Đánh giá kết quả điều trị bảo tồn gãy đầu dưới xương quay bằng nắn kín và cố định bằng bột tại Trung tâm Y tế thị xã Bến Cát
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (468.21 KB, 6 trang )
ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ BẢO TỒN GÃY ĐẦU DƯỚI XƯƠNG
QUAY BẰNG NẮN KÍN VÀ CỐ ĐỊNH BẰNG BỘT
TẠI TRUNG TÂM Y TẾ THỊ XÃ BẾN CÁT
BS Phạm Văn Dũng
CN Trần Thị Thùy Lam, BS Phạm Thị The
Trung tâm y tế Thị xã Bến Cát, Bình Dương
TÓM TẮT:
Đặt vấn đề: Gãy đầu dưới xương quay là loại gãy xương thường gặp nhất, chiếm 1/6 các
gãy xương trong cấp cứu, điều trị đa số các gãy đầu dưới xương quay là nắn kín và cố định bằng
bột do gãy xương thường gặp ở người lớn tuổi . Tuy nhi ên do t ỷ l ệ tai nạn giao thông ngày
càng tăng làm gia tăng số người trẻ bị chấn thương do tốc độ cao cho nên gãy đầu dưới xương
quay ở người trẻ tăng lên và phức tạp hơn.
Mục tiêu nghiên cứu: Đánh giá kết quả lành xương bằng phương pháp điều trị bảo tồn nắn
kín và cố định bằng băng bột.
Phương pháp nghiên cứu: Ti ế n c ứ u.
Kết quả nghiên cứu: Tỷ lệ nam (56,9%) nhiều hơn nữ (43,1%). Thường là độ tuổi từ 16
–45 (50,5%) . Nguyên nhân chính do tai nạn giao thông chiếm tỷ lệ cao ( 65,7%). Tay thường bị
gãy là tay phải (64,3%). Đa số trường hợp là kiểu gãy duỗi ngoài khớp (73,1%). Kết quả phục
hồi vận động cổ tay, sấp ngửa cẳng tay rất tốt chiếm tỷ lệ rất cao (79,9%).
Kết luận: Phương pháp điều trị bảo tồn bằng nắn kín và cố định bằng bột kết quả của
chúng tôi cho thấy nếu kéo tạ hết di lệch chồng ngắn, cố định đủ thời gian, tập vận động sớm, tái
khám đúng hẹn thì kết quả lành xương với mức độ vận động khớp cổ tay và sấp ngửa cẳng tay sẽ
được phục hồi rất tốt, tỷ lệ lành xương và phục hồi vận động cổ tay rất tốt chiếm tỷ lệ khá cao
79,9%. Điều trị bảo tồn gãy đầu dưới xương quay bằng nắn kín và cố định bằng băng bột vẫn còn
hữu hiệu, chi phí thấp, áp dụng rộng rãi cho mọi tuyến y tế cơ sở.
ĐẶT VẤN ĐỀ:
Gãy đầu dưới xương quay là loại gãy xương chi trên thường gặp nhất, chiếm
khoảng 1/6 các gãy xương trong cấp cứu, điều trị đa số các gãy đầu dưới xương quay là
nắn kín và cố định bằng băng bột do gãy xương thường gặp ở người lớn tuổi. Tuy nhiên
do tình hình tốc độ đô thị hóa tại địa phương quá nhanh, cơ sở hạ tầng giao thông chưa
đáp ứng được với tốc độ phát triển của xã hội về lĩnh vực giao thông và xây dựng vì vậy
tỷ lệ tai nạn giao thông tăng cao làm gia tăng số người trẻ bị chấn thương do tốc độ cao
cho nên gãy đầu dưới xương quay ở người trẻ tăng lên và phức tạp hơn.
Do còn hạn chế về kỹ thuật, trang thiết bị và nhân sự nên có những loại gãy xương
mà phương pháp điều trị bảo tồn được ưu tiên hàng đầu. Tuy nó chưa hoàn toàn đưa
người bệnh trở lại trạng thái chức năng vận động, sinh hoạt như ban đầu, nhưng ít nhiều
cũng giúp người bệnh hòa nhập tốt với cộng đồng sau khi lành xương, đặc biệt là tiết
kiệm được phần lớn về tài chính cho bệnh nhân. Vì vậy chúng tôi tiến hành nghiên cứu
này nhằm mục đích đánh giá kết quả lành xương bằng phương pháp điều trị bảo tồn nắn
kín và cố định bằng bột .
ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU :
1. Phương pháp nghiên cứu: Tiến cứu.
2. Đối tượng nghiên cứu:
1
Tiêu chuẩn chọn bệnh: Tất cả những bệnh nhân từ 16 tuổi trở lên được chẩn
đoán gãy đầu dưới xương quay có chỉ định điều trị bảo tồn bằng nắn kín, cố định bằng
bột tại khoa Ngoại tổng hợp Trung tâm y tế Thị xã Bến cát từ 01/2016 đến 06/2019.
Tiêu chuẩn loại trừ: Gãy hở đầu dưới xương quay, Gãy đầu dưới xương quay có
chèn ép thần kinh vùng cổ tay; Gãy xương cũ không lành xương, can lệch.
3. Phương pháp chọn mẫu: Chọn mẫu toàn bộ
4. Xử lý số liệu: phần mềm Excel.
5. Phương pháp tiến hành:
Chuẩn bị bệnh nhân và dụng cụ: Giải thích cho bệnh nhân hiểu quá trình nắn
xương và bó bột để bệnh nhân hợp tác, dụng cụ gồm: giàn khung nắn, thuốc tê, bột bó .
Kỹ thuật tiến hành:
Gây tê ổ gãy từ 10 đến 20ml Novocain 2%.
Thứ tự nắn xương: Nắn di lệch chồng ngắn bằng cách kéo đoạn gãy xa dọc trục
xương bởi rọ mây ở ngón 1 và ngón 2 kéo lên và treo tạ ở phần cánh tay kéo xuống ( hai
lực kéo ngược chiều nhau) Trọng lượng tạ để kéo hết di lệch chồng ngắn là: < 0,5cm
14kg, 0,51cm 15kg, >1cm 16kg; di lệch gập góc sẽ mất theo nhờ kéo xa đoạn gãy xa; nắn
di lệch xoay bằng đặt cằng tay trung tính, theo Nguyễn Vĩnh Thống (2005) [9]; nắn di lệch
sang bên bằng tay của thầy thuốc: trên phim thẳng thì nắn di lệch vào trong hay ra ngoài,
trên phim nghiêng thì nắn di lệch ra trước hay ra sau; Kiểm tra lại các mốc xương: để biết
nắn hết di lệch bằng kiểm tra vị trí các mốc xương về vị trí bình thường( mõm trâm quay
thấp hơn mõm trâm trụ từ 1 1,5cm) .
Băng bột cánh bàn tay có rạch dọc bột.
6. Phương pháp đánh giá kết quả:
Đánh giá kết quả sau nắn xương bằng X Quang [4]
Ở phim thẳng: Mõm trâm quay nằm thấp hơn mõm trâm trụ từ 1 1,5cm. Đường
thẳng nối 2 điểm mõm trâm tạo cùng đường thẳng nằm ngang một góc trị số bình thường
khoảng 100 – 150 ( theo Russe).
Ở phim nghiêng: góc các xương cổ tay là góc tạo nên bởi các đường trục dọc của
từng xương cổ tay một, cắt nhau từng đôi một hoặc cắt với trục dọc xương quay.
Đánh giá chức năng theo Gartland & Werley (1951) [11]
Biến dạng còn lại
Điểm
Lồi mấu trâm trụ
1
Lệch sau
2
Lệch ngoài
3
Cảm giác chủ quan của bệnh nhân
Rất tốt: không đau, không giới hạn vận động
0
Tốt: thỉnh thoảng đau, giới hạn ít
2
Trung bình: thỉnh thoảng đau, giới hạn vừa, yếu cổ tay
4
Xấu: đau thường xuyên, giới hạn vận động
6
2
Đánh giá khách quan
Mất nghiêng quay
1
Mất gập mặt lòng
1
Mất ngữa
2
Mất nghiêng trụ
3
Mất gập mặt lưng
5
Biến chứng
Thoái hóa khớp
Ít
1
Vừa
2
Ít kèm đau
3
Nặng
3
Vừa kèm đau
4
Nặng kèm đau
5
Chèn ép thần kinh giữa
13
Rất tốt: 0 – 2 điểm; Tốt: 3 – 8 điểm; Trung bình: 9 – 20 điểm; Xấu > 20 điểm
KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN:
Theo số liệu thống kê của phòng bột khoa Ngoại tổng hợp Trung tâm y tế thị xã Bến
Cát, từ tháng 01/2016 đến tháng 06/2019 tổng cộng có 283 case gãy đầu dưới xương quay
được điều trị bảo tồn bằng nắn kín và cố định bằng bột.
