sở lý luận từ quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước về công tác tổ chức cán bộ,
công tác xây dựng phát triển đội ng . Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ X của
14
Đảng Cộng sản Việt Nam đã khẳng đ nh cần phải xây dựng đội ng cán bộ đ ng bộ,
có cơ cấu hợp lý, chất lượng tốt, nhất là đội ng cán bộ lãnh đạo kế tiếp v ng vàng.
Có cơ chế, ch nh sách đảm bảo phát hiện, đánh giá, tuyển chọn, đào tạo, b i dư ng,
trọng dụng và đãi ngộ xứng đáng nh ng người có đức, có tài
Nhằm hỗ trợ các trường phổ thông, các trung tâm giáo dục thường xuyên
triển khai có hiệu quả việc đổi mới đ ng bộ phương pháp dạy học (PPDH) và kiểm
tra, đánh giá (KTĐG) chất lượng giáo dục, nâng cao năng lực đội ng cán bộ quản l ,
giáo viên về phát triển kế hoạch giáo dục nhà trường theo đ nh hướng phát triển năng
lực học sinh, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) đã có công văn số: 5555/BGDĐTGDTrH ( à Nội, ngày 08 tháng 10 năm 2014) hướng dẫn một số nội dung sinh hoạt
chuyên môn về đổi mới PPDH, KTĐG và tổ chức, quản l các hoạt động chuyên
môn trong trường phổng thông qua mạng – để thấy được vấn đề đổi mới sinh hoạt
chuyên môn ở đơn v tổ chuyên môn trong các trường phổ thông hiện nay là vấn đề
quan trọng cốt l i góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của mỗi nhà trường nói
chung và trường tiểu học nói riêng thông qua mạng trường học kết nối.
Sinh hoạt chuyên môn là hoạt động tự b i dư ng, học tập và nghiên cứu để
nâng cao trình độ, năng lực của giáo viên trong nhà trường. Về mặt quản l , sinh
hoạt chuyên môn có khả năng tạo nên được bầu không kh sư phạm t ch cực trong
nhà trường. Điều đó cho thấy rằng sinh hoạt chuyên môn được tổ chức tốt có thể
mang lại lợi ch cho cả học sinh, giáo viên và nhà trường. Song chất lượng sinh
hoạt chuyên môn lại phụ thuộc rất nhiều vào việc quản l của nhà trường, ban
giám hiệu cần có chiến lược, cách thưc tổ chức và quản l sinh hoạt chuyên môn
một cách thường xuyên và quán triệt mục tiêu chất lượng giáo dục c ng như quan
tâm th c đẩy động lực học tập phát triển của giáo viên. Điều đó phụ thuộc rất
nhiều vào sự quyết tâm của tập thể sư phạm nhà trường để để đạt được mục tiêu
giáo dục đã đề ra
Mục tiêu của nền giáo dục hiện nay không chỉ là giáo dục và đào tạo ra thế
hệ tương lai có kiến thức, mà các còn phải được đào tạo toàn diện cả về đức-trí-thểmĩ và lao động, giáo dục đ nh hướng nghề nghiệp, có kĩ năng sống, thích ứng tốt
với hoàn cảnh và đặc biệt là linh hoạt, mềm dẻo, sáng tạo trong ứng xử và giải
quyết các vấn đề. Theo ngh quyết 29 “Đối với giáo dục phổ thông, tập trung phát
15
triển tr tuệ, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và b i dư ng năng
khiếu, đ nh hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn
diện, ch trọng giáo dục l tưởng, truyền thống đạo đức lối sống, ngoại ng , tin học,
năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực ti n. Phát triển khả
năng sáng tạo, tự học, khuyến kh ch học tập suốt đời..”
Để thực hiện được nhiệm vụ trên thì các nhà quản lý phải tìm ra các giải
pháp nâng cao chất lượng dạy và học trong nhà trường, đổi mới công tác quản lý
trong nhà trường trong đó có quản lý hoạt động tổ chuyên môn. Cải tiến nâng cao
chất lượng quản lý hoạt động đối với tổ chuyên môn để thông qua đó tác động tích
cực vào quá trình nâng cao chất lượng giáo dục.
Việc đánh giá chất lượng hoạt động của tổ chuyên môn chỉ dựa vào khối
công việc và hiệu quả mà tổ chuyên môn đã đạt được. Thực tế hiện nay trong
trường tiểu học chưa có tiêu ch đánh giá chất lượng hoạt động sư phạm của tổ
chuyên môn.
