GIÁO ÁN MÔN GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ HỆ CAO ĐẲNG NGHỀ NĂM 2019 BÀI 1: PHẦN . Chủ nghĩa duy vật lịch sử:

2.1.2. Chủ nghĩa
duy vật lịch sử

12/14/19

1


SẢN XUẤT VÀ
PHƯƠNG THỨC SẢN XUẤT

12/14/19

2


1.1. Vai trò sản xuất
 Là hoạt động đặc trưng riêng có
của con người và xã hội loài
người. Bao gồm: sản xuất vật
chất, sản xuất tinh thần và sản
xuất ra con người. Trong đó, sản
xuất ra của cải vật chất là cơ sở
của sự tồn tại và phát triển của xã
hội
 Là quá trình con người sử dụng
công cụ lao động tác động vào tự
nhiên, cải biến các dạng vật chất
của tự nhiên tạo ra của cải vật
chất phục vụ nhu cầu của con
người

12/14/19

3


Vai trò của sản xuất
 SX của cải vật chất là yêu cầu khách quan, là cơ
sở tồn tại, vận động và phát triển của xã hội loài
Nếu không có sản xuất của cải vật chất thì xã hội
ngườiloài người sẽ như thế nào? Sản xuất của cải vật
 Sản xuất vật chất
chất cótạo
vai ra
trò tư
gì? liệu sinh hoạt cho con
người.
Cải biến tự nhiên, xã hội và chính bản thân con
người
SẢN PHẨM
TỰ
NHIÊN
Tác động
Là
CONcơ
NGƯỜI
sở cho sự
tiến bộ (biến
xã hội
thúc đẩy XHPHÙ
phát

HỢP
đổi)
triển từ thấp đến cao.
 Quyết định mọi hoạt động của xã hội.
12/14/19

4


VAI TRÒ CỦA PHƯƠNG THỨC SẢN XUẤT

Lịch sử loài người là lịch
sử của Phương thức sản
xuất !!

PTSX là cách thức tiến hành sản xuất (cách
sử dụng PTLĐ, cách tổ chức quản lý sản
xuất, cách phân phối sản phẩm lao động )
trong một giai đoạn lịch sử nhất định!

`

12/14/19

5


VÍ DỤ: CÔNG ĐOẠN LÀM RA LÚA GẠO
Làm đất

Gieo trồng

Chăm sóc

Lao động thủ công CSNT, CHNL, PK

Thu hoạch

Chế biến

Cơ khí hoá TBCN, TKQĐ lên CNXH

12/14/19

6


PTSX quyết định tính chất của xã hội.

- VAI
TRÒ
CỦA
PHƯƠ
NG
THỨC
SẢN
XUẤT

PTSX quyết định tổ chức kết cấu xã hội (tổ chức
KT, quan điểm tư tưởng giai cấp, đảng phái, nhà

nước, thiết chế XH): mỗi phương thức khác nhau
sinh ra một kiểu tổ chức kết cấu xã hội khác
nhau.

PTSX quyết định sự chuyển hóa của
xã hội loài người qua các giai đoạn lịch
sử

12/14/19

7


- Kết cấu của phương thức sản xuất?
QUAN HỆ GIỮA
CON NGƯỜI - TỰ NHIÊN

LLSX

QUÁ TRÌNH
SẢN XUẤT
XÃ HỘI

PTSX

QUAN HỆ
CON NGƯỜI – CON NGƯỜI

QHSX

Là cách thức con người làm ra của cải vật chất trong
những giai đoạn lịch sử nhất định
12/14/19

8


- Lực lượng sản xuất
TRÍ LỰC

NGƯỜI
LAO ĐỘNG

LLSX

QUYẾT ĐỊNH NHẤT

THỂ LỰC

Là thể thống nhất hữu cơ giữa tư liệu sản xuất
CÓ SẲN
CẠN KIỆT
(trước hết là công cụ lao động) và con người với
QUAlao
CHẾ động của họ.
kinh nghiệm, kỹ năng, tri thức
TĂNG LÊN
BIẾN
ĐTLĐ hệ giữa con người với tự
Biểu hiện mối quan

nhiên, thể hiện năng lực thực
củaXƯƠNG
con người
CỐT
CÔNG tiễn
CỤ
trong quá trình chinh phụcSẢN
tựXUẤT
nhiên. BẮP THỊT
TƯ LIỆU
SẢN XUẤT

KẾT CẤU

TLLĐ

HẠ TẦNG

MẠCH
MÁU

HỆ THỐNG

BÌNH CHỨA
12/14/19

9

ĐỘNG,
CÁCH

MẠNG
NHẤT


- Quan hệ sản xuất
Là những quan hệ cơ bản giữa người với người
trong quá trình sản xuất