1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu:
Bảng 1: Phân bố theo giới tính và độ tuổi.
Số lượng bệnh nhân
N=283
161
122
143
76
64
Đặc điểm chung
Giới tính
Độ tuổi
Nam
Nữ
16 45
46 60
Trên 60
Tỷ lệ (%)
56,9
43,1
50,5
26,9
22,6
Nhận xét: Có 161 bệnh nhân nam chiếm tỷ lệ 56,9%, nhiều hơn nữ, kết quả tương
đồng với Nguyễn Hữu Phước (2018) trong 563 bệnh nhân có 316 bệnh nhân nam, chiếm tỷ
lệ 56,13% [7]. Có sự khác biệt với tác giả Võ Văn Phúc (2013) trong 398 bệnh nhân cao
tuổi, nữ chiếm 83,5% [6]. Nghiên cứu này khảo sát ở tuổi từ 16 trở lên nên gãy đầu dưới
xương quay gặp ở nam hơn nữ, có thể nam giới là người lao động chính trong gia đình nên
thường xuyên đi làm việc, điều khiển xe máy thường chạy xe với tốc độ cao hơn nữ giới
nên xảy ra tai nạn nhiều hơn.
Đa số thuộc nhóm tuổi 16 45, chiếm tỷ lệ 50,5%; tiếp theo là nhóm tuổi 4660
chiếm 26,9%; có 22,6% thuộc nhóm tuổi Trên 60. Tuổi thường gặp có sự tương đồng với
tác giả Nguyễn Hữu Phước (2018), nhóm tuổi 1645 chiếm 53,28% [7], khác biệt với tác
3
giả Phạm Văn Vĩnh Lâm (2015) trong 45 bệnh nhân thì có 40 bệnh nhân trên 40 tuổi [3].
Trong nghiên cứu của chúng tôi, đa số rơi vào nhóm tuổi từ 16 45, có thể vì đây là nhóm
tuổi lao động, là trụ cột trong gia đình phải làm việc đặc biệt là nghề lao động chân tay,
thường xuyên dùng xe gắn máy với tốc độ cao nên dễ bị chấn thương do tai nạn giao
thông.
2. Một số đặc điểm lâm sàng gãy đầu dưới xương quay:
Bảng 2: Đặc điểm lâm sàng
Đặc điểm lâm sàng
Nguyên nhân
chấn thương
Tay gãy
Thời gian xử trí
Kiểu gãy đầu
dưới xương
quay
Tai nạn giao thông
Tai nạn sinh hoạt
Tai nạn lao động
Tai nạn thể dục thể
thao
Tay phải
Tay trái
Dưới 12 giờ
Trên 12 giờ
Ngoài khớp kiểu duỗi
Ngoài khớp kiểu gập
Phạm khớp kiểu duỗi
Phạm khớp kiểu gập
Số lượng bệnh nhân Tỷ lệ (%)
N=283
186
65,7
58
20,5
30
10,6
9
3,2
182
101
216
67
207
52
17
7
64,3
35,7
76,3
23,7
73,1
18,4
6
2,5
Nhận xét: Đa số là do tai nạn giao thông chiếm tỷ lệ cao nhất 65,7%, tai nạn sinh
hoạt 20,5%, thấp nhất là tai nạn thể dục thể thao 3,2%. Kết quả này khác với tác giả Lý
Nhân và cộng sự (2014) với nguyên nhân gãy đầu dưới xương quay do tai nạn sinh hoạt
chiếm tỷ lệ cao nhất với 46,79% [5]. Từ đây có thể thấy tỷ lệ tai nạn giao thông ở Việt
Nam còn cao do người dân sử dụng xe gắn máy là phương tiện giao thông chính, cơ sở hạ
tầng giao thông và ý thức tham gia giao thông kém là các yếu tố dễ xãy ra tai nạn.
Gãy đầu dưới xương quay bên tay phải chiếm tỷ lệ 64,3% nhiều gần gấp 2 lần bên
tay trái. Lý giải điều này có thể tay phải là tay thuận, do đó khi bị chấn thương, té ngã
thường đập phần tay thuận xuống nên tay bên phải thường bị gãy hơn so với tay trái.
