Đề tài: Vận hành máy phát điện trong nhà máy thủy điện suối sập 1

TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƠN LA
KHOA KỸ THUẬT ­ CÔNG NGHỆ

BÁO CÁO THỰC TẬP TỐT NGHIỆP

TÊN ĐỀ TÀI: VẬN HÀNH MÁY PHÁT ĐIỆN TRONG 
NHÀ MÁY THỦY ĐIỆN SUỐI SẬP 1

Mã sinh viên            :1653128009 
Họ và tên sinh viên  :HOÀNG PHƯƠNG NAM
Người hướng dẫn    :QUÁCH THỊ SƠN


Sơn La, 3/2019


MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU................................................................................................................ 1
PHẦN I. MỞ ĐẦU......................................................................................................... 2
1.Đối tượng nghiên cứu............................................................................................. 2
2.Nội dung nghiên cứu...............................................................................................2
Chương 2. Sơ đồ nối điện chính và thông số các thiết bị trong nhà máy thủy
điện suối sập 1............................................................................................................ 3
PHẦN II. NỘI DUNG..................................................................................................... 4
CHƯƠNG I: TỔNG QUAN VỀ NHÀ MÁY THỦY ĐIỆN SUỐI SẬP 1..........................4
I. Giới thiệu về nhà máy thủy điện suối sập 1..........................................................4
1. Sơ lược về nhà máy thủy điện suối sập 1............................................................4
II. Các thông số và đặc trưng cơ bản của nhà máy thủy điện suối sập 1 .............6
2. Các Thông Số Cơ Bản Trong Nhà máy thủy điện Suối Sập 1............................8
III. Tìm hiểu quy trình an toàn điện trong nhà máy............................................... 10
1. Khoảng cách an toàn khi công tác .................................................................... 10

2. Công nhân vận hành máy phát............................................................................11
3. Phương pháp cấp cứu người bị điện giật..........................................................12
3.1. Các bước tách nạn nhân ra khỏi nguồn điện................................................. 12
3.2. Phương pháp Hà hơi thổi ngạt kết hợp ép tim ngoài lồng ngực .................13
CHƯƠNG II. SƠ ĐỒ NỐI ĐIỆN CHÍNH VÀ CÁC THIẾT BỊ TRONG NHÀ MÁY
THỦY ĐIỆN SUỐI SẬP 1............................................................................................15
I. Sơ đồ nối điện và đánh số thiết bị nhà máy thủy điện suối sập 1....................15
1. Sơ đồ nối điện trong nhà máy thủy điện suối sập 1.........................................15

 2. Đánh số các thiết bị trong nhà máy thủy điện suối sập 1                              
 
.............................
    
 16
II. Thông số các thiết bị chính trong nhà máy thủy điện suối sập 1...................17

 1. Turbine                                                                                                             
 
............................................................................................................
    
 17
 2. Hệ thống Van chính                                                                                         
 
........................................................................................
    
 18


 3. Máy biến áp tự dùng                                                                                        
 

......................................................................................
    
 19
 4. Hệ thống điều tốc                                                                                           
 
..........................................................................................
    
 20
 5. Hệ thống kích từ tổ máy                                                                                 
 
................................................................................
    
 21
5.1. nhiệm vụ, chức năng của hệ thống kích từ............................................................................21
5.2. Thông số của hệ thống kích từ................................................................................................22

 6. Hệ thống điện tự dùng AC­DC                                                                      
 
.....................................................................
    
 23
7. Tủ hòa điện ........................................................................................................... 24

 1. Hệ thống dầu áp lực OPU                                                                              
 
.............................................................................
    
 25
1.1. Nhiệm vụ chức năng của hệ thống dầu áp lực OPU..............................................................25
1.2. Nhông sô của hệ thống dầu áp lực ( OPU )...........................................................................25

1.3. Nguyên lý làm việc của hệ thống dầu áp lực OPU.................................................................26

 2. Hệ thống dầu bôi trơn ( GLOP ) và hệ thống dầu nâng trục (JACKINH)   .  27
.    
2.1. Nguyên lý làm việc của ( GLOP ) và ( JACKINH )..................................................................27
2.2. Thông số của hệ thống dầu bôi trơn ( GLOP ) và dầu nâng trục...........................................28
( JACKING )..................................................................................................................................28

 3. Hệ thống nước làm mát tổ máy                                                                      
 
.....................................................................
    
 29
3.1. Nguyên lý làm việc hệ thống nước làm mát...........................................................................29
3.2. Thông số của hệ thống nước làm mát ...................................................................................30

1.Thông số máy cắt tự dùng AT1, AT2, AT3 ......................................................... 30

 2.1.Máy cắt: MC641.                                                                                           
 
..........................................................................................
    
 33
Nhiệm vụ.........................................................................................................................................33
Thông số kỹ thuật............................................................................................................................33

 2.2. Máy cắt: MC601, MC602.                                                                            
 
...........................................................................
    

 33
Nhiệm vụ.........................................................................................................................................33
Thông số kỹ thuật............................................................................................................................34

 2.3. Máy cắt: MC 631.                                                                                         
 
........................................................................................
    
 34
Nhiệm vụ.........................................................................................................................................34
Thông số kỹ thuật............................................................................................................................34

 V. Thông số trạm 110KV                                                                                    
 
...................................................................................
    
 34
 1. Nhiệm vụ của trạm 110KV.                                                                           
 
..........................................................................
    
 34
 2. Thông số kỹ thuật máy biến dòng. TI171.                                                     
 
....................................................
    
 35


 3. Thông số kỷ thuật chống sét van. loại ZAQ­96­SM:(CS171,CS1T1).          

 
.........
    
 35
 4. Thông số kỹ thuật của máy biên áp chính T1                                                
 
...............................................
    
 36
 5. Thông số kỹ thuật DCL 171­7:                                                                       
 
....................................................................
    
 36
 6. Thông số kỹ thuật DCL171­76, DCL171­75.                                                 
 
................................................
    
 37
 7. Thông số kỹ thuật máy cắt MC171.                                                               
 
..............................................................
    
 37
CHƯƠNG III: VẬN HÀNH MÁY PHÁT ĐIỆN TRONG NHÀ MÁY THỦY ĐIỆN SUỐI
SẬP 1..........................................................................................................................38
Hình 17: Nguyên lý dòng điện xoay chiều.....................................................................................43

4. Dừng máy phát .....................................................................................................54

 4.1. Dừng máy phát bình thường                                                                         
 
........................................................................
    
 54
 4.2. Dừng máy phát khẩn cấp                                                                             
 
............................................................................
    
 55
 1. Bảo vệ so lệch máy phát điện tác động ngừng máy                                      
 
.....................................
    
 56
 2. Bảo vệ quá điện áp máy phát điện tác động ngừng máy                              
 
.............................
    
 56
 3.  Bảo vệ quá I kém U của máy phát điện tác động ngừng máy                      
 
.....................
    
 57
 4.  Bảo vệ quá tải máy phát điện                                                                        
 
.......................................................................
    
 57

 5.  Bảo vệ chạm đất Stator máy phát điện                                                         
 
........................................................
    
 58
 Hiện tượng:                                                                                                         
 
........................................................................................................
    
 58
 6.  Máy phát điện mất kích từ                                                                             
 
............................................................................
    
 58
 Hiện tượng:                                                                                                         
 
........................................................................................................
    
 58
 7. Máy phát điện mất đồng bộ                                                                            
 
...........................................................................
    
 59
 8.  Máy phát điện chạy thành động cơ                                                               
 
..............................................................
    
 59

 9.  Không tăng được điện áp máy phát điện                                                       
 
......................................................
    
 59
 10.  Cháy máy phát điện                                                                                      
 
.....................................................................................
    
 60
 11.  Máy kêu và rung khác thường                                                                      
 
.....................................................................
    
 60



LỜI MỞ ĐẦU
Thực tập là một nội dung rất quan trọng trong chương trình đào tạo 
của trường cao đẳng. Trong thời gian thực tập sinh viên có điều kiện để tiếp  
xúc với thực tế  sản xuất,được trau rồi, bổ  xung thêm kinh nghiệm và hệ 
thống lại những kiến thức đã được tiếp thu ở trường trong những kỳ học qua.
Được phân công thực tập tại nhà máy thủy điện suối sập 1, trong thời  
gian thực tập tại đây em đã tìm hiểu và nắm được những điều cơ  bản về 
hoạt động của nhà máy, từ quá trình vận hành, sửa chữa cho tới phân phối điện 
trong nhà máy. 
Trong thời gian thực tập tốt nghiệp tại nhà máy, được sự quan tâm của 
các cán bộ nhà máy và cô giáo hướng dẫn Quách Thị Sơn với đề  tài nghiện 
cứu “Vận hành máy phát điện trong nhà máy thủy điện suối sập 1” . Đến 

nay em đã hoàn thành nhiệm vụ thực tập theo đúng yêu cầu của nhà trường và 
khoa đề  ra. Trong thời gian thực tập tại nhà máy, do thời gian có hạn nên 
không tránh khỏi những sai sót trong bài báo cáo này, rất mong được sự  chỉ 
bảo của các thầy cô giáo và cán bộ  nhân viên trong nhà máy để  bài báo cáo  
này của em được hoàn thiện hơn.
Em xin trân thành cảm ơn!
SINH VIÊN THỰC HIỆN

     

   

   Hoàng Phương Nam

1    


PHẦN I. MỞ ĐẦU
1. Đối tượng nghiên cứu
Vận hành máy phát điện trong nhà máy thủy điện suối sập 1
2. Nội dung nghiên cứu
Tìm hiểu về  vị  trí địa lý, quá trình xây dựng , cơ  cấu tổ  chức nhận sự, 
các thông số  của các thiết bị  trong nhà máy thủy điện Suối Sập 1 và trạm 
biến áp 110KV của nhà máy.
Tìm hiểu và nghiên cứu về  máy phát điện, quy trình vận hành máy phát 
điện trong nhà máy thủy điện Suối Sập 1, các sự cố thường gặp khi vận hành 
máy phát và cách sử lý. 
3. Phương pháp nghiên cứu
­ Phương pháp nghiên cứu lý thuyết :
+ Phương pháp đọc tài liệu