Quan hệ sản xuất
Quan hệ sở hữu
về tư liệu
sản xuất

Quan hệ
tổ chức, quản lý
sản xuất

Quan hệ
phân phối
sản phẩm

Quyết định


Trong lịch sử phát triển của nhân loại đã chứng kiến có 2 loại hình sở hữu cơ
bản về tư liệu sản xuất: Sở hữu tư nhân và sở hữu công cộng
12/14/19

10

PHƯƠNG THỨC SẢN XUẤT QUYẾT
ĐỊNH TÍNH CHẤT CỦA XÃ HỘI
Xã hội là do những con
người với các hoạt động
của mình tạo ra. Nhưng
con người không thể tuỳ
ý lựa chọn chế độ xã hội
cho mình. Những vĩ
nhân hay nhà nước,
những tư tưởng, học
thuyết khoa học không
thể áp đặt được chế độ
xã hội.

Sự ra đời một chế độ xã hội
trong lịch sử do yếu tố hoàn
toàn khách quan là phương
thức sản xuất quyết định.
Phương thức sản xuất phong
kiến quyết định tính chất của
xã hội phong kiến. Phương
thức sản xuất tư bản chủ
nghĩa quyết định tính chất
của chế độ xã hội tư bản chủ
nghĩa...vv.
12/14/19

11

Phương thức sản xuất quyết định tổ chức kết cấu của xã
hội

Tổ chức kết cấu của xã
hội bao gồm các tổ
chức kinh tế, quan
điểm tư tưởng, giai
cấp, đảng phái, nhà
nước, thiết chế xã hội
và các tổ chức chính
trị - xã hội khác.

Tổ chức kết cấu ấy không
phụ thuộc vào ý muốn chủ
quan của con người mà do
phương thức sản xuất
quyết định. Mỗi phương
thức sản xuất khác nhau
sinh ra một kiểu tổ chức
kết cấu xã hội khác nhau.

12/14/19

12


Phương thức sản xuất quyết định sự chuyển hoá của xã
hội loài người qua các giai đoạn lịch sử khác nhau. Lịch
sử xã hội loài người là lịch sử phát triển của sản xuất,

thực chất là sự phát triển của các phương thức sản xuất.

Khi phương thức
sản xuất cũ mất
đi, phương thức
sản xuất mới ra
đời thì chế độ xã
hội cũ mất theo
và chế độ xã hội
mới sẽ ra đời.

Loài người đã trải qua
năm phương thức sản
xuất, tương ứng với
nó là năm chế độ xã
hội

13


B. NHỮNG QUY LUẬT CƠ BẢN
CỦA SỰ VẬN ĐỘNG VÀ PHÁT TRIỂN
XÃ HỘI

12/14/19

14


ề sự phù hợp của QHSX với trình độ phát triển

Trình độ phát triển của
công cụ lao động

Tính chất của lực lượng sản
độ, kinh
nghiệm,
xuất: Trình
Là tính
chất
cá nhân hay
kỹ năng lao động của
tính
chất
xã
hội
trong
việc
sử
con
người
Trình độ
dung công cụ lao động.
của Lực

lượng
sản xuất

Trình độ tổ chức và
phân công lao động xã
hội.

Trình độ ứng dụng của
khoa học vào quá trình
sản xuất


LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT QUYẾT
ĐỊNH QUAN HỆ SẢN XUẤT
Lực lượng sản xuất như thế nào về tính chất và trình độ thì quan
hệ sản xuất phải phù hợp như thế ấy.
Khi lực lượng sản xuất thay đổi tính chất và trình độ thì quan hệ
sản xuất cũng thay đổi theo.

Khi lực lượng sản xuất cũ mất đi, lực lượng sản xuất mới ra đời thì
QHSX cũ mất đi, QHSX mới được xây dựng

16


QUAN
HỆ
SẢN
XUẤT
TÁC
ĐỘNG
TRỞ
LẠI
LLSX

Nếu quan hệ sản xuất phù hợp với
tính chất và trình độ của lực lượng

sản xuất thì nó thúc đẩy lực lượng
sản xuất phát triển. Quan hệ sản xuất
không phù hợp thì nó kìm hãm, thậm
chí phá vỡ lực lượng sản xuất.

Quan hệ sản xuất là phù hợp với tính chất và
trình độ của lực lượng sản xuất khi nó tạo ra những
tiền đề, những điều kiện cho các yếu tố của lực
lượng sản xuất kết hợp với nhau một cách hài hòa
để sản xuất phát triển và đưa lại năng suất lao động
cao.

12/14/19

17


PHƯƠNG PHÁP LUẬN RÚT
RA:
Trong tổ chức và quản lý sản xuất cần quan tâm đến
các vấn đề quan hệ sở hữu, cách thức tổ chức quản
lý quá trình sản xuất và các hình thức phân phối phù
hợp mới thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển.

12/14/19

18


t về quan hệ biện chứng giữa CSHT và kiến trúc th

CƠ
SỞ
HẠ
TẦNG

QHSX TÀN
DƯ cơ sở hạ tầng
2.2.1. Khái
niệm
và kiến trúc thượng tầng
- Cơ sở hạ tầng là toàn bộ
QHSX THỐNG TRỊ
những
quan hệ sản xuấtQUYẾT
hợpĐỊNH
thành cơ cấu kinh tế của một
chế
xãMỐNG
hội nhất định
QHSXđộ
MẦM

Trong xã hội có giai cấp đối kháng, CSHT cũng có tính đối kháng
vì lợi ích và địa vị kinh tế của các giai cấp là khác nhau, thậm chí
đối lập nhau.

HÃY PHÂN BIỆT CƠ SỞ HẠ TẦNG VÀ KẾT CẤU HẠ TẦNG?
12/14/19

19


KIẾN TRÚC THƯỢNG
TẦNG

Các thiết chế tương
ứng
Các quan điểm tư
tưởng

Các thiết chế xã hội
tương ứng khác
Giáo hội
Nhà nước
Đảng phái

Các quan điểm tư
tưởng khác
Các quan điểm tư
tưởng tôn giáo
Các quan điểm tư
tưởng pháp quyền
Các quan điểm tư
tưởng chính trị


QUAN HỆ BIỆN CHỨNG GIỮA CƠ SỞ HẠ
TẦNG VÀ KIẾN TRÚC THƯỢNG TẦNG

Quyết
định

KIẾN TRÚC THƯỢNG
TẦNG = lĩnh vực chính
trị – xã hội của xã hội

Ảnh
hương
trơ
lại

CƠ SỞ HẠ TẦNG =

lĩnh vực kinh tế của xã
hội

12/14/19

21


CƠ SỞ
HẠ
TẦNG
QUYẾT
ĐỊNH
KIẾN
TRÚC
THƯỢN

G TẦNG

Cơ sở hạ tầng như thế nào thì kiến trúc
thượng tầng xây dựng trên đó phải như
thế ấy. Quan hệ sản xuất nào thống trị
thì sẽ tạo ra một kiến trúc thượng tầng
chính trị tương ứng với quan hệ sản xuất
đó…
Khi cơ sở hạ tầng biến đổi đòi hỏi kiến
trúc thượng tầng cũng biến đổi theo.
Những biến đổi cơ sở hạ tầng sớm muộn
cũng dẫn tới sự biến đổi kiến trúc thượng
tầng.
Khi cơ sở hạ tầng cũ mất đi, cơ sở hạ
tầng mới ra đời thì sớm muộn kiến trúc
thượng tầng cũ cũng mất đi và kiến trúc
thượng tầng mới ra đời.
22


KIẾN
TRÚC
THƯỢN
G TẦNG
TÁC
ĐỘNG
TRỞ
LẠI CƠ
SỞ HẠ
TẦNG

Kiến trúc thượng tầng bảo vệ cơ sở hạ
tầng đã sinh ra nó.
Kiến trúc thượng tầng tiên tiến khi nó bảo vệ
một cơ sở hạ tầng tiến bộ và ngược lại. Kiến
trúc thượng tầng tiên tiến thì nó tác động
thúc đẩy cơ sở hạ tầng phát triển. Ngược lại,
nếu kiến trúc hạ tầng bảo thủ, lạc hậu sẽ tác
động kìm hãm sự phát triển cơ sở hạ tầng.
Nhưng sự kìm hãm đó chỉ là nhất thời, sớm
muộn cũng tất yếu thay thế bằng kiến trúc
thượng tầng mới.
Mỗi bộ phận của kiến trúc thượng tầng tác
động trở lại cơ sở hạ tầng theo hình thức và
mức độ khác nhau, trong đó nhà nước có vai
trò quan trọng và có hiệu lực mạnh nhất.
Mọi giai cấp thống trị đều xây dựng nhà
nước của mình thực sự trở thành một công
cụ quyền lực hiệu quả để thống trị xã hội.
ThS. Lê Đức Thọ - 0905563767

12/14/19

23


PHƯƠNG PHÁP LUẬN RÚT RA

Kinh tế quyết định chính trị, muốn hiểu
các hiện tượng, quá trình xã hội phải xem

xét cơ sở kinh tế nảy sinh các hiện tượng
xã hội đó.
Nhưng chính trị là biểu hiện tập trung
của kinh tế, có khả năng thúc đẩy, phát
triển kinh tế.

12/14/19

24