Dạy học khám phá chủ đề bất phương trình và hệ bất phương trình bậc nhất hai ẩn ở lớp 10

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

VŨ THỊ LAN ANH

DẠY HỌC KHÁM PHÁ CHỦ ĐỀ
BẤT PHƢƠNG TRÌNH VÀ HỆ BẤT PHƢƠNG TRÌNH
BẬC NHẤT HAI ẨN Ở LỚP 10

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM TOÁN

HÀ NỘI – 2020


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

VŨ THỊ LAN ANH

DẠY HỌC KHÁM PHÁ CHỦ ĐỀ
BẤT PHƢƠNG TRÌNH VÀ HỆ BẤT PHƢƠNG TRÌNH
BẬC NHẤT HAI ẨN Ở LỚP 10

CHUYÊN NGÀNH LÍ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC BỘ
MÔN TOÁN
Mã số: 814.01.11

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM TOÁN
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TS NGUYỄN HỮU CHÂU

HÀ NỘI – 2020

LỜI CẢM ƠN
Luận văn thạc sĩ đƣợc hoàn thành tại Trƣờng Đại học Giáo dục – Đại
học Quốc gia Hà Nội. Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc
tới đến Trƣờng Đại học Giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội, phòng đào tạo
sau đại học, Khoa Sƣ phạm, đặc biệt là GS.TS. Nguyễn Hữu Châu đã trực tiếp
hƣớng dẫn, dìu dắt, giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình triển khai, nghiên cứu
và hoàn thành đề tài "Dạy học khám phá chủ đề Bất phƣơng trình và hệ bất
phƣơng trình bậc nhất hai ẩn ở lớp 10."
Tác giả cũng xin đƣợc bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến các quý thầy
cô giáo là giảng viên đã dạy học tại lớp cao học phƣơng pháp và lý luận dạy
học bộ môn toán đợt 2 năm 2017 trong hai năm học vừa qua, mỗi bài dạy của
thầy cô đều là những bài học quý báu cho tác giả thực hiện đề tài này.
Cuối cùng, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc với gia đình, bạn bè,
đồng nghiệp, ngƣời thân đã luôn nhiệt tình giúp đỡ tác giả trong quá trình
hoàn thành luận văn này.
Tác giả rất mong nhận đƣợc sự đóng góp, phê bình của quý thầy cô, các
nhà khoa học, đọc giả và các bạn đồng nghiệp để đề tài hoàn thiện hơn và có
thể áp dụng sâu rộng hơn trong thực tế.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày tháng 02 năm 2020
Tác giả

Vũ Thị Lan Anh


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
STT

Các chữ viết tắt

Các chữ viết đầy đủ

1

DH

Dạy học

2

DHKP

Dạy học khám phá

3

GV

Giáo viên

4

HS

Học sinh

5

PPDH

Phƣơng pháp dạy học

6

SGK

Sách giáo khoa

7

THPT

Trung học phổ thông


MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... i
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................ ii
DANH MỤC BẢNG, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ ..................................................... vi
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................ 1
2. Lịch sử nghiên cứu ..................................................................................... 3
3. Mục đích nghiên cứu.................................................................................. 3
4. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................. 4
6. Phạm vi nghiên cứu.................................................................................... 5
7. Giả thuyết khoa học ................................................................................... 5
8. Phƣơng pháp nghiên cứu ........................................................................... 5
9. Cấu trúc luận văn ....................................................................................... 6

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ............. 7
1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ...................................................................... 7
1.1.1. Quan điểm về dạy học khám phá của các tác giả nƣớc ngoài ............. 7
1.1.2. Quan điểm về dạy học khám phá của các tác giả trong nƣớc ............ 10
1.1.3. Kết luận .............................................................................................. 11
1.2. Một số vấn đề cơ bản của dạy học khám phá ....................................... 11
1.2.1. Dạy học khám phá.............................................................................. 11
1.2.2. Đặc trƣng của dạy học khám phá trong nhà trƣờng trung học phổ thông 13
1.2.3. Phân loại dạy học khám phá .............................................................. 14
1.2.4. Ƣu điểm, nhƣợc điểm của phƣơng pháp dạy học khám phá ............. 15
1.2.5. Những điểm cần lƣu ý khi vận dụng phƣơng pháp dạy học khám phá
...................................................................................................................... 17
1.2.6. Các nguyên tắc khi xây dựng tiết học bằng phƣơng pháp dạy học
khám phá ...................................................................................................... 19
1.2.7. Tiến trình xây dựng tiết học theo phƣơng pháp dạy học khám phá .. 21
1.3. Toán học gắn với thực tiễn ................................................................... 26
1.3.1. Vai trò của toán học với thực tiễn ...................................................... 26
1.3.2. Nội dung chủ đề bất phƣơng trình và hệ bất phƣơng trình hai ẩn ở
chƣơng trình toán lớp 10 .............................................................................. 27


1.3.3. Thực trạng vận dụng dạy học toán gắn với thực tiễn để phát triển
năng lực giải quyết vấn đề ở trƣờng trung học phổ thông Đƣờng An ......... 27
Kết luận chƣơng 1 ......................................................................................... 29
CHƢƠNG 2: NGHIÊN CỨU THỰC TIỄN ............................................... 30
2.1. Dạy học chủ đề bất phƣơng trình - hệ bất phƣơng trình bậc nhất hai ẩn
ở trƣờng phổ thông ....................................................................................... 30
2.1.1.Bất phƣơng trình và hệ bất phƣơng trình bậc nhất một ẩn ................. 30
2.1.2. Bất phƣơng trình bậc nhất hai ẩn ....................................................... 32
2.1.3. Hệ bất phƣơng trình bậc nhất hai ẩn .................................................. 33