+ Phương pháp phân tích ­ tổng hợp
+ Phương pháp xây dựng giả thuyết
+ Phương pháp toán thống kê
­ Phương pháp nghiên cứu thực tiễn :
+ Phương pháp quan sát
+ Phương pháp phỏng vấn, điều tra
+ Phương pháp trắc nghiệm
+ Phương pháp tổng kết kinh nghiệm.
4. Cấu trúc báo cáo
Báo cáo của em gồm 3 phần:
Phần 1. Mở đầu
Phần 2. Nội dung gồm 3 chương
2    


Chương 1. tổng quan về nhà máy thủy điện Suối Sập 1
Chương 2. Sơ  đồ  nối điện chính và thông số  các thiết bị  trong nhà máy  
thủy điện suối sập 1
Chương 3. Vận hành máy phát điện trong nhà máy thủy điện suối sập 1
5. Kế hoạch thực hiện
­ Từ 13/2/2019 đến 17/2/2019 học quy trình an toàn điện
­ Từ  18/2/2019 đến 24/2/2019 tìm hiểu vị  trí địa lý, quá trình xây dựng,  
cơ cấu tổ chức nhân sự trong nhà máy thủy điện suối sập 1
­ Từ  24/2/2019 đến 1/3/2019 tìm hiểu sơ  đồ  nối điện chính và thông số 
của các thiết bị trong nhà máy thủy điện suối sập 1
­ Từ  2/3/2019 đến 16/3/2019 tìm hiểu về  máy phát điện,quy vận hành 
máy phát điện trong nhà máy thủy điện suối sập 1 và các sự cố thường gặp và 
cách sử lý.
­ Từ  17/3/2019 đến 23/3/2019 tổng kết quá trình thực tập chỉnh sửa và 
hoàn thiện báo cáo thực tập tốt nghiệp

     

   
3    


PHẦN II. NỘI DUNG
CHƯƠNG I: TỔNG QUAN VỀ NHÀ MÁY THỦY ĐIỆN SUỐI SẬP 1
I. Giới thiệu về nhà máy thủy điện suối sập 1

1. Sơ lược về nhà máy thủy điện suối sập 1
      Nhà máy Thủy điện Suối Sập 1 thuộc Xã Tà Xùa – Huyện Bắc Yên – 
Tỉnh Sơn La. Nhằm khai thác tối  ưu nguồn thủy năng trên dòng Suối Sập, 
đoạn có độ  dốc lớn 100.38 m, cách Thị  trấn Bắc Yên 22 Km theo đường thi 
công công trình. Nhà máy thủy điện Suối Sập 1 được xây dựng nhằm cung 
cấp điện cho Tỉnh Sơn La và các vùng Tây bắc với sản lượng điện hàng năm 
khoảng 63.89 triệu KWh. 
Công trình do Công Ty Xuân Thiện Ninh Bình đầu tư, xây dựng, vận hành 
và sở hữu. nhà máy được khởi công từ năm 2009, khánh thành và vận hành vào 
2011 

Hình 1: Nhà máy thủy điện suối sập 1
Các thiết bị  cơ  khí thủy lực, thiết bị  điện trong nhà máy, thiết bị  bảo vệ 
4    


đo lường điều khiển, thiết bị  phụ, máy biến áp, trạm phân phối điện ngoài 
trời được trang bị  đồng bộ  do nhà thầu Flovel Ltd cung cấp với hệ  thống  
kiểm soát máy tính, hệ thống tự động hoá cao.

Nhà máy có tổng công suất định mức là 21 MW, gồm 02 tổ  máy. Đây là  
hai tổ máy phát điện đồng bộ xoay chiều ba pha, trục ngang, tua bin kiểu vận  
hành liên tục. Chiều quay máy phát cùng chiều quay Tuabin theo chiều kim  
đồng hồ nhìn từ phía máy phát, gồm hệ thống kích từ, có hệ thống chống sét  
van, thiết bị tiếp đất trung tính và các phụ kiện khác.
Dẫn nước vào Nhà máy Thủy điện Suối Sập 1 là tuyến đường hầm ngầm  
chịu áp lực có vỏ  bọc thép hoặc bê tông: Đoạn hầm dẫn chiều dài 1100m 
đường kính trong 3600(mm), nối tiếp đường hầm là đường  ống thép chịu áp  
lực chiều dài 100m, đương kính trong 3000mm kết cấu vỏ  hầm bê tông cốt 
thép và phun bê tông, giếng đứng chiều cao120m, đường kính trong từ cao độ 
548­560 là 2400mm, từ cao trình 560­578 là 6000mm
2. Cơ cấu tổ chức nhân sự trong nhà máy thủy điện suối sập 1
Nhà máy thủy điện suối sập 1 thuộc quyền sở hữu của công ty xuân thiện  
ninh bình, được vận hành và quản lý bởi các công nhân của công ty. Cơ  cấu  
tổ  chức nhân sự của công ty được phân công và làm việc theo từng cấp bậc như 
sau:
Giám Đốc

Phó Giám Đốc

Trưởng Phòng Kỹ Thuật

5    


Tổ vận hành

Tổ sửa chữa

Tổ hành chính

Trưởng ca

Tổ trưởng

Tổ trưởng

Trực chính

Tổ phó

Tổ phó

Trực phụ

Tổ viên

Tổ viên

Hình 2: Sơ đồ cơ cấu tổ chức nhân sự
II. Các thông số và đặc trưng cơ bản của nhà máy thủy điện suối sập 1
1. Bảng thông số chính công trình thuỷ điện Suối Sập 1
STT

4
II
1

Thông số
Đơn vị

II
Cấp công trình
Đặc trưng lưu vực
Diện tích lưu vực đến tuyến chọn 
Km2
Chiều dài sông chính
Km
Lưu   lượng   trung   bình   nhiều   năm 
m3/s
(Qo)
Tổng lượng dòng chảy năm
106 m3
Hồ chứa
Mực   nước   dâng   bình   thường 
M

2
3
4
5
6
7
8
9
III

MNDBT
Mực nước chết MNC
Mực nước lũ thiết kế (0.5%)
Mực nước lũ kiểm tra (0.1%)

Diện tích mặt hồ ở MNDBT
Dung tích toàn bộ
Dung tích chết
Dung tích hữu ích
Hệ số điều tiết
Lưu lượng và cột nước

I
1
2
3

M
M
M
Ha
103 m3
103 m3
103 m3

6    

Giá trị

225
19.37
8.58
270.5
560
545

566.06
567.41
431
12091
5630
6460
0.024


STT
Thông số
Đơn vị
1
Lưu lượng đảm bảo (Q85%)
m3/s
2
Lưu   lượng   lớn   nhất   qua   nhà   máy 
m3/s
(Qmax)
2
Lưu lượng đỉnh lũ tần suất 0.5%
m3/s
3
Lưu lượng đỉnh lũ tần suất 0.1%
m3/s
4
Cột nước lớn nhất Hmax
M
5
Cột nước tính toán Htt

M
6
Cột nước nhỏ nhất Hmin
M
6
7
Điện lượng bình quân nhiều năm Eo 10 kWh
8
Số  giờ  sử  dụng công suất lắp máy 
H
IV
1

2

3

4

HsdNlm
Các hạng mục công trình chính
Đập dâng, đập tràn
Kết cấu đập dâng
Kết cấu đập tràn
Dạng điều tiết tràn
Cao trình đỉnh đập
Cao trình đáy đập chỗ thấp nhất
Chiều rộng tràn 
Cao trình ngưỡng tràn
Kiểu ngưỡng tràn

Chiều   cao   lớn   nhất   mặt   cắt   đập 

M
M
M
M
M

không tràn
Chiều cao lớn nhất mặt cắt đập tràn 
M
Lưu lượng xả thiết kế (0.5%)
m3/s
Lưu lượng xả kiểm tra (0.1%)
m3/s
Cao trình mũi phun
M
Cống xả cát – trong thân đập dâng bờ phải
M
Cao trình ngưỡng vào
M
Kích thước cửa vào (bxh)
M
Kích thước thông thuỷ (bxh)
Cửa lấy nước­ trong thân đập dâng bờ phải
M
Cao trình ngưỡng vào
M
Kích thước cửa vào (bxh)
M

Kích thước thông thuỷ (bxh)
m3/s
Lưu lượng thiết kế
Đường ống bê tông
7    

Giá trị
22.47
1346.1
1794.9
109.53
100.38
92.33
63.89
3276.56

BTTL
BTTL
Tự do
567.5
503.0
40.0
560
Ophixerop
59.0
57.0
1289.3
1662.3
35.0
521

4x4
2.5x2.5
523.5
4x4.5
3.0x3.0
22.47


STT

5

6

Thông số
Tổng chiều dài
Đường kính trong
Độ dốc đáy ống
Đường hầm dẫn nước
Tổng chiều dài
Đường kính trong
Số đường ống rẽ nhánh vào nhà máy

Đơn vị
M
M
%

Giá trị
67.0

3.0
25.9

M
M

1059.1
3.0

Tổng chiều dài đường ống nhánh   
Đường   kính   trong   đường   ống   rẽ 

M

nhánh tại van tuabin
Nhà máy
Loại nhà máy
Loại turbine
Số tổ máy
Công suất lắp máy
Kích thước nhà máy BxL
Lưu   lượng   lớn   nhất   qua   nhà   máy 

02
M

Tổ
MW
M
m3/s

16.3
1.6
Đường dẫn
Francis
02
21
23.35x39.25

22.47
Qmax
M
Cao trình lắp máy
448.24
M
Cao trình sàn lắp máy
462.0
V Các hạng mục công trình tạm
1
Cống dẫn dòng
M
Cao trình ngưỡng vào
509.0
M
4x4.4
Kích thước cửa vào (bxh)
M
3x3.5
Kích thước thông thuỷ (bxh)
3

m /s
Lưu lượng thiết kế (10%)
47.7
2
Đê quai, tường chắn
M
514.5
Cao trình đỉnh đê quai TL
M
509
Cao trình đỉnh đê quai HL
VI Đường giao thông
1
Đường thi công
Km
1.82
2
Đường vận hành
Km
2.12
2. Các Thông Số Cơ Bản Trong Nhà máy thủy điện Suối Sập 1
STT
Nội dung
1. Máy phát điện
1.1 Thông số danh định mỗi tổ máy
8    

Số liệu

Đơn vị

STT
Nội dung
Số liệu
1. Máy phát điện
Công suất danh định
13.125
Hệ số công suất
0.8
Công suất phát cực đại
10.5
Công suất phát cực tiểu
2.188
Số pha
3
Số cực cặp cực
5
Tần số
50
Tốc độ quay
600
Điện áp đầu cực máy phát
6.3
Tỷ số ngắn mạch
1.01
Điện trở, điện kháng (tính tương đối  
1.2
trên công suất và điện áp danh định)
Điện kháng đồng bộ dọc trục Xd

104.38
Điện kháng đồng bộ ngang trục Xq
60.61
Điện kháng quá độ dọc trục X’d
24.31
Điện   kháng   siêu   quá   độ   dọc   trục  17.74

1.3

1.4

Đơn vị
MVA
MW
MW
Pha
Cặp cực
Hz
v/ph
kV

%
%
%
%

X"d
Điện kháng thứ tự nghịch X2
19.13
Điện kháng thứ tự không X0

75.93
o
Điện trở Stator cho mỗi pha (ở 25 C) 0.0125
Điện trở roto (ở 25oC)
0.863
Hằng số thời gian
Hằng số thời gian hở mạch dọc trục   0.0447

Sec

T’d0 
Hằng số  thời gian siêu quá độ  dọc 

6.67

Sec

30347.3

kgm3

trục T"d0
Hằng số quán tính
GD2

%
%
Ω
Ω

2
2.

Máy biến áp đầu cực
Công suất danh định
26.5
Điện áp danh định
6.3/121
Số nấc máy biến áp
5
Tổ đấu dây
Y/d11
Loại làm mát
ONAF
Điện kháng ngắn mạch tại nấc máy  10.5
9    

MVA
kV
nấc

%


STT
Nội dung
Số liệu
1. Máy phát điện
biến áp định mức 
Tổn thất có tải

127.62
Tổn thất không tải
16.36
III. Tìm hiểu quy trình an toàn điện trong nhà máy

Đơn vị

KW
KW

1. Khoảng cách an toàn khi công tác 
­ Trong thời gian bắt đầu thực tập sinh viên thực tập được học tập nội  
qui, quy chế của nhà máy, tham gia kiểm tra an toàn lao động, khi đạt yêu cầu 
được chia theo ca vận hành tìm hiểu chung về thiết bị nhà máy.
Để chuẩn bị nơi làm việc khi cắt điện một phần hay cắt điện hoàn toàn 
phải thực hiện lần lượt các biện pháp kỹ thuật sau đây:
­ Cắt điện và thực hiện các biện pháp để  ngăn ngừa việc đóng điện 
nhầm đến nơi làm việc như dùng khóa để  khóa bộ  truyền động dao cách ly, 
tháo cầu chảy mạch thao tác, khóa van khí nén. 
Tại nơi làm việc phải cắt điện những phần sau:
+ Những phần có điện, trên đó sẽ tiến hành công việc.
+ Những phần có điện mà trong khi làm việc không thể  tránh được va 
chạm hoặc đến gần với khoảng cách sau đây:
0,7 m đối với điện áp từ 1KV đến 15KV.
1,0 m đối với điện áp đến 35KV.
1,5 m đối với điện áp đến 110KV.
2,5 m đối với điện áp đến 220KV.
4,5 m đối với điện áp đến 500KV.
+ Khi không thể  cắt điện được người làm việc có khả  năng vi phạm 
khoảng cách quy định trên thì phải làm rào chắn. Khoảng cách từ rào chắn tới  

phần có điện là:
0,35 m đối với điện áp đến 15KV.
0,06 m đối với điện áp đến 35KV.
1,50 m đối với điện áp đến 110KV.
10    


2,50 m đối với điện áp đến 220KV.
4,50 m đối với điện áp đến 500KV.
Yêu cầu đặt rào chắn, cách thức đặt rào được xác định tùy theo điều 
kiện cụ thể và tính chất công việc, do người chuẩn bị nơi làm việc và người  
chỉ huy trực tiếp công việc chịu trách nhiệm.
­ Treo biển “Cấm đóng điện! có người đang làm việc” ở bộ truyền động 
dao cách ly. Biển “Cấm mở van! Có người đang làm việc”  ở  van khí nén và 
nếu cần thì đặt rào chắn.
­ Đấu sẵn dây tiếp đất lưu động xuống đất. Kiểm tra không còn điện ở 
phần thiết bị sẽ tiến hành công việc và tiến hành tiếp đất. 
­ Đặt rào chắn ngăn cách nơi làm việc và treo biển báo an toàn về  tiêu  
chuẩn Việt Nam hiện hành. Nếu cắt điện hoàn toàn thì không phải đặt rào 
chắn, cắt điện:
2. Công nhân vận hành máy phát
Công nhân trực ca vận hành phải mặc đồ  bảo hộ. kiểm tra tất cả  các  
thiết bị phụ xong mới được khởi động tổ máy.
Việc kiểm tra theo dõi mayys phát đang vận hành do công nhân trực ca  
vận hành đảm nhiệm. Người tập sự  hoặc học sinh thực tập không tự  ý làm 
bất cứ việc gì khi không có sự giám sát của công nhân trực ca vận hành.
Xung quanh máy phát không được để bất cứ vật gì gây cản trở đến quá 
trình vận hành các tổ máy
Kiểm tra chổi than khi máy đang chạy phải mang găng tay và cài cúc tay 
áo lại cẩn thận, cấm dùng vật liệu dẫn điện hay dùng tay tiếp xúc với hai cực 

tính khác nhau của cổ góp chổi than.
Khi máy đang chạy cấm làm việc trên mạch Stator của máy phát.
Khi làm việc  ở  mạch đo lường, bảo vệ  đang mang điện cần phải áp 
dụng các biện pháp an toàn như:

11    


+ Tất cả  các cuộn dây thứ  cấp của máy biến dòng điện ( TI ) và máy 
biến điện áp (TU) cần phải có dây tiếp đất cố định
+ Cuộn thứ cấp của máy biến dòng điện không đuoccự để hở mạch
Khi tháo lắp bất kỳ  một loại đồng hồ  nào đều phải cắt điện rồi mới 
được làm. Những đầu dây còn lại khi tháo lắp đồng hồ đi phải lấy băng dính 
cách điện bọc kín lại. Nếu không cắt điện được thì phải có biện pháp an toàn  
tránh chập và phải có hai người làm việc
3. Phương pháp cấp cứu người bị điện giật
3.1. Các bước tách nạn nhân ra khỏi nguồn điện
Khi phát hiện người bị  điện giật phải nhanh chóng tìm cách tách người  
bị nạn ra khỏi nguồn điện bằng cách:
Ngắt thiết bị đóng cắt điện (cầu dao, CB) hoặc rút phích cắm, cầu chì….
Lưu ý:
­ Nếu trời tối thì phải chuẩn bị  nguồn ánh sáng thay thế  khi cắt nguồn  
điện;
­ Nếu người bị nạn ở trên cao thì phải chuẩn bị để hứng đỡ khi người đó  
rơi xuống.
Nếu không cắt được nguồn điện có thể sử dụng:
          ­ Kìm cách điện, búa, rìu, dao ... cán bằng gỗ để cắt, chặt đứt dây điện.
          ­ Dùng vật cách điện (cây khô, sào nhựa…) tách dây điện ra khỏi người  
bị nạn (chú ý người cấp cứu phải đứng trên vật cách điện).
Túm vào quần, áo khô của người bị nạn để  kéo người bị  nạn ra khỏi nguồn  

điện (người cấp cứu phải đứng ở nơi khô ráo, trên vật cách điện, tay có găng  
tay cách điện hoặc quấn thêm vải khô, túi nilông và không được túm vào các 
bộ phận cơ thể người bị nạn).
Sau khi đã tách người bị nạn ra khỏi nguồn điện phải tuỳ vào các hiện  
tượng sau đây để xử lý thích hợp:
Người bị nạn chưa mất trí giác
12    


          ­ Để nạn nhân ra chỗ thoáng khí, yên tĩnh chăm sóc cho hồi tỉnh. 
Sau đó mời y, bác sĩ hoặc đưa nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất để theo dõi, 
chăm sóc.
Người bị nạn �ỡ
 8­ Roto
Phần cảm (ROTO) 1 nam châm điện (được nuôi bởi dao động 1 chiều)  
có thể quay xung quanh trục cố định để tạo ra từ trường biến thiên.
Phần ứng: (STATO): gồm 3 cuộn dây giống hệt nhau về kích thước, số 
vòng và được bố trí trên vòng trên l
̣
̣ ệch nhau1 góc 1200.
Ngoài ra còn có các nắp, puli, cánh quạt và bộ chỉnh lưu.
3.1.Roto
Rôto được chế tạo đặc biệt để có sức bền cơ học cao, và có độ rung tối  
thiểu   không   những   ở   chế   độ   định   mức   mà   còn   ở   chế   độ   vượt   mức 
(920vòng/phút). rôto được chế tạo thành 2 bộ phận tách rời để có thể chuyên 
chở dể dàng nhưng vẫn đảm bảo sức bền cơ học cao.
+ Trục chính và khung từ:
trục chính được chế tạo bằng 2 trục rỗng để thuận tiện cho việc chuyên 
chở, hai trục này được két chặt với nhau bằng 12bulong  ở  mặt bích và chịu 
được mọi ứng suất cơ học như một trục liền. các bulong này được làm bằng 

loại thép dai đặc biệt, siết chặt đều.
Về phía turbine, trục có một mặt bích dùng để kết nối với bánh xe công 
tác. Trục chính phía máy phát có 6 gân, hàn dọc theo chu vi trục. khung từ 
40    


gồm có 3 phần, được gắn khít vào trục ở các gân này. Giữa các gân và khung  
từ  có 3 rãnh nằm đều xung quanh chu vi, các chêm được đóng bằng búa vào 
rãnh để chuyển ngẫu lực giữa trục và khung sau khi khung từ được gắn khít 
vào trục.
+ Cực từ và cuộn dây rotor:
Cực từ  được cấu tạo bằng các tấm thép từ  dày 1,6mm ghép chồng để 
giảm tổn thất do dòng điện Foucault.
Đầu cực có 6 rãnh tròn, mỗi rảnh có chứa một thanh đồng thau hàn  ở 
mỗi đầu vào thanh hình tạo thành cuộn cản. Các thanh hình L được gắn vào 
tấm thép cuối để chống lại lực ly tâm và tản nhiệt dể dàng cho thanh cản.Tác  
dụng của cuộn cản là tạo momen cản kéo rotor về  tốc độ  đồng bộ  khi máy 
dao động, và cải thiện điện áp bớt bất đối xứng hơn khi máy phát làm việc 
với tải không đối xứng.  Các cực từ  và cuộn dây trên nó được bắt chặt vào 
khung theo các rãnh.  Mỗi cuộn dây rôtor gồm một bảng dây đồng tiết diện 
hình chử nhật, cách điện giữa các vòng bằng khoáng vật có dạng sợi (amian)  
tẩm vecni, cách điện với đất được thực hiện bằng các tấm mica. Khoảng  
giữa hai cực được chêm bởi hai chêm hình V để giử cuộn dây không bị lỏng,  
giữa thanh chêm và cuộn dây được lót bằng mica, trên và dưới cuộn dây củng  
được chêm bằng mica. một miếng đệm lò xo được sử  dụng để  ép sát cuộn 
dây vào cực từ đề phòng cách điện cuộn dây bị già cổi và bị tháo lỏng.
+ Quạt gió:
Quạt gió được chế tạo bằng thép cán, hàn dọc theo hướng trục và được  
gắn vào khung từ. cánh quạt làm bằng cánh dập, cắt theo hình dạng định sẵn 
được hàn vào đai đỡ ở khoảng cách đều. Nhiệm vụ  cùa quạt là thổi gió luân 

chuyển không ngừng trong máy
+ Vành trượt :
Vành trượt làm bằng thép tấm, có rãnh dạng hình tròn ốc được khắc trên bề 
mặt để bụi than dễ dàng bắn ra ngoài. chổi than làm bằng graphit thiên nhiên  
loại tốt có khả năng chịu được dòng lớn.
41    


3.2. Stator
Dây quấn stator là dây quấn sóng hai lớp cấu tạo từ  các cuộn dây nữa 
vòng. Để giảm tổn hao do dòng điện xoáy, dây quấn gồm những tao dây tạo 
bởi những sợi dây đồng bọc hai lớp cách điện thuỷ tinh. các tao dây được sắp  
xếp thành hai hàng, mỗi hàng 20 tao hoán vị kiểu robel để phân bố từ trường  
đều tráng hiệu  ứng mặt ngoài. Dây dẫn nói trên được làm cứng bằng nhựa  
phenol rồi được quấn lên nhiều vòng bằng mica và giấy kết hợp với nhựa  
tổng hợp có đặc tính cách điện tốt. Ở mặt ngoài, dây dẩn được phủ một lớp 
bằng thuỷ  tinh. sau khi cho vào hút chân không để  loại trừ  hơi  ẩm, dây dẩn 
được tẩm nhựa tổng hợp có đặc tính cách điện tốt.
Cuộn dây stator được quấn kiểu gợn sóng gồm 126 rãnh nếu nhìn từ phía  
kích thích, cuộn dây được quấn từ rãnh 1 đến rảnh 13. 
Nếu nhìn từ phía turbine thì cuộn dây đi từ rãnh 1 đến rãnh 10. mỗi rãnh  
một pha trong 1 bước cực là  3.1/2
Ta có: 3.1/2 x 3pha x 12 cực =126rãnh.
Cuộn dây máy phát được nối hình sao, trung tính của máy phát được nối 
với máy biến áp trung tính trước khi nối đất.
Chất cách điện của dây dẫn thuộc loại F có thể chịu đựng độ tăng nhiệt 
tối đa lâu dài là 750C nhiệt độ cho phép lớn nhất là 1300C.
Trong máy phát còn có 12 bộ cảm biến nhiệt độ được gắn trong các rãnh  
quanh chu vi stator giữa hai cuộn dây trên và dưới trong đó 6 cuộn làm viậc và 
6 cuộn dự phòng. các cảm biến nhiệt này sẻ cho biết nhiệt độ của cuộn dây,  

bộ chỉ thị được đặt ở tủ điều khiển tại phòng điều hành. Tại gối đỡ trục máy 
củng có các bộ dò tìm nhiệt độ.
4. Nuyên lý làm việc của máy phát
Dùng áp lực nước, làm quay turbine máy phát với tốc độ  đồng bộ. đồng 
thời đưa dòng điện kích thích từ  vào dây quấn kích từ  khi đó từ  trường của  
phần cảm cắt ngang các thanh dẫn làm cảm  ứng sức điện động trên các dây 
42    


quấn phía tator. do từ  trường phân bố  trong các khe hở  không khí biến thiên 
theo qui luật hình sin nên sức điện động cảm ứng sinh ra củng biến thiên theo  
qui luật hình sin. do 3 cuộn dây có cấu tạo giống nhau và đặt lệch nhau 1200  
nen sức điện động sinh ra sẻ là.
eA = Em.Sint
eB= Em.Sin(t – 1200 )
eC = Em.Sin(t – 2400 )
Trị hiệu dụng : E= 4,44.f .w1.Kdq.0
Trong đó :
0      : Từ thông cực từ roto
Kdq : Hệ số dây quấn <1
w1   : Số vòng dây trên 1 pha
f       : Tần số
Khi máy có P đôi cực, tốc độ quay n thì tần số sinh ra f=P.n/60
Khi máy phát điện được nối với tải ,thì sẽ  sinh ra dòng điện 3 pha chạy 
trong máy tạo ra từ trường quay.

Hình 17: Nguyên lý dòng điện xoay chiều
5. Thông số máy phát điện trong nhà máy thủy điện suối sập 1
5.1 Cấu tạo
Máy phát điện trong Nhà máy thuỷ điện Suối Sập I là máy phát điện thủy  

lực đồng bộ xoay chiều ba pha, trục ngang có cấu tạo gồm Stato, Rôto, ổ trục 
43    


có bệ  đỡ  trước và sau, nắp đậy trước và sau tấm bệ, cánh gió, bộ  làm mát 
không khí.
5.2 Thông số
 Máy phát :
­ Kiểu máy phát

Máy phát đồng bộ 3 pha, trục ngang

­ Hãng chế tạo

WEG­BRAZIN

­ Công suất định mức (Pđm)

10.5 MW

­ Công suất biểu kiến (Pđm)

13.125 MVA

­ Điện áp định mức (U)

6.3 KV

­ Dòng điện định mức (I)

1203 A

­ Sơ đồ nối dây

Nối Y

­ Tần số

50 Hz

­ Tốc độ quay định mức

600rpm

­ Tốc độ lồng tốc

900rpm

­ Hệ số công suất

0.8

­ Số cực rotor

5

­ Số pha

3

 Máy phát kích thích :
­ Kiểu kích từ

Không chổi than

­ Công suất (S)

116.97 KVA

­ Điệp áp đầu vào (U)

104 VDC

­ Điện áp đầu ra (U)

302.81 VDC

­ Dòng điện đầu vào (I)

11.12 VDC

­ Dòng điện đầu ra (I)

270.4 VDC

­ Tần số (f)

60Hz

­ Số cặp cực

12

44    


Hình 18: Máy phát điện trong nhà máy thủy điện suối sâp 1
II.   VẬN   HÀNH   MÁY   PHÁT   ĐIỆN   TRONG   NHÀ   MÁY   THỦY   ĐIỆN 
SUỐI SẬP 1
1.Khởi động máy phát
1.1 Những yêu cầu trước tiên khi khởi động máy phát 
­ Đảm bảo hệ thống nguồn 220V DC tốt và sẵn sàng làm việc.
­ Đảm bảo hệ thống nguồn 400V AC tốt và sẵn sàng làm việc.
­ Đảm bảo hệ thống áp lực dầu (OPU) không có sự cố gì và kiểm tra 
mực dầu ở mức bình thường.   
­ Đảm bảo hệ thống nước làm mát đang hoạt động và mỗi vị trí van là 
theo chỉ dẫn bình thường.  
­  Đảm bảo máy phát và máy biến áp chính hoạt động bình thường.   
­ Đảm bảo bộ lọc hệ thống nước làm mát đã được làm sạch.  
­ Đảm bảo máy điều tốc  ở  trạng thái tốt (đèn output 01 trên mặt bộ 
điều tốc sang ).  
1.2. Các điều kiện để khởi động tổ máy
Đảm bảo các điều kiện khởi động dưới đây thỏa mãn trước khi khởi động 
máy: 
­  Lựa chọn chế độ điều khiển tổ máy tự động hoặc bằng tay  

45    


­  Tất cả các phụ trợ như  CW, OPU, JOS và LOS trong trạng thái ngừng 

hoạt động. 
­  Van vòng đang đóng hoàn toàn.
­  Van đĩa đang đóng hoàn toàn.
­  Cánh hướng đang đóng hoàn toàn.
­  Máy phát đang dừng. 
­  Rơ le cắt chính đã tác động (86TU). 
­  Phanh máy phát đã nhả.  
­  Máy cắt đầu cực đang mở.
­ Tất cả  các rơ  le báo lỗi khẩn cấp và không khẩn cấp của máy phát / 
máy biến áp đã được reset.
­ Hệ thống AVR tổ máy trong trạng thái tốt và đảm bảo chế độ lựa chọn 
theo chế độ tự động (AVR) hoặc chế độ bằng tay (FCR).   
1.3.Khởi động máy phát 
1.3.1. Khởi động bằng tay
Lựa chọn chế độ  bằng tay (SW­2):  Lựa chọn chế độ  vận hành tua bin 
sử  dụng công tắc 2 vị trí (SW­2) từ  bảng TAGP.  Ở chế độ  này ta xoay khóa  
lựa chọn về vị trí manual để lựa chọn chế độ điều khiển tổ máy bằng tay.
Mở  van bằng tay nước làm mát máy phát: Tại gian máy mở  van nước 
đầu vào của hệ thống nước làm mát (van tay), đảm bảo áp lực đầu vào từ 7­ 
8 kg/cm2 và áp lực sau van giảm áp từ 3,6­ 4 kg/cm2, áp lực cho hệ thống nước 
chèn trục từ 2­ 3 kg/cm2, lưu lượng nước chèn trục từ 70­ 85 l/p.Tại gian điều  
khiển hệ  thống nước làm mát sẽ  BẬT từ công tắc­5 tại bảng TAGP và nh ìn 
được vào hiển thị  tình trạng. Sau đó reset tín hiệu phản hồi nước làm mát 
thấp và lưu lượng nước chèn trục thấp. 
Hệ thống bôi trơn  ổ trục máy phát (GLOP) BẬT: Hệ thống dầu GLOP 
được bật từ  khóa 2 vị  trí SW­6 tại bảng TAGP và quan sát được trên bảng 
hiển thị tình trạng làm việc của thiết bị đảm bảo:
46