Trong nhà trường cần quan tâm đến quản lý hoạt động chuyên môn để nâng
cao chất lượng dạy học, nâng cao uy t n của nhà trường nâng tầm chiến lược giải
bài toán cạnh tranh gi a các trường trong bối cảnh hiện nay. Vì vậy, quản l hoạt
động chuyên môn là một vấn đề rất cần thiết và được nhiều người quan tâm. Trong
quá trình nghiên cứu, các nhà nghiên cứu đứng trên các góc độ khác nhau để tìm ra
các biện pháp quản l chuyên môn nhưng đều có mục đ ch chung là nâng cao chất
lượng dạy học trong các nhà trường. Có thể kể ra nhiều công trình nghiên cứu gần
với đề tài theo các nhóm sau đây:
Nhóm 1: Các công trình nghiên cứu biện pháp quản lý hoạt động dạy học
cấp phổ thông (Tiểu học, T CS, T PT)
Đây là hướng nghiên cứu mà thực trạng có thể được đánh giá một cách r
ràng và việc xác đ nh nguyên nhân của nh ng hạn chế hầu như không gặp khó
khăn, nên các tác giả tập trung nghiên cứu theo hướng này nhiều nhất. Các đề tài
nghiên cứu theo hướng này có nh ng đặc điểm cơ bản như sau:
+ Chủ thể quản lý hoạt động dạy học được đề cập đến trong các công trình
nhiều nhất là hiệu trưởng các trường phổ thông, tiếp đến là trưởng, phó các phòng
Giáo dục và Đào tạo, phòng Giáo dục trung học của sở Giáo dục và đào tạo.
16
+ Có thể tìm thấy trong các đề tài này nh ng đánh giá thực trạng rất sát thực
về việc quản lý hoạt động dạy học của các nhà trường phổ thông. Từ nh ng đánh
giá đó các tác giả c ng đã cơ bản tìm ra nguyên nhân của nh ng hạn chế trong công
tác quản lý. Tham khảo các công trình này ít, nhiều c ng thấy quản lý hoạt động
dạy học của một nhà trường, trực tiếp hơn n a là quản lý hoạt động dạy học của tổ
chuyên môn và của giáo viên chính là một mảng công việc của quản lý hoạt động tổ
chuyên môn trong nhà trường.
+ Các công trình đã đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học có tính
hiệu quả cao. Nếu nghiên cứu biện pháp quản lý hoạt động dạy học của tổ chuyên
môn có thể dựa vào đó để đề xuất tiếp các biện pháp mang t nh đ ng bộ và phù hợp.
Đi theo hướng nghiên cứu này có thể kể đến các công trình như:
1. Phạm Th Lan Hương: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học của hiệu
trưởng các trường Tiểu học huyện Tam Đảo Vinh Ph c, 2006.
2. Bùi Th Thanh Thi: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng
các trường THCS huyện Yên Lập -tỉnh Phú Thọ, 2007.
3. Nguy n Đức Lợi: Một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học của hiệu
trưởng trường THPT ở huyện Đ ng Hỷ tỉnh Thái Nguyên, 2007.
Nhóm 2: Các công trình nghiên cứu biện pháp quản lý chuyên môn ở các
trường phổ thông.
Quản lý chuyên môn ở các trường phổ thông là quản lý nhiều nội dung,
nhiều mảng hoạt động. Vì vậy, đây là hướng nghiên cứu rộng hơn và gần g i với đề
tài quản lý hoạt động tổ chuyên môn hơn. Các công trình nghiên cứu theo hướng
này đã bám sát nội dung và phương pháp quản lý chuyên môn của trường phổ thông
để nghiên cứu thực trạng và đánh giá thực trạng theo từng nội dung đó. Về cơ bản,
các công trình đã tìm ra các biện pháp quản lý chuyên môn hiệu quả, khắc phục
được nh ng khó khăn về cơ sở vật chất, đội ng , tài ch nh. Theo hướng nghiên cứu
này, có công trình đề cập đến quản lý hoạt động của tổ chuyên môn là một nội dung
quản lý chuyên môn của hiệu trưởng. Tuy nhiên, việc đề xuất các biện pháp mang
t nh đổi mới về nội dung và hình thức quản l chuyên môn các nhà trường Tiểu học
chưa được thể hiện r nét.