2.1.4. Chủ đề bất phƣơng trình - hệ bất phƣơng trình bậc nhất hai ẩn trong
chƣơng trình toán ......................................................................................... 44
2.2. Khảo sát thực tiễn dạy học chủ đề bất phƣơng trình - hệ bất phƣơng
trình bậc nhất hai ẩn ở trƣờng trung học phổ thông..................................... 44
2.2.1. Đối tƣợng và mục đích điều tra ......................................................... 44
2.2.2. Nội dung điều tra ............................................................................... 45
2.2.3. Phƣơng pháp và tiến hành điều tra..................................................... 45
2.2.4. Kết quả điều tra .................................................................................. 45
Kết luận chƣơng 2 ......................................................................................... 47
CHƢƠNG 3: MỘT SỐ ĐỀ XUẤT DẠY HỌC KHÁM PHÁ THEO CHỦ
ĐỀ BẤT PHƢƠNG TRÌNH VÀ HỆ BẤT PHƢƠNG TRÌNH HAI ẨN Ở
TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG.................................................... 48
3.1. Nguyên tắc và quy trình xây dựng giáo án theo dạy học khám phá ..... 48
3.2. Xây dựng giáo án dạy học bất phƣơng trình - hệ bất phƣơng trình bậc
nhất hai ẩn lớp 10 ở trƣờng trung học phổ thông ........................................ 58
3.2.1. Thuận lợi ............................................................................................ 58
3.2.2. Khó khăn ............................................................................................ 59
Kết luận chƣơng 3. ........................................................................................ 60
CHƢƠNG 4: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM................................................ 61
4.1. Mục đích thực nghiệm sƣ phạm............................................................ 61
4.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sƣ phạm ........................................................... 61
4.3. Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm...................................................... 62
4.4. Kế hoạch và nội dung thực nghiệm sƣ phạm........................................ 62
4.4.1. Kế hoạch lớp thực nghiệm ................................................................. 62


4.4.2. Đối tƣợng thực nghiệm ...................................................................... 63
4.4.3. Nội dung thực nghiệm........................................................................ 63
4.5. Đánh giá kết quả thực nghiệm sƣ phạm................................................ 64
4.5.1. Cơ sở đánh giá kết quả thực nghiệm.................................................. 64

4.5.2. Kết quả thực nghiệm sƣ phạm ........................................................... 64
Kết luận chƣơng 4. ........................................................................................ 75
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 76
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 79
PHỤ LỤC .................................................................................................... PL1


DANH MỤC BẢNG, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ
Sơ đồ 1.1. Quá trình khám phá ....................................................................... 18
Sơ đồ 1.2. Vai trò của giáo viên và học sinh trong dạy học khám phá........... 19
Sơ đồ 1.3. Lộ trình tổ chức dạy học khám phá trong nhà trƣờng ................... 24
Bảng 4.1. Chất lƣợng môn toán học kì I năm học 2018 – 2019. .................... 63
Bảng 4.2 Kết quả bài kiểm tra ở tiết 1 ............................................................ 65
Bảng 4.3 Kết quả kiểm tra ở tiết 2 .................................................................. 66
Bảng 4.4 Kết quả kiểm tra 15 phút ................................................................. 68
Bảng 4.5 Kết quả kiểm tra 45 phút ................................................................. 69
Bảng 4.6 Thống kê mô tả kết quả các bài kiểm tra lớp đối chứng ................. 70
Bảng 4.7. Sự tƣơng quan của các bài kiểm tra lớp đối chứng ........................ 71
Bảng 4.8. Thống kê mô tả kết quả các bài kiểm tra lớp thực nghiệm ............ 72
Bảng 4.9. Sự tƣơng quan của các bài kiểm tra lớp thực nghiệm .................... 72
Biểu đồ 4.1 Điểm trung bình của các bài kiểm tra.......................................... 73


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Hiện nay, đất nƣớc ta đang bùng nổ cuộc cách mạng công nghiệp 4.0,
cuộc cách mạng này sẽ đem đến các cơ hội phát triển về mọi mặt cho nƣớc ta,
giúp chúng ta rút ngắn đƣợc quá trình thực hiện công nghiệp hoá bằng việc đi
tắt đón đầu, nhờ các thành tựu ứng dụng các công nghệ cao hơn trong các lĩnh
vực của ngành công nghiệp.

Mục tiêu của giáo dục và đào tạo là nâng cao dân trí, phát triển nguồn
nhân lực, đạo tạo ra những con ngƣời vừa có năng lực tốt vừa có phẩm chất tốt,
chuyển mạnh quá trình giáo dục từ lấy ngƣời dạy làm trung tâm sang lấy ngƣời
học làm trung tâm.Từ chủ yếu chú trọng vào lý thuyết hàn lâm sang phát triển
năng lực thực hành thực tiễn, năng lực xã hội và phẩm chất cho ngƣời học. Để đào
tạo đƣợc những con ngƣời nhƣ vậy thì giáo dục trong nhà trƣờng phải có sự kết
hợp chặt chẽ với giáo dục tại gia đình và giáo dục xã hội.
Do đó giáo dục cũng phải tự làm mới mình nhằm phù hợp và bảo đảm
đƣợc mục tiêu giáo dục con ngƣời phát triển toàn diện.
Xét trong lĩnh vực giáo dục, các phƣơng thức học mới ngày càng phát
triển, đặc biệt là e – learning. Một ngƣời chỉ cần một chiếc máy tính hoặc
chiếc điện thoại có kết nối internet là có thể tìm đƣợc rất nhiều bài giảng về
một chủ đề trong một môn học. Ngƣời ta có thể thực hiện các khóa học online
tại nhà riêng ở mọi thời điểm trong ngày. Họ vẫn có giáo viên hƣớng dẫn, có
các bài kiểm tra đánh giá, thậm chí là trao đổi trực tiếp mọi thắc mắc về bài
học với giáo viên đăng bài giảng đó. Mọi thứ trở nên thuận lợi chỉ với một cú
lick chuột hay vài thao tác bấm bàn phím ngƣời học có thể lấy đƣợc mọi kiến
thức , kể cả những nguồn thông tin không đƣợc kiểm soát tính đúng sai. Từ
đó ngƣời học cũng dẫn không còn mặn mà với các bài giảng trực tiếp trên
giảng đƣờng, ở lớp cùng các bạn học.

1


Nhƣng nguy hiểm hơn, là ngƣời học khi tiếp xúc với internet lại
không phải do mục đích học tập.Những mục đích học sinh sinh viên sử dụng
internet hiện nay đa số là sử dụng mạng xã hội, xem phim, chơi game do đó
đã dẫn đến nhiều hệ lụy nhƣ tiếp xúc với văn hóa phẩm độc hại, nghiện chơi
game, nghiện xem phim, nghe nhạc, nghiện mạng xã hội và thậm chí là các
hành vi vi phạm pháp luật.

