Sáng kiến kinh nghiệm: Vận dụng phương pháp dạy học bằng tình huống vào giảng dạy môn Giáo Dục Quốc Phòng An Ninh cho học sinh THPT

PHỤ LỤC 2
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG THPTC TNH

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

An Giang, ngày 20 tháng 12 năm 2018
BÁO CÁO
Kết quả thực hiện sáng kiến
I. Sơ lược lý lịch tác giả:
Họ và tên: BÙI THỊ QUYÊN
Nam, nữ: Nữ
Ngày tháng năm sinh: 30/06/1989
Nơi thường trú: Xã Mỹ Hòa Hưng, tp. Long Xuyên, An Giang.
Đơn vị công tác: Trường THPT chuyên Thoại Ngọc Hầu.
Chức vụ hiện nay: Giáo viên.
Lĩnh vực công tác: giảng dạy môn GDQP-AN.
II. Sơ lược đặc điểm tình hình đơn vị:
- Trường THPT chuyên Thoại Ngọc Hầu dưới sự lãnh đạo của Hiệu Trưởng là cô Đặng Thị
Kim Phượng. Trường có tổng số 36 lớp trong đó có 6 lớp cơ bản. Giáo viên có chun mơn cao,
học sinh chăm ngoan học giỏi và có nề nếp học tập rất tốt.
- Thuận lợi:
+ Được sự quan tâm giúp đỡ từ Ban Giám hiệu nhà trường, đã tạo điều kiện thuận lợi về
mọi mặt cho tổ bộ môn nên việc triển khai cho công tác giảng dạy môn QPAN rất tốt.
+ Học sinh đa số đều có học lực giỏi.
+ Cơ sở vật chất đáp ứng đầy đủ tạo điều kiện rất thuận lợi cho cả thầy và trị.
+ Đa số học sinh điều có ý thức tự học cao, năng động và tích cực trong học tập.
+ Học sinh trong trường được đảm bảo kỷ cương, nề nếp, chăm ngoan học tập.
- Khó khăn
+ Bản thân là giáo viên cịn ít kinh nghiệm trong giảng dạy nên cần học hỏi rất nhiều từ

đồng nghiệp.
+ Một số học sinh nghĩ đây là mơn học phụ nên cịn lơ là trong việc học.
+ Trang thiết bị chủ yếu là súng mơ hình nên dễ bị hư hỏng và luyện tập có phần khơng như
những thiết bị thật (súng tiểu liên AK).
Từ những thuận lợi và khắc phục được những khó khăn trên tơi mạnh dạn thực hiện
sáng kiến: “Vận dụng phương pháp dạy học bằng tình huống vào giảng dạy mơn Giáo Dục Quốc
Phịng An Ninh cho học sinh THPT”
Lĩnh vực: sáng kiến kinh nghiệm bộ môn GD QPAN.
Tên sáng kiến: “Vận dụng phương pháp dạy học bằng tình huống vào giảng dạy mơn Giáo Dục
Quốc Phịng An Ninh cho học sinh THPT”
III. Mục đích yêu cầu của sáng kiến
1


1. Thực trạng ban đầu trước khi áp dụng sáng kiến
Giáo dục quốc phòng và an ninh (GDQPAN) cho học sinh, mục tiêu là chuẩn bị cho học
sinh, sinh viên hoàn thiện về tinh thần và thể chất, tự giác tham gia và thực hiện tốt nhiệm vụ bảo
vệ vững chắc chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và an ninh, đất nước ổn định phát triển kinh tế, xã hội.
Là quá trình truyền thụ lịch sử đấu tranh chống ngoại xâm của dân tộc và lĩnh hội đường lối, chủ
trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về quốc phịng và an ninh; những hiểu biết, kiến thức,
kỹ năng về quân sự, an ninh cho học sinh, sinh viên đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc
trong tình mới.

Thực hành đội ngũ đơn vị
Mơn học GDQPAN có lý luận cơ bản, nhưng địi hỏi có kỹ năng quân sự an ninh cần thiết.
Trong quá trình học tập, người học vừa được trang bị kiến thức lý thuyết, vừa được rèn luyện kỹ
năng thực hành. Phương pháp dạy học mơn GDQPAN sử dụng phương pháp tích hợp, kết hợp cả
giảng dạy lý thuyết thực hành có vũ khí trang bị, sơ đồ, bản đồ, mơ hình học cụ, la bàn…; trang bị
cho người học tiếp thu những kiến thức, kỹ năng và các sản phẩm cần thiết cho hoạt động quân sự.
Giáo dục quốc phòng và an ninh là mơn học đặc thù bởi trong q trình học, đặc biệt trong nội dung

thực hành mọi hành động của giáo viên và học sinh phải tuyệt đối thực hiện quy tắc an tồn, nếu
khơng nguy hiểm đến tính mạng của của thầy và trị. Do đó phương pháp giảng dạy mơn học
GDQPAN cũng đặc thù. Ngồi phương pháp giảng giải, giảng thuật, giảng diễn, phương pháp đàm
thoại, phương pháp sử dụng sách và tài liệu cịn u cầu có thao trường, bài tập,có binh khí kèm
theo do Bộ Quốc phịng và Bộ Cơng an quản lý.
Các phương pháp đặc thù của môn học:
2