Phần lớn bệnh nhân gãy đầu dưới xương quay đều đến sớm dưới 12 giờ chiếm tỷ
lệ 76,3% cao gấp 3 lần bệnh nhân đến trên 12 giờ. Đến sớm dưới 12 giờ sưng nề ít nên
tạo điều kiện thuận lợi cho việc nắn xương gãy tốt, cho thấy bệnh nhân ý thức về bệnh
tật và quan tâm đến sức khỏe của mình ngày càng cao, hơn nữa hệ thống giao thông cũng
thuận tiện nên việc đi lại được nhanh chóng, bên cạnh đó các cơ sở dịch vụ y tế ngày càng
phát triển rộng khắp nên người dân sớm được tiếp cận và xử trí y tế ngay sau chấn
thương.
Hầu hết là gãy đầu dưới xương quay ngoài khớp kiểu duỗi (73,1%), gãy ngoài khớp
kiểu gập (18,4%), gãy phạm khớp kiểu duỗi (6%), ít nhất là gãy phạm khớp kiểu gập
(2,5%). Nghiên cứu của chúng tôi tương đồng với tác giả Lý Nhân (2014) trong 192 trường
hợp gãy đầu dưới xương quay có 81,25% kiểu duỗi, 7,29% kiểu gập, 6,77% gãy Barton
[5] . Có thể đây là phản xạ tự nhiên của con người khi té chống tay thường là duỗi cổ bàn
tay.
3. Một số đặc điểm về điều trị bảo tồn gãy đầu dưới xương quay:
4
Bảng 3: Đặc điểm về điều trị bảo tồn gãy đầu dưới xương quay:
Đặc điểm về điều trị bảo tồn gãy đầu dưới
Số lượng bệnh
xương quay
nhân N=283
Tỷ lệ
(%)
Lần 1
Lần 2
237
46
83,7
16,3
Dưới 0,5 cm # 14kg
0,5 1cm # 15kg
Trên 1 cm # 16kg
04 tuần
05 tuần
06 tuần
156
102
25
52
174
57
55,1
36
8,9
18,4
61,5
20,1
Số lần nắn xương
Di lệch chồng
ngắn(cm) và trọng
lượng tạ kéo(kg)
Thời gian cố định
(tuần)
Nhận xét: Đa số các gãy xương được nắn vào ngay lần nắn đầu tiên (83,7%), nắn
lần 2 (16,3%). Phần lớn bệnh nhân đến sớm sau gãy xương, sưng nề ít, người nắn xương
phải nắm rõ cơ chế và giải phẫu cũng như áp dụng đúng quy trình và thứ tự nắn xương
như kéo hết di lệch chồng ngắn thì mới nắn các di lệch còn lại được và sự phối hợp tốt
của bệnh nhân nên đưa đến kết quả nắn thành công ngay trong lần nắn đầu tiên, nếu kỹ
thuật nắn chưa tốt, người nắn không tuân thủ đúng quy trình nắn xương và bệnh nhân
không hợp tác thì phải nắn lại lần 2.
Với di lệch chồng ngắn dưới 0,5cm chiếm tỷ lệ cao nhất (55,1%); 0,51cm (36%), ít
nhất là di lệch chồng ngắn trên 1cm (8,8%). Qua bảng phân loại này ta thấy vùng đầu dưới
xương quay có ít cơ co kéo nên khi gãy thường di lệch chồng ngắn ít. Tỷ lệ di lệch chồng
ngắn trên 1cm chỉ chiếm 8,8% gặp khi té với lực va chạm rất mạnh thường gặp ở lứa tuổi
16 45 tuổi.
Trọng lượng tạ 14 kg chiếm tỷ lệ 55,1% tương đương với di lệch chồng ngắn dưới
0,5cm.
Trọng lượng tạ 15 kg chiếm tỷ lệ 36% tương đương với di lệch chồng ngắn từ
0,5cm 1cm.
Trọng lượng tạ 16 kg chiếm tỷ lệ 8,8% tương đương với di lệch chồng ngắn trên
1cm.
Điều này khá phù hợp với di lệch chồng ngắn nhiều thì trọng lượng tạ kéo cũng phải
nhiều hơn.
Thời gian cố định 5 tuần chiếm tỷ lệ 61,5%, tiếp đến là thời gian cố định 6 tuần
chiếm 20,1% và thời gian cố định 4 tuần chiếm 18,4%. Kết quả tương đồng với tác giả
Nguyễn Hữu Phước(2018) thời gian cố định 5 tuần chiếm 61,46% [7]. Trong bảng này
cũng phản ánh phù hợp với thời gian lành xương ở vùng xương xốp của gãy đầu dưới
xương quay.
Bảng 4: Mức độ vận động cổ tay khi lành xương.