Để ngƣời học tránh rơi vào tình trạng “ăn sẵn” các kiến thức trên
internet, có đủ năng lực để phân biệt đúng sai, tự giác học tập và kiểm soát
đƣợc hành vi của bản thân, nền giáo dục nƣớc nhà đã đƣa ra các chƣơng trình
đổi mới phù hợp.
Qua đó thấy rằng chính sự bùng nổ khoa học công nghệ đã vô hình tạo
ra một lớp ngƣời ngày càng phụ thuộc vào ứng dụng của chúng, dẫn đến sự
lƣời học tập và lƣời tìm hiểu tri thức. Do đó, yêu cầu cấp bách đặt ra trong
giáo dục chính là tạo ra ham muốn học tập cho ngƣời học, hay nói các khác
tạo ra động cơ cho quá trình học tập.
Động lực học tập của học sinh phải xuất phát từ chính lòng ham muốn
học hỏi, tìm tòi về lĩnh vực đó. Muốn tạo đƣợc động lực học tập cho học sinh,
ta cần có những kích thích trực tiếp từ môi trƣờng sinh sống và học tập của
các em. Để các em tự có khát vọng tìm kiếm ra câu trả lời cho một vấn đề, có
cảm giác mãn nguyện hài lòng khi tìm ra câu trả lời đó. Chỉ có nhƣ vậy học
sinh mới thực sự học và có thể phát triển toàn diện về mọi mặt.
Nhận thấy điều này, bản thân tôi cho rằng, một phƣơng pháp học tập
mang tính tƣ duy khám phá sẽ xây dựng đƣợc động lực học tập cho học sinh.
Đặc biệt đối với các môn về khoa học tự nhiên luôn bị các em học sinh xếp
vào loại “môn học khó hiểu”, ví dụ nhƣ môn toán.
Phát huy tính tích cực của học sinh là một trong những mục tiêu quan
trọng mà nền giáo dục đang đặt ra. Để đạt đƣợc mục tiêu đó, cần đổi mới
phƣơng pháp giảng dạy, từ giảng dạy theo phƣơng pháp học tập ngƣời dạy
2


nắm vai trò trung tâm đến những phƣơng pháp mới nhằm nâng cao vai trò của
ngƣời học, phát huy tính tích cực trong học tập của học sinh
Dạy học khám phá là phƣơng pháp dạy học học tích cực , có nhiều ƣu
điểm, đang đƣợc nghiên cứu và áp dụng trong quá trình giảng dạy tại trƣờng
học ở các cấp học.

Với phƣơng pháp dạy học khám phá, con đƣờng đi tới tri thức mới của
ngƣời học đƣợc xây dựng trên cơ sở kiến thức có sẵn của bản thân, thông qua
các hoạt dộng tích cực của ngƣời học và sự hƣớng dẫn của ngƣời dạy.Với
phƣơng pháp này, ngƣời học sẽ cảm thấy hứng thú và tự giác muốn tìm tòi
kiến thức mới. Hơn thế nữa, trong bất kì điều kiện học tập nào cũng có thể áp
dụng đƣợc một cách linh hoạt và hiệu quả.
Từ những lí do trên, là một giáo viên trung học phổ thông tôi chọn
nghiên cứu đề tài: Dạy học khám phá chủ đề Bất phƣơng trình và hệ bất
phƣơng trình bậc nhất hai ẩn ở lớp 10.
2. Lịch sử nghiên cứu
Qua tìm hiểu tôi thấy có nhiều đề tài nghiên cứu về việc dạy học khám
phá cho học sinh trung học ở nhiều môn học khác nhau, một số đề tài gắn với
thực tiễn. Các đề tài này thƣờng tập trung nhiều ở các môn nhƣ sinh học, vật
lý, hóa học và đem lại hiểu quả rất tốt.
Ở trong luận văn này, tôi muốn tập trung nghiên cứu về vấn đề phát
triển năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn môn toán cho học sinh lớp 10 trong
dạy học bất phƣơng trình và hệ bất phƣơng trình bậc nhất hai ẩn.
3. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu phƣơng pháp dạy học khám phá, xây dựng các cách tiếp
cận và giải quyết vào học bất phƣơng trình và hệ bất phƣơng trình bậc nhất
hai ẩn, nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tự học và hợp tác
cho học sinh, góp phần nâng cao chất lƣợng, hiệu quả dạy và học môn toán ở
trƣờng trung học phổ thông, đặc biệt ở lớp 10.
3


4. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để thực hiện đƣợc và có hiệu quả các mục đích nghiên cứu đã nêu,
nhiệm vụ nghiên cứu đƣợc đề ra nhƣ sau:
- Nghiên cứu các lý thuyết của dạy học, các phƣơng pháp dạy học tích

cực hiện nay, đặc biệt là phƣơng pháp dạy học khám phá theo định hƣớng
phát triển năng lực; các năng lực chung và chuyên biệt trong môn toán học
cần phát triển cho học sinh trung học; năng lực giải quyết vấn đề.
- Phƣơng án tổ chức các hoạt động dạy học khám phá trong quá trình
dạy học thực tế trên lớp với thời lƣợng tiết học 45 phút.
- Tham khảo các nội dung, cấu trúc các chủ đề trong chƣơng trình
trong sách giáo khoa để tìm nội dung liên quan đến thực tiễn và có liên hệ với
chủ đề nghiên cứu.
- Xây dựng một số chủ đề toán học gắn liền với thực tiễn.
- Tiến hành thực nghiệm sƣ phạm tại trƣờng THPT Đƣờng An để
đánh giá tính phù hợp của các biện pháp đã đề xuất trong việc dạy học khám
phá cho học sinh trong dạy học môn Toán.
5. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
5.1. Khách thể nghiên cứu
- Giáo viên, đặc biệt giáo viên dạy bộ môn toán
- Học sinh các lớp khối 11, 12
- Học sinh các lớp 10G, 10I trƣờng trung học phổ thông Đƣờng An.
5.2. Đối tƣợng nghiên cứu
Dạy học chủ đề bất phƣơng trình và hệ bất phƣơng trình hai ẩn ở
chƣơng trình trung học phổ thông ở học sinh lớp 10.
- Quá trình dạy học bộ môn toán của giáo viên ở chủ đề bất phƣơng
trình và hệ bất phƣơng trình hai ẩn ở chƣơng trình trung học phổ thông ở học
sinh lớp 10.
- Việc học và tiếp thu của học sinh các lớp 10 khi đƣợc giảng dạy chủ
đề nghiên cứu.

