Truyền thông với người khuyết tật (nghiên cứu trường hợp tại xã quất động, huyện thường tín, hà nội từ tháng 10 2012 đến tháng 7 2013)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
---

---

NGUYỄN THỊ HIỀN DỊU

TRUYỀN THÔNG VỚI NGƯỜI KHUYẾT TẬT
NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP TẠI XÃ
QUẤT ĐỘNG, HUYỆN THƯỜNG TÍN, HÀ NỘI
TỪ THÁNG 10/2012 ĐẾN THÁNG 7/2013

LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Công tác xã hội

Hà Nội - 2013


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
---

---

NGUYỄN THỊ HIỀN DỊU

TRUYỀN THÔNG VỚI NGƯỜI KHUYẾT TẬT
NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP TẠI XÃ

QUẤT ĐỘNG, HUYỆN THƯỜNG TÍN, HÀ NỘI
TỪ THÁNG 10/2012 ĐẾN THÁNG 7/2013

Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Công tác xã hội
Mã số: 60 90 01 01

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS Mai Quỳnh Nam

Hà Nội - 2013


LỜI CẢM ƠN
Nghiên cứu này đưa ra thực trạng truyền thông với người khuyết tật tại xã
Quất Động, huyện Thường Tín, Hà Nội từ tháng 10/2012 đến tháng 7/2013. Tôi xin
đặc biệt cảm ơn bà Bùi Thị Thu, cán bộ Chữ thập đỏ xã Quất Động, người đã hỗ trợ
tôi rất nhiều để tôi hoàn thành nghiên cứu này.
Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của ông Nguyễn Đức Dân – Phó
chủ tịch UBND xã Quất Động, chị Lê Hải Yến – Cán bộ thương binh xã hội xã Quất
Động.
Tôi cũng xin chân thành cảm ơn 25 người khuyết tật đã chia sẻ thông tin với tác
giả nghiên cứu. Không có sự giúp đỡ của họ, tôi không thể thực hiện được nghiên cứu
này.
Cuối cùng tôi xin cảm ơn PGS.TS Mai Quỳnh Nam đã giúp đỡ tôi trong quá
trình thực hiện và hoàn thiện nghiên cứu này.


MỤC LỤC
MỤC LỤC..................................................................................................................1
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU .............................................................................4
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................5

1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................5
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu của đề tài ........................................................6
3. Ý nghĩa nghiên cứu .............................................................................................12
4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu...................................................................13
5. Phạm vi nghiên cứu.............................................................................................13
6. Câu hỏi nghiên cứu .............................................................................................14
7. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu.....................................................................14
8. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................14
NỘI DUNG ..............................................................................................................16
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI .........................16
1.1

Các lý thuyết ..................................................................................................16

1.1.1 Lý thuyết truyền thông điệp cho đối tượng .................................................16
1.1.2 Lý thuyết thuyết phục....................................................................................17
1.1.3 Lý thuyết sinh thái học..................................................................................19
1.2 Các khái niệm ....................................................................................................21
1.2.1 Truyền thông ...................................................................................................21
1.2.1.1 Khái niệm truyền thông ...............................................................................21
1.2.1.2 Các yếu tố của truyền thông ........................................................................22
1.2.1.3 Phân loại truyền thông ................................................................................25
1.2.2 Người khuyết tật ..............................................................................................28
1.2.3 Truyền thông với người khuyết tật .................................................................31
1.2.4 Công tác xã hội................................................................................................32
1.3 Một số văn bản pháp lý và chính sách liên quan đến truyền thông với người
khuyết tật .................................................................................................................33

1

1.3.1 Các văn bản quốc tế ........................................................................................33
1.3.2 Một số văn bản trong nước.............................................................................35
1.4 Đặc điểm địa bàn nghiên cứu...........................................................................36
Chương 2: THỰC TRẠNG TRUYỀN THÔNG VỚI NGƯỜI KHUYẾT TẬT
TẠI XÃ QUẤT ĐỘNG, HUYỆN THƯỜNG TÍN, HÀ NỘI ...............................40
2.1 Nhu cầu truyền thông của người khuyết tật...................................................40
2.1.1 Nhu cầu của người khuyết tật ........................................................................40
2.1.2 Nhu cầu của người khuyết tật vận động về truyền thông với người khuyết tật ..41
2.2 Các yếu tố trong truyền thông với người khuyết tật .....................................43
2.2.1.1 Người nhận...................................................................................................43
2.2.1.2 Nguồn truyền................................................................................................46
2.2.1.3 Kênh truyền thông........................................................................................48
2.2.1.4 Thông điệp ....................................................................................................49
2.2.1.5 Nhiễu.............................................................................................................52
2.2.1.6 Sự phản hồi ..................................................................................................54
2.3 Nguyên nhân của thực trạng ............................................................................56
2.3.1 Nguyên nhân chủ quan...................................................................................56
2.3.2 Nguyên nhân khách quan...............................................................................59
2.4 Vai trò của nhân viên xã hội trong truyền thông với người khuyết tật .......60
2.4.1 Hòa nhập xã hội của người khuyết tật ............................................60
2.4.2 Người truyền thông ........................................................................................62
2.4.3 Phối hợp các nguồn lực trong cộng đồng .....................................................65
Chương 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ TRUYỀN THÔNG
VỚI NGƯỜI KHUYẾT TẬT TẠI XÃ QUẤT ĐỘNG HUYỆN THƯỜNG TÍN ..67
3.1 Kết hợp truyền thông về người khuyết tật và truyền thông với
người khuyết tật .................................................................................................67
3.2 Một số mô hình ..................................................................................................69
3.2.1 Thành lập hội người khuy�� đã dành thời gian và đảm
bảo rằng những câu trả lời của họ sẽ được hoàn toàn giữ bí mật.

5. Nội dung chi tiết cuộc phỏng vấn nhóm
Thời gian

Hoạt động

Câu hỏi

Dụng cụ hỗ Ghi chú
trợ

Tìm
10 phút

hiểu 1. Anh (chị) biết

nguồn

truyền được

trong

truyền thông

thông
người

Gợi ý: Từ người

những Thẻ

màu, thân trong gia

liên giấy

A0, đình, từ hàng

tin

với quan tới người băng
khuyết khuyết

tật

tật

dính xóm, từ cán bộ

từ giấy

thôn xóm….
- Nhắc người

đâu?

khuyết tật (hoặc
người nhà) viết
tên và câu trả lời
vào

thẻ

màu,

người hỗ trợ thu
lại và gắn lên
giấy A0.
Tìm hiểu về các 2. Anh chị biết
10 phút

hình

thức những thông tin Bút dạ viết

truyền

thông đó như thế nào?

bảng,

với

người

A0.

giấy

khuyết tật
Tìm hiểu yếu tố 3. Điều gì làm
10 phút

- Nhắc người

nhiễu

trong ảnh hưởng tới giấy A0, thẻ khuyết tật (hoặc

truyền

thông việc tiếp nhận màu.

người nhà) viết

với

người thông

tên và câu trả lời

khuyết tật

tin

liên

quan đến người

vào

khuyết tật của

người hỗ trợ thu

88

thẻ

màu,


anh

(chị)?

Nguyên

lại và gắn lên
giấy A0.

nhân

gây ra điều đó là
gì?
Tìm hiểu phản 4. Anh chị cảm
10 phút

hôi của người thấy như thế nào Bút dạ viết
khuyết
trước

tật sau khi tiếp nhận bảng,

giấy

những những thông tin A0.

thông tin liên liên

quan

đến

quan đến người người khuyết tật?
khuyết tật
Tìm hiểu thông 5. Anh (chị) nhớ
10 phút

- Nhắc người

điệp của truyền được điều gì liên giấy A0, thẻ khuyết tật (hoặc
thông
người

với quan
khuyết thông

tật

đến
tin

các màu.

người nhà) viết

về

tên và câu trả lời

người khuyết tật

vào

mà

người hỗ trợ thu

anh

(chị)

được biết?

thẻ

lại và gắn lên
giấy A0.

10 phút

Tìm

hiểu 6. Anh (chị) có Bút dạ viết

nguyện

vọng mong muốn gì bảng,

của

người trong

khuyết tật

màu,

truyền A0.

thông với người
khuyết tật?

89

giấy


Phụ lục 3
PHÒNG VẤN ĐỐI TƯỢNG ĐẠI ĐIỆN CHÍNH QUYỀN VÀ ĐOÀN THỂ
CỦA XÃ
1. Chủ đề: Truyền thông với người khuyết tật

2. Thời gian:
- Thời lượng: 45 phút/người
- Thời điểm thực hiện: ngày 8/6 và ngày 15/6/2013
3. Số lượng
- Số người được phỏng vấn: 05 người. Gồm: 01 đại diện UBND xã –
phụ trách mảng thông tin truyền thông. 01 đại diện Hội chữ thập đỏ xã, 01
đại diện Đoàn Thanh niên xã, 01 đại diện Hội Phụ nữ xã
- Tổng số buổi phỏng vấn dự kiến : 4 buổi
4. Địa điểm: Xã Quất Động, huyện Thường Tín, Hà Nội
Lưu ý:
- Trước khi phỏng vấn:
+ Gửi lời mời (hoặc giấy mời)
+ Gọi điện thoại nhắc nhở về cuộc phỏng vấn một ngày trước khi phỏng vấn
để đảm bảo sự cam kết của những người tham gia tiềm năng. Thông báo thời gian
của buổi phỏng vấn với những người tham gia phỏng vấn.
+ Chuẩn bị thời gian, địa điểm phù hợp
- Bắt đầu cuộc phỏng vấn:
+ Cảm ơn người tham dự đã đến
+ Giải thích cho người tham gia phỏng vấn: các ghi chép và băng ghi âm sẽ
được giữ hoàn toàn bí mật và tên thật của mọi người sẽ được giữ kín và thay bằng
một tên khác, sẽ không có những thông tin nào khác được sử dụng để nhận dạng các
cá nhân thành viên, câu trả lời mà họ đưa ra trong buổi phỏng vấn sẽ không được
phán đoán là đúng hay sai.

90


+ Giải thích một cách ngắn gọn dễ hiểu về truyền thông với người khuyết tật
là gì, các yếu tố của truyền thông.
Hướng dẫn:

• Truyền thông với người khuyết tật là quá trình trao đổi thông tin, tư tưởng,
tình cảm…, chia sẻ kỹ năng và kinh nghiệm giữa nguồn truyền tới người
khuyết tật thông qua các kênh truyền thông nhằm tăng cường sự hiểu biết,
thay đổi nhận thức của người khuyết tật, tiến tới điều chỉnh hành vi và thái
độ phù hợp với nhu cầu phát triển của cá nhân/ nhóm/ cộng đồng/ xã hội.
• Các yếu tố trong truyền thông:
Nguồn/ người phát là người nào đó phát ra tín hiệu (ví dụ như nói chuyện).
Người nhận chính là bản thân người khuyết tật
Thông điệp là nội dung mà người phát mong muốn người nhận hiểu và ghi nhớ.
Kênh truyền thông là các phương tiện, cách thức chuyển tải thông điệp từ
nguồn phát đến người nhận.
Nhiễu là yếu tố gây ra sự sai lệch dẫn đến tình trạng thông điệp, thông tin bị
sai lệch. Ví dụ: dạng tật, không gian, tiếng ồn, thời tiết…
Sự phản hồi là sự phản ứng của người nhận trước thông tin thu được với người
phát.
+ Đưa ra một số câu hỏi mở có tính tổng quát
+ Làm cho các thành viên trong nhóm biết rằng họ hoàn toàn tự do đồng ý
hoặc không đồng ý với câu trả lời của người khác.
- Kết thúc phỏng vấn:
+ Tuyên bố kết thúc, cảm ơn người tham dự đã dành thời gian và đảm bảo
rằng những câu trả lời của họ sẽ được hoàn toàn giữ bí mật.
5. Nội dung cuộc phỏng vấn
Thời gian

Hoạt động

Dụng cụ
hỗ trợ

Các hoạt động hỗ trợ truyền thông với người khuyết tật Bảng hỏi

45 phút

triển khai tại địa phương

91


Tìm hiểu về các hình thức truyền thông với người khuyết
tật
Khả năng thực hiện truyền thông với người khuyết tật của
địa phương
Các yếu tố ảnh hưởng tới truyền thông với người khuyết tật
Tìm hiểu thông điệp của truyền thông với người khuyết tật
Tìm hiểu hướng phát triển của truyền thông với người
khuyết tật tại địa phương trong tương lai

92


BẢNG CÂU HỎI PHỎNG VẤN
(Dùng cho phỏng vấn đại diện đoàn thể và chính quyền)
Ngày phỏng vấn:……………………………………………...................
Người phỏng vấn:………………………………………………………..
Họ tên người được phỏng vấn: …………………………………………
Chức vụ:…………………………………………………………………
Đơn vị: …………………………………………………………………
Địa chỉ:………………………………………………………………….
I. Các hoạt động hỗ trợ truyền thông với người khuyết tật đã được triển
khai tại địa phương (Bao gồm chính sách hỗ trợ, các hoạt động tuyên truyền nâng
cao nhận thức, các hoạt động hỗ trợ khác…)

Tên hoạt

Thời gian

Tổ chức/Dự

động

triển khai

án hỗ trợ

Số người
khuyết tật

Ghi chú

được hỗ trợ

II. Các hoạt động chính quyền địa phương dự kiến hỗ trợ NKT trong
thời gian tới
Tên hoạt động

Quy mô

Thời gian

93

Ghi chú

III. Việc thực hiện các hình thức truyền thông với người khuyết tật
3.1 Hiện tại địa phương đang thực hiện các hình thức truyền thông nào với
người khuyết tật?
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
3.2 Các hình thức đó được thực hiện như thế nào?
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
3.3 Truyền thông với người khuyết tật đóng vai trò gì trong các chương trình
truyền thông tại địa phương?
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
IV. Khả năng thực hiện truyền thông với người khuyết tật tại địa
phương
4.1 Những ai là người thực hiện truyền thông với người khuyết tật tại địa
phương?
…………………………………………………………………………………

94


…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
4.2 Nội dung truyền thông với người khuyết tật tại địa phương là gì?
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
4.3 Thông điệp được gửi đến người khuyết tật thông qua truyền thông được
thực hiện tại địa phương là gì?
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
4.5 Những yếu tố nào ảnh hưởng đến truyền thông với người khuyết tật?
………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
Anh (chị) có chia sẻ thêm hoặc có đề xuất gì đối với truyền thông với người
khuyết tật tại địa phương?
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
Xin trân trọng cảm ơn sự hợp tác của anh, chị!

95