Vận động cổ tay
Số lượng bệnh nhân N=283
Rất tốt
226
Tốt
27
Trung bình
20
Xấu
10
Tỷ lệ (%)
79,9
9,5
7
3,6
Nhận xét: Chức năng vận động khớp cổ tay, sấp ngửa cẳng tay và sự than phiền,
dựa trên bảng điểm Gartland và Werley [11], có 79,9% đạt rất tốt, chiếm tỷ lệ cao nhất;
vận động cổ tay tốt đạt tỷ lệ 9,5%; vận động trung bình đạt tỷ lệ 7%, và có 10 bệnh nhân
mức độ vận động khớp cổ tay loại xấu (3,6%) phải chuyển mỗ kết hợp xương. Trong
5
nghiên cứu của chúng tôi lành xương rất tốt cao hơn so với kết quả của Võ Văn Phúc
(2013) lành xương rất tốt đạt 70,8%; tốt 20,8% và xấu 8,4% [6] . Nguyễn Hữu Phước
(2018) với chức năng vận động cổ tay rất tốt là 80,11% [7].
KẾT LUẬN:
Phương pháp điều trị bảo tồn bằng nắn kín và cố định bằng bột kết quả của chúng
tôi cho thấy nếu kéo tạ hết di lệch chồng ngắn, cố định đủ thời gian, tập vận động sớm,
tái khám đúng hẹn thì kết quả lành xương với mức độ vận động khớp cổ tay và sấp ngửa
cẳng tay sẽ được phục hồi rất tốt, tỷ lệ lành xương và phục hồi vận động cổ tay rất tốt
chiếm tỷ lệ khá cao 79,9%. Vì vậy phương pháp điều trị bảo tồn gãy đầu dưới xương
quay bằng nắn kín và cố định bằng băng bột vẫn còn hữu hiệu, phù hợp với quy luật tự
nhiên, phù hợp với tâm lý người bệnh, chi phí thấp, có thể áp dụng rộng rãi cho mọi tuyến
y tế cơ sở.
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
1. Nguyễn Phương Á, “Gãy đầu dưới xương quay”, Thực hành kỹ thuật bột (2009), trang 91112.
2. Bùi Văn Đức, “Gãy đầu dưới xương quay”, Chấn thương chỉnh hình chi trên, Nhà xuất bản Lao động Xã
hội (2003), trang 406 424.
3. Phạm Văn Vĩnh Lâm và Cộng sự, Kết quả bước đầu điều trị gãy đầu dưới xương quay, nắn bằng tay và
băng bột cẳng bàn tay, Báo cáo Hội thảo khoa học kỹ thuật điều trị bảo tồn lần thứ XXI , Thành phố Hồ Chí
Minh (2015).
4. Nguyễn Quang Long, Triệu chứng học cơ quan vận động, Nhà xuất bản Y học Hà Nội (2005), trang 25
34 .
5. Lý Nhân và Cộng sự, Điều trị bảo tồn gãy đầu dưới xương quay kiểu duỗi tại Bệnh viện Vĩnh Long, báo
cáo Hội thảo khoa học kỹ thuật điều trị bảo tồn lần thứ XX, Thành phố Hồ Chí Minh (2014).
6. Võ Văn Phúc và Cộng sự, Đánh giá kết quả điều trị bảo tồn gãy đầu dưới xương quay tại Khoa ngoại
Bệnh viện đa khoa Ba Tri, Báo cáo Hội thảo khoa học điều trị bảo tồn cơ xương khớp lần thứ XIX, Bến Tre
(2013).
7. Nguyễn Hữu Phước và Cộng sự, Đánh giá kết quả điều trị bảo tồn gãy đầu dưới xương quay, Báo cáo
Hội nghị điều trị bảo tồn Bệnh viện Chấn thương chỉnh hình Thành phố Hồ Chí Minh (2018)
8. Nguyễn Văn Quang, Điều trị bảo tồn gãy đầu dưới xương quay, Sinh hoạt học tập lần thứ VIII kỹ thuật
bột, Thành phố Hồ Chí Minh (2002), trang 6674.
9. Nguyễn Vĩnh Thống, Gãy xương vùng cổ tay, Bài giảng bệnh học chấn thương chỉnh hình và phục hồi
chức năng, Trường Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh (2005).
10. Cohen MS, Mc Murtry RY, Jupiter JB, “Fractures of the distal radius”, Skeletal Trauma (1998), Volum 2,
pp. 1383 1417.
11. Gartland JJ, Werley CW:“Evaluation of healed Colles fractures J.Bone Joint Surg 33A ” (1951), page 895
907.
6
