Nghiên cứu giá trị siêu âm nội soi và chọc hút bằng kim nhỏ trong chẩn đoán ung thư tụy

B ăGIỄOăD CăVÀă ÀOăT O
TR

NG

B ăYăT

I H C Y HẨ N I

NGUY N TR

NG S N

NGHIểN C U
GIỄ TR SIểU ỂM N I SOI
VẨ CH C HỎT B NG KIM NH
TRONG CH N OỄN UNG TH T Y

LU N ỄN TI N S Y H C

HÀ N I - 2017


B ăGIỄOăD CăVÀă ÀOăT O
TR

NG

B ăYăT

I H C Y HẨ N I

NGUY N TR

NG S N

NGHIểN C U
GIỄ TR SIểU ỂM N I SOI
VẨ CH C HỎT B NG KIM NH
TRONG CH N OỄN UNG TH T Y
Chuyên ngành : N i - Tiêu hóa
Mã s

: 62720143

LU N ỄN TI N S Y H C
Ng

iăh

ngăd năkhoaăh c:

1.ăGS.TSă ÀOăV NăLONG
2.ăPGS.TSăNGUY NăTH ăVÂNăH NG

HÀ N I - 2017


L IC M

N

Trongăquáătrìnhăh căt p,ănghiênăc uăvàăhoànăthi nălu năán.ăM cădùăg pă
nhi uăkhóăkh nănh ngătôiăđưănh năđ căs ăquanătâm,ăđ ngăviên,ăgiúpăđ ăquýă
báuăc aăcácăth yăcô,ăb năbèăđ ngănghi păvàănh ngăng iăthânătrongăgiaăđình.
V iălòng kínhătr ngăvàăbi tă năsâuăs c, Tôi xin g iăl i c mă năchânăthànhăt i:
Bană Giámă hi u,ă Phòngă Qu nă lýă àoă t oă Sauă iă h c,ă B ă mônă N iă
Tr ngă iă h că Yă Hàă N i.ă ngă y,ă Bană Giámă đ că b nhă vi nă B chă Mai.ă
KhoaăTiêuăhóa,ăTrungătâmăGi iăph uăb nhăvàăT ăbàoăh c,ăKhoaăCh năđoánă
hìnhă nh,ăKhoaăNgo iăvàăcácăPhòngăbanăch căn ngăb nhăvi năB chăMai.ăBană
Giámăđ căvàăTrungăTâmăN iăsoiăb nhăvi nă iăh căYăHàăN i.ăBanăGiámăđ că
b nhăvi năH uăNgh ăVi tă c.
GS.TSă àoăV năLong,ăng iăTh yăđưăđ nhăh ng,ăquanătâm,ăgiúpăđ ăvàă
tr căti păh ngăd năTôi trong quá trình công tác,ănghiênăc u và hoàn thành
lu năánănày.
PGS.TSăNguy năTh ăVânăH ng,ăCôăluônăch ăb o,ăquanătâmăvàăgiúpăđ ă
Tôiătrongăquáătrìnhăcôngătác,ănghiênăc uăvàăhoànăthànhălu năánănày.
GS.TSă T ă Long,ă PGS.TSă Ph mă Th ă Thuă H ă đưă ch ă d nă t nă tình,ă quană
tâmăvàăch nhăs aăchoălu năán c aătôiăđ căhoànăch nh. CácăTh yăcôătrongăH iă
đ ngăc păc ăs ,ăc păTr ngăđưădànhănhi uăth iăgianăquýăbáuăđ ăgópăý,ăch nhă
s aălu năánăc aătôiăđ căhoànăthi n.
TS.ă V ă Tr ngă Khanh,ă TSă Nguy nă Côngă Long,ă PGS.TSă Nguy nă V nă
H ng,ăThsăPh măV năTuy n,ăTSă àoăVi tăH ng,ăCNă àoăVi tăQuân,ăThsăV ă
Th ă V ngă đưă đóngă gópă nhi uă ýă ki nă quýă báu,ă s ă quană tâm,ă đ ngă viên Tôi
trongăquáătrìnhănghiênăc uăvàăhoànăthànhălu năánănày.
PGS.TSă Hoàngă Minhă H ng - B ă mônă Toánă tină Tr ngă iă h că Yă Hàă
N i đưăgiúpăđ ătôiăt nătìnhăđ ălu năánăđ căhoànăthi n.
Tôiăc ngăxinăđ căbàyăt ătìnhăc măvàălòngăbi tă năchânăthànhăt iăb nhă
nhân, giaăđìnhăh ăluônă ngăh ăvàăgiúpăđ ătôiătrongăquáătrìnhănghiênăc u.
Xin ỏrân ỏr ng c m n!
Hà N i, ngày 31 ỏháng 3 n m 2017

NgỐy n Tr

ng S n


L I CAM OAN
Tôi là NgỐy n Tr

ng S n,ănghiênăc uăsinhăkhóaă29ăTr

ngă

iăh căY

iăs ăh

ngăd nă

HàăN i,ăchuyênăngànhăN iă- Tiêu hóa,ăxinăcamăđoan:
âyălàălu năánădoăb năthânătôiătr căti păth căhi năd

1.

c aăTh yă ào V n Long và Cô NgỐy n Th Vân H ng.
2.

Côngă trìnhă nàyă khôngă trùngă l pă v iă b tă k ă nghiênă c uă nàoă khácă đưă
đ

3.

căcôngăb ăt iăVi tăNam.

Cácă s ă li uă vàă thôngă tină trongă nghiênă c uă làă hoànă toànă chínhă xác,ă
trungăth căvàăkháchăquan,ăđưăđ

căxácănh năvàăch păthu năc aăc ăs ă

nghiênăc u.
Tôiăxinăhoànătoànăch uătráchănhi mătr

căphápălu tăv ănh ngăcamăk tănày.

Hà N i, ngày 31 tháng 03 n m 2017
Ng

i vi t cam đoan

NgỐy n Tr

ng S n


DANH M C CỄC CH

VI T T T

AJCC

America Joint Committee on Cancer - Hi păh iăUngăth ăHoaăK

CA 19.9

Carbonhydrate Antigen 19.9

CHT

C ngăh

CLVT

C tăl păviătính

ngăt

MMTTT

ngăm chăm cătreoătràngătrên

MTT

ngăm chăthânăt ng

SA

Siêuăâmăb ng

SANS

Siêuăâmăn iăsoi

TNM

Tumor, Nodes, Metastasis - Kh iău,ăh ch,ădiăc n

UTT

Ungăth ăt y


M CL C
Trang
Trang ph bìa
L ic m n
L i cam đoan
Ch vi t t t
Danh m c b ng
Danh m c bi u
Danh m c hình
Danh m c s đ
TV N
......................................................................................................................... 1
CH NG 1: T NG QUAN TẨI LI U ......................................................................... 3
1.1.ăGi iăph u,ăm iăliênăquanăvàăhìnhă nhăt yăbìnhăth ngătrênăSANS ....... 3
1.2.ăD chăt ăh căvàăcácăy uăt ănguyăc ăungăth ăt y ...................................... 5
1.2.1.ăD chăt ăh căungăth ăt y ................................................................... 5
1.2.2.ăM tăs ăy uăt ănguyăc ăgâyăungăth ăt y .......................................... 7
1.3.ă căđi mălâmăsàngăungăth ăt y ............................................................. 8
1.4.ăCácăph ngăphápăc nălâmăsàngăch năđoánăungăth ăt y....................... 11
1.4.1.ăD uă năsinhăh căch ăđi măungăth ................................................ 11

1.4.2.ăCácăph ngăphápăhìnhă nhăch năđoánăungăth ăt y ...................... 13
1.5.ăSiêuăâmăn iăsoiăch năđoánăungăth ăt y ................................................ 19
1.5.1.ăKháiăni m,ăl chăs ăphátătri năSANSăvàăch căhútăb ngăkimănh ... 19
1.5.2.ăCácălo iăđ uădòăsiêuăâmăn iăsoi .................................................... 20
1.5.3.ăCh ăđ nhăsiêuăâmăn iăsoiăh ăm tăt y.............................................. 24
1.5.4.ăSiêuăâmăn iăsoiăch năđoánăungăth ăt y ......................................... 26
1.5.5.ăGiáătr ăsiêuăâmăn i soiăch năđoánăh chă ăb ng ............................. 27
1.5.6.ăGiáătr ăsiêuăâmăn iăsoiăch năđoánăxâmăl năm chămáu .................. 28
1.5.7.ăPhânăđ ăgiaiăđo năungăth ăt yătheoăAJCCă- 2010 ........................ 29
1.5.8.ăM tăs ăh năch ăc aăsiêuăâmăn iăsoiătrongăth măkhámăt y ............ 30


1.6.ăCh căhútăb ngăkimănh ăd iăh ngăd năc aăsiêuăâmăn iăsoi .............. 31
1.6.1.ăCh ăđ nhăch căhútăb ngăkimănh ăd iăh ngăd năc aăSANS ...... 31
1.6.2.ăCh năkimăch căhút ........................................................................ 31
1.6.3.ăT ăbàoăh căvàămôăb nhăh căungăth ăt y ....................................... 34
1.6.4.ăS ăl năđ aăkimăraăvàoătrongăm tăl năch căhút .............................. 35
1.6.5.ăGiáătr ăch căhútăb ngăkimănh ăquaăSANSăch năđoánăungăth ăt y ..... 36
1.6.6.ăTaiăbi năch căhútăb ngăkimănh ăd iăh ngăd năsiêuăâmăn iăsoi...... 36
1.6.7.ăM tăs ăph ngăphápăkhácăl yăt ăbàoăch năđoánăungăth ăt y ....... 38
1.7.ăCh ăđ nhăđi uătr ungăth ăt y ................................................................ 39
1.7.1.ăCh ăđ nhăc tăb ăuăt y ..................................................................... 39
1.7.2.ăCh ăđ nhăt ngăđ iăc tăb ăuăt y .................................................... 39
1.7.3.ăCácătr ngăh păkhôngăc tăb ăuăt y ............................................... 39
1.8.ăTìnhăhìnhănghiênăc uăgiáătr ăsiêuăâmăn iăsoiăt iăVi tăNam .................. 39
CH NG 2:
I T NG VẨ PH NG PHỄP NGHIểN C U..................... 41
2.1.ă iăt ngănghiênăc u .......................................................................... 41
2.1.1.ă aăđi măvàăth iăgianănghiênăc u ................................................. 41
2.1.2.ăTiêuăchu năch năb nhănhânăvàoănhómănghiênăc u ...................... 41

2.1.3.ăTiêuăchu nălo iătr ăkh iănghiênăc u ............................................. 42
2.1.4.ăTiêuăchu năch năb nhănhânăch căhútăt ăbào ................................. 42
2.1.5.ăTiêuăchu năch năđoánăungăth ăt yătrênăsiêuăâmăn iăsoi ............... 42
2.1.6.ăTiêuăchu năt ăbàoăh căch năđoánăungăth ăt y .............................. 43
2.1.7.ăTiêuăchu năch năđoánăvàăphânălo iămôăb nhăh căungăth ăt y ..... 43
2.1.8. Tiêuăchu năch năđoánăcu iăcùng ................................................... 44
2.2.ăPh ngăphápănghiênăc u...................................................................... 44
2.2.1.ăThi tăk ănghiênăc u....................................................................... 44
2.2.2.ăCh năc ăm u ................................................................................. 45
2.2.3.ăPh ngăphápănghiênăc u .............................................................. 46
2.2.4.ăPh ngăphápăthuăth păs ăli u ........................................................ 60
2.2.5.ăCácăch ăs ănghiênăc u ................................................................... 61
2.2.6.ăX ălýăs ăli u .................................................................................. 62
2.2.7.ă oăđ cănghiênăc u ...................................................................... 63


CH NG 3: K T QU NGHIểN C U ..................................................................... 64
3.1.ă căđi măchungăungăth ăt y ................................................................ 64
3.1.1.ăM tăs ăđ căđi măc aănhómăb nhănhânănghiênăc u....................... 64
3.1.2.ă căđi măv ătu iăvàăgi iătính ........................................................ 65
3.1.3.ă căđi măphânăb ăb nhătheoănhómătu iătrongăungăth ăt y .......... 66
3.2.ă căđi mălâmăsàngăungăth ăt y ........................................................... 67
3.2.1.ă căđi mătri uăch ngăc ăn ngăungăth ăt y ................................... 67
3.2.2.ă căđi mătri uăch ngăth căth ăungăth ăt y .................................. 68
3.3.ă căđi măc nălâmăsàngăungăth ăt y ..................................................... 69
3.3.1.ă căđi măxétănghi măhuy tăh c,ăsinhăhóaămáuătrongăungăth ăt y ..... 69
3.3.2.ă căđi măxétănghi măCAă19.9ăhuy tăthanhătrongăungăth ăt y ..... 70
3.3.3.ă căđi măsiêuăâmăungăth ăt y ...................................................... 71
3.3.4.ă căđi măch păc tăl păviătínhăungăth ăt y.................................... 75
3.3.5.ă căđi măch păc ngăh ngăt ăungăth ăt y .................................. 78

3.3.6.ă căđi măsiêuăâmăn iăsoiăungăth ăt y........................................... 82
3.3.7.ă căđi măch căhútăb ngăkimănh ăd iăh ngăd năsiêuăâmăn iăsoi ..... 86
3.3.8.ă c đi măph uăthu tăungăth ăt y .................................................. 89
3.4.ăGiáătr ăc aăsiêuăâmăn iăsoiătrongăch năđoánăungăth ăt y ..................... 92
3.4.1.ăGiáătr ăsiêuăâmăn iăsoiăch năđoánăungăth ăt y .............................. 92
3.4.2.ăGiáătr ăsiêuăâmăn iăsoiăch năđoánăungăth ăt yăkh iănh ............... 92
3.4.3.ăGiáătr ăsiêuăâmăn iăsoiăch năđoánăungăth ăđ uăt y ....................... 93
3.4.4.ăGiáătr ăsiêuăâmăn iăsoiătrongăch năđoánăh chă ăb ng.................... 95
3.4.5.ăGiáătr ăc aăSANSătrongăch năđoánăxâmăl năm chămáu ................ 96
3.5.ăGiáătr ăch căhútăb ngăkimănh ăd iăh ngăd năsiêuăâmăn iăsoiătrongă
ch năđoánăungăth ăt y ............................................................................. 96
3.6.ăSoăsánhăgiáătr ăSANSăv iăcácăph ngăphápăkhácăch năđoánăUTT ...... 98
3.6.1.ăSoăsánhăkíchăth cătrungăbìnhăungăth ăt yăquaăcácăph ngăpháp ... 98
3.6.2.ăSoăsánhăgiáătr ăSANSăvàăcácăph ngăphápăkhácăch năđoánăUTT .... 98
3.6.3.ăSoăsánhăgiáătr ăsiêuăâmăn iăsoiăvàăcácăph ngăphápăkhácăch năđoánă
ungăth ăt yăkíchăth cănh ......................................................... 102


3.6.4.ăSoăsánhăgiáătr ăsiêuăâmăn iăsoiăvàăcácăph ngăphápăkhácăch năđoánă
h chă ăb ng ................................................................................. 103
3.6.5.ăSoăsánhăgiáătr ăsiêuăâmăn iăsoiăvàăcácăph ngăphápăkhácăch năđoánă
xâmăl năm ch .............................................................................. 103
CH NG 4: BẨN LU N ...............................................................................................104
4.1.ă căđi măchungăc aăungăth ăt y ....................................................... 104
4.1.1.ă căđi măgi iătínhătrongăungăth ăt y .......................................... 104
4.1.2.ă căđi măv ătu iătrongăungăth ăt y ............................................ 105
4.2.ă căđi mălâmăsàng,ăc nălâmăsàngăungăth ăt y .................................. 106
4.2.1.ă căđi mălâmăsàngăungăth ăt y .................................................. 106
4.2.2.ă căđi măc nălâmăsàngăungăth ăt y ............................................ 109
4.3.ăGiáătr ăsiêuăâmăn iăsoiătrongăch năđoánăungăth ăt y .......................... 116

4.3.1.ăV ăs ăl ng, kíchăth c vàăv ătrí u ............................................. 116
4.3.2.ăC uătrúcăungăth ăt yătrênăsiêuăâmăn iăsoi ................................... 119
4.3.3.ăGiáătr ăsiêuăâmăn iăsoiăch năđoánăh chă ăb ng ........................... 120
4.3.4.ăGiáătr ăsiêuăâmăn iăsoiăch năđoánăxâmăl năm ch ........................ 121
4.3.5.ăGiáătr ăsiêuăâmăn iăsoiătrongăch năđoánăungăth ăt y ................... 122
4.4.ăGiáătr ăc aăch căhútăb ngăkimănh ăd iăh ngăd năsiêuăâmăn iăsoiă
trongăch năđoánăungăth ăt y.................................................................. 125
4.4.1.ăV ăph ngădi năk ăthu t ............................................................. 125
4.4.2.ăM tăs ăy uăt ă nhăh ngăđ năk tăqu ăc aăch căhútăb ngăkim nh ...... 128
4.4.3.ăGiáătr ăch căhútăb ngăkimănh ăd iăh ngăd năc aăsiêuăâmăn iăsoi .... 133
K T LU N .........................................................................................................................136
KHUY N NGH ................................................................................................................138
DANH M C CỄC CỌNG TRỊNH CỌNG B LIểN QUAN N LU N ỄN
TẨI LI U THAM KH O
PH L C


DANH M C B NG
B ngă1.1.ă Phânălo iăTNMăungăth ăt yătheoăAJCCă- 2010 .......................... 29
B ngă1.2.ă Phânăđ ăgiaiăđo năungăth ăt yătheoăAJCCă- 2010 ...................... 29
B ngă1.3.ă Tiêuăchíăch năkimăch căhútăt ăbào .............................................. 32
B ngă1.4.ă Ch năđoánăt ăbàoăh căungăth ăt yă ............................................. 34
B ngă2.1.ă Cácăbi năs ănghiênăc uăv ălâmăsàng ........................................... 61
B ngă2.2.ă Cácăbi năs ănghiênăc uăv ăc nălâmăsàng .................................... 61
B ngă2.3.ă Cácăbi năs ănghiênăc uăv ăkh iău ............................................... 62
B ngă2.4.ă Cácăbi năs ănghiênăc uăv ăđánhăgiáăgiaiăđo nău ........................ 62
B ngă3.1.ă Môăt ăs ăl

ngăb nhănhânăđ

căth măkhámăb ngăcácăch ăs ..... 64

B ngă3.2.ă

căđi mătu iăvàăgi iătính .......................................................... 65

B ngă3.3.ă

căđi măxétănghi măhuy tăh c,ăsinhăhóaămáu .......................... 69

B ngă3.4.ă N ngăđ ăCAă19.9ăhuy tăthanhătrongăungăth ăt y ....................... 70
B ngă3.5.ă

căđi măt năth

ngăt iăkh iăungăth ăt yătrênăsiêuăâm ............. 72

B ngă3.6.ă

căđi măt năth

ngăngoàiăkh iăungăth ăt yătrênăsiêuăâm ........ 73

B ngă3.7.ă

căđi măphânăđ ăTNM,ăgiaiăđo năungăth ăt yăquaăsiêuăâm ..... 74

B ngă3.8.ă

căđi măt năth

ngăt iăkh iăungăth ăt yătrênăc tăl păviătính ... 76

B ngă3.9.ă

căđi măt năth

ngăngoàiăkh iăUTTătrênăc tăl păviătính ......... 77

B ngă3.10.ă

căđi măt năth

ngăt iăkh iăungăth ăt yătrênăc ngăh

B ngă3.11.ă

căđi măt năth

ngăngoàiăkh iăUTTătrênăc ngăh

B ngă3.12.ă

căđi măphânăđ ăTNM,ăgiaiăđo năUTTăquaăCLVT/CHT ........ 81

B ngă3.13.ă

căđi măt năth

ngăt iăkh iăungăth ăt yătrênăsiêuăâmăn iăsoi ..... 83

B ngă3.14.ă

căđi măt năth

ngăngoàiăkh iăUTTătrênăsiêuăâmăn iăsoi ....... 84

B ngă3.15.ă

căđi măphânăđ ăTNM,ăgiaiăđo năungăth ăt yăquaăSANS ....... 85

ngăt ..... 79
ngăt ........ 80

B ngă3.16.ă K ăthu t,ăk tăqu ăch căhútăb ngăkimănh ................................... 86
B ngă3.17.ă K tăqu ,ăs ăl năch căhút,ăv ătríăuăvàăk tăqu ăt ăbàoăh c .............. 87
B ngă3.18.ă K tăqu ăch căhútăt ăbàoătheoăgiaiăđo năuătrênăsiêuăâmăn iăsoi ... 88
B ngă3.19.ă

căđi măt iăkh iăungăth ăt yăc aăph uăthu t ............................ 89


B ngă3.20.ă

căđi măt năth

ngăngoàiăkh iăungăth ăt yăc aăph uăthu t .... 90

B ngă3.21.ă Phânălo iămôăb nhăh căsauăph uăthu t ....................................... 91
B ngă3.22.ă Giáătr ăc aăsiêuăâmăn iăsoiătrongăch năđoánăungăth ăt y ............ 92

B ngă3.23.ă Giáătr ăSANSăch năđoánăungăth ăt yăkh iănh ........................... 92
B ngă3.24.ă Giáătr ăc aăgiưnăđ

ngăm tătrongăch năđoánăungăth ăđ uăt y .... 93

B ngă3.25.ă Giáătr ăc aăgiưnă ngăt yătrongăch năđoánăungăth ăđ uăt y ......... 94
B ngă3.26.ă Giá tr ăc aă“giưnăkép”ătrongăch năđoánăungăth ăđ uăt y ............ 94
B ngă3.27.ă Giáătr ăc aăsiêuăâmăn iăsoiătrongăch năđoánăh chă ăb ng ........... 95
B ngă3.28.ă Giáătr ăsiêuăâmăn iăsoiăch năđoánăxâmăl năm ch ........................ 96
B ngă3.29.ă Giáătr ăch căhútăb ngăkimănh ăd

iăh

ngăd năsiêuăâmăn iăsoi .... 96

B ngă3.30.ă Giáătr ăch căhútăb ngăkimănh ăk tăh păSANS,ăCLVT/CHTăch nă
đoánăungăth ăt y ......................................................................... 97
B ngă3.31.ă Soăsánhăkíchăth

cătrungăbìnhăungăth ăt yăquaăcácăph

B ngă3.32.ă Giáătr ăCAă19.9ăv iăng

ngăpháp... 98

ngă37ă(U/ml)ăch năđoánăungăth ăt y ..... 98

B ngă3.33. Giáătr ăCAă19.9ăv iăcácăng

ngăkhácănhauăch năđoánăUTT ...... 99

B ngă3.34.ă Soăsánhăgiáătr ăch năđoánăungăth ăt yăquaăcácăph
B ngă3.35.ă Soăsánhăgiáătr ăch năđoánăungăth ăt yăkíchăth

ngăpháp ... 100

cănh ............. 102

B ngă3.36.ă Soăsánhăgiáătr ăch năđoánăh chăb ng:ăSANS,ăCLVT/CHT,ăSA .... 103
B ngă3.37.ă Giáătr ăch năđoánăxâmăl năm ch:ăSANS,ăCLVT/CHT,ăSA ...... 103
B ngă4.1.ă M tăs ătri uăch ngăc aăungăth ăt y .......................................... 109
B ngă4.2.ă Soăsánhăgiáătr ăCLVT/CHTăch năđoánăUTTăc aăm tăs ătácăgi ... 115
B ngă4.3.ă M tăs ănghiênăc uăgiáătr ăSANSăch năđoánăungăth ăt y .......... 124
B ngă4.4.ă M tăs ăk tăqu ăch căhútăb ngăkimănh ătrongăch năđoánăUTT .... 135


DANH M C BI U

Bi uăđ ă3.1.ă Phânăb ăb nhătheoănhómătu iătrongăungăth ăt y ...................... 66
Bi uăđ ă3.2.ă

căđi mătri uăch ngăc ăn ngăungăth ăt y .............................. 67

Bi uăđ ă3.3.ă

căđi mătri uăch ngăth căth ăungăth ăt y .............................. 68

Bi uăđ ă3.4.ă Giáătr ăSAăch năđoánăungăth ăt y ........................................... 101
Bi uăđ ă3.5.ă Giáătr ăCLVT/CHTăch năđoánăungăth ăt y............................. 101
Bi uăđ ă3.6.ă Giáătr ăSANSăch năđoánăungăth ăt y ...................................... 101

DANH M C HỊNH
Hình 1.1.

Hìnhă nhăsiêuăâmăn iăsoiăt yăbìnhăth

ng .................................... 3

Hình 1.2.

Cácălo iăđ uădòăsiêuăâmăn iăsoi .................................................. 22

Hình 1.3.

Baădi năc tăc ăb năSANSătrongăth măkhámăh ăth ngăm tăt y ... 24

Hình 1.4.

Hìnhă nhăsiêuăâmăn iăsoiăt yă- di năc tăquaăd ădàyă ................... 24

Hình 1.5.

Uăđ uăt yă- H chătrênăsiêuăâmăn iăsoi ........................................ 27

Hình 1.6.

Hìnhă nhăch căhútăb ngăkimănh ăquaăSANSăvàăt ăbàoăh c ....... 35

Hình 2.1.

H ăth ngămáyăsiêuăâmăn iăsoi..................................................... 50

Hình 2.2.

Kimăch căhútă22G ....................................................................... 53

Hình 2.3.

Hìnhăminhăh aăb

că1 ................................................................ 54

Hình 2.4.

Hìnhăminhăh aăb

că2 ................................................................ 54

Hình 2.5.

Hìnhăminhăh aăb

că3 ................................................................ 55

Hình 2.6.

Hìnhăminhăh aăb

că4 ................................................................ 55

Hình 2.7.

Hìnhăminhăh aăb

că5 ................................................................ 56


DANH M C S
S ăđ ă1.1.ă

ánhăgiáăvàăqu nălýăb nhănhânănghiăng ăUTTă ......................... 26

S ăđ ă2.1.ă Quyătrìnhănghiênăc u .................................................................. 46
S ăđ ă3.1.ă

iăchi uăk tăqu ăsiêuăâmăv iătiêuăchu năvàng .......................... 71

S ăđ ă3.2.ă

iăchi uăk tăqu ăch păc tăl păviătínhăv iătiêuăchu năvàng ....... 75

S ăđ ă3.3.ă

iăchi uăk tăqu ăch păCHTăv iătiêuăchu năvàng ..................... 78

S ăđ ă3.4.ă

iăchi uăk tăqu ăsiêuăâmăn iăsoiăv iătiêuăchu năvàng .............. 82

1

TV N
Ungăth ăt y (UTT) là m tăb nhăácătínhăc aăt ăbào tuy năt y,ăm tătrong
nh ngălo iăb nhăungăth ăcóăt ăl gây t ăvongăhàngăđ uătrênăth ăgi i. T ăl ăs ngă
sau 1 n m, 5 n m và 10 n măc aăungăth ăt y t

ngă ngăd

iă20%, 5% và 1%

[1],[2],[3],[4].
Ungă th ă t yă là b nhă hi mă g p,ă ti nă tri nă nhanh,ă tiênă l
Ph năl nă(80%) b nhăđ

căphátăhi nă ăgiaiăđo n mu n,ăkhôngăcònăkh ăn ngă

ph uăthu tăc tăb ău.ăN uăuăkhôngăđ
d

ngă khôngă t t.

căc tăb ăthì th iăgianăs ngătrungăbình là

iă6ăthángă[5],[6],[7],[8].
Tuy nhiên, n uăungăth ăt y đ

căphátăhi năs mă(kíchăth

că≤ă2 cm) và

đi uă tr ăthíchă h p thìă t ă l ă s ngă sauă5ă n m khá cao (kho ng 60%) [9]. Nh
v y, ch năđoánăungăth ăt y giaiăđo năs m r tăcóăýăngh a trong đi uătr ăvàătiên
l

ng th iăgianăs ngăchoăng

i b nh.

Ch nă đoánă UTTă ch ă y uă d aă vàoă cácă ph

ngă phápă ch nă đoánăhìnhă nh.ă

Nh ngăn măg n đây,ă m cădù cóănhi uăti năb ă trongăl nhăv cănàyă nh ng ch nă
đoán nh ngăt năth

ngănh (≤ 2 cm) v n đ

căcoiălàăkhó [10],[11],[12],[13].

Siêuăâmăn iăsoiă(SANS)ăv i đ uădòăsiêu âm t năs ăcao, có đ ăphânăgi iă
cao, đ uădòăcóăth ătì tr căti pălên ph năthành d ădàyăvàătáătràngăn măsátăđ u,ă
thânăvàăđuôiăt y: Giúp cho vi căth măkhámăc ăquanănàyăd ădàng, rõ nét và chi
ti tăh n; Giúpăđánhăgiáăcácăt năth
cácăph

ngănh tălàăt năth

ngăbéăchínhăxácăh nă

ngăphápăth mădòăkhác [14].

Cùngăv iăs ăti năb khoaăh căcôngăngh , nhi uămáyăSA,ăCLVT,ăCHT,ă
SANS…th ăh m i, hi năđ iăđưăraăđ i nh ngăcácăph
xácăđ nhăđ

ngăphápănàyăc ngăch ă

căcóăuăt yăhayăkhông? N u cóăuăt yătrênăcácăph

ngăphápăch nă

đoánăhìnhă nhăcùngăv iăCAă19.9ăt ngăcaoăthìăh uănh ăch năđoánăch căch n là
ungăth ăt y.ăTuyănhiên,ăcácăph

ngăphápănàyăc ng khôngăth ăthayăth ăđ

că


2
gi iă ph uă b nh.ă Ch n đoánă t ă bàoă h c,ă môă b nhă h c choă chúngă taă bi tă b nă
ch tăkh iăuălàăb ngăch ngăquanătr ngăđ ăkh ngăđ nhăch năđoánăvàăgiúpăchoăk ă
ho chăđi uătr [15],[16].
M că dùă v y,ă ch că hútă uă t yă d

iă h

ngă d nă c aă SA trong ch nă đoánă

UTT c ngăcó m tăs b tăl i:ăKhóăth căhi n v iănh ngăuănh , xung quanh u có
m chă máuă l nă ho că quai ru t (đ iă tràng,ă d ă dày,ă ru tă non) cheă l p.ă Doă đó,
trongănhi uătr

ngăh păkhôngăth ăch năđ

Ch căhútăb ngăkimănh ăd

iăh

ngăđiăc aăkim m tăcáchăanătoàn.

ngăd năSANS trong ch năđoánăUTT là

m tăth ăthu tăítăxâmăph m, có t ăl ătaiăbi năth p h năsoăv iăcác ph

ngăphápă

canăthi păkhác. Vì tìăđ uădòă SANS tr căti pălênăt yăquaăthànhă ngătiêuăhóaă
nênăđưăh năch ăđ

căcácănh

căđi măc aăch căhút uăt yăd

siêu âm qua da. Do đó, ch că hútă b ngă kimă nh ă d
đ

iă h

iăh

ngăd năc a

ngă d nă c aă SANSă

căxemălà k ăthu tăl aăch năhàng đ uăvà là m tătrongănh ngă uătiênăch nă

đoán UTT giaiăđo năs măvàănh ngătr

ngăh păkhó [16],[17],[18],[19].

Trênăth ăgi i, đưăcóănhi uăcôngătrìnhănghiênăc uăv ăgiáătr ăc aăSANS và
ch căhútăb ngăkimănh ăvà ph

ngăphápănày đưătr ăthànhăk ăthu tăph ăbi năt iă

các Trung tâm y khoaăl nătrong ch năđoánăcácăt năth

ngăc a t y.

T i Vi tăNam, m tăs ăc s Yăt đưătrangăb ămáyăSANS nh ngăcác k ă
thu tăch năđoánăvàăđi uătr ăb ngăSANS ch aăphátătri n.ăVìăcácănghiênăc uăv
giáătr ăc aăSANSăcòn ít, s ăl

ngăb nhănhânăkhông nhi u và ch aăcóănghiên

c u nào v ă ch că hút b ngă kimă nh ă d

iă h

ngă d nă c aă SANSă trong ch nă

đoánă UTT, nên chúng tôi ti nă hànhă nghiênă c uă đ ă tài ắNghiên c Ố giá ỏr
siêỐ âm n i soi ốà ch c húỏ b ng kim nh ỏrong ch n đoán Ống ỏh ỏ yẰ
v iăhaiăm cătiêu:
1. Mô t đ c đi m lơm sƠng, c n lơm sƠng ung th t y.
2.

ánh giá giá tr siêu ơm n i soi vƠ ch c hút b ng kim nh trong
ch n đoán ung th t y.


3

CH

NG 1

T NG QUAN TẨI LI U
1.1. Gi i ph u, m i liên quan vƠ hình nh t y bình th

Hình 1.1. Hình nh siêỐ âm n i soi ỏ y bình ỏh

ng trên SANS

ng [17]

Chú thích: PD - ng ỏ y. CBD - ng m ỏ ch . PV/SV confluence - H p l Ố

ỏ nh c a ốà ỏ nh m ch lách. PV - T nh m ch c a. SV - T nh m ch lách. SMA ng m ch m c ỏreo ỏràng ỏrên.
T yălàăm tăt ngăn măv tăngangăquaăc tăs ng, tr
ch chăraătr

căL1ă- L2ă(t ăth ăn m),ă

c,ălênăcaoăvàăraătrái,ăgi aătáătràngăvàălách,ăsauăd ădày,ăm tăph nă

sauăphúcăm c,ăc ăđ nhăvàoăkhungătáătràngăvàăthànhăb ng.ăT yăcóămàuătr ngă
ngà,ă m m,ă d t,ă dàiă 12ă - 20 cm,ă n ng 85 - 95 g (đ iă v iă ng

iă l n).

ngă


4
căsauă(dày)ăt ă1ă- 3 cm,ăchi uăcaoăkho ngă6 cm,ăcaoănh tă ăvùngăđ uă

kínhătr

t y,ăt yăthuănh ăd năv ăr nălách [20],[21].
Ố ỏ y n mă sauă phúcă m că c aă thànhă b ngă sauă vàă cóă nhi uă thùyă con,ă
n mătrongăkhungătáătràng,ăbaoăquanhăb iăđo năIIăvàăIIIăc aătáătràng.ăM tătr

că

c aăđ uăt yăti păgiápăv iămônăv ,ăph năđ uăc aătáătràngăvàăđ iătràngăngang,ă
m t sauăti păgiápăv iăr năvàăgi aăb ăc aăth năph i. Móc ỏ y làăm tăph năkéoă
dàiăc aăđ uăt y,ăn mătr

căđ ngăm chăvàăt nhăm chăch ăd

i,ăphíaătrênălàăt nhă

m chăm cătreoătràngătrên [20],[21].
C ỏ y hayăcònăg iălàăeoăt yălàăđo năti păgiápăgi aăđ uăvàăthânăt y,ătínhă
t ăđ ngăm chăv ătáătràngăđ năb ătráiăc aăh păl uăt nhăm chăláchăvàăt nhăm chă
m cătreo tràng, dài 1,5 - 2 cm,ăr ngă3ă- 4 cm. Phíaăsauăc ăt yăti păgiápăt nhă
m chăc a,ăphíaătrênălàăt nhăm chăm cătreoătràngătrênăvàăt nhăm chălách,ăphíaă
tr

căđ

căph ăb iăm tăph nămôn v ăvàăm căn iănh [20],[21].

Thân ỏ y đ

că tínhăt ă b ă tráiă c aă h pă l uă t nhă m chă láchă - t nhă m chă

m cătreoătràngăđ năch ăb tăchéoăc aăđ ngăm chăláchăvàăt nhăm chălách.ăM tă
tr

că ti pă giápă v iă m tă sauă d ă dàyă quaă h uă cungă m că n i,ă đ ngă m chă ch ,ă

hangăv ,ăthânăv ăvàăđ iătràngăngang.ăM tăsauăthânăt yălàăđ ngăm chăm cătreoă
tràngătrên,ăth nătrái,ătuy năth

ngăth nătráiăvàăt nhăm chălách,ăgi aăthânăt yălàă

c tăs ngăngangăm căL1ă- L2.
Ốôi ỏ y diăđ ng,ăt ăch ăb tăchéoăc aăđ ngăm chăvàăt nhăm chăláchăt iă
r nălách,ăn măgi aăđ ngăm chăláchăvàăt nhăm chălách [20],[21].
C Ố ỏrúc ỏ y ỏrên SANS: Hìnhă nhănhu mô t yăbìnhăth

ngăcóăm tăđ ăâmă

m năđ uăg năgi ngăho căt ngănh ăh năsoăv iănhuămôăgan, hìnhă nhă“mu iătiêu”
(salt and pepper),ăb ăt yănh n [14],[17],[22].ăNhuămôăt yăt ngăâmăg pătrongăcác
tr

ngăh p:ăGanănhi măm ,ătrên 60ătu i,ăph ăn ,ăt ngăhuy tăáp vàăm tăs ăb nhă

lýăc aăt yănh ăviêmăt yăm n [14],[23].


5
ng ỏ y:ă ngăt yăchínhă(Wirsung)ăcó c uătrúcătr ngăâmăhìnhă ng, thành
ng t ngă âmă vàă ch yă songăsong.ă Kíchă th

c bìnhă th

ngăc a ngă t yă vùngă

đ u t yă≤ 3 mm,ăgi măd năđ năđuôiăt y ≤ 1 mm [14],[22],[24].
ng m ỏ ỏrong gan ốà ng m ỏ ch :
đ

ngăkínhă≤ă6ămm. Túi m ỏ:ăKíchăth

ngă m tă ch bìnhă th

căbìnhăth

ngă cóă

ngădàiă8ă- 12ăcm,ăchi uă

ngangă≤ă4ăcmă[22].
1.2. D ch t h c vƠ các y u t nguy c ung th t y
1.2.1. D ch ỏ h c Ống ỏh ỏ y
* Trên ỏh gi i
Tuy năt yăg măcóătuy năt yăngo iăti tăvàăt yăn iăti t. U t yăcóăth ăphát
tri năt ăt ăbàoă ng,ătuy năho căt ăbàoăđ oăt y và đ

căchiaălàmă2 lo i: U t yă

ác tínhă(ungăth ăt y)ăvàălànhătính. M tăvàiăuăt y hi măg p phátătri năt ăt ăbàoă
nguyênă y c aăt yă(pancreatoblastoma)ălàăh n h păcácăt ăbàoăungăth [2].
Thu tăng ăungăth ăt yă“Pancreatic Cancer” hayăungăth ăbi uămôăc aăt yă
“Carcinoma of the Pancreas”ăđ

căhi uătheoăngh aălàăungăth ăbi uămôătuy nă

ngăc aăt y “PancreaticăDuctalăAdenocarcinoma”, lo iăuănày chi mă85%ăđ nă
90%ăcácălo i u c aăt yă[2].
Uăt yăngo iăti tă“exocrineăpancreaticăneoplasms”ăbaoăg măcácălo iăkh iă
uăliênăquanăt iăt ăbàoă ng,ăt ăbàoătuy năvàăt ăbàoănguyênăbào.ăTrênă95%ăcácă
lo iă ungă th ă t yă phátă tri nă t ă tuy nă t yă ngo iă ti t,ă cácă kh iă uă phátă tri nă t ă
tuy năt yăn iăti tă(đ oăt y)ăhi măg p,ăchi măt ăl ăd

iă5%ă[25].

Trên ỏh gi i: Ungăth ăt y làănguyênănhânăgâyăt ăvongăđ ngăhàngăth ă8ă
trongăs ăcácăcaăung th đ iăv iănamăgi iă(138100 ca t ăvongăhàngăn m)ăvà
đ ngăhàngăth ă9ăđ iăv iăn ăgi i (127900ăcaăt ăvongăhàngăn m). T ăl ăt ăvong
vì UTT đ ngăhàngăth ă5ătrongăs ăcácăcaă ungăth ăh ătiêuăhóa,ăt ăl ăm căc nă
b nhă này daoă đ ng t 1 - 10 ca/100.000 dân [1],[4]. T ă l ă m c UTT nhi uă
nh tă ă ng

iă Maoris c a NewZealand, dân b nă đ a ă Haiwai, ng

đen, trong khi ng

iă năđ ăvàăNigeriaăg păítănh tă[26],[27].

i M ă daă


6
B nhă nhână m că UTT đaă s ă trênă 45ă tu i,ă r tă hi mă g p b nhă nhână UTTă
d

iă40ătu i.ăT ăl ăm căb nhăvàăt ăl ăch t vì UTT m tăph năph ăthu căvàoă

gi iă vàă ch ngă t că [28].ă Namă gi iă m c b nhă nhi uă h nă n ă (t ă l ă nam/n là
1,3/1),ăng

iădaăđenăm căb nhănhi uăh nădaătr ngă(t ăl ă14,8/100.000ădaăđenă

soăv iă8,8/100.000ădânădaătr ngătrongădânăs ăchung) [29].
T i M : Kho ngă46000 ng

iăđ

căch năđoánăUTT hàngăn m,ătrongăđó

s ăcaăt ăvongăkho ng 39000. Ungăth ăt y làănguyênănhânăgâyăt ăvongăhàngă
th ă4ătrongăs ăcácălo iăungăth ăvàăđ ngăhàngăth ă2ătrongăs ăcácăungăth ă c a
h ă tiêu hóa.ă Ungă th ă t yă đ
n

că x pă vàoă nhómă 10ă c nă b nhă nguyă hi mă nh tă

căM .ăT ăl ăs ngăsauă5ăn măkho ngă4%,ăsauă1ăn măt 15,2% - 17% và

th iă gianăs ngătrung bình 3 - 6 tháng [3],[5],[30],[31]. N u b nhănhânăđ

că

c tăb u thì th iăgianăs ngătrungăbìnhă18ă- 24 tháng [3], t ăl ăs ngăsauă1ăn mă
68%,ă2ăn mă46,7%ăvàă5ăn mă18,7% [32].
T i Anh (th ngăkêăn mă2010): Hàngăn m có 8455ăng
UTT, s ăcaăt ăvongă7921. T ăl ăs ngăsauă1ăn măd
3% và 10ăn măd

iă1%.

iăđ

căch năđoánă

iă20%, 5ăn m ch kho ng

c tính trung bình hàngăngàyăcóăkho ngă22ăng

iă

t ăvongăvìăUTT.ăUngăth ăt yălàănguyênănhânăgâyăt ăvongăhàngăth ă5ătrongăs ă
b nhăungăth ăvà th iăgianăs ngătrungăbìnhă4ă- 6 tháng. N u uăđ

căc tăb ăthì

t ăl ăs ngăsauă5ăn măkho ngă30% [6].
T i châu Á: T ăl ă UTT ă h uăh tăcácă n
TâyăÂu,ăth pănh tăt i cácăn

că châuăỄăth pă h năcácă n

căNamăỄ,ăcaoănh tă ăcácăn

că

că ôngăỄ. Ungăth ă

t y đ ngăhàngăth ă8ătrongăcácănguyênănhânăgâyăt ăvongădoăb nhălýăácătính.ă
T ăl ăs ngăsauă1ăvàă3ăn m là 24%ăvàă6%,ăth iăgianăs ngătrungăbìnhă5,1ătháng.ă
m tăs ăn

cănh ăPhillipines, Thái Lan, Singapore t ăl ăm c UTT daoăđ ngă

t ă1,4ă- 4,4/100.000 dân [7],[8].


7
* T i Vi ỏ Nam
Choăđ nănay, ch aăcóăth ngăkêăchínhăxácăv ăd chăt h căUTT trên toàn
qu c nh ngăđưăcó báo cáo ghiănh năt ăl ăm căt iăHàăN iăvàăThànhăph ăH ă
Chí Minh v ăc năb nhănày.
Th ng kê n m 1995 - 1996: T ă l ă m că UTTă là 1,6/100.000ă dân,ă đ ngă
hàngăth ă14ătrongăcácălo iăungăth ,ăđ ngăhàngăth ă5ătrongăs ăcácăb nhăungă
th ăh ătiêuăhóaăth

ngăm căđ iăv i namăgi i.ăT ăl ăm căUTT là 1,2/100.000

vàăđ ngăhàngăth ă16ătrongăs ăcácălo iăungăth ,ăđ ngăhàngăth ă5ătrongăcácălo iă
ungăth ăh ătiêuăhóaăđ iăv iăn ăgi i [33],[34].
Th ng kê n m 2005 - 2006:ă S ă b nhă nhână t ă vongă vìă UTTă là 586 ca,
đ ngăhàngăth ă14ătrongăcácălo iăungăth ăvàăđ ngăhàngăth ă5ătrongăs ăcácăb nhă
ungăth ăh ătiêuăhóaăth

ngăg păđ iăv iăc ăhaiăgi i.ăXétăriêngăt ng gi iăchoă

th y: T ăvongăvìăUTTăđ ngăhàngăth ă13ăđ iăv iănamăvàăđ ngăhàngăth ă14ăđ iă
v iăn ătrongăs ăcácălo iăungăth [33],[34].
1.2.2. M ỏ s y Ố ỏ ngỐy c gây Ống ỏh ỏ y
Các y Ố ỏ ngỐy c cao gây Ống ỏh ỏ y [2]: Ungăth ăt yăđ

căxemălàă

đi uătr ăcóăhi uăqu khi uăcònănh ,ăgiaiăđo năs m ho că ăgiaiăđo năti năungă
th . Nh ngătr

ngăh pănàyăph uăthu tăc tăb ăuălàăbi năphápăđemăl iăk tăqu ă

t tă nh t.ă Haiă t nă th

ngă đ

că xemă làă “ti nă ungă th ”:ă Uă nh yă nhú n i ng

(IPMN - IntraductalăPapillaryăMucinousăNeoplasm)ăvàăuăbi uămôăt yălo năs n
đ cao (PanIN - High Grade Pancreatic Intraepithelial Neoplasia).
Các y Ố ỏ ngỐy c khác gây Ống ỏh ỏ y [35]:
- Ti năs ăgiaăđình:ăViêmăt yăm n diătruy n cóănguyăc ăgâyăungăth ăt yă
caoăg pă50 l năsoăv iănhómăkhôngăviêmăt yăm n [36].


8
- M tăs ăb nhăđiăkèm:ă áiătháoăđ
nay, m iăliênăquanăgi aăđáiătháoăđ

ng,ăbéoăphì,ăviêmăt yăm n. Choăđ nă

ng,ăbéoăphìăvàăungăth ăt yăv năcònăđ

că

bànălu n. Tuy nhiên, m t nghiên c uăchoăth yănh ngăb nhănhânăb ăđái tháo
đ

ng,ăbéoăphìăthì nguyăc ăUTT t ngăg pă2ăl nă[37]. M tăs ănghiênăc uăkhácă

choă r ng đáiă tháoă đ

ngă khôngă đi nă hìnhă cóă liênă quană v iă ungă th ă t y. Tuy

nhiên, v năđ ănàyăv năđangăcònăbànălu nă[38],[39],[40].
- Thói quen hútăthu călá,ăthu călào cóănguyăc gây UTT t ngă2ă- 3ăl nă
soăv iănhómăkhôngăhútăthu că[41].
- Viêmăt yăm năvàăungăth ăt y
Viêmăt yăm nălàăb nhăviêmă kéoădàiăh uăqu ălàănhuămôăt yăb pháăh yă
d n vàăt năth

ngălà không th ăh iăph c,ăd n d năđ n x ăhóaănhuămôăgâyăsuyă

t y c n iăti tăvàăngo iăti t.ăViêmăt yăm năđ

căxemălà m tăy uăt ănguyăc ă

gây ungăth ăt y.ăC năl uăýăr ngăUTT giaiăđo năđ uăcóă nh ngă thayăđ iăc uă
trúcă gi iăph uă g n gi ng viêmă t yă m n. Doă v y, r tă khóă phână bi tătrênă lâmă
sàngăvàăhìnhă nhăh căgi aăviêmăt yăm năvàăUTT giaiăđo năđ u.ăH năth ăn a,ă
UTT cóăth ăgâyăviêmăt yădoăt că ngăt yăchính.
Viêmăt yăm n làăm t y uăt ănguyăc ăcaoăgâyăungăth ăt y. Viêmăt yăm nă
tínhăkhôngădiătruy nătheoădõiăsauă10 n m,ă20ăn măchoăth y: T ăl ăxu tăhi n UTT
t

ngă ng là 1,8% và 4% [42],[43],[44],[45],[46]. Lowenfels vàă c ngă s [44]

choăr ng: T ăl ăm căUTT caoăg pă16ăl nă ăb nhănhânăviêmăt yăm n vàănguyăc ă
nàyăkhôngăph ăthu căvàoăgi i,ăqu căgia,ănguyên nhânăgâyăviêmăt y.ăVì th nên
theo dõi sát kh ăn ngăácătínhă ănhómăb nhănhânăviêmăt yăm n,ăđ căbi tăkhiăt nă
t i t năth
1.3.

ngăkhuătrú ăt y.

c đi m lâm sàng ung th t y
Cácăd uăhi uălâmăsàngăUTT ph ăthu căvàoăkích th

c,ăv ătríăvàăs ăxâmă

l n uăsangăcácăt ngăkhác. U đ uăt y khiăphátătri năbi uăhi năch ăy uălàăvàngăda,ă
đauăb ngăvàăsútăcân, cácătri uăch ngăc aăb nhăs măh năuăthânăvàăđuôiăt y.


9
aỐ b ng: auăb ngălà tri uăch ngăcóăt năsu tăxu tăhi nănhi u nh t,ăg p
ăh uăh tăb nhănhânăb ăUTT,ăth măchíătri uăch ngănày xu tăhi năngayăc ăv iău
có kích th
tr

că< 2 cm [47],[48].

că khiă b nhă đ

au b ngăth

ngăbi uăhi n t 1ăđ n 2 tháng

că ch nă đoán. Tri uă ch ngă đi nă hình c aă đauă b ngă trongă

UTT là: auăn iăt ng,ăđauăvùngăth
khôngăliênăt c,ăt ngăd năc ăv ăc

ngăv ălanăsangăbênăho căraăsauăl ng,ăđauă

ngăđ ăvàăt năsu t, n ng h năsauăkhiă năho că

n măng a,ăđauăt ngăv ăđêm. Hi măkhiăđauămangătínhăch tăc pătính, đauăc pă
tính là bi uăhi n c aăviêmăt yăc pădoăuălàmăt că ngăt yăchính,ăc ngăcóăth ălàă
doăgâyăt căđ

ngăm tăho căuăxâmăl năchènăépăxungăquanh [49]. Viêm ỏ y c p:

Di năbi nălâmăsàng đi năhìnhăc aăviêmăt yăc păcóăth ălàăkh iăđ uăc aăungăth ă
t y. Theoăbáoăcáoăc aăModolellăvàăc ngăs [50], viêmăt yăc pătrongăungăth ă
t y chi măt ăl ă1,3%.
Vàng da: Vàng da th

ngăbi uăhi nă ăgiaiăđo n ti nătri n c aăb nh, có

tínhăch tăt ngăd n. Nguyên nhân gây vàng da là do u đ uăt yăchèn ép ngăm tă
ch gây t căm t. Bi uăhi n c aăt căm t: T ngăbilirubine máu, da vàng, niêm
m căvàng,ăng a,ăn

căti uăs m màu và phânăb cămàu. D uăhi uăvàngădaăbi u

hi nă ă73%ăuăđ uăt y,ă11%ăuăthânăt yăvàăkhôngăcóătr

ngăh pănàoăuăđuôiăt yă

gây vàng da [51].
Sút cân: Sút cân làăhi năt

ngăgi măquáă5%ătr ng l

6 - 12 tháng [52]. D uăhi uăsútăcânăchi m 85%ăcácătr
nh

ngăc ăth ătrongăvòngă
ngăh păUTT [51]. Suy

c c ỏh :ăLàăm tăbi uăhi năc aăb nhăungăth ănóiăchungăvàăUTTănóiăriêng.ă

Kho ngă86%ăcácătr

ngăh păUTT cóăbi uăhi năsuyănh

căc ăth ă[51].

M ỏ s ỏri Ố ch ng khác c a Ống ỏh ỏ y
T c m ch: T căm chălàăm tăbi năch ngătrong ungăth ăt y.ăBi uăhi năb ngă
t căt nhăm chăsâu,ăm chăph i,ăt nhăm chăc aăvàăđ ngăm ch.ăT ăl ăt căm chătrongă
ungăth ăt y g păkho ngă3%ă[51].


10
XỐ ỏ hỐy ỏ đ

đ

ng ỏiêỐ hóa: G pătrongăUTTăv i t năsu tăth p. Xu tăhuy tă

ngătiêu hóa cóăth ădoăuăxâmăl năho cădiăc năvàoăd ădày,ătáătràng ho cădiă

c nă vàoă t nhă m chă c aă gâyă h iă ch ngă t ngă ápăl că t nhă m chăc a (bi uăhi nă
b ngăgiưnăt nhăm chăth căqu năvàăláchăto).
Bi Ố hi n ngoài da: Là s oăho căph ngăr pă ăngoàiăda,ănguyên nhân do
t căt nhăm chăngo iăvi.
U ỏh

ng ố : U l năvùngăth

ngăv ,ăch c, ítădiăđ ngăho căkhôngădiăđ ng,ă

ranhăgi iăkhôngărõ, kho ngă9% UTT s th y u [51].
Túi m ỏ ỏo: Nguyênănhânăgâyătúiăm tătoălàădoăuăđ uăt yăchènăépă ngăm tă
ch .ă

iăv iăungăth ăthânăvàăđuôiăt yăthìăd uăhi uătúiăm tătoăítăg păh n,ăn uă

cóătúiăm tătoălàădoăuădiăc năchènăépă ngăm tăch .ăTúiăm tătoăcóăđ căđi mălàătoă
t ngăd n.
CoỐrốoisier’s sign:ă D uă hi uă Courvoisier bi uă hi nă b ngă tri uă ch ngă
vàngăda,ătúiăm tătoăvàăkhôngăđau.ăNguyênănhână(th

ngăg p)ădoăungăth ăđ uă

t yăchènăépă ngăm tăch .ăD uăhi uăCourvoisierăr tăcóăgiáătr ăch năđoánăungă

th ă đ uă t y.ă Tuyă nhiên,ă d uă hi uă Courvoisieră th

ngă bi uă hi nă ă giaiă đo nă

mu năc aăb nh. D uăhi uănàyăg păkho ngă13%ătrongăungăth ăt y [51].
C ỏr

ng: Làăd uăhi uăc aăungăth ăt y diăc n vàoămàngăb ng.

Gan to: Gan to v iăđ căđi mălàăm m,ăm tănh n,ăt căvùngăgan. Kho ng
39%ăcácătr

ngăh păUTT cóăbi uăhi năganăto,ănguyênănhânăth

ngădoăt căm t

ho cădoăungăth ăt y diăc năvàoăgan [51].
H ch di c n: Ungă th ă t y th
h chăvùngăth

ngă diă c nă t i: Gan,ă phúcă m c, ph i và

ngăđònătrái. Diăc năvàoăx

ngăg păítăh n.

Lo n ỏh n: Bi uă hi nă b ng r iă lo nă xúcă c m ho că thayă đ iă hànhă viă cáă
nhân. Trongănhi uătr

ngăh p,ălo năth nălàăd uăhi uăbáoătr

căc aăUTT.


11
M ỏ s k ỏ qỐ nghiên c Ố ỏri Ố ch ng Ống ỏh ỏ y
Theo Porta vàăc ngăs [51],ănghiênăc uă185ăb nhănhânăUTT, t ăl xu tă
hi nă cácă tri uă ch ng: Suyă nh

că c ă th ă chi mă 86%, sút cân 85%, chánă nă

83%, đauă b ngă 79%,ă vàngă daă 56%,ă ti uă s m màu 59%, gană toă 39%,ă kh iă
th

ngăv ă9%,ăc ătr
Theoă

ăTr

ngă5%.
ngăS nă[53]:

auăb ngătrongăungăth ăđ uăt yăchi măt ăl ă

63,9%, 100% ung th thân vàă đuôiă t yă cóă đauă b ng. Vàng da trong UTT
chi măt ăl ă82,9%. Sút cân trong ungăth ăđ uăt yăchi măt ăl ă96%, ungăth
thânăvàăđuôiăt yăchi măt ăl ă94,7%.
TheoăNguy năTháiăBìnhă[54] trong UTT:
vàng da - n
1.4. Các ph

auăb ngăchi măt ăl ă78,6%,

căti uăs mămàuă78,6% và sút cân 81%.
ng pháp c n lơm sƠng ch n đoán ung th t y

1.4.1. D Ố n sinh h c ch đi m Ống ỏh
Trong y v năhi nănay, cóăh nă2000ăch tăch ăđi măungăth ă(biomarker CEA, CA72.4, CA12.5…) nh ng ch ă cóă CA 19.9ă đ
ph măvàăD

că C că qu nă lýă Th că

că(FDAă- Food and Drug Administration) HoaăK ăch păthu năvà

khuy năcáo ngăd ngătrong ch năđoánăungăth ăt y [55],[56].
Khángănguyênăungăth ă19.9 làăm tălo iăkhángănguyênăliênăk tăungăth ,
đ

căKopowskiă[57] tìm ra vào n mă1979ăkhiătiêmăkhángăth ăđ nădòngăSWă

1116 (s năsinhăb iăt ăbàoăungăth ăđ iătràng) cho chu tătr ng.ă
V ăm tăc uăt o: CA 19.9 làăm tăglycolipidăđ

căs n xu tăvàăt năt iătrênăb ă

m t m tăs ălo iăt ăbàoăungăth (d ădày,ăru tănon,ăđ iătràngăvàăt yăphôiăthai).
Ng ngăbìnhăth ngăc aăCAă19.9ă ≤ă37ă(U/ml)ă [56],[58]. Hoàngă V nă S n
[59] đ nhă l

ngă n ngă đ ă CAă 19.9ă trênă ng

iă Vi tă Namă kh eă m nhă choă th y,ă

n ngăđ ătrungăbìnhăCAă19.9:ă0ă- 29,56 U/ml.
Theoăbáoăcáoăc aăSteinberg [58]: N uăCA 19.9 có ng
U/ml thì đ ănh y 81%, đ đ căhi uă90%,ăgiáătr ăd ăđoánăd

ng gi i h n 37
ngătínhă72%,