* Phương pháp trực quan: là phương pháp sử dụng các phương tiện trực quan ở các dạng khác để
minh họa, cụ thể hóa nội dung dạy học. Tính đặc thù:+ Các phương tiện trực quan tạo ra “điểm tựa”
thị giác cho người học làm cho nội dung học trở nên “gần gũi hơn”.+ Kết hợp tốt với “thị giác” trực
tiếp qua lời giảng.
* Phương pháp làm mẫu: là phương pháp dùng động tác mẫu để tạo hình ảnh trực quan và biểu
tượng cụ thể với đối tượng học tập. Tính đặc thù:
+ Giáo viên có thể tự làm động tác mẫu hoặc sử dụng các đội mẫu.
+ Người làm mẫu phải thuần thục động tác.
*Phương pháp quan sát: là phương pháp dùng các giác quan kết hợp với phương tiện, tri giác với
hiện tượng. Tính đặc thù của phương pháp này là quan sát học sinh luyện tập để biết điểm học sinh
tập sai và kịp thời sửa tập.
* Các phương pháp dạy học thực hành:
+ Phương pháp luyện tập: là quá trình lặp đi lặp lại nhiều lần các thao tác, hành động theo một quy
trình kỹ năng, một cách có ý thức, nhằm thuần thục động tác. Tính đặc thù:
- Luyện tập có 3 mức độ: tái hiện, vận dụng, sáng tạo.
- Chia 3 giai đoạn: bắt đầu, cơ bản, hoàn thiện.
- Theo 3 bước:
+ Bước 1: làm nhanh khái quát động tác
+ Bước 2: làm chậm, vừa phân tích động tác
+ Bước 3: làm tổng hợp, có phân chia cử động
+ Phương pháp thực hành có sử dụng vũ khí: là phương pháp trực tiếp tiến hành các thao tác động

tác có sử dụng các loại vũ khí và phương tiện chiến đấu.
- Tính đặc thù: người học phải nắm vững quy trình, quy tắc tiến hành các quy định bảo đảm an toàn
cho người tập và vũ khí trang bị.
* Các phương pháp kích thích hoạt động nhận thức:
+ Phương pháp khởi động trí tuệ: là phương pháp sử dụng các cách thức kích thích, tư duy người
học ở thời điểm đầu buổi học, nhằm tạo ra tâm thế sẵn sàng học tập tốt. Tính đặc thù:
- Nêu lên tính cấp thiết, tầm quan trọng của vấn đề học tập trong lí luận, đời sống, hoạt động quân
sự, quốc phòng và an ninh.
3


- Khích lệ người học, lơi cuốn chú ý, khơi dậy hứng thú, kích thích tính linh hoạt.
+ Thảo luận nhóm tranh luận các vấn đề học tập: là phương pháp tạo ra tình huống học tập với
những kiến thức khác nhau trong giải quyết vấn đề kỹ thuật và chiến thuật, tranh luận vấn đề đi tới
giải pháp hoàn thiện nhất một cách tích cực, sáng tạo. Tính đặc thù phương pháp này:
- Khích lệ ý tưởng mới, cách giải quyết tình huống kỹ thuật, chiến thuật học tập một cách độc lập
sáng tạo, hướng tranh luận vào vấn đề trọng tâm và kết luận theo mục tiêu bài học.
+ Phương pháp đóng vai: phương pháp này mang tính tích cực, trong đó người dạy tái tạo, mơ hình
hóa các hành động đặc trưng của hoạt động của đối phương, tổ chức cho người học sắm vai hành
động của địch để thực hiện những thao tác phù hợp đối phó, tạo thành kỹ năng hoạt động học cho
học sinh…Đặc thù phương pháp này:
- Giáo viên điều khiển các tình huống đóng vai, người sắm vai thể hiện các thao tác, hành vi…
- Giáo viên và học sinh xử lý các giải pháp hóa giải để chiến thắng địch.
* Các phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập:
Là cách thức, biện pháp xem xét thực trạng kết quả nhận thức của người học. trong đó có các loại
kiểm tra:
- Kiểm tra vấn đáp.
- Kiểm tra viết (đặc biệt chú trọng)
- Kiểm tra thực hành: là cách thức xem xét và đánh giá các kỹ năng, kỹ xảo đạt được của người học
thông qua việc giao cho họ thực hiện thao tác, hành động theo bài tập được giáo viên chuẩn bị trước