4


6. Phạm vi nghiên cứu

- Nghiên cứu chƣơng trình toán học lớp 10, tập trung nghiên cứu các
chủ đề có tính thực tiễn để phát triển năng lực giải quyết vấn đề của học sinh.
- Dạy thực nghiệm các chủ đề toán học gắn liền với thực tiễn tại
trƣờng trung học phổ thông Đƣờng An,huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dƣơng.
7. Giả thuyết khoa học
Vận dụng phƣơng pháp dạy học khám phá trong quá trình dạy học chủ đề
bất phƣơng trình, hệ bất phƣơng trình bậc nhất hai ẩn thì sẽ:
- Phát huy đƣợc tinh thần tích cực hoạt động và tạo động cơ học tập của học
sinh, nâng cao hiệu quả của quá trình dạy học.
- Góp phần đổi mới phƣơng pháp dạy học trong giai đoạn hiện nay.
- Phát triển đƣợc năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tƣ duy, năng lực
tự học,
năng lực hợp tác, năng lực ngôn ngữ cho học sinh.
- Góp phần nâng cao chất lƣợng dạy và học môn Toán.
8. Phƣơng pháp nghiên cứu
8.1. Các phƣơng pháp nghiên cứu lý luận
- Phƣơng pháp nghiên cứu dựa trên cơ sở lý thuyết để phân tích hệ
thống hóa các tài liệu với nội dung: Thực hiện việc tổng hợp các kiến thức
liên quan đến chủ đề của đề tài nghiên cứu. Hệ thống hóa, xây dựng các ví dụ
theo các nội dung, kỹ năng đƣợc đề cập đến trong đề tài. Sắp xếp các nội kỹ
năng theo trình tự xuất hiện logic và hợp lý để mạch trình bày chủ đề rõ rang,
mạch lạc. Có sự hƣớng dẫn áp dụng các kiến thức đƣợc nêu ra để hình thành
các kỹ năng, kĩ xảo cần thiết cho ngƣời học để thực hiện giải các bài toán
trong chủ đề bất phƣơng trình và hệ bất phƣơng trình bậc nhất hai ẩn. Xác
định đƣợc các vấn đề ngƣời học vấp phải khi học chủ đề. Từ đó tìm ra đƣợc
các biện pháp để khắc phục các sai lầm đó.
- Phƣơng pháp điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin: Sử dụng các
phiếu trả lời để tìm hiểu các phƣơng pháp dạy học chủ đề này của các giáo

5

viên. Đồng thời thực hiện điều tra thực trạng của học sinh về nội dung đề tài,
dựa vào đó tìm đƣợc những vấn đề mà học sinh vƣớng mắc có liên quan đến
đề tài.
- Phƣơng pháp thống kê, xử lý số liệu: Dựa vào kết quả khảo sát đƣa ra
các thống kê ví dụ nhƣ các phƣơng pháp dạy học đã dung, các vấn đề mà học
sinh gặp phải khi học chủ đề, hay kết quả thực hiện nghiên cứu,… từ đó thực
hiện phân tích tổng hợp và so sánh kết quả học tập, tinh thần thái độ với môn
học đối với các lớp đƣợc áp dụng và lớp không đƣợc áp dụng hoặc trƣớc khi
áp dụng và sau khi áp dụng nội dung đề tài từ đó rút ra những kết luận. Tổng
hợp các ý kiến nhận xét của các giáo viên, đặc biệt giáo viên môn toán để
hoàn thiện đề tài này.
8.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phỏng vấn, khảo sát học sinh các khối lớp trung học phổ thông về đề
tài. Chủ yếu ở các khối lớp đã học : khối 11 và khối 12.
- Quan sát quá trình học tập của học sinh qua các giờ học chủ đề đối
với học sinh khối 10.
- Điều tra mức độ phát triển năng lực giải quyết vấn đề của học sinh
trƣớc và sau khi đƣợc học tiết học sử dụng phƣơng pháp dạy học khám phá.
9. Cấu trúc luận văn
Để trình bày đƣợc toàn bộ ý tƣởng và nghiên cứu của bản thân về đề tài
này, tôi đã thiết kế luận văn theo bốn chƣơng sau:
Chƣơng 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài
Chƣơng 2. Nghiên cứu thực tiễn của đề tài
Chƣơng 3. Một số đề xuất dạy học khám phá theo chủ đề bất phƣơng trình và
hệ bất phƣơng trình hai ẩn ở trƣờng trung học phổ thông
Chƣơng 4. Thực nghiệm sƣ phạm

6

CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
1.1.1. Quan điểm về dạy học khám phá của các tác giả nƣớc ngoài
Theo Ferriere Jerome Bruner (1915), nhà tâm lí học ngƣời Mỹ - ngƣời
đã xây dựng nên phƣơng pháp dạy học khám phá, cho rằng học là một quá
trình mang tính chủ quan. Qua việc học tập, ngƣời học xây dựng nên các ý
tƣởng,các khái niệm về một vấn đề mới dựa trên nền tảng các kiến thức có
sẵn của chính bản thân họ. Ông khẳng định rằng xuyên suốt quá trình học tập,
ngƣời học nên đƣợc khích lệ, cổ vũ và đƣợc định hƣớng các cách tự do khám
phá những nguồn thông tin mới đƣợc đƣa ra bởi ngƣời dạy.
Việc học tập theo phƣơng pháp khám phá chỉ có thể xảy ra khi từng cá
nhân ngƣời học thực sự sử dụng tƣ duy của mình để phát hiện ra ý nghĩa của
các hoạt động học tập, và kết luận đƣợc nội dung của thông tin đƣợc đƣa ra
theo cách riêng của chính bản thân họ. Do đó, ngƣời học phải biết cách kết
hợp đƣợc các hoạt động quan sát so sánh,và nêu rõ đƣợc ý nghĩa của vấn đề
đƣợc gài vào các hoạt động học tập họ đã làm, để hình thành các kiến thức
mới mà trƣớc đây họ chƣa từng biết.Trong quá trình này, vai trò của ngƣời
giáo viên là định hƣớng,cổ vũ và tạo điều kiện để học sinh tự tìm tòi, khám
phá ra các thông tin mới. Ngƣời dạy đóng vai trò là cầu nối truyền tải các nội
dung cần tìm hiểu, cần học với các phƣơng pháp phù hợp với thực tiễn và
năng lực học tập hiện tại của học sinh. Do đó, việc xây dựng giáo án nên đƣợc
làm theo dạng bậc thang để ngƣời học có thể từng bƣớc xây dựng đƣợc các
kiến thức mới từ những kiến thức vốn có của mình. Nhƣng ngƣời dạy cần
đảm bảo đƣợc rằng trong dạy học khám phá không phải HS tự tìm tòi và xây
dựng đƣợc tất cả các kiến thức mới mà họ thực hiện khám phá với mục đích
tìm ra sự liên kết giữa các ý tƣởng mới với các kiến thức cơ sở đã có để đƣa
7

ra các kết luận mới hình thành lên các kiến thức và khái niệm mới . Bruner đã
đƣa ra các lí do để ngƣời dạy cần sử dụng phƣơng phƣơng pháp dạy học
khám phá đó là: sự thúc đẩy quá trình tƣ duy từ chính bên trong ngƣời học;
giúp phát triển động cơ, động lực học tập tạo ra ham muốn tìm hiểu, và sáng
tạo của ngƣời học; đặc biệt ngƣời học có thể tự học cách khám phá chỉ qua
các định hƣớng cơ bản của ngƣời dạy và cuối cùng chính là nó giúp phát triển
trí nhớ thông qua việc liên kết các thông tin trong chuỗi các hoạt động.
Theo Geofffrey Petty [3], một cách tiếp cận phổ biến nhất trong dạy
học chính là dạy học bằng cách đặt ra các câu hỏi có liên để dẫn dắt ngƣời
học đến vấn đề chính trong bài giảng. Ở cách dạy này, yêu cầu đặt ra cho
ngƣời giáo viên khi đặt câu hỏi hay giao bài tập chuyển giao cho HS, để HS
tự mình tìm ra các kiến thức mới thông qua chuỗi các thông tin từ việc trả lời
câu hỏi và làm bài tập cần đảm bảo phải tự HS thực hiện đƣợc, làm đƣợc, xâu
chuỗi đƣợc các kết quả và đƣa ra đƣợc kết luận. Do đó, ngƣời học phải tự huy
động tất cả các kiến thức có sẵn của mình có liên quan để thực hiện đƣợc các
thao tác tƣ duy trong quá trình học tập và khám phá ra tri thức mới. Nhƣ vậy
trong trình khám phá này, ngƣời học đƣợc đặt trong một kịch bản đƣơc xây
dựng bởi giáo viên. Ngƣời giáo viên bắt buộc phải có sự chuẩn bị chu đáo,
bao quát đƣợc các tình huống phát sinh khi ngƣời học bắt đầu khởi động kịch
bản đó,đảm bảo ngƣời học thực hiện các hoạt động theo các phƣơng thức đã
đƣợc dự tính sẵn, đƣa đến nội dung kiến thức đã đƣợc đặt trong mục tiêu bài
học mà không bị xa đà vào các thông tin thu đƣợc khác trong quá trình thực
hiện hoạt động khám phá.Do không phải 100% các thông tin mới thu đƣợc
đều cần thiết và chính xác theo mục đích của hoạt động, nên khi ngƣời học
tìm ra các kết luận sau mỗi hoạt động,GV sẽ đứng ra khéo léo dẫn dắt, chỉnh
sửa và chính xác hóa lại thông tin quan trọng. Đặc biệt cần lƣu ý việc tìm các
nội dung kiến thức có sẵn trong các loại sách giáo khoa, giáo trình hay các tài
liệu tham khảo không phải là một cách học khám phá bởi vì : Các hoạt động

8


học tập khám phá thƣờng đƣợc thực hiện theo hình thức làm việc nhóm trong
một tình huống cần phải giải quyết cụ thể. Do đó cũng đòi hỏi ngƣời học có kĩ
năng tƣ duy cao và năng lực hợp tác để giải quyết tình huống tìm ra cái mới
trong các hoạt động đƣợc thực hiện. Mọi kết quả của hoạt động học tập lúc
này đều là do ngƣời học tự mình tìm hiểu nên thu đƣợc chất lƣợng học tập
cao hơn so với việc lấy sẵn thông tin trong sách và tài liệu khi học.
Từ các lý luận trên, tôi rút ra đƣợc rằng dạy học khám phá là dạy và
học dựa trên những suy luận sau:
- HS tự hình thành và xây dựng, phát triển nên sơ đồ tƣ duy cho chính
mình về các thông tin liên quan đến chủ đề khám phá dựa trên việc tìm hiểu
và kiểm chứng, sắp xếp các thông tin này quá trình quan sát cụ thể các hiện
tƣợng, tình huống, phân loại thông tin, đánh giá các dữ liệu thu đƣợc, tự mình
dự đoán các kết quả có thể xảy ra,cuối cùng là mô tả và suy luận để hình
thành nên kiến thức mới.
- Giáo viên đóng vai trò nhƣ một hƣớng dẫn viên “du lịch”, dẫn “đoàn”
thực hiện khám phá các nội dung kiến thức thông qua việc sử dụng phƣơng
pháp dạy học linh hoạt phù hợp với từng giai đoạn học tập, đồng thời hỗ trợ
quá trình khám phá tìm tòi kiến thức của học sinh trong các hoạt động cụ thể.
- Các loại sách giáo trình, sách giáo khoa trong các nhà trƣờng không
phải là nguồn dữ liệu kiến thức duy nhất. Ngƣời học có thể tham khảo và học
hỏi qua các nguồn dữ liện trên internet, các tình huống , hoạt động thực tế có
liên quan đến chủ đề.
- HS phải tự thiết kế đƣợc và tự lập đƣợc kế hoạch thực hiện phƣơng án
giải quyết vấn đề do GV nêu ra ở hoạt động khám phá.
- Điểm đáng chú ý là các kết luận đƣợc đƣa ra trong quá trình này với
mục đích thảo luận, nó chƣa phải là các kết luận cuối cùng. Do đó ngƣời học
có thể tranh luận bác bỏ hoặc biện hộ để giữ lại các kết quả đó.

9


- Cuối cùng, GV phải là ngƣời trọng tài, đƣa ra các kết quả đúng. Đồng
thời HS phải tự đánh giá đƣợc bản thân qua quá trình học của chính mình với
sự hỗ trợ của giáo viên.
Nhƣ vậy trong dạy học khám phá, giáo viên phải có sự chuẩn bị kiến
thức lớn và quan sát, hƣớng dẫn, quản lý đƣợc HS trong quá trình học tập.
Đồng thời học sinh cần phải có nền tảng kiến thức nhất định và có ý thức học
tập tốt.
1.1.2. Quan điểm về dạy học khám phá của các tác giả trong nƣớc
Theo Bùi Văn Nghị [11][12], ông cho rằng khám phá thực chất là sự kết
hợp của hai quá trình hoạt động và tƣ duy logic, có thể mô tả cụ thể hóa qua các
hoạt động quan sát, phân tích đối tƣợng, dự đoán kết quả, đánh giá thông tin, đƣa
ra giả thiết về chủ thể,tổng hợp và kết luận, …nhằm đƣa ra những luận điểm, kết
luận khoa học hay phát hiện ra các mối liên hệ, tính chất, quy luật…, trong các
đối tƣợng, hiện tƣợng xuất hiện trong một nghiên cứu.
Ngoài ra theo một số tài liện của các tác giả khác điển hình nhƣ Nguyễn
Bá Kim[10], Trần Bá Hoành[6][7],... cũng thể hiện những tƣ tƣởng về dạy
học khám phá. Họ đều đƣa ra nhận định nhƣ sau: học tập là quá trình lĩnh hội
tri thức mà loài ngƣời tích lũy đƣợc trong lịch sử, đồng thời trong quá trình
học tập sẽ mở rộng và sáng tạo ra các kiến thức mới dựa trên những tri thức
đã có. Do đó trong quá trình học, HS ngoài tiếp thu các kiến thức đƣợc giáo
viên hƣớng dẫn thì cũng sẽ khám phá ra đƣợc những hiểu biết mới đối với
riêng bản thân mình.Sau một quá trình học, HS sẽ thông hiểu, ghi nhớ , thực
hiện, áp dụng đƣợc kiến thức và vận dụng linh hoạt vào cuộc sống thực tế
những gì mình đã học đƣợc, đồng thời ngƣời học cũng tích lũy cho bản thân
một vốn tri thức “mới” của riêng mình. Đến một khoảng thời gian nào đó,
ngƣời học sẽ đạt đƣợc những dấu mốc nhất định trong quá trình học tập,

nghiên cứu của mình, thì các kết quả của việc học tập tích cực và các kết quả

10


trong hành trình khám phá sẽ đạt đến tính nghiên cứu khoa học, hay nói cách
khác ngƣời học đã thực sự tạo ra tri thức khoa học mới.
1.1.3. Kết luận
Từ các quan điểm của các tác giả nƣớc ngoài và trong nƣớc ta nhận
thấy rằng:
- Dạy học khám phá là ngƣời học là trung tâm của học tập khám phá,
ngƣời dạy chỉ là ngƣời hỗ trợ quá trình khám phá. Ngƣời học tự lực khám
phá, tới trình độ nhất định thì sự khám phá mang tính khoa học.
- Riêng tác giả nƣớc ngoài Geofffrey Petty cho rằng ngƣời học khám
phá dựa trên kịch bản sẵn có của ngƣời dạy chuẩn bị cho. Và ông nhấn mạnh
rằng các hoạt động khám phá phải đƣợc tiến hành theo nhóm.
Câu hỏi đặt ra ở đây: Dạy học khám phá đƣợc hiểu nhƣ thế nào mới
đúng? Sau đây chúng ta cùng tìm hiểu về “ Dạy học khám phá”
1.2. Một số vấn đề cơ bản của dạy học khám phá
1.2.1. Dạy học khám phá
“Dạy học dựa vào học tập khám phá là một cách tiếp cận của người
dạy để hướng dẫn người học tương tác với môi trường bằng cách khám phá
và thao tác các đối tượng, trả lời những câu hỏi và tranh luận hoặc thực hiện
các thí nghiệm thực tế để làm sáng tỏ và phát triển vấn đề cần học tập.”
Giáo viên khi áp dụng dạy học khám phá, sẽ tổ chức học sinh trong lớp
thành các nhóm với mục đích phát huy năng lực hợp tác, giải quyết vấn đề và
khả năng tự học của mình cho học sinh.
- Để tổ chức đƣợc một tiết học áp dụng dạy học khám phá, ngƣời giáo viên
phải lên kế hoạch và chuẩn bị thật kĩ lƣỡng cho từng hoạt động xây dựng.
Trong các hoạt động khám phá mà GV đƣa ra cho học sinh, sẽ phải

đảm bảo:
+) Thứ nhất, định hƣớng đƣợc các hoạt động phát triển tƣ duy cho học
sinh, chú ý các nhóm đối tƣợng khác nhau cần có sự hƣớng dẫn khác nhau.

11


+) Thứ hai, nội dung của hoạt động khám phá phải đƣợc lựa chọn phù
hợp với trình độ và năng lực hiện tại của học sinh trong lớp.
+) Thứ ba, hình thức tổ chức hoạt động phải linh hoạt, tránh để một tiết
học các hoạt động luôn giống nhau. Ví dụ nên chia lại nhóm học sinh để thực
hiện hoạt động, bằng cách đó học sinh trong lớp tiếp xúc, trao đổi với nhau
nhiều hơn. Nhờ đó HS tăng khả năng hợp tác với ngƣời khác và năng lực
giao tiếp xã hội.
+) Thứ tƣ, cần đảm bảo có đủ các phƣơng tiện trực quan cần thiết để
thực hiện các hoạt động khám phá. Khi đó, hoạt động khám phá sẽ diễn ra
đúng tiến độ và cho kết quả chính xác hơn.
+) Điểm cuối cùng, đó là năng lực quản lý và lãnh đạo lớp của giáo
viên. Giáo viên cần có năng lực quản lý tốt để các hoạt động khám phá diễn ra
một cách thuận lợi và không lộn xộn. Đồng thời, GV cũng phải biết cách đƣa
ra các gợi ý dẫn dắt HS khi khám phá đúng lúc, để HS đƣợc chủ động tìm tòi
kiến thức mà không đi sai hƣớng
Qua đây thầy rằng, muốn áp dụng đƣợc dạy học khám phá vào tiết học
ngƣời giáo viên không hề dễ dàng thực hiện đƣợc. Ngƣời GV phải có đủ năng
lực chuyên môn, năng lực quản lý, và linh hoạt thì mới có thể đảm bảo một
tiết học dạy học khám phá diễn ra đúng tiến độ và thu đƣợc hiệu quả cao.
- Bản chất của dạy học khám phá, là ngƣời học tìm hiểu và tiếp thu tri
thức mới dựa trên nền tảng vốn tri thức ban đầu của chính học. Bằng cách tìm
mối liên hệ giữa các tri thức cũ đến vấn đề cần giải quyết, hợp tác với bạn học
để tìm hiểu và tìm ra tri thức “mới”. Kết quả của quá trình học này không chỉ

dừng lại ở các tri thức khoa học, mà nó đem lại cho ngƣời học các tri thức xã
hội khác thông qua việc giao tiếp, hợp tác, nêu ý kiến, chất vấn đánh giá vấn
đề với bạn học trong lớp.
- Kết thúc của một hoạt động khám phá, GV sẽ chốt lại các vấn đề
chính, chính xác hóa các nội dung khoa học đƣợc HS khám phá ra. Làm cơ sở
để HS tự kiểm chứng và điều chỉnh lại các kết luận của bản thân từ đó tiếp thu
đƣợc tri thức khoa học đƣợc gài trong các hoạt động.
12


Nhƣ vậy, điểm mấu chốt cuối cùng, đó là khả năng phân biệt đúng sai,
khả năng tự điều chỉnh tƣ duy của HS trong quá trình học tập khám phá. Và
cũng là nhân tố quan trọng để HS nâng cao đƣợc khả năng tự học và tính linh
hoạt trong hoạt động tƣ duy, suy luận.
1.2.2. Đặc trƣng của dạy học khám phá trong nhà trƣờng trung học phổ thông
- Trong nhà trƣờng phổ thông, phƣơng pháp dạy học khám phá đƣợc sử
dụng với mục đích để học sinh tự phát hiện đƣợc các tri thức đã đƣợc công bố
và kiểm chứng chứ không phải để học sinh tìm ra các tri thức mới mà con
ngƣời chƣa biết, chƣa phát hiện ra.
- Dạy học phám phá trong nhà trƣờng có mục tiêu là ngƣời học đƣợc
học hỏi phƣơng pháp tƣ duy, các cách thức làm việc, giải quyết các vấn đề
một cách chủ động và sáng tạo. Đặc biệt ngƣời học sẽ tiếp thu một cách đầy
đủ và sâu sắc nhất một tri thức khoa học trong các môn học, và còn rèn luyện
cho học sinh các kĩ năng để sống chung, hợp tác, tƣơng tác với ngƣời khác.
- Hình thức dạy học khám phá đƣợc áp dụng nhiều nhất trong nhà
trƣờng đó là tổ chức các hoạt động cho ngƣời học thực hiện, tìm cách giải
quyết và kết thúc vấn đề để tìm ra đƣợc nội dung kiến thức mới đƣợc gài vào
hoạt động. Do đó thƣờng lớp học sẽ chia thành các nhóm nhỏ, hợp tác, giúp
đỡ nhau để tìm kết quả. Đồng thời, các nhóm cũng có sự tƣơng tác với nhau
về kết quả, thảo luận, chất vấn các kết luận để đƣa ra đƣợc kết quả chính xác

nhất. Bắt buộc ngƣời học trong hoàn cảnh này phải học đƣợc cách thích nghi,
hợp tác và tích cực tƣ duy suy nghĩ.
- So sánh dạy học khám phá với dạy học theo các phƣơng pháp đƣợc
dùng rất phổ biến hiện nay là lấy ngƣời dạy làm trung tâm, các phƣơng pháp dạy
học kiểu thuyết trình, thuyết minh,… thấy rằng dạy học khám phá sẽ đánh thức
đƣợc tiềm năng, óc sáng tạo, tăng tính hứng thú và yêu thích môn học của các
em hơn rất nhiều, đồng thời các em HS sau quá trình học tập thep phƣơng pháp
dạy học khám phá trở nên chủ động hơn, kĩ năng hợp tác, giao tiếp, thuyết trình
cũng tăng lên. Do đó kết quả mang lại của dạy học khám phá rất tốt.

13


1.2.3. Phân loại dạy học khám phá
Phƣơng pháp dạy học khám phá GV đƣa ra các định hƣớng, chỉ dẫn
cho HS trong các hoạt động cụ thể , HS chủ động tìm tòi ra một tri thức nào
đấy trong chƣơng trình môn học.Dạy học khám phá gồm các kiểu hoạt
động sau:
- Kiểu 1: Hoạt động khám phá có sự hƣớng dẫn (Guided Discovery).
Giáo viên đƣa ra các hoạt động chứa vấn đề và chuẩn bị đáp án sau đó hƣớng
dẫn học sinh tìm đƣợc cách giải quyết cho vấn đề đó.
- Kiểu 2: Hoạt động hhám phá có hƣớng dẫn một phần (Modified
Discovery). Giáo viên đƣa ra các hoạt động liên quan đến vấn đề và các gợi ý
cho HS tự tìm hiểu.
- Kiểu 3: Hoạt động khám phá tự do không có hƣớng dẫn (Free
Discovery). Giáo viên không trực tiếp can thiệp vào quá trình khám phá mà
chỉ đƣa ra vấn đề cần tìm hiểu. Học sinh tự tìm các làm, tự tiến hành và đƣa ra
đƣợc phƣơng án giải quyết vấn đề. Cuối cùng kết luận và kết thúc vấn đề.
Bảng 1.1 Ba kiểu đặc trưng của hoạt động khám phá

14


1.2.4. Ƣu điểm, nhƣợc điểm của phƣơng pháp dạy học khám phá
Dạy học khám phá [7] có các ƣu điểm và hạn chế sau:
1.2.4.1. Ưu điểm của phương pháp dạy học khám phá
- Phát triển đƣợc tính tự giác, tự chủ của học sinh trong vấn đề tìm hiểu
kiến thức mới. Phát triển tính sáng tạo của HS và rèn luyện tƣ duy logic cho HS.
- Qua các hoạt động khám phá theo nhóm, HS phát triển các năng lực
xã hội, năng lực ngôn ngữ, hợp tác. Tăng tính sôi nổi, tích cực cho lớp học tạo
động lực học tập cho học sinh.
- DHKP tăng tính tích cực, hứng thú tìm hiểu vấn đề cho HS, do đó HS
kiên trì và chú ý hơn trong quá trình học tập.
- Các hoạt động khám phá kích thích HS đặt ra những câu hỏi cho các
vấn đề xuất hiện. Nhờ vậy, HS bị thu hút và tò mò hơn và ham muốn tìm hiểu
kiến thức mới hơn.
- Khi thực hiện học tập khám phá, học sinh cũng trở thành một nhà diễn
thuyết. Các em phải tự trình bày đƣợc về các kết quả khám phá của mình và
bảo vệ nó trƣớc cả lớp.
- Do đƣợc chủ động tìm hiểu thông tin và giải quyết vấn đề, HS tự tích
lũy đƣợc các kiến thức khác liên quan đến vấn đề cần giải quyết. Do đó tạo
cho mình một vốn kinh nghiệm riêng.
- Cũng chính từ tính chủ động đó, ngƣời học đƣợc khuyến khích tự tìm
ra các con đƣờng để giải quyết vấn đề. Họ đƣợc thử nghiệm và kiểm chứng,
đƣợc trải nghiệm.
- Tất cả các kiến thức tìm đƣợc của DHKP đều dựa trên cơ sở các kiến
thức vốn có sẵn của HS. Học sinh tƣ duy liên kết các kiến thức có sẵn vào xử
lý tình huống khám phá và hình thành nên kiến thức mới trong hoạt động.
- Hoạt động DHKP phát huy các ý tƣởng của HS, HS đƣợc thực hiên
các ý tƣởng các kĩ thuật, kĩ năng giải quyết vấn đề.

15


- Để giải quyết đƣợc vấn đề khám phá, HS bắt buộc phải có sự tƣơng
tác nhanh, trao đổi, phản biện và bảo vệ các kết quả của bản thân với các
thành viên khác trong lớp hay thậm chí với giáo viên. Do đó các kiến thức thu
đƣợc trở nên sâu sắc và dễ nhớ dễ hiểu.
- Trong quá trình DHKP học sinh tự xây dựng các liên kết, kết nối các
thông tin với các sự kiện để giải quyết các vấn đề xuất hiện, đồng thời tạo ra
sự kích thích, hứng thú đối với việc ghi nhớ thông tin.
- DHKP tạo ra động cơ thúc đẩy ngƣời học tƣ duy, sáng tạo và sự hợp
tác giữa các thành viên ở nhóm và trong lớp học. Nó có khả năng kết hợp ý
muốn của các cá nhân trong tập thể để giải quyết vấn đề thành công tình
huống đặt ra dựa vào việc nhớ lại và liên kết các thông tin.
1.2.4.2. Nhược điểm của phương pháp dạy học khám phá
DHKP cũng có những nhƣợc điểm nhƣ sau:
- Phƣơng pháp này đòi hỏi ở học sinh phải có nền tảng kiến thức và kĩ
năng kĩ xảo nhất định. Đặc biệt phải có ý thức cầu thị. Bởi trong các hoạt
động khám phá, HS phải chủ động tự tìm tòi khai thác vấn đề. Nếu HS không
có đủ trình độ và ý thức tốt thì dẫn đến hoạt động rối và rời rạc.
- Đồng thời, GV trong phƣơng pháp dạy học này cũng phải đảm bảo
đƣợc năng lực chuyên môn và năng lực quản lý. GV phải thiết kế và tổ chức
đƣợc các hoạt động thực sự có tính khám phá. Nếu không sẽ tạo ra sự nhạt
nhẽo, nhàm chán cho HS khi tham gia các hoạt động. Làm phản tác dụng
mong muốn của phƣơng pháp này. Trong quá trình hoạt động, GV phải quản
lý đốc thúc đƣợc các nhóm trong lớp, không để xảy ra trƣờng hợp lớp bị rối,
học sinh không tự giác tham gia hoạt động và ỷ vào các HS khác.
- Học sinh trong một lớp học vẫn có sự phân hóa không đồng đều về
trình độ và kiến thức. GV cần xây dựng các hoạt động , chia nhóm lớp phù

hợp để không học sinh nào thấy khó mà ngại làm. Đồng thờ GV cần linh hoạt

16


và khéo léo đƣa ra các gợi ý phù hợp với năng lực ở từ nhóm để dẫn dắt HS
hoàn thành nhiệm vụ học tập.
- Do bản chất của DHKP là sự tìm kiếm, sáng tạo nên nó cần thời lƣợng
thời gian nhiều hơn các phƣơng pháp học tập khác. Với thời lƣợng 45 phút
trong một tiết học và số lƣợng học sinh trong một lớp còn lớn nhƣ hiện nay
thì việc áp dụng dạy học khám phá bị hạn chế rất nhiều.
- DHKP có thể khiến HS bị nhầm lẫn và dẫn đến sai lầm khi HS mất
gốc kiến thức ban đầu.
- Để tiết dạy học phám phá đạt đƣợc hiệu quả cao, thì cần có cơ sở vật
chất, phƣơng tiện học tập và thời gian cho các hoạt động nhóm khám phá. Do
đó ở các trƣờng học phƣơng pháp này không đƣợc sử dụng nhiều.
- DHKP có thể không hiệu quả, nó quá tốn thời gian cho việc thực hiện
các hoạt động bài học và gây loãng không khí học tập, sẽ không đủ thời giờ
để có thể “khám phá” hết tất cả các nội dung của chủ đề trong một tiết học 45
phút trên lớp của HS.Thậm chí có những học sinh không làm việc và gây rối
trong lớp.
- Giáo viên khi thiết kết dạy học phám phá, cần phải tìm đƣợc các
hƣớng đi của học sinh khi muốn giải quyết vấn đề. GV phải chuẩn bị đƣợc
trƣớc đƣợc các phƣơng án để chỉnh sửa các sai lầm của HS đồng thời giải đáp
các thắc mắc của HS trong quá trình giải quyết vấn đề.
- DHKP tại các nhà trƣờng hiện nay thƣờng phải có thầy mới thực hiện
đƣợc các hoạt động dạy học. HS luôn tìm hiểu,khám phá vấn đề theo các yêu
cầu của giáo viên.
1.2.5. Những điểm cần lƣu ý khi vận dụng phƣơng pháp dạy học khám phá
Muốn học sinh đạt đƣợc hiệu quả cao trong quá trình học tập, lĩnh hội

kiến thức thông qua áp dụng dạy học khám phá trong các tiết học trên lớp,
giáo viên phải chú ý các vấn đề sau:

17