Tham khảo các công trình theo hướng này có thể kế thừa
17
tưởng hay trong
chỉ đạo thực hiện các hoạt động chuyên môn của hiệu trưởng, đặc biệt là các khâu
kiểm tra, đánh giá việc thực hiện các hoạt động đó. Có thể kể đến các công trình
tiêu biểu theo hướng nghiên cứu này:
1. Phạm Khánh Tường (2003), Một số biện pháp quản lý chuyên môn của
hiệu trưởng đối với giáo viên mới vào nghề của một số trường T PT ở Hải Phòng.
2. Lê Quang Hoa (2015), Quản lý hoạt động của tổ chuyên môn ở trường
THCS Vân Hà, Đông Anh - Hà Nội, Luận văn thạc sỹ Quản lý Giáo dục, Hà Nội.
3. Nguy n Th H ng Thắm (2015), Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở
trường tiểu học Cổ Loa quận Phú Nhuận thành phố Hồ Chí Minh trong bối cảnh
hiện nay, Luận văn thạc sĩ quản lí giáo dục, trường Đại học Giáo dục - Đại học
Quốc gia Hà Nội.
Nhóm 3: Nghiên cứu các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của
hiệu trưởng các trường phổ thông
Hướng nghiên cứu này có rất ít tác giả nghiên cứu. Hoạt động tổ chuyên môn
được hiệu trưởng chỉ đạo thông qua tổ trưởng của tổ chuyên môn. Nếu không quan
tâm hay chú trọng nhiều thì có thể nhầm tưởng rằng biện pháp quản lý hoạt động tổ
chuyên môn được thể hiện ở biện pháp quản l chuyên môn nhà trường. Tác giả Hà
Minh Tiến với đề tài nghiên cứu: “Quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu
trưởng các trường THPT huyện Văn Chấn tỉnh Yên Bái ” đã đề cập trực tiếp hướng
nghiên cứu này. Tác giả đánh giá thực trạng sát thực, được minh chứng thuyết phục
bằng số liệu thống kê cụ thể. Đã nghiên cứu rất kỹ nội dung quản lý hoạt động tổ
chuyên môn của trường THPT, căn cứ vào tình hình thực tế của trường THPT Văn
Chấn để đề xuất biệc pháp quản lý tổ chuyên môn một cách phù hợp. Hoạt động tổ
chuyên môn của cấp THPT khác với cấp THCS nhưng các hoạt động của tổ chuyên
môn theo quy đ nh về cơ bản giống nhau. Vì vậy, mặc dù đề tài này nghiên cứu áp
dụng cho cấp THPT nhưng c ng có thể chọn lọc một số nội dung để kế thừa nghiên
cứu các biện pháp quản l đối với cấp TH.
Trong giai đoạn hiện nay, giai đoạn của hội nhập và hợp tác quốc tế thì việc
không ngừng nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục phổ thông là vô cùng cần
thiết. Phần lớn các nghiên cứu đề cập đến việc quản lý của hiệu trưởng về hoạt động
dạy học và các hoạt động chuyên môn của giáo viên nhằm nâng cao chất lượng giáo
18
dục trong các nhà trường, mỗi đề tài nghiên cứu trên một phạm vi, thời gian khác
nhau, đối tượng giáo viên và học sinh các cấp học khác nhau. Các nghiên cứu đã
làm rõ nguyên nhân dẫn đến thực trạng việc quản lý hoạt động chuyên môn trong
nhà trường của Hiệu trưởng để từ đó có các biện pháp quản lý hiệu quả.
Trên thực tế, ở các nhà trường phổ thông thì tổ chuyên môn trực tiếp quản lý
các hoạt động của giáo viên, hiệu trưởng quản lý hoạt động chuyên môn thông qua
chỉ đạo các tổ thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn. Vì vậy, muốn quản lý chuyên
môn tốt thì hiệu trưởng cần có biện pháp quản lý hoạt động các tổ chuyên môn tốt,
đảm bảo chất lượng.
Nhìn khái quát có thể rút ra một số nhận xét ch nh đối với các công trình
nghiên cứu thuộc cả 3 nhóm như sau:
Một là, các công trình nghiên cứu cơ bản đi sâu vào vấn đề quản lý hoạt
động dạy học, quản l chuyên môn trong các nhà trường Tiểu học. Quản lý hoạt
động tổ chuyên môn trong trường Tiểu học được nghiên cứu rất ít.