để đánh giá trình độ đạt được.
- Ngồi các dạng trên cịn một số các phương pháp kiểm tra khác:
+ Trắc nghiệm khách quan
+ Dạng câu điền khuyết
+ Dạng câu lựa chọn đúng, sai
+ Dạng câu lựa chọn cặp đơi
Tóm lại, trên đây là một số phương pháp đặc thù của bộ mơn, nhằm kích thích hoạt động nhận
thức của học sinh trong các buổi học. Trong thực tế, các phương pháp đẩy mạnh hoạt động nhận
thức của học sinh rất đa dạng, cần tiếp tục có sự khái quát, vận dụng chúng phù hợp mục tiêu, nội
dung và đặc điểm dạy học GDQPAN.
4


2. Sự cần thiết phải áp dụng sáng kiến
- Việc vận dụng phương pháp tình huống trong quá trình dạy học là rất cần thiết, Tình huống
xuất phát từ nội dung bài học là hoạt động góp phần làm cho học sinh hứng thú, ham thích học
tập tạo khơng khí phấn khởi tạo tâm thế thoải mái trước giờ học hay củng cố nắm chắc kiến thức
đã được học, kích thích tư duy sáng tạo và rèn kĩ năng. Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ
XI chỉ rõ: “Thực hiện đồng bộ các giải pháp phát triển và nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo.
Đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp dạy và học, phương pháp thi, kiểm tra theo hướng
hiện đại; nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đặc biệt coi trọng giáo dục lý tưởng, giáo dục
truyền thống lịch sử cách mạng, đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành, tác phong
công nghiệp, ý thức trách nhiệm xã hội.,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,….
- Mục tiêu của nền giáo dục nước ta hiện nay là hướng đến đối tượng người học, để cung cấp
cho người học những tri thức, kỹ năng, phương pháp và kinh nghiệm học tập có hiệu quả nhất.
Trong hệ thống giáo dục quốc dân, nhất là trong giáo dục Cao đẳng, Đại học, vấn đề rèn luyện kỹ
năng nhận thức cho học sinh, sinh viên phương pháp học tập mang tính chủ động, có tính tích cực
dần được trú trọng. Giáo dục quốc phịng tồn dân, an ninh nhân dân là một nội dung quan trọng
của việc xây dựng nền quốc phịng tồn dân, an ninh nhân dân. Giáo dục quốc phòng - an ninh cho
HS thuộc nội dung của nền giáo dục quốc gia, có ý nghĩa quan trọng trong chiến lược đào tạo con

người mới XHCN. Ngày 03/05/2007, Bộ Chính trị ban hành Chỉ thị số 12/CT-TW “về tăng cường
sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác GDQP-AN trong tình hình mới” . Ngày 10/07/2007, Chính
phủ ban hành Nghị định số 116/2007 ND-CP về “Giáo dục quốc phịng - an ninh”. Theo đó, Bộ
Giáo dục và Đào tạo, Bộ Lao động thương binh và xã hội, Bộ Quốc phịng, Bộ Cơng an ban hành
chương trình GDQP-AN cho HS và bồi dưỡng kiến thức QP-AN cho các đối tượng và các văn bản
hướng dẫn tổ chức thực hiện nhiệm vụ GDQP-AN.
- Những năm gần đây, công tác GDQP-AN cho HS đã dần đi vào nề nếp ổn định. Tuy nhiên,
chất lượng GDQP-AN cịn rất hạn chế. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến chất lượng GDQP-AN còn
thấp như đội ngũ giáo viên GDQP-AN còn thiếu, chưa được đào tạo dài hạn, chính quy, cơ sở vật
chất, thiết bị dạy học GDQP-AN chưa đồng bộ sử dụng kém hiệu quả; hình thức tổ chức, phương
pháp dạy học chưa phù hợp…Nâng cao chất lượng GDQP-AN cho HSSV cần phải chỉ đạo tổ chức
thực hiện chặt chẽ, thống nhất từ Trung ương tới các cơ sở bằng các hình thức phù hợp với từng đối
tượng. Đồng bộ hóa các yếu tố cho GDQP-AN là nhiệm vụ, yêu cầu cấp thiết hiện nay, khơng
những để thực hiện đầy đủ chương trình đào tạo mà cịn để nâng cao chất lượng, hiệu quả mơn học.
Yếu tố quan trọng hàng đầu có tính quyết định tới chất lượng môn học GDQP-AN là đổi mới
phương pháp dạy học (PPDH) theo hướng tích cực. Dạy học tích cực bao gồm phương pháp giải
quyết vấn đề, phương pháp trực quan, phương pháp giảng dạy bằng tình huống, phương pháp làm
mẫu - tái tạo. Phương pháp tìm tịi, phương pháp nghiên cứu… Phương pháp dạy học là tổng hợp
các cách thức hoạt động của người dạy và người học; nói cách khác, đó là sự thống nhất giữa cách
dạy, cách học của giáo viên và HS, SV. Đổi mới phương pháp dạy học GDQP-AN theo hướng tích
cực là đổi mới cách thức giảng dạy phù hợp với quá trình nhận thức của của người học, phát huy
yếu tố chủ động, tích cực của người học.
- Đổi mới phương pháp dạy học GDQP-AN khơng có nghĩa là phủ nhận hồn tồn PPDH cũ,
thay vì PPDH hồn tồn mới, mà là sự chọn lọc, kế thừa, vận dụng linh hoạt những ưu điểm, kết
quả tích cực vốn có của PPDH truyền thống. Muốn thực hiện được PPDH theo hướng tích cực giáo
viên phải có cơng tác chuẩn bị nội dung bài giảng cũng như mọi điều kiện bảo đảm cho dạy và học
đầy đủ, khoa học, có nhiều vấn đề, nhiều tình huống được đặt ra. Phương pháp dạy học bằng tình
huống địi hỏi giáo viên phải có trình độ chun mơn chun sâu, có tay nghề vững vàng, có kinh
nghiệm trong giáo dục đào tạo. Mục đích của PPDH bằng tình huống giúp cho HS tránh được tình
5

trạng học tập thụ động, hạn chế được cách học chỉ vội vàng, đắm chìm vào những dịng chữ ghi
chép. Tính tích cực của PPDH bằng tình huống là cả người dạy và người học luôn phát huy khả
năng vốn có của bản thân để giải quyết vấn đề được đặt ra trong bài học. Phương pháp dạy học bằng
tình huống cịn giúp cho người học ln có sự suy nghĩ, tư duy độc lập, sáng tạo, có cả chiều rộng
và độ sâu khi muốn hiểu biết và giải quyết vấn đề nào đó. Trong các PPDH tích cực thì PPDH bằng
tình huống là phương pháp có nhiều ưu điểm, lợi thế hơn các PPDH khác. Dạy học bằng phương
pháp tình huống địi hỏi cả người dạy và người học phải có thái độ hoạt động nghiêm túc, có khả
năng nhận biết được mâu thuẫn và giải quyết được từng vấn đề mà tình huống đặt ra. Hiện nay,
PPDH bằng tình huống đang được sử dụng hết sức có hiệu quả và rất phổ biến ở các trường đào tạo
hàng đầu trên thế giới…………………………..…………………………………………………….
- Phương pháp dạy học bằng tình huống có tác dụng và ý nghĩa rất lớn, khơng những phát huy
được khả năng nhận thức, tư duy, sáng tạo mà cịn khuyến khích năng lực tự học, tự nghiên cứu,
tìm tịi của người học. Xuất phát từ vị trí, ý nghĩa, tầm quan trọng của mơn học GDQP-AN; từ
thực tế về PPDH ở các trường THPT đến kết quả môn học; từ việc đổi mới PPDH, đặc biệt là vận
dụng PPDH bằng tình huống là vấn đề cấp thiết hiện nay để có chất lượng GDQP-AN cao hơn. Do
vậy, tôi chọn nghiên cứu đề tài “Vận dụng phương pháp dạy học bằng tình huống vào giảng dạy
mơn Giáo Dục Quốc Phòng An Ninh cho học sinh THPT”
3. Nội dung sáng kiến
3.1. Tiến trình thực hiện
3.1.1. Đặc điểm nội dung chương trình mơn GD-QPAN.
Giáo dục Quốc phịng – an ninh (GDQP-AN) là một nhiệm vụ được quan tâm không
riêng ở Việt Nam mà ở nhiều nước trên thế giới, khơng phân biệt chế độ chính trị, quy mơ quốc
gia, trình độ kinh tế, khoa học và cơng nghệ. Đặc biệt, ở nhiều nước, GDQP được đưa vào
chương trình học chính khóa trong các trường trong đó có Việt Nam. Ở Việt Nam, nội dung
GDQP, huấn luyện quân sự (HLQS) đã được đưa vào mơn học chính khóa trong trường học từ
năm 1961. Đến năm 1989, chương trình quân sự phổ thông trong các trường THPT đã được cải
tiến. Đội ngũ giáo viên giảng dạy môn học này cho các trường THPT cũng đã được quan tâm
đào tạo thông qua chương trình đào tạo ngắn hạn giáo viên GDQP và đào tạo cử nhân sư phạm

GDCT-GDQP ghép môn.
Để thực hiện tốt hai nhiệm vụ chiến lược của cách mạng Việt Nam là xây dựng chủ nghĩa
xã hội và bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Đảng và nhà nước ta rất coi trọng việc xây dựng nền
Quốc phịng tồn dân (QPTD), An ninh nhân dân (ANND) vững mạnh trong thời kì mới. Trong
đó học sinh Trung học phổ thơng (THPT), những chủ nhân tương lai của đất nước có vai trị
quan trọng. Tích cực học tập hiểu nội dung cơ bản về xây dựng nền quốc phòng, an ninh
(QPAN) góp phần cùng tồn Đảng, tồn dân, tồn qn xây dựng vững chắc nền quốc phịng
tồn dân và an ninh nhân dân của đất nước trong thời kì mới là một trong những nhiệm vụ
trọng tâm của học sinh trong giai đoạn hiện nay. GDQP là một môn học nằm trong hệ thống
giáo dục quốc gia nhằm giáo dục con người Việt Nam phát triển tồn diện. Giáo dục quốc
phịng cho học sinh là một bộ phận quan trọng của cơng tác giáo dục quốc phịng tồn dân, góp
6


phần nâng cao ý thức Quốc phòng – An ninh, củng cố nền quốc phịng tồn dân an ninh nhân
dân, xây dựng nền QPTD, ANND vững mạnh. Nhận rõ vị trí, vai trị của nhiệm vụ trên, trong
những năm qua dưới sự chỉ đạo của Sở GD&ĐT An Giang trường THPT chuyên Thoại Ngọc
Hầu đã tổ chức triển khai thực hiện tốt hoạt động Giáo Dục Quốc Phòng An ninh cho học sinh.
Trong những năm qua Ban giám hiệu nhà trường đã chỉ đạo, xây dựng kế hoạch hướng dẫn
giáo viên chọn các hình thức tổ chức dạy - học môn học GDQP - AN. Các giáo viên bộ môn
GDQP – AN được đào tạo cơ bản và tập huấn về đổi mới phương pháp dạy - học, đã mạnh dạn
thay đổi hình thức tổ chức dạy học cho phù hợp với chương trình của Bộ giáo dục đề ra. Mơn
GDQP – AN đã được đưa vào chương trình dạy học chính khóa. Chương trình gồm 105 tiết
được thực hiện từ năm học 2009 - 2010 đến nay. Thông qua hoạt động GDQP-AN, học sinh
được nâng cao hiểu biết về truyền thống vẻ vang của dân tộc của Quân Đội Nhân Dân Việt
Nam và một số nội dung cơ bản về phòng thủ dân sự, kĩ thuật quân sự và những nội dung khác,
rèn luyện tác phong nếp sống tập thể có kỷ luật của quân đội. Các giáo viên bộ mơn GDQP-AN
đều tích cực tham gia cơng tác giảng dạy, huấn luyện. Học sinh tích cực, hăng say luyện tập
nghiên cứu tài liệu. Bước đầu đã cải thiện được đáng kể chất lượng Dạy và Học. Chương trình
GDQP-AN ở trường THPT gồm hai phần: Phần giảng dạy lý thuyết và phần giảng dạy thực

hành về những động tác kỹ thuật cơ bản của động tác đội ngũ từng người khơng có súng, đội
ngũ đơn vị, kỹ thuật băng bó vết thương của khối 10; kỹ thuật bắn súng, ném lựu đạn, kỹ thuật
cứu chuyển thương của khối 11; Các tư thế động tác cơ bản vận động trong chiến đấu, lợi dụng
địa hình địa vật của khối 12.
Nếu chỉ đơn thuần là dạy thuyết trình các nội dung lý thuyết thì khi thực hiện những nội
dung trên cả người dạy và người học đều cảm thấy khô khan, nhàm chán. Vì vậy trong quá trình
giảng dạy, việc đổi mới phương pháp giảng dạy để làm cho giờ học có sức lơi cuốn và phát huy
được tính tích cực của học sinh là rất cần thiết, tôi đã luôn cố gắng suy nghĩ tìm tịi và khơng ngừng
sáng tạo. Tơi mạnh dạn lồng ghép nội dung “Phương pháp tình huống” vào trong các tiết học, nhờ
vậy buổi học tạo hưng phấn cho người học cũng như người dạy. Qua thực tiễn áp dụng ở một
số lớp và tiến hành thử nghiệm ở nhiều tiết dạy, tôi nhận thấy học sinh tham gia học tập tích cực
hơn, hăng say hơn, thích học môn GDQP hơn ở những tiết học không áp dụng nội dung “Phương
pháp tình huống”. Để đạt được mục tiêu giáo dục nói chung cũng như mơn GDQP nói riêng để tạo
sự chuyển biến lớn trong quá trình dạy học, phát huy tính tích cực của học sinh. Từ những lý
do trên tôi nhận thấy: “Vận dụng phương pháp dạy học bằng tình huống vào giảng dạy mơn Giáo
Dục Quốc Phòng An Ninh cho học sinh THPT” làm đề tài nghiên cứu của mình.

7


Xử lý tình huống vai trị của nền quốc phịng toàn dân và an ninh nhân dân
3.1.2. Phương pháp dạy học bằng tình huống:
- Hiện nay, với tính ưu việt phương pháp dạy học tình huống tại các hệ thống giáo dục quốc tế,
đặc biệt một số trường đại học hàng đầu như: HaBớt,Ofot… và các nhà trường thuộc hệ thống giáo
dục Liên hiệp quốc (Unesco) rất trú trọng phổ biến giảng dạy phương pháp này để nâng cao và phát
huy nặng lực của người học tại mỗi quốc gia. Ở Việt Nam, việc áp dụng phương pháp dạy học tình
huống trong hệ thống GDQD đang được quan tâm. Trong những phương pháp dạy học tích cực thì
phương pháp dạy học bằng tình huống đã trở thành phương pháp được sử dụng rất phổ biến trong
các trường đại học hàng đầu thế giới. Một số trường THPT ở Việt Nam cũng đã bắt đầu nghiên cứu,
sử dụng phương pháp dạy học này.

- Phương pháp dạy học bằng tình huống khơng những đem lại chất lượng, hiệu quả giảng dạy
rất cao cho người thầy mà còn đem lại chất lượng học tập rất tốt cho người học. Phương pháp dạy
học bằng tình huống cịn phát huy được óc tư duy, khả năng tư duy, óc phê phán, óc sáng tạo của
người dạy và người học. Đặc biệt, phương pháp dạy học bằng tình huống có tác dụng khuyến khích
học sinh phát triển cách tự học, tự nghiên cứu, có khả năng độc lập giải quyết vấn đề mà thực tiễn
đặt ra. Giảng dạy theo phương pháp tình huống địi hỏi người thầy giáo phải giỏi cả lý thuyết và
thực hành, phải cơng phu sưu tầm những tình huống có thật và cụ thể có liên quan đến mơn giảng
dạy, phải tâm huyết dành tồn bộ tâm trí và thời gian cho công tác giáo dục và đào tạo, cho giảng
dạy.
- Đối với học sinh nhận thức rõ giá trị người thầy trong việc truyền thụ tri thức và hướng dẫn
cách giải quyết vấn đề, giá trị quyết định của mình trong việc tự học hỏi, hiểu, suy hành, giá trị tiềm
ẩn của mình về trí tuệ, tư duy sáng tạo, nhận rõ giá trị của việc học là để giải quyết vấn đề do cuộc
8


sống đặt ra. Khi nói đến tình huống thường ta thấy tình huống được diễn ra cũng có thể trong thời
gian ngắn, phạm vi hẹp; cũng có thể xảy ra trong thời gian khá dài với quy mô rộng lớn, tùy theo
tính chất, đặc điểm, diễn biến và vận động của sự vật. Khi nói đến tình huống là nói đến sự việc xảy
ra, mà xung quanh sự việc đó có nhiều mối quan hệ ràng buộc lẫn nhau, nhưng lại hết sức mâu
thuẫn với nhau cần được giải quyết. Trong hoạt động, nhất là hoạt động quốc phòng, an ninh thường
có tình huống xảy ra, thậm chí có nhiều tình huống xẩy ra ngay cùng một lúc rất phức tạp. Xử lý
như thế nào, xử lý ngay mới giải quyết được tình thế, mới đem lại hiệu quả là cả vấn đề không dễ
đối với một cá nhân hay một tập thể. Thơng thường, một tình huống đơn giản thì vai trị cá nhân
được thể hiện ngay, nhưng tình huống phức tạp thì địi hỏi trí tuệ cả một tập thể mới giải quyết
được, và lúc ấy vai trò cá nhân là người định hướng, hướng dẫn cách giải quyết vấn đề. Tình huống
xảy ra thường khác nhau lúc nhanh, lúc chậm; tính chất của tình huống có lúc đơn giản, lúc phức
tạp. Dù tình huống đơn giản hay phức tạp cũng cần có sự suy nghĩ, tư duy nghiêm túc, bài bản, khoa
học mới giải quyết được. Giải quyết tình huống phải được dựa trên nhiều yếu tố, nhiều bằng chứng
khoa học. Giải quyết tình huống trong quốc phòng, an ninh phải căn cứ vào nguyên tắc, tư tưởng
chỉ đạo, mục đích, yêu cầu đạt được; căn cứ vào những yếu tố tác động, quan hệ trực tiếp với tình

huống như tình hình địa hình, tình hình địch, đơn vị xung quanh, vũ khí trang bị kỹ thuật, dân
chúng…Như vậy, “Tình huống là sự việc có mâu thuẫn, có tính vấn đề cần giải quyết”.Tình huống
“đơn giản” là tình huống có “mâu thuẫn” có “một vấn đề” cần giải quyết.Tình huống “phức tạp” là
tình huống có” mâu thuẫn” có “nhiều vấn đề” cần giải quyết.Vậy, thế nào là phương pháp dạy học
bằng tình huống?...
.
- Phương pháp dạy học ta đã đề cập trong nhiều lĩnh vực ở đời sống xã hội, nhất là trong giáo
dục đào tạo. Nhưng chúng ta cần hiểu “phương pháp” dạy học là “cách” dạy học, nghĩa là cách dạy
và cách học, là hoạt động của người dạy và người học.Trong dạy học bằng phương pháp tình huống
cũng địi hỏi hoạt động dạy của thầy và hoạt động học của người học, nhưng cả hai hoạt động của
thầy và trị có những vấn đề khác nhau. Phương pháp dạy học bằng tình huống lúc này người dạy
khơng phải đóng vai trị diễn thuyết, diễn giải, thuyết trình mà phải xây dựng được các tình huống
trong bài học. Trên cơ sở các tình huống đó mà hướng dẫn cho người học biết thứ tự các bước xử
trí, giải quyết được mâu thuẫn, giải quyết được từng vấn đề trong tình huống đó.
- Trong hoạt động quốc phịng, an ninh, tình huống trở thành phổ biến vì quốc phịng, an ninh
là hoạt động rất đặc thù. Trong GDQP-AN, tình huống cũng thường xẩy ra trong quá trình dạy học,
ta gọi là tình huống sư phạm. Nhưng ngay trong nội dung GDQP-AN cũng đã chứa đựng nhiều tình
huống cần giải quyết như trong dạy học kỹ thuật, khoa mục chung, cơng tác quốc phịng an ninh,
đường lối quân sự, đặc biệt là trong chiến thuật………………………………………………………
3.1.3. Vai trò phương pháp giảng dạy bằng tình huống với bộ mơn QPAN
- Muốn có phương pháp dạy học bằng tình huống thì phải xây dựng được tình huống thực tế,
phù hợp cho từng trình độ, khả năng dạy học. Một điều kiện mang tính tiên quyết để đạt được hiệu
quả của phương pháp tình huống là phải có tính thực tế. Trong GDQP-AN có thể có rất nhiều tình
huống để phân tích nhưng để có được phương án tối ưu nhất khơng phải dễ. Xây dựng được tìn
huống sẽ cần nhiều thời gian địi hỏi giáo viên phải có kỹ năng nhất định trong chun mơn quốc
phịng, an ninh. Khi xây dựng tình huống về chiến thuật, giáo viên cần nắm chắc tư tưởng chỉ đạo,
yêu cầu đạt được của chiến thuật, nắm chắc tình hình địch, ta, quan hệ với đơn vị xung quanh, thực
tế trang bị vũ khí bảo đảm cho trận đánh có hiệu quả. Ví dụ: Tình huống chiến thuật: Từng người
tiến công địch trong ụ súng, lô cốt, chiến hào, giao thông hào, căn nhà. Trong khi đó địch có hệ
thống hàng rào dây thép gai, có xe tăng, xe bọc thép án ngữ. Tình huống được xây dựng để mọi

người phải thấy được đâu là mâu thuẫn, đâu là vấn đề khó khăn cần giải quyết, khó khăn khi đánh
chiếm mục tiêu. Trong ụ súng, lơ cốt địch có mấy tên, chúng đang dùng hỏa lực gì bắn trực tiếp vào
hướng tiến cơng. Bên trái, bên phải địch trong lơ cốt, ụ súng có lực lượng nào chi viện cho chúng
không. Người chiến sĩ phải làm như thế nào để vận động tới gần địch, vận động theo hướng nào,
9


lợi dụng địa hình, địa vật ra sao, có cần người khác chi viện hay không, một loạt vấn đề của tình
huống đặt ra cần giải quyết. Muốn giải quyết được tình huống chiến thuật, người dạy và người học
phải căn cứ vào các yêu cầu chiến thuật như: Bí mật, bất ngờ, tinh khôn, mưu mẹo; dũng cảm, linh
hoạt, kịp thời; biết phát hiện và lợi dụng nơi sơ hở, hiểm yếu của địch, tiếp cận đến gần tiêu diệt
địch; độc lập chiến đấu, chủ động hiệp đồng, liên tục chiến đấu; phát huy cao độ hiệu quả của vũ
khí, trang bị để tiêu diệt địch, tiết kiệm đạn dược; đánh nhanh, sục sạo kỹ, vừa đánh vừa địch vận.
- Khi xây dựng tình huống về kỹ thuật giáo viên cần nắm chắc từ hiện tượng đến bản chất của
từng nội dung về kỹ thuật. Nếu ta xây dựng tình huống “Hiện tượng bắn”, “Sức giật và sự hình
thành góc nảy” thì vấn đề (tình huống) đặt ra là tại sao đầu đạn lại vận động được trong nòng súng
và trong không gian, mối quan hệ giữa đầu đạn và áp lực khí thuốc ra sao, cần bao nhiêu áp lực khí
thuốc để đầu đạn tách khỏi vở đạn bắt đầu vận động, cần bao nhiêu áp lực khí thuốc để đầu đạn vận
động trong nịng súng có độ xốy lớn khi ra khỏi mặt cắt phía trước của nịng súng có vận tốc lớn
nhất . Tại sao khi bắn súng có hiện tượng súng giật về sau, bị vai ta chặn lại, người bắn có cảm giác
ê vai hoặc bị đau vai. Tại sao súng giật về sau, súng giật gây ra góc nảy như thế nào, có mấy nguyên
nhân gây ra góc nảy, góc nảy có ảnh hưởng tới bắn trúng mục tiêu như thế nào, biện pháp hạn chế
góc nảy ra sao? Muốn giải quyết được tình huống kỹ thuật, người dạy và học phải nắm rất chắc
nguyên lý bắn súng bộ binh, đồng thời phải có những kinh nghiệm nhất định trong cuộc sống, trong
thực tế sử dụng các loại vũ khí………………………………………………………………………..
- Khi xây dựng tình huống thuộc phần lý thuyết, đây là vấn đề khó, địi hỏi giáo viên phải có
trình độ lý luận, khả năng khái qt cao, có nhiều thơng tin, nhưng thơng tin đó phải được cập nhật,
mang tính thời sự. Giáo viên cần có thời gian, kinh nghiệm hoạt động thực tiễn, những dẫn chứng
minh họa sát thực, tính khoa học cao. Ví dụ “Xây dựng tỉnh (thành phố) thành khu vực phòng thủ
vững chắc, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa”, vấn đề tình huống được đặt ra: Thế nào là

khu vực phòng thủ tỉnh (thành phố); tại sao ta lại phải xây dựng khu vực phòng thủ tỉnh (thành phố);
khu vực phòng thủ tỉnh (thành phố) có vị trí tác dụng, vị trí chiến lược quan trọng như thế nào trong
từng giai đoạn lịch sử -trong thời bình và trong thời chiến; nhiệm vụ, nội dung, biện pháp chủ yếu
xây dựng khu vực phòng thủ tỉnh (thành phố)
- Tình huống được đặt ra trên đây được giải quyết như thế nào là cả một quá trình học hỏi, tích
lũy kinh nghiệm của giáo viên. Khơng thể nói là “Có”,“Khơng”, “Rất quan trọng”, nhưng có như
thế nào, tại sao không, quan trọng đến mức nào, là sự thể hiện trình độ lý luận, thực tiễn của giáo
viên. Xử lý tình huống (giải quyết vấn đề trong tình huống).Muốn xử lý đúng đắn một tình huống
phải qua 4 bước:
+ Điều tra, nghiên cứu tình hình trên quan điểm hệ thống, toàn diện để thấy được bản chất của
sự mâu thuẫn trong tình huống.…
… + Phân tích các tình huống, mâu thuẫn trên cơ sở lý luận và thực tiễn.
… + Tổng hợp, đề ra những chủ trương, biện pháp, phương pháp, cách làm cụ thể để xử lý, giải
quyết tình huống.…
… + Hành động trả lời câu hỏi làm gì, làm thế nào, ai làm, bao giờ làm, những điều kiện cần có để
làm ra sao.…
- Xử lý một tình huống giỏi hay khơng cịn tùy thuộc vào trình độ kiến thức cả về lý luận và
thực tế của người hữu trách. Vì vậy, ra sức học tập cho giỏi là nhằm mục đích ứng xử giải quyết
vấn đề giỏi, xử lý tình huống giỏi. Dành thời gian quan trọng cho việc thu thập phân loại, phân tích
những tình huống có thật và cụ thể liên quan đến bài giảng. Trường hợp thật cần thiết có thể hư cấu
nhưng phải hư cấu như thật, cốt lõi của tình huống vẫn phải là có thật. Như vậy thì việc nghiên cứu
và thảo luận tìm ra phương án xử lý tối ưu mới mang tính hấp dẫn đối với người học. Giáo viên làm
công tác giảng dạy giỏi theo phương pháp tình huống ngồi khả năng chun mