Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Chất lượng nguồn nhân lực trong phát triển kinh tế - xã hội ở tỉnh Lai Châu

i

MỤC LỤC
 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT                                                                             
 
...........................................................................
    
 iv
 CHƯƠNG 1                                                                                                          
 
.........................................................................................................
   
 6
 TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU VỀ  CHẤT LƯỢNG NGUỒN NHÂN  
 LỰC TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ ­ XàHỘI                                          
 
.........................................
   
 6
1.1 Tổng quan các nghiên cứu đã công bố   ở  trong, ngoài nước về  chất  
 lượng nguồn nhân lực trong phát triển kinh tế ­ xã hội                              
 
.............................
    
 6
1.1.1 Tổng quan các nghiên cứu  ở  nước ngoài về  chất lượng nguồn nhân  
 lực trong phát triển kinh tế ­ xã hội                                                                 
 
................................................................
    
 6

1.1.2 Tổng quan các nghiên cứu  ở  trong nước về  chất lượng nguồn nhân  
 lực trong phát triển kinh tế ­ xã hội                                                               
 
.............................................................
    
 17
1.1.3 Những vấn đề thuộc đề tài luận án chưa đượccác công trình đã công  
 bố nghiên cứu giải quyết                                                                                
 
..............................................................................
    
 25
 1.1.4 Những vấn đề luận án sẽ tập trung nghiên cứu giải quyết                 
 
................
    
 26
 1.2 Phương hướng giải quyết các vấn đề nghiên cứu của Luận án        
   26
.......
    
 1.2.1 Mục tiêu nghiên cứu                                                                               
 
..............................................................................
    
 26
 1.2.2 Câu hỏi nghiên cứu                                                                                
 
...............................................................................
    

 27
 1.2.3 Đối tượng và giới hạn phạm vi nghiên cứu đề tài luận án                  
 
................
    
 27
 1.2.4 Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu                                   
 
..................................
    
 28
CHƯƠNG

 

2

CƠ  SỞ  LÝ LUẬN VỀ  CHẤT  LƯỢNG NGUỒN NHÂN LỰC TRONG 
 PHÁT TRIỂN KINH TẾ ­ XàHỘI ĐỊA PHƯƠNG CẤP TỈNH                 
 
................
    
 34
2.1 Chất lượng nguồn nhân lực và vai trò của chất lượng nguồn nhân  
 lực trong phát triển kinh tế ­ xã hội địa phương cấp Tỉnh                        
 
.......................
    
 34
2.1.1  Chất  lượng  nguồn nhân  lực và   các  yếu  tố   cấu  thành chất lượng  

 nguồn nhân lực địa phương cấp Tỉnh                                                            
 
...........................................................
    
 34


ii

2.1.2 Các tiêu chí, chỉ  số  phản ánh và phương pháp đánh giá chất lượng  
 nguồn nhân lực trong phát triển kinh tế ­ xã hội địa phương cấp tỉnh        
   42
.......
    
2.1.3 Ảnh hưởng của chất lượng nguồn nhân lực tới phát triển kinh tế ­ xã  
 hội địa phương cấp tỉnh                                                                                 
 
................................................................................
    
 57
2.1.4 Vai trò, ý nghĩa của việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đối với  
 phát triển kinh tế ­ xã hội của địa phương cấp tỉnh                                     
 
....................................
    
 61
2.2 Các yếu tố chủ yếu ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nhân lực của  
 địa phương cấp tỉnh                                                                                       
 
......................................................................................

    
 63
 2.2.1 Các yếu tố thuộc Nhà nước                                                                  
 
.................................................................
    
 63
 2.2.2 Các yếu tố thuộc môi trường kinh tế ­ xã hội địa phương                  
 
.................
    
 66
 2.2.3 Yếu tố khoa học – công nghệ                                                                
 
...............................................................
    
 68
 2.2.4 Yếu tố điều kiện tự nhiên                                                                      
 
.....................................................................
    
 68
 2.2.5 Yếu tố thuộc về bản thân nguồn nhân lực                                           
 
..........................................
    
 68
2.3   Các   phương   thức   nâng   cao   chất   lượng   nguồn   nhân   lực   của   địa  
 phương cấp tỉnh                                                                                              
 

.............................................................................................
    
 69
2.4 Kinh nghiệm của một số  địa phương trong nước về  nâng cao chất  
lượng nguồn nhân lực trong phát triển kinh tế  ­ xã hội và bài học cho  
 tỉnh Lai Châu                                                                                                   
 
..................................................................................................
    
 72
2.4.1 Kinh nghiệm của một số địa phương về  nâng cao chất lượng nguồn  
 nhân lực trong phát triển kinh tế ­ xã hội                                                      
 
.....................................................
    
 72
2.4.2 Một số  bài học rút ra cho Lai Châu từ  kinh nghiệm của một số  địa  
 phương                                                                                                            
 
...........................................................................................................
    
 76
CHƯƠNG

 

3

THỰC TRẠNG   CHẤT   LƯỢNG   NGUỒN  NHÂN   LỰC  TRONG   PHÁT 
 TRIỂN KINH TẾ ­ XàHỘI CỦA TỈNH LAI CHÂU                                   

 
.................................
    
 79


iii

3.1 Khái quát thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến nguồn nhân lực, và  
 thực trạng sử dụng nhân lực ở tỉnh Lai Châu                                             
 
............................................
    
 79
3.1.1 Thực trạng và đặc điểm các yếu tố   ảnh hưởng đến nguồn nhân lực  
 tỉnh Lai Châu                                                                                                   
 
..................................................................................................
    
 79
 3.1.2 Thực trạng sử dụng nhân lực trên địa bàn tỉnh Lai Châu                    
 
...................
    
 84
3.2 Phân tích thực trạng chất lượng nguồn nhân lực của tỉnh Lai Châu
                                                                                                                            87
..........................................................................................................................
    
 3.2.1 Thực trạng cơ cấu và chuyển dịch cơ cấu NNL của tỉnh Lai Châu     

   87
....
    
 3.2.2 Thực trạng trình độ và kỹ năng nguồn nhân lực của tỉnh Lai Châu    
  89
..
  
   
3.2.5 Tổng hợp kết quả áp dụng mô hình phân tích nhân tố khám phá (EFA)  
đánh giá tác động của các nhân tố  hình thành chất lượng nguồn nhân lực  
 tỉnh Lai Châu                                                                                                 
 
................................................................................................
    
 101
4.3.3 Giải pháp nâng cao chất lượng một số  nhóm nhân lực của tỉnh Lai  
 Châu                                                                                                              
 
.............................................................................................................
    
 147
4.3.4 Kiến nghị  các điều kiện thực hiện giải pháp nâng cao chất lượng  
 nguồn nhân lực của tỉnh Lai Châu                                                               
 
..............................................................
    
 156
PHỤ  LỤC SỐ 3: KẾT QUẢ THỰC HIỆN EFA VỚI TỪNG NHÓM ĐỐI 
 TƯỢNG KHẢO SÁT                                                                                      
 

.....................................................................................
    
 194


iv

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT 
* Tiếng Việt
Từ viết tắt
CLNNL
CMKT
CNH­HĐH
ĐH­CĐ
HĐND
KCN
KH&ĐT
KT­XH
MNPB
NNL
LĐTB&XH
TCCN
UBND

Cụm từ tiếng Việt
Chất lượng nguồn nhân lực
Chuyên môn kỹ thuật
Công nghiệp hoá ­ Hiện đại hoá
Đại học, Cao đẳng
Hội đồng nhân dân

Khu công nghiệp
Kế hoạch & Đầu tư
Kinh tế ­ xã hội
Miền núi phía Bắc
Nguồn nhân lực
Lao động Thương binh & Xã hội
Trung cấp chuyên nghiệp
Ủy ban nhân dân

* Tiếng Anh
Từ viết 

Cụm từ tiếng Anh

Cụm từ tiếng Việt

tắt
BMI

Body Mass Index

Chỉ số khối cơ thể

GDP

Gross Domestic Product

Tổng sản phẩm trong nước

HDI

Human Development Index

Chỉ số phát triển con người

ILO

International Labour Organization Tổ chức Lao động quốc tế
Organization   for   Economic   Co­ Tổ  chức Hợp tác và Phát triển 

OECD
TFP
UN
UNDP
UNFPA
VCCI

operation and Development
Total Factor Productivity

kinh tế
Năng   suất   các   nhân   tố   tổng 

hợp 
United Nations
Liên Hợp quốc
United   Nations   Development  Chương   trình   Phát   triển   Liên 
Programme
Hợp quốc
 United Nations Population Fund  Quỹ Dân số Liên Hợp quốc

Vietnam   Chamber   of   Commerce  Phòng   Thương   mại   và   Công 


v

and Industry

nghiệp Việt Nam

WB

World Bank

Ngân hàng Thế giới

WEF

World Economic Forum

Diễn đàn kinh tế Thế giới

WHO

World Health Organization

Tổ chức Y tế Thế giới


vi

DANH MỤC BẢNG, HÌNH
1. Bảng

2. Hình:

Hình 3.1: Thực trạng nhân lực trên 15 tuổi đang làm việc đã qua đào tạo,
 so sánh Lai Châu với cả nước, vùng trung du MNPB và một số tỉnh khác 
 (%)                                                                                                                       
 
......................................................................................................................
    
 92


1

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài luận án
Ở  cấp độ  quốc gia hay  ở  cấp độ  địa phương, chất lượng nguồn nhân 
lực (NNL) luôn là yếu tố có ý nghĩa quyết định đối với sự phát triển kinh tế ­ 
xã hội (KT­XH), đảm bảo thu nhập và nâng cao chất lượng cuộc sống cho 
người dân. Ngày nay, trong điều kiện nền kinh tế  dựa vào tri thức, sự  tác 
động của CLNNL đến phát triển kinh tế  ­ xã hội ngày càng trở  nên to lớn,  
mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Vì vậy, nâng cao CLNNL luôn là một trong những  
nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu trong chiến lược phát triển KT­XH với mọi quốc  
gia, mọi địa phương. Việt Nam đang trong giai đoạn chuyển đổi mô hình tăng  
trưởng, chuyển từ kinh tế “nâu” sang phát triển kinh tế xanh, từ nền kinh tế 
dựa vào khai thác tài nguyên và các ngành gia công, lắp ráp thâm dụng lao 
động kỹ thuật thấp sang nền kinh tế dựa vào công nghệ cao và nhân lực chất  
lượng cao, hướng tới nâng cao năng lực cạnh tranh, tính hiệu quả và giá trị gia  

tăng cao. Trong bước chuyển đổi chất lượng mang tính quyết định này, phát 
triển NNL, nhất là NNL chất lượng cao được xác định là một trong ba khâu 
đột phá chiến lược trong “Chiến lược phát triển kinh tế ­ xã hội 2011­2020” 
được thông qua tại Đại hội XI của  Đảng. Nâng cao CLNNL là một trong  
những nhiệm vụ trọng tâm và được coi là một trong những ưu tiên chính sách 
hàng đầu của Đảng và Nhà nước.
Lai Châu là một tỉnh MNPB, có điều kiện KT­XH đặc thù và còn khó 
khăn hơn rất nhiều so với các địa phương khác trong nước. Trải qua 30 năm 
đổi mới, với các kết quả phát triển còn tùy thuộc nhiều vào việc tận khai thác  
tài nguyên thiên nhiên và duy trì phương thức canh tác nông nghiệp miền núi 
truyền thống, lấy lao động thủ công làm sức mạnh phát triển chủ yếu, tương  
lai phát triển của Lai Châu đang đối mặt với những giới hạn nghiệt ngã. Việc  
vượt qua giới hạn đó, về nguyên tắc, trông đợi vào việc thay đổi phương thức 


2

phát triển KT­XH, với định hướng chính là chuyển sang dựa chủ  yếu vào  
nguồn nhân lực và công nghệ. Đây là bài toán phát triển lớn và rất khó khăn 
đặt ra cho Lai Châu, khi tỉnh còn nghèo, trình độ dân trí thấp, dân cư sống phân 
tán trong vùng núi cao, điều kiện hạ tầng kết nối nhiều khó khăn…Trong giai  
đoạn vừa qua, tuy tốc độ tăng trưởng kinh tế của Lai Châu đã có những bước  
cải thiện khá (đạt tốc độ  tăng trưởng bình quân hàng năm khoảng 12%/năm 
trong giai đoạn 2008­2013), nhưng hầu hết các chỉ  số  phát triển KT­XH của 
Tỉnh vẫn thấp hơn mức trung bình của các địa phương trên toàn quốc. Năng  
suất lao động xã hội của Lai Châu hiện rất thấp, chỉ  bằng 1/3 năng suất lao 
động xã hội của cả nước, trong khi đó tốc độ tăng trưởng năng suất lao động 
qua các năm chậm chạp. Tuy tình trạng thất nghiệp và thiếu việc làm  ở  Lai  
Châu không trầm trọng nhưng đang có xu hướng tăng lên trong những năm 
gần đây. Mức sống của người dân Lai Châu hiện rất thấp. Tính toán từ các số 

liệu thống kê cho thấy  chỉ  số  tổng sản phẩm/đầu người của Lai Châu chỉ 
bằng 1/3 tổng sản phẩm trên đầu người của cả  nước (tính theo USD). Thu 
nhập của người lao động  ở  Lai Châu thấp hơn nhiều so với các tỉnh MNPB.  
Lai Châu là một trong những tỉnh mà tình trạng nghèo đói trầm trọng và phổ 
biến nhất cả nước. Tỷ lệ hộ nghèo của Lai Châu năm 2012 là 43,5%, gấp gần  
4 lần tỷ  lệ  hộ  nghèo của cả  nước và gấp 1,9 lần tỷ  lệ  hộ  nghèo các tỉnh 
Trung du MNPB.
Tình trạng KT­XH kém phát triển của Lai Châu bắt nguồn từ  nhiều 
nguyên nhân, trong đó nguyên nhân cơ  bản nhất là CLNNL của Tỉnh đang  ở 
mức rất thấp. Trình độ giáo dục NNL tỉnh Lai Châu thấp hơn nhiều so với cả 
nước và so với các tỉnh MNPB. Tỷ  lệ  dân số  từ  15 tuổi trở  lên biết chữ  chỉ 
đạt hơn 60%, trong đó tỷ lệ biết chữ  ở khu vực nông thôn thấp hơn nhiều so  
với khu vực thành thị. Tỷ  lệ  nhân lực từ  15 tuổi trở  lên chưa bao giờ  đi học  
chiếm hơn ¼ nguồn nhân lực trong độ tuổi này, trong khi đó tỷ lệ nhân lực tốt 


3

nghiệp trung học cơ sở và trung học phổ thông có xu hướng cải thiện nhưng  
với tốc độ chậm chạp, không đáng kể. Trình độ chuyên môn của NNL tỉnh Lai  
Châu hiện nay rất thấp so với mặt bằng chung của cả nước và các tỉnh Trung  
du MNPB. Nguồn nhân lực từ 15 tuổi trở lên đã qua đào tạo của Lai Châu chỉ 
đạt khoảng hơn 11%. Nguồn nhân lực không có trình độ  CMKT chiếm hơn 
90%. Ngoài ra, NNL đang có nhiều vấn đề cần giải quyết về kiến thức và kỹ 
năng, thể  lực cũng như  phẩm chất và tác phong lao động. Những vấn đề  về 
CLNNL đang và sẽ  là  ưu tiên cần giải quyết của chính quyền tỉnh Lai Châu 
nhằm giúp Lai Châu vươn lên thành một tỉnh đứng vị  trí trung bình về  phát 
triển kinh tế ­ xã hội. 
Trong giai đoạn vừa qua, nhất là từ  năm 2008 đến nay, Chính quyền  
tỉnh Lai Châu đã có nhiều nỗ lực với nhiều giải pháp đồng bộ nhằm nâng cao  

CLNNL ở địa phương, như: xây dựng quy hoạch NNL của Tỉnh, giải pháp về 
giáo dục và đào tạo, giải pháp về y tế và chăm sóc sức khỏe... Các giải pháp 
này đã phần nào làm cải thiện từng bước CLNNL nhằm đáp ứng nhu cầu phát 
triển KT­XH Lai Châu. Tuy nhiên, các giải pháp này chưa thực sự hợp lý, một  
số giải pháp còn thiếu cơ sở khoa học và căn cứ  thực tiễn, thiếu tỉnh khả thi  
và vì vậy làm cho CLNNL của Tỉnh ngày càng tụt hậu so với CLNNL  ở  các  
địa phương khác lân cận và so với mặt bằng chung của cả nước. 
Trước tình hình đó, việc nâng cao CLNNL của Lai Châu là thực sự cấp  
bách nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển KT­XH của Tỉnh. Vì vậy, việc nghiên  
cứu tìm ra các giải pháp có cơ sở khoa học để nâng cao CLNNL của tỉnh Lai  
Châu có ý nghĩa quan trọng cả trong giai đoạn trước mắt cũng như  trong dài  
hạn. 
Từ  những lý do nói trên, nghiên cứu sinh chọn  đề  tài “Chất lượng 
nguồn nhân lực trong phát triển kinh tế ­ xã hội ở tỉnh Lai Châu”  làm đề 
tài nghiên cứu sinh, chuyên ngành Quản lý kinh tế.  


4

2. Mục đích, ý nghĩa của việc nghiên cứu đề tài luận án
Mục đích nghiên cứu đề tài luận án là nhằm cung cấp luận cứ khoa học 
cho việc hoạch định, điều chỉnh các chiến lược, quy hoạch và chính sách phát  
triển KT­XH của tỉnh Lai Châu; góp phần xác định cách thức phát triển mới,  
hiện   đại   của   tỉnh   Lai   Châu,   đó   là   cách   thức   phát   triển   dựa   chủ   yếu   vào 
CLNNL và công nghệ theo hướng phát triển bền vững.
Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của nghiên cứu đề tài luận án: Góp phần 
xây dựng, hoàn thiện phương pháp phân tích đánh giá, CLNNL và phương  
thức nâng cao CLNNL trong phát triển KT­XH của một địa phương cấp tỉnh; 
sử  dụng phương pháp, chỉ  tiêu đánh giá CLNNL đã đề  ra vào việc phân tích, 
đánh giá CLNNL trong phát triển KT­XH của một địa phương cụ thể, đặc thù 

là tỉnh Lai Châu, đề xuất phương cách nâng cao CLNNL đáp ứng nhu cầu phát 
triển nhanh và bền vững tỉnh Lai Châu thời kỳ  tới. Qua đó, Luận án sẽ  góp  
phần vào thực hiện khâu đột phá chiến lược về  phát triển NNL, góp phần  
phát triển nhanh và bền vững KT­XH của Việt Nam nói chung, tỉnh Lai Châu 
nói riêng.
3. Kết cấu của Luận án
Ngoài Phần mở đầu, Kết luận, Phụ lục và Tài liệu tham khảo, nội dung  
Luận án kết cấu thành 4 chương:
Chương 1: Tổng quan các nghiên cứu về  chất lượng nguồn nhân lực 
trong phát triển kinh tế ­ xã hội
Chương 2: Cơ sở lý luận về chất lượng nguồn nhân lực trong phát triển  
kinh tế ­ xã hội địa phương cấp tỉnh.
Chương 3: Thực trạng chất lượng nguồn nhân lực trong phát triển kinh  
tế xã hội của tỉnh Lai Châu.


5

Chương 4: Phương hướng và giải pháp nâng cao chất lượng nguồn  
nhân lực đáp  ứng nhu cầu phát triển kinh tế  ­ xã hội của tỉnh Lai Châu đến 
năm 2020, tầm nhìn 2025.


6

CHƯƠNG 1
 TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU VỀ CHẤT LƯỢNG NGUỒN NHÂN 
LỰC TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ ­ XàHỘI
1.1 Tổng quan các nghiên cứu đã công bố   ở  trong, ngoài nước về  chất  
lượng nguồn nhân lực trong phát triển kinh tế ­ xã hội

1.1.1 Tổng quan các nghiên cứu ở nước ngoài về chất lượng nguồn nhân  
lực trong phát triển kinh tế ­ xã hội
1.1.1.1 Tổng quan các nghiên cứu về yếu tố nhân lực và vai trò của nhân lực  
chất lượng cao trong tăng trưởng kinh tế
(1). Adam Smith (1776), “Sự thịnh vượng của các quốc gia”. Smith cho 
rằng, sự  tăng trưởng của cải chủ  yếu có hai con đường: 1) Thông qua phân  
công, nâng cao năng suất lao động; 2) Tăng số người lao động mang tính chất 
sản xuất, phân công dẫn đến việc sử dụng máy móc, sự gia tăng số người lao  
động có tính chất sản xuất đều cần đến đầu tư  một lượng vốn lớn. Vì vây, 
tích lũy vốn là nhân tố quyết định sản xuất ra của cải vật chất.
(2). “Thuyết lao động lành nghề” của Leontief, nhà kinh tế  học người  
Mỹ, được công bố  trong bài viết “Sản xuất trong nước và thương mại quốc  
tế: Khảo sát lại tình hình tư  bản Mỹ” (1953), và bài viết “Tỷ  lệ  yếu tố  sản  
xuất với kết cấu thương mại quốc tế Mỹ: Phân tích lý luận và kiểm nghiệm”  
(1956). Sau đó, các nhà kinh tết học gọi hai bài viết này của Leontief là “Câu 
đố   Leontief”  và  “Giải  đáp câu đố  của  Leontief”.   Để  giải  đáp  câu  đố  của 
Leontief, bản thân Leontief và các nhà khoa học khác đã nêu ra rất nhiều nhân  
tố  tương quan như  năng suất lao động, lao động lành nghề, tư  bản nhân lực  
(vốn con người), nghiên cứu và phát triển (R&D), tài nguyên thiên nhiên... Bản 
thân Leontief đã nêu ra thuyết lao động lành nghề  trong quá trình giải thích 
“Câu đố  Leontief”. Lý luận này xuất phát từ  trình độ  thành thạo lao động và 
lượng lao động thành thạo sẵn có tương đối để  giải thích nguyên nhân hình 
thành kết cấu và phân bổ thương mại quốc tế hàng công nghiệp. Leontief cho 


7

rằng, trong điều kiện trang bị vốn như nhau, trình độ lao động lành nghề của  
công dân Mỹ  cao, năng suất lao động bình quân của công dân Mỹ  cao gấp 3 
lần của công dân nước ngoài, vì vậy sức lao động hữu hiệu của Mỹ là 3 lần 

sức lao động hiện có. Do đó, trên thực tế Mỹ trở thành nước có sức lao động 
dồi dào nên Mỹ  phải xuất khẩu sản phẩm loại hình lao động tập trung. Nói 
cách khác, sản phẩm mà Mỹ  xuất khẩu là sản phẩm loại hình tập trung lao 
động, sản phẩm nhập khẩu là sản phẩm thuộc loại hình tập lao động không 
lành nghề của nước khác.
(3). Robert M.Solow (1956), “Đóng góp vào học thuyết về tăng trưởng 
kinh tế”, nhờ tác phẩm này mà năm 1987 Solow được tặng giải thưởng Nobel  
kinh tế. Trong đó, nhà kinh tế  học người Mỹ  này đã đưa vào mô hình tăng 
trưởng một nhân tố  độc lập là “tiến bộ  kỹ  thuật” và lấy nó làm cơ  sở  phân 
biệt hai hiêu ứng của tăng trưởng kinh tế, là “hiệu ứng tăng trưởng” và “hiệu  
ứng mức độ”. Tác dụng của “hiệu ứng mức độ” là trong điều kiện không tăng 
thêm yếu tố đầu vào (như vốn, lao động), tiến bộ kỹ thuật thông qua thay đổi 
hàm số  sản xuất, tức là nâng cao vị  trí của con đường tăng trưởng (Growth 
path) để  thực hiện lâu dài cân bằng tăng trưởng kinh tế  (hay tính bền vững 
của tăng trưởng). Đồng thời, Solow còn phân tích thực chứng và dự ước đóng 
góp của nhân tố  tiến bộ  kỹ  thuật đối với tỷ  lệ  tăng trưởng kinh tế  Mỹ  là 
87,5%; Căn cứ  vào đó xác lập quan điểm tiến bộ  kỹ  thuật quyết định tăng  
trưởng kinh tế [76].
(4). D.B.Keesing (1966), “Kỹ  năng lao động và lợi thế  so sánh”. Trong 
tác phẩm này, Keesing phát triển một bước thuyết lao động lành nghề, nhấn  
mạnh hơn sự khác biệt của hiệu suất vật lý của lao động. Ông chia lao động 
theo trình độ thành thạo về kỹ thuật thành 8 loại, quy nạp thành hai nhóm lớn: 
Lao động thành thạo và lao động không thành thạo. Keesing đã tiến hành phân  
tích, so sánh đối với 14 nước công nghiệp, phát hiện nước có lao động hành 
thạo sẵn có tương đối phong phú, xuất khẩu sản phẩm loại hình tập trung lao 


8

động thành thạo. Chính sự khác biệt tương đối về lao động thành thạo sẵn có  

của các nước và sự hạn chế của di dân quốc tế tạo thành bố cục (cấu trúc và 
phân bổ) của thương mại quốc tế hàng công nghiệp. Keesing đã chỉ  ra rằng, 
sức lao động thành thạo trong một nước công nghiệp là nhân tố sản xuất quan  
trọng nhất, nhưng thành thạo không phải là có thể  đạt được trong thời gian  
ngắn [7;1326­1327].
(5). “Thuyết tư  bản nhân lực” của các nhà kinh tế  học người Mỹ  là  
T.W.Schultz, O.S.Becker, R.Ebald.Win và Lucas đưa ra trong thập kỷ  70­80  
của thế kỷ XX. Thuyết “tư bản nhân lực” ban đầu được đưa ra nhằm bổ sung 
và phát triển mô hình tăng tưởng kinh tế  dựa trên “thuyết tiến bộ  kỹ  thuật  
quyết định tăng trưởng” của Slow. Schultz đã kế  thừa, vận dụng khái niệm  
“Tư bản” của kinh tế học cố điển và thuyết lao động lành nghề của Leontief,  
chỉ rằng trên mình của người lao động có nhân tố tư bản (vốn), đồng thời chia 
“tư bản” (vốn) thành hai hình thức: Tư bản thông thường và tư bản nhân lực. 
Schultz cho rằng, thông qua đầu tư  các mặt an ninh xã hội, giáo dục có thể 
tăng được năng lực kỹ thuật của con người, nâng cao chất lượng nguồn nhân  
lực, làm cho nguồn nhân lực thông thường trở  thành “tư  bản nhân lực” (vốn 
nhân lực). Tư bản nhân lực này có thể sản sinh ra “hiệu ứng tri thức” và “hiệu  
ứng phi tri thức” để  trực tiếp hoặc gián tiếp thúc đẩy tăng trưởng sản xuất, 
tăng trưởng kinh tế. Đồng thời, tư bản nhân lực có thể sản sinh ra “thu nhập  
tăng dần”, xóa bỏ  ảnh hưởng của “thu nhập giảm dần” giới hạn của y ếu t ố 
tư bản và lao động (thông thường) để đảm bảo tăng trưởng kinh tế lâu dài.
Thuyết   tiến   bộ   kỹ   thuật   của   Slow   và   thuyết   tư   bản   nhân   lực   của 
Schultz được coi là hai mặt “phần cứng” và “phần mềm” trong quá trình sản 
xuất xã hội, nhấn mạnh tác dụng quan trong của tiến bộ kỹ thuật và tư  bản 
nhân lực đối với tăng trưởng kinh tế hiện đại.
(6) Lucas (1986) “Mô hình tăng trưởng của tích lũy tư  bản nhân lực  


9

chuyên môn hóa”. Trong tác phẩm này, nhà kinh tế học người Mỹ Lucas đã bổ 
sung, phát triển thuyết tư bản nhân lực, đưa ra hai mô hình tăng trưởng.
+ “Mô thức lưỡng tư bản”, trình bày hai loại tư bản ảnh hưởng đối với  
sản xuất. Trong mô thức này, Lucas chia tư  bản thành hai loại “Tư  bản hữu  
hình” và “Tư bản vô hình”; và căn cứ vào trình độ chia sức lao động thành hai 
loại “lao động nguyên thủy” thể lưu thuần túy và tư bản nhân lực biểu hiện là  
kỹ  năng lao động”. Lucas cho rằng, chỉ  có tư  bản nhân lực mới có thể  thúc 
đẩy tăng trưởng. Do vậy, có thể công thức hóa tỷ lệ tăng trưởng tư bản nhân  
lực:
h’(t)/h(t) = h(t), O’ [t = U(t)]/h(t).
Trong đó:  h(t): tư  bản nhân lực (lấy kỹ  năng lao động của người lao  
động để hiển thị); O’: Tính co dãn sản xuất của tư bản nhân lực; U: Toàn bộ 
thời gian sản xuất; [t=U(t)]: thời gian học tập, đào tạo ở  trường thoát ly sản 
xuất.
Ý nghĩa của mô thức này là: Phân biệt hai hình thức tư bản và hai loại 
lao động, từ đó cụ thể hóa tiến bộ kỹ thuật thành tư bản nhân lực thể hiện ở 
tri thức thông thường và biểu hiện ở đặc thù hóa trong kỹ năng của người lao 
động; đồng thời cũng chia tư  bản nhân lực thông thường mà xã hội có và tư 
bản nhân lực đặc thù thể hiện ở kỹ năng của người lao động.
+ “Mô thức hai sản phẩm”. Đây là mô thức hình thành “hiệu ứng ngoại  
sinh” của “tư  bản nhân lực”. Lucas cho rằng, hiệu  ứng mà tư  bản nhân lực  
sản sinh ra trong mô hình tăng trưởng của Schultz (túc là “Hiệu ứng tri thức”  
và “hiệu ứng phi tri thức”) chỉ là “hiệu ứng nội sinh” của tư bản nhân lực, còn 
hiệu  ứng “vừa học vừa làm” là “hiệu  ứng ngoại sinh” của tư  bản nhân lực. 
Công thức tích lũy tư bản nhân lực ngoại sinh là:
Ci= hi (t) Ui(t) N(t); I = 1,2
Trong đó: Ci: sản xuất thành phẩm I = 1


10

Ui: Toàn bộ thời gian sản xuất hoặc sản xuất
i: Lương lao động mà hàng hóa sử dụng
hi(t): Tư bản nhân lực chuyên nghiệp hóa mà sản xuất I sản phẩm cần
N (t): Đầu vào lao động tính bằng người
Như  thế, “Mô hình tăng trưởng của tính lũy tư  bản nhân lực chuyên 
môn hóa” của Lucas có cống hiến quan trọng đối với lý luận tăng trưởng kinh  
tế, thương mại quốc tế và lý luận tiền tệ quốc tế. Lucas cho rằng, nước phát  
triển do trình độ  vốn nhân lực cao làm cho tỷ  lệ  thu nhập vốn tăng dần, do 
vậy sản sinh ra lãi suất cao và thu hút lượng lớn vốn nước ngoài. Vì vậy, 
nước đang phát triển muốn thu hút vốn quốc tế  phải thực hiện chính sách  
nâng cao tỷ  lệ  tích lũy tư  bản (vốn) nhân lực, hay nói cách khác là nâng cao 
CLNNL. Về  thương mại quốc tế, do tỷ  lệ  tăng trưởng vốn nhân lực quyết  
định tỷ lệ tăng trưởng kinh tế, do đó một nước phải tập trung phát triển sản  
xuất sản phẩm với nguồn vốn có hạn nhưng có ưu thế về NNL.
(7) Romo (1989), “Mô hình tăng trưởng của loại hình thu nhập tăng 
dần”. Trong tác phẩm này, nhà kinh tế  người Mỹ  Romo đã sử  dụng phương 
pháp mới là toán học hóa và vi mô hóa, kết hợp với những vấn đề  mới trong 
tăng trưởng kinh tế, tiến hành công bố  lý thuyết “tăng trưởng mới”. Năm trụ 
cột của lý thuyết “tăng trưởng mới của Romo là: (i) lấy nhân tố tri thức và tư 
bản nhập vào mô hình “tăng trưởng kinh tế”. Romo đã cụ thể hóa tiến bộ kỹ 
thuật thành tri thức chuyên nghiệp hóa và thể hiện trong kỹ năng đặc thù của  
sức lao động, do đó có thể nhận thức trực quan tác dụng của tiến bộ kỹ thuật 
hoặc tri thức đối với tăng trưởng kinh tết (ii) Đưa ra quan điểm về yếu tố thu 
nhập có thể tăng dần”. Romo đã phân tích và chứng minh tác dụng của tri thức  
chuyên nghiệp hóa và tích lũy tư bản nhân lực đối với tăng trưởng kinh tế, cho 
rằng hai yếu tố này có thể sản sinh ra “thu nhập tăng dần”, là “nguồn duy trì  
động lực vĩnh cửu của tăng trưởng kinh tế”. (iii) Làm rõ quan hệ của tiến bộ 

11

kỹ thuật và đầu tư tư bản trong một trình độ nhất định, một mặt nhấn mạnh  
tiến bộ kỹ thuật là nhân tố quyết định của tăng trưởng kinh tế, đồng thời phân  
tích và chứng minh quan hệ nhân – quả  của đầu tư  và tiến bộ  kỹ  thuật, xác  
định rõ tầm quan trọng của đầu tư đối với thúc đẩy tiến bộ kỹ thuật và tăng  
trưởng kinh tế. (iv) Phát triển thương mại quốc tế và lưu chuyển tiền tệ quốc 
tế là động cơ tăng trưởng kinh tế, nhấn mạnh tác dụng của thương mại quốc 
tế đối với tích luỹ tri thức mang tính thế giới và thúc đẩy "hiệu ứng vượt" của 
tăng trưởng kinh tế nhảy vọt của một nước. (v) Tăng trưởng kinh tế hiện đại 
chủ  yếu là do sự thúc đẩy của tri thức và tư  bản nhân lực, nước có tỉ  lệ  tích  
luỹ  tư bản nhân lực cao và tri thức cao thì mức thu nhập và tỉ  lệ  tăng trưởng  
kinh tế  cao và ngược lại. Do tích luỹ  tư  bản nhân lực và tri thức có thể  làm  
cho thu nhập tăng dần, nên nước có tư  bản nhân lực phong phú thì tỉ  lệ  lợi  
nhuận từ đầu tư  vốn sẽ  ổn định và nâng cao, thu hút sự  “hồi lưu” của nước  
phát triển đã xuất khẩu vốn, đồng thời còn thu hút được lượng vốn nước  
ngoài lớn.
Trong mô hình “tăng trưởng mới” của Romo có ba bộ  phận hợp thành: 
“Mô thức hai thời kỳ”, “Mô thức hai ngành” và “Mô thức kinh tế mở”. Trong  
“Mô thức hai thời kỳ” hay “Mô thức tích luỹ  tri thức sản sinh thu nhập tăng  
dần”, Romo đã đưa ra công thức hiển thị: Qi = F (RiKxi). 
Trong đó:
Qi: Mức độ sản xuất của hãng sản xuất
F: Hàm số sản xuất vi phân liên tục của tất cả các hãng sản xuất.
Ri: "Tri thức chuyên nghiệp hoá" mà hãng sản xuất loại sản phẩm nào đó
xi: Tổng hoà (x = i) của tăng thêm đầu vào yếu tố sản xuất như lao động,  
tư bản vật chất của hãng sản xuất.
K: Tri thức thông thường mà tất cả  các doanh nghiệp có thể  sử  dụng, 
giống với hiệu ứng kinh tế quy mô.

12

Trong mô thức “hai thời kỳ”, Romo đã coi tri thức là yếu tố  mới  ảnh  
hưởng đến đầu ra và đưa yếu tố này vào mô thức tăng trưởng với tư cách là 
một thừa số độc lập, đồng thời chia tri thức thành “tri thức thông thường” và 
“tri thức chuyên ngành” hay “tri thức chuyên nghiệp hoá”. Romo cho rằng, tri  
thức thông thường có thể  nảy sinh “hiệu  ứng kinh tế  ngoại sinh (ở  ngoài)” 
làm toàn xã hội có thể  mua được hiệu  ứng kinh tế  quy mô; tri thức chuyên 
nghiệp hoá có thể  sản sinh “hiệu  ứng kinh tế nội sinh”, mang lại l ợi nhu ận  
độc quyền cho hãng sản xuất riêng. Sự  hình thành của “hiệu  ứng kinh tế 
ngoại sinh” và “hiệu ứng kinh tế nội sinh” trong sản xuất xã hội chứng tỏ tích  
luỹ  tri thức (tri thức chuyên nghiệp hoá thể  hiện trong kỹ  năng đặc thù của  
sức lao động) được coi là nhân tố độc lập trong tăng trưởng kinh tế  (nhìn từ 
quá trình sản xuất một sản phẩm), bản thân nó không chỉ có thể “sản sinh thu  
nhập tăng dần”, mà còn có thể mang lại thu nhập tăng dần cho sản xuất của  
toàn xã hội.
(8) Scot (1991), “Mô hình tăng trưởng dựa vào đầu tư tư bản”. Trong tác 
phẩm này, nhà kinh tế học người Anh là Scot đã nhấn mạnh tác dụng của đầu  
tư tư bản đối với tăng trưởng kinh tế bởi nguồn gốc của tiến bộ kỹ thuật và 
tích luỹ  vốn nhân lực, tích luỹ  tri thức là đầu tư  tư  bản. Scot cho rằng, quan  
điểm “tăng trưởng đầu ra” quyết định bởi tư  bản và lao động trong kinh tế 
học cổ  điển là chính xác và không lỗi thời. Căn cứ  mô thức tăng trưởng của 
chủ nghĩa cổ điển, Scot đã dựng lên mô thức tăng trưởng mới.
g = gw + gL ; g = aps + Mgw
Trong đó:
g: Tỉ suất tăng trưởng kinh tế
gw: Tỉ suất tăng trưởng tiền lương
gL: Tỉ suất tăng trưởng của lực lượng lao động đã điều chỉnh chất lượng

13

a: Hệ  số tỉ suất khái quát tuyến tính hoặc tỉ suất đầu tư  bình quân hàng 
năm
p: Tỉ suất tăng trưởng đầu tư
s: Tổng mức thu nhập trong tổng số được sinh ra, tức là tỉ suất đầu tư.
w: Tỉ suất hiệu quả lao động
Mô thức Scot biểu đạt rõ tỉ  suất tăng trưởng kinh tế  được sinh ra chủ 
yếu quyết định bởi tỉ  suất tăng trưởng của tỉ  suất đầu tư  tư  bản và tỉ  suất 
hiệu quả lao động. Căn cứ mô thức này của Scot và “Mô thức hai ngành” của  
Romo, các nhà kinh tế học sau đó đã khái quát sự tác động của yếu tố tiến bộ 
kỹ thuật và công nghệ làm tăng năng suất lao động, nâng cao hiệu quả đầu tư 
và các thành phần khác đóng góp vào tăng trưởng, và gọi yếu tố đó là yếu tố 
năng suất tổng hợp (Total Factors Productivity ­ TFP), nhân tố quan trọng nhất  
trong tăng trưởng kinh tế hiện đại.
Ý nghĩa của mô thức Scot có hai điểm đáng lưu ý: Một là, nêu rõ quan hệ 
giữa đầu tư tiền vốn và tiến bộ khoa học kỹ thuật, tức là đầu tư tư bản quyết 
định tiến bộ kỹ thuật, từ đó để ra sự quyết định đối với sự tăng trưởng kinh tế;  
Hai là, đồng thời nhấn mạnh ảnh hưởng quan trọng của tri thức và kỹ thuật đối 
với chất lượng lực lượng lao động, tỉ suất hiệu quả lao động trong sự tăng trưởng 
kinh tế[65].
1.1.1.2 Tổng quan các nghiên cứu về  mối quan hệ  giữa chất lượng nguồn  
nhân lực với phát triển bền vững KT­XH và phương cách nâng cao CLNNL
(1) Altinok (2007), “Human capital Quality and Economic Growth” (Ch ất  
lượng vốn con người với tăng trưởng kinh tế). Trong đó, Altinok đã tiến hành 
nghiên cứu tương quan giữa chất lượng vốn con người với tăng trưởng kinh  
tế, dựa vào một tập hợp các khảo sát quốc tế về đánh giá năng lực học sinh,  
được xem là tiêu chí đại diện cho CLNNL, gồm các chỉ tiêu về kỹ thuật, toán 
học, các môn khoa học và đọc hiểu. Đây là nghiên cứu đầu tiên về chất lượng  

14

giáo dục khi sử dụng dữ liệu mảng và sử dụng dữ liệu chéo của 120 quốc gia  
trong giai đoạn 1960­2005. Kết quả nghiên cứu này đã chỉ ra tác động tích cực 
của chất lượng giáo dục, CLNNL đến tăng trưởng kinh tế  trong giai đoạn 
1960­2000; đồng thời cũng hàm ý về CLNNL trước hết được quyết định bởi  
chất   lượng   giáo   dục,   yếu   tố   hàng   đầu   bảo   đảm   tính   bền   vững   của   tăng 
trưởng, bảo đảm phát triển bền vững KT­XH của mỗi quốc gia [77].
(2)   Changzheng   Z.Kong   Jin   (2010),   “Effect   of   equity   in   Education   the 
quality of economic Growth: evidence from China” (Tác động của giáo dục đến 
chất lượng tăng trưởng kinh tế: trường hợp Trung Quốc). Nghiên cứu này dựa 
trên số liệu kinh tế vĩ mô từ 1979­2004 để thực hiện kiểm định Granger mối 
quan hệ nhân quả giữa sự bình đẳng trong giáo dục và chất lượng tăng trưởng 
kinh tế  của Trung Quốc, sau đó xây dựng mô hình hồi quy. Kết quả  nghiên 
cứu chỉ  ra rằng sự  bình đẳng trong giáo dục có mối quan hệ  đồng biến với  
chất lượng tăng trưởng kinh tế, trong đó sự bình đẳng trong giáo dục được đo  
bằng hệ  số  GINI trong giáo dục và chất lượng tăng trưởng kinh tế  được đo  
bằng TFP. Cơ chế tác động được mô tả là: sự bình đẳng trong giáo dục sẽ cải 
thiện sự  tích lũy vốn con người, tối  ưu hóa cấu trúc vốn con người, gia tăng  
kết quả của đầu tư vào giáo dục và cải thiện các gắn kết xã hội. Tất cả  các  
tác động trên cuối cùng đều phản ánh vào hiệu quả của TFP [78].
(3) Malolm Gillis cùng tập thể  tác giả  (1987), “Kinh tế học của sự phát 
triển”. Trong cuốn sách này, các tác giả  đã dành phần II của cuốn sách trình 
bày về chủ đề nhân lực trong sự phát triển, xác định rõ vai trò hai mặt của con 
người trong quá trình phát triển kinh tế: vừa là người được hưởng lợi ích của  
sự phát triển, vừa là một tiềm lực sản xuất chính. Đồng thời, các tác giả đã đi  
sâu phân tích thị  trường sức lao động thành thị  và nông thôn; đánh giá nguồn  
lao động và công việc sử dụng nó, các vấn đề  về  phân bổ  lao động và di cư 

trong nước, di cư  quốc tế; các chính sách lao động và thu hút lao động thông 


15

qua công nghiệp hoá…; coi đó là các phương cách để  nâng cao CLNNL một 
cách chủ động, tích cực và dài hạn.
(4)   Khan,   Mohsin   (2005),   “Human   capital   and   economic   Growth   in 
Pakistan” (Vốn con người đối với tăng trưởng kinh tế ở Pakistan). Tác giả đã 
sử dung mô hình phân tích kinh tế lượng cho nhóm các nước thu nhập thấp và 
trung bình để  đánh giá mối quan hệ  giữa vốn con người và tăng trưởng kinh 
tế, với chuỗi thời gian quan sát từ  1980­2002, trong đó có thêm vào các biến  
chính sách và thể chế bên cạnh các biến về CLNNL được đại diện bởi trình  
độ  giáo dục và tình trạng sức khỏe. Tác giả  đã so sánh trường hợp Pakistan  
với các nước trong mẫu nghiên cứu (nhóm nước có thu nhập thấp và trung  
bình) và với các nước Nam Á và Đông Nam Á, từ  đó đưa ra các gợi ý chính 
sách về làm thế nào để Pakistan có thể duy trì được tốc độ tăng trưởng cao và  
bền vững. Khan đã xác lập phương trình hồi quy: Tốc độ  tăng trưởng hàng 
năm của GDP thực tế  bình quân người = a1 (Tỷ  lệ  đầu tư/GDP) + a2 (Thu 
nhập khởi điểm tại năm 1980) + a3 (Chất lượng thể chế) + a4 (số năm đi học  
trung bình) + a5 (Tỷ  lệ  đi học Trung học cơ  sở) + a6 (Tỷ  lệ  biết chữ  của  
người học) + a7 (Tuổi thọ). Dựa trên kết quả  hồi quy, tác giả  đã đưa ra kết 
luận: Một quốc gia có trình độ  giáo dục càng cao và tình trạng sức khỏe tốt  
hơn sẽ  có tốc độ  tăng trưởng thu nhập bình quân đầu người cao hơn. Đồng 
thời, trên cơ  sở  so sanh Pakistan với một số  quốc gia (có thu nhập thấp và 
trung bình), tác giả đưa ra khuyến nghị chính sách rằng, chính phủ nên đầu tư 
nhiều hơn cho giáo dục để gia tăng vốn con người, nâng cao CLNNL, từ đó có  
thể đạt được tốc độ tăng trưởng kinh tế cao và bền vững hơn [79].
(5)   Raymond   A.Woe,   John   R.Hollenbeck,   Bayry   Gerhart   và   Patrick 
M.Wright   (2008),   “Human   Resource   Managerment­Gaining   a   Competitive 

Advantage” (Quản lý nguồn nhân lực­yếu tố giành lợi thế cạnh tranh). Trong  
đó, các tác giả đã đưa ra 4 cách tiếp cận phát triển NNL trong doanh nghiệp:  


16

Giáo dục chính thống tại các trường đại học; Đánh giá NNL; các kinh nghiệm  
công việc; và các mối quan hệ tương tác cá nhân người lao động.
(6) Zorlu Sengucel (2009), “Managing human resoure in the 21 st century 
(Quản lý nguồn nhân lực trong thế kỷ 21). Trong đó, tác giả  đã luận giải vai  
trò đặc biệt quan trọng của việc giải quyết vấn đề quản lý NNL trong thế kỷ 
21 là: Giải quyết mối quan hệ  giữa người lao động và tổ  chức; đào tạo các  
nhân; và tổ chức quản lý NNL [80].
(7) Nygel Finch (2013), “Quan điểm học thuật về mô hình tăng trưởng 
mới”. Trong báo cáo khoa học này, tác giả  đã tổng quan các quan điểm về 
“nền kinh tế  xanh”, mô hình “tăng trưởng xanh”. Trong đó, tác giả  đã tổng 
quan về chiến lược tăng trưởng xanh do các nhà lãnh đạo APEC 2013 đưa ra.  
Năm thành tố của mô hình tăng trưởng cho khu vực APEC, gồm: 1. Cân bằng: 
các chính sách kinh tế vĩ mô và cải cách cơ cấu giúp giảm sự mất cân bằng và  
nâng cao hiệu quả tiềm năng. 2. Toàn diện: Giúp tiếp cận công bằng cho toàn 
bộ công dân, tham gia, góp phần và hưởng lợi từ tăng trưởng kinh tế toàn cầu.  
3. Bền vững: Tăng trưởng giúp bảo vệ môi trường và hướng tới nền kinh tế 
xanh hơn.  4. Sáng tạo: Tạo ra tăng trưởng, khuyến khích và nuôi dưỡng sáng 
tạo trong các nền kinh tế đặc biệt là lĩnh vực mới nổi. 5. An toàn: Bảo vệ cơ 
sở vật chất và kinh tế của các công dân APEC và thiết lập môi trường an toàn  
để tạo thuận lợi cho các hoạt động kinhh tế [64].
(8). Duh­Yong Chung (2013), “Chính sách phát triển kinh tế  xanh, các 
bon thấp của Hàn Quốc”. Trong bài báo này tác giả  đã tổng quan về  việc  
hoạch định, thực thi chiến lược, chính sách và luật pháp của Hàn Quốc về 
tăng trưởng xanh, kinh tế xanh. Trong đó, đã tổng quan rõ Hàn Quốc hướng tới 

mô thức “kinh tế sáng tạo và tăng trưởng xanh” trên cơ sở “nhận thức về kinh 
tế  và văn hóa bền vững trong thế  giới toàn cầu hóa”; hợp nhất các ngành  


17

nghiên cứu, sáng tạo; coi khoa học, công nghệ  thông tin và viễn thông, công 
nghệ xanh là động lực mới của tăng trưởng kinh tế [64].
1.1.2 Tổng quan các nghiên cứu ở trong nước về chất lượng nguồn nhân  
lực trong phát triển kinh tế ­ xã hội 
1.1.2.1 Các nghiên cứu về chất lượng nguồn nhân lực và các tiêu chí đo lường  
chất lượng nguồn nhân lực
Ở  phạm vi này, chất lượng nguồn nhân lực được nghiên cứu theo hai  
quan điểm. Với quan điểm thứ nhất, CLNNL được hiểu như là một quá trình 
từ chất lượng đầu vào, chất lượng quá trình, chất lượng đầu ra và chất lượng 
của các kết quả (tác động của chất lượng nguồn nhân lực trong dài hạn). Các 
nghiên   cứu   theo   hướng   này   bao   gồm   WEF   (2013),  Lê   Thị   Thúy   (2012), 
Nguyễn   Văn   Ngọc  (2006),  Bùi   Văn  Bình   (2009).  Cách  tiếp   cận  của   WEF 
(2013) về vốn con người bao trùm cả các yếu tố đầu vào tạo nên chất lượng,  
các yếu tố  chất lượng và các yếu tố  là kết quả  của chất lượng. Vốn con  
người được đo bằng chỉ số phát triển con người, là chỉ số mang tính tổng hợp  
để đo lường chất lượng sự phát triển của con người nói chung. Đó là một hệ 
thống các chỉ số được sắp xếp theo 4 trụ cột: giáo dục, sức khỏe, việc làm và  
thu nhập, và môi trường (là kết quả tác động của 3 trụ cột còn lại). Theo WEF 
(2013), việc tiếp cận các dịch vụ  giáo dục hay y tế  và các dịch xã hội khác 
ngày hôm nay sẽ ảnh hưởng tới vốn  con người trong tương lai và tiếp đến ảnh 
hưởng tới kết quả về việc làm và thu nhập. 
Một số  nghiên cứu trong nước cũng đã đi theo cách tiếp cận thứ  nhất 
khi sử dụng chỉ số HDI để đánh giá CLNNL. Trong nghiên cứu về phát triển 
nguồn nhân lực nữ  các tỉnh MNPB, Lê Thị  Thúy (2012) xác định CLNNL nữ 

dựa trên tình trạng sức khỏe, trình độ học vấn, trình độ kỹ năng lao động, chỉ 
số phát triển con người, và một số chỉ tiêu khác” (tr.82).  Đây cũng là h
ệ thống 
.  


18

các chỉ  số mà một số nghiên cứu sử dụng để đánh giá CLNNL như Lê Hồng 
Điệp (2009). Nguyễn Ngọc Vinh (2012) cũng đã sử dụng các chỉ số phát triển 
con người để đánh giá CLNNL cao của Việt Nam thông qua các nhân định nhữ 
tỷ trọng NNL cao ở Việt Nam là rất thấp. Chỉ số HDI của Việt Nam  trong các 
năm   qua   cải   thiện   không   đáng   kể   (năm   2006   hạng   109/162;   2007   hạng  
105/177; 2009: hạng 116/182) thuộc diện trung bình kém. Trong khi các nước  
láng giềng đang có sự cải thiện rất tốt như Trung Quốc, Hàn Quốc, Indonesia  
về chỉ số này, có nghĩa rằng nước ta đang thụt lùi trên bình diện chung. Riêng 
Hàn Quốc, Nhật Bản và Singapore, đó là tiêu điểm cho các nhà hoạch định 
chính sách của Việt Nam về  chính sách phát triển NNL cần quan tâm nhằm 
nâng cao chất lượng dân số, phát triển NNL chất lượng cao.   Để  tiến hành 
nghiên cứu chất lượng theo cách tiếp cận thứ nhất đòi hỏi người nghiên cứu  
phải có một hệ  thống các số  liệu tính toán các chỉ  số  HDI của địa phương  
theo các nhóm chỉ  số  từ  đầu vào, quá trình và đầu ra, kết quả  về  CLNNL.  
Chính vì vậy những nghiên cứu tầm quốc gia và quốc tế thường sử dụng cách 
tiếp cận thứ nhất.
Quan điểm tiếp cận thứ hai chỉ nghiên cứu chất lượng đầu ra. Vì vậy,  
CLNNL là trạng thái nhất định của NNL tại thời điểm hay giai đoạn nhất  
định. Nguyễn Hồng Quang (2013) đã tổng kết các nghiên cứu và nhấn mạnh 
các quan điểm tổng hợp về  CLNNL nét đặc trưng về  sức khỏe sinh sản, cơ 
cấu lứa tuổi của dân số, trạng thái thể  lực, trí lực, trình độ  văn hóa, chuyên  
môn, phong cách, đạo đức, hiểu biết xã hội của tầng lớp dân cư  và đội ngũ 

nhân   lực.   Những   nghiên   cứu   theo   quan   điểm   tổng   hợp  như   Nguyễn   Tiệp 
(2005), Vũ Bá Thế, Vũ Đình Hòe, Đoàn Minh Huấn (2005), Trần Xuân Cầu 
(2012).
Một số nghiên cứu cũng hướng đến quan điểm tổng hợp và nhấn mạnh  
đến yếu tố đầu ra của CLNNL và lựa chọn các tiêu chí quan trọng cấu thành 


19

nên CLNNL. Nghiên cứu của Trần Khánh Đức (2010) coi tiêu chí trình độ học  
vấn, tố  chất, sức khỏe, lối sống có tính chất quyết định đến việc làm và 
quyền  lợi của  nhân  lực.  Doãn  Hùng và  các  tác  giả   (2010,  tr.31),  Bùi  Văn  
Nhơn[7], khẳng định lại tầm quan trọng của trình độ  chuyên môn nghiệp vụ 
trong các yếu tố cấu thành CLNNL. Tạ Ngọc Hải (2008) coi yếu tố thể lực và  
trí lực là hai yếu tố quan trọng để đo lường CLNNL. Bùi Sĩ Tuấn [5, tr.30] đã  
lựa chọn các tiêu chí đánh giá CLNNL bao gồm chiều cao, cân nặng, kỹ năng 
sống, hiểu biết xã hội, kỹ  năng nghề, trình độ  học vấn, trình độ  ngoại ngữ,  
kỹ năng xử lý tình huống, khả năng làm việc độc lập, khả năng làm việc theo 
nhóm, ý thức tổ chức kỷ luật và hiểu biết chấp hành pháp luật. Một số người  
nghiên cứu nhấn mạnh tới yếu tố  phẩm chất của nhân lực như  Doãn Hùng 
(2010), thái độ và quan điểm của NNL như Trần Thị Tuyết Mai (2002) và Bùi 
Văn Nhơn (2006). ILO (2010) coi trọng yếu tố kỹ năng của nhân lực, đặc biệt  
là kỹ năng nhận thức và hành vi.
Việc nghiên cứu về  CLNNL của địa phương theo các tiếp cận thứ  hai 
tập trung vào các tiêu chí đánh giá CLNNL đầu ra là một hướng nghiên cứu  
phổ biến, dễ dàng thu thập các số liệu nghiên cứu. Tuy vậy các tiêu chí về cơ 
cấu NNL, các tiêu chí về  trình độ  nhân lực có thể  được làm rõ hơn  trong 
nghiên cứu tiếp theo. Đặc biệt hệ thống các tiêu chí đánh giá về cơ  cấu, trình 
độ, kiến thức, kỹ  năng, phẩm chất và phong cách cần được xác định cụ  thể 
hơn. 

1.1.2.2 Nghiên cứu về tác động của chất lượng nguồn nhân lực tới sự phát 
triển kinh tế xã hội, năng lực cạnh tranh của quốc gia, địa phương cấp tỉnh
Tác động của chất lượng nguồn nhân lực tới sự phát KT­XH, năng lực  
cạnh tranh cấp quốc gia và địa phương cấp tỉnh là một xu hướng khác của 
những nghiên cứu về CLNNL. Nhiều nghiên cứu đã phân tích và diễn giải các 
tác động của CLNNL tới nhiều khía cạnh của sự phát KT­XH địa phương.