Hai là, quản lý hoạt động chuyên môn c ng chủ yếu xoáy sâu vào quản lý
các hoạt động dạy và học trong nhà trường. Các hoạt động chuyên môn khác chưa
được quan tâm nhiều.
Ba là, quản lý hoạt động chuyên môn hay hoạt động dạy học chưa được
nghiên cứu theo hướng hiệu trưởng quản lý hoạt động tổ chuyên môn thông qua chỉ
đạo tổ trưởng các tổ chuyên môn.
Vì vậy, đề tài: “Quản lý hoạt động của tổ chuyên môn ở các trường Tiểu
học huyện Tam Nông tỉnh Phú Thọ trong bối cảnh đổi mới giáo dục” sẽ nghiên
cứu, đánh giá thực trạng các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn đã được áp
dụng ở huyện Tam Nông, đề xuất các biện pháp phù hợp nhằm nâng cao chất lượng
hoạt động tổ chuyên môn các trường Tiểu học trong bối cảnh đổi mới giáo dục.
1.2. Một số khái niệm
1.2.1. Khái niệm quản lý
Quản lý là một phạm trù xã hội, t n tại khách quan và là một tất yếu của l ch
sử. Khi xã hội cần có sự chỉ huy, điều hành, phân công, hợp tác, kiểm tra, điều
chỉnh trong lao động để đạt năng suất cao, l c đó cần vai trò của người đứng đầu.
Đó c ng chính là yêu cầu tất yếu để quản l ra đời. Ở mỗi giai đoạn l ch sử, mỗi
19
hình thái xã hội sẽ có nh ng hình thức quản lý khác nhau. Ở mọi thời đại, vai trò
của quản lý đối với sự ổn đ nh và phát triển của xã hội đều được coi trọng.
Khoa học quản lý là một lĩnh vực lao động trí tuệ và phức tạp nhằm điều
khiển lao động, th c đẩy sự phát triển của xã hội trên tất cả mọi lĩnh vực. Khoa
học quản lý luôn gắn với sự phát triển của xã hội, luôn mang tính l ch sử, tính giai
cấp, tính dân tộc.
Có thể tiếp cận khái niệm quản lý theo nhiều cách khác nhau.
Theo cách tiếp cận hệ thống thì quản lý là sự tác động của chủ thể quản lý
đến khách thể quản l (hay là đối tượng quản lý) nhằm tổ chức, phối hợp hoạt động
của con người trong quá trình sản xuất- xã hội để đạt được mục đ ch đã đ nh.
Theo góc độ tổ chức thì quản lý là cai quản, chỉ huy, lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra.
Theo góc độ điều khiển thì quản l là lái, điều khiển, điều chỉnh.
Theo từ điển tiếng Việt thông dụng (NXB Giáo dục, 1998) thì quản lý là tổ
chức điều khiển hoạt động của một đơn v cơ quan.
Trong quá trình xây dựng lý luận về quản lý, khái niệm quản l được nhiều
nhà lý luận đưa ra.Tùy thuộc vào lĩnh vực hoạt động nghiên cứu của mỗi người mà
khái niệm quản l được di n đạt theo nhiều cách khác nhau. Tuy nhiên, tựu chung
lại thì các khái niệm nêu r được bản chất của quản lý.
Quan niệm của các tác giả nước ngoài về quản lý:
Theo FW.Tay lor thì quản lý là biết ch nh xác điều muốn người khác làm và
sau đó thấy rằng họ đã hoàn thành công việc một cách tốt nhất và rẻ nhất.
Theo H.Koontz: “Quản lý là một hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo phối hợp
những n lực hoạt động cá nhân nh m đạt được mục đích của nhóm. Mục tiêu của
nhà quản lý là hình thành một môi trường mà con người có thể đạt được các mục
đích của nó với thời gian, tiền bạc, vật chất và sự bất m n cá nhân ít nhất. Với tư
cách thực hành thì quản lý là một nghệ thuật, còn với kiến thức thì quản lý là một
khoa học” [22, tr.33].
C.Mác và ĂngGhen coi quản l là một đặc điểm vốn có, bất biến về mặt l ch
sử của đời sống xã hội. Theo ông thì: “Bất cứ lao động trực tiếp hay lao động chung
nào mà tiến hành trên một qui mô khá lớn đều yêu cầu phải có một sự chỉ đạo để
điều hòa những hoạt động cá nhân. Sự chỉ đạo đó phải là những chức năng chung,
tức là những chức năng phát sinh từ sự khác nhau giữa sự vận động chung của cơ
20
thể sản uất với những vận động cá nhân của những khí quan độc lập hợp thành cơ
thể sản uất đó. Một nhạc sĩ độc tấu tự điều khiển lấy mình, nhưng một dàn nhạc thì
cần phải có nhạc trưởng” [26].
Fredech Viliam Taylor (Mỹ), MaxWebber (Đức) lại khẳng đ nh: Quản lý là
khoa học đ ng thời là một nghệ thuật th c đẩy sự phát triển của xã hội.
Cyril Odonnell và Heinz Weihrich đều cho rằng: “Quản lý là hoạt động
đảm bảo sự phối hợp giữa n lực các cá nhân nh m đảm bảo mục tiêu quản lý
trong điều kiện chi phí thời gian, công sức, tài lực, vật lực ít nhất đạt được kết
quả cao nhất” [22].
Nếu xét đến cùng và có thể hiểu quản l ch nh là quản l con người thì theo
Afanaxev: “Quản lý con người có nghĩa là tác động đến anh ta, sao cho hành vi, công
việc và hoạt động của anh ta đáp ứng những yêu cầu của
đó có lợi cho cả tập thể và cá nhân, thúc đẩy sự tiến bộ của
hội, tập thể, để những cái
hội lẫn cá nhân” [1].
Tiếp cận khái niệm quản lý của các tác giả nước ngoài có thể thấy rõ bản chất
của quản lý. Tuỳ thuộc vào hướng nghiên cứu mà các tác giả có nh ng cách di n đạt
khác nhau về khái niệm quản lý. Quản lý là một khoa học đang được quan tâm
nghiên cứu cho nên các tác giả trong nước c ng đưa ra nh ng khái niệm về quản lý:
Xét về mặt ngôn ng thì: “Quản l ” là từ ghép Hán Việt với nghĩa là trông coi,
chăm sóc, sửa sang làm cho nó ổn đ nh và phát triển. Theo từ điển Tiếng Việt -Viện
Ngôn ng học đ nh nghĩa: “Quản lý là trông coi, giữ gìn theo những yêu cầu nhất
định. Là tổ chức và điều khiển các hoạt động theo những yêu cầu nhất định” [40].
Giáo trình quản l hành ch nh nhà nước của Học viện Hành ch nh quốc gia
chỉ r : “Quản lý là sự tác động chỉ huy, điều khiển các quá trình
hội và hành vi
hoạt động của con người để chúng phát triển phù hợp với quy luật, đạt tới mục đích
đ đề ra và đúng ý chí của người quản lý” [19].
Theo tác giả Trần Kiểm: “Quản lý một hệ thống
hội là tác động có mục
đích đế tập thể người-thành viên của hệ nh m làm cho hệ vận hành thuận lợi và đạt
tới mục đích dự kiến” [29].
Theo Đặng V Hoạt và Hà Thế Ng thì:“Quản lý là một quá trình định
hướng, quá trình có mục tiêu, quản lý một hệ thống nh m đạt được những mục tiêu
nhất định” [38, tr.17].
21
Tác giả Trần Quốc Thành cho rằng: “Quản lý là sự tác động của chủ thể
quản lý để chỉ huy, điều khiển, hướng dẫn các quá trình
hội, hành vi và hoạt
động của con người nh m đạt được mục đích, đúng với ý chí nhà quản lý, phù hợp
với quy luật khách quan” [45].
Như vậy các đ nh nghĩa nêu trên đều di n đạt được nét đặc trưng cơ bản của
quản l đó là nh ng tác động có t nh hướng đ ch và được tiến hành trong một tổ
chức hay một nhóm xã hội. Hoạt động quản lý là nh ng tác động phối hợp tích cực
của các cá nhân nhằm thực hiện mục tiêu của tổ chức.
Ch ng tôi sử dụng khái niệm sau đây làm khái niệm công cụ:
Quản l là một nghề, một khoa học và là một nghệ thuật. Vì vậy, lao động
quản l là lao động cần sự kết hợp hài hòa gi a khoa học chuyên ngành và nghệ
thuật quản l . Đối tượng của quản l là con người cho nên khi thực hiện lao động
quản l nhà quản l phải biết kết hợp hài hòa các yếu tố kinh tế, tâm l , giáo dục, tổ
chức trong điều hành công việc của mình. Các nhà quản l c ng cần tuân thủ tốt các
nguyên tắc quản l .
1.2.2. Quản lý nhà trường
Xét trên bình diện vi mô, quản l giáo dục trong phạm vi nhà trường có thể
xem là đ ng nghĩa với quản l nhà trường. Trường học là tổ chức giáo dục, là đơn v
cấu tr c cơ sở của hệ thống giáo dục quốc dân. Do vậy, xét về bản chất trường học là
tổ chức mang t nh nhà nước- xã hội- sư phạm thể hiện bản chất giai cấp, bản chất xã
hội và bản chất sư phạm, cho nên một cách khác có thể hiểu “Quản lý trường học là
thực hiện đường lối giáo dục của Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là
đưa nhà trường vận hành theo nguyên lý giáo dục, để tiến tới mục tiêu giáo dục, mục
tiêu đào tạo đối với ngành giáo dục, với thế hệ trẻ và với từng học sinh” [27].
Nói cách khác, quản l trường học về bản chất là quản l con người. Điều đó
tạo ra cho các chủ thể (người dạy và người học) trong nhà trường một sự kết hợp
chặt chẽ. Trong nhà trường, giáo viên và học sinh vừa là đối tượng, vừa là chủ thể
của quản lý. Với tư cách là đối tượng quản lý, họ ch u tác động của chủ thể quản lý
(hiệu trưởng). Với tư cách là chủ thể quản lý, họ là người tham gia chủ động, tích
cực vào hoạt động quản lý chung và biến nhà trường thành hệ tự quản lý. Vì vậy,
quản l nhà trường không chỉ là trách nhiệm riêng của người hiệu trưởng, mà còn là
22
trách nhiệm chung của tất cả các thành viên trong nhà trường. Quản l nhà trường
chính là quản lý giáo dục trong phạm vi hẹp đó là nhà trường. Vì vậy, quản l nhà
trường c ng phải đảm bảo các nguyên tắc quản lý giáo dục.
Chúng ta đã biết sản phẩm giáo dục là con người với nhân cách được hình
thành và phát triển hướng đến đ ch hoàn thiện, quá trình giáo dục di n ra trong thời
gian dài và có nhiều lực lượng tham gia. Chính vì thế trong quá trình quản lý giáo
dục còn có nh ng nguyên tắc đặc thù riêng đó là:
+ Tính kế thừa.
+ Nhà nước và nhân dân cùng chăm lo cho sự nghiệp giáo dục.
+ Kết hợp hài hòa quyền lợi và nghĩa vụ với động viên tinh thần chăm lo đời
sống giáo viên và cán bộ giáo dục.
Tuy nhiên, mối quan hệ gi a con người với con người có nh ng nét đặc thù
riêng do đó trong quá trình quản lý giáo dục, nhà quản lý phải khéo léo vận dụng
các nguyên tắc trên một cách hài hòa hợp l . Có như vậy mới phát huy được sức
mạnh của hệ thống trong quá trình quản lý.
* Quản lý nhà trường là quản lý những nội dung sau:
+ Quản lý chất lượng dạy học
Quản lý chất lượng dạy học là nội dung cơ bản nhất và trọng tâm nhất của
quản l nhà trường. Hoạt động chủ yếu của trường phổ thông nói chung và trường
TH nói riêng là hoạt động dạy học. Nhà trường là nơi tổ chức hoạt động dạy của
giáo viên và hoạt động học của học sinh. Hoạt động dạy và học phải đáp ứng yêu
cầu đổi mới theo từng giai đoạn, không phải là quy trình lặp đơn thuần. Cùng với sự
phát triển của xã hội, yêu cầu chất lượng dạy học c ng thay đổi theo. Chất lượng
dạy học là một trong nh ng yếu tố quyết đ nh đến chất lượng giáo dục.
Quản lý chất lượng dạy học là quản lý các hoạt động như: Quản lý chất
lượng bài soạn; quản lý chất lượng giờ dạy, Chỉ đạo và quản l ra đề thi, đề kiểm
tra; quản lý hoạt động ngoại khóa hỗ trợ cho chuyên môn; quản lý về kiểm tra đánh
giá học sinh. Trong các hoạt động quản lý chất lượng dạy học thì việc quản lý chất
lượng bài soạn và chất lượng giờ dạy là quan trọng nhất.
+ Quản lý chất lượng giáo dục
Quản lý chất lượng giáo dục giúp cho quá trình giáo dục trong nhà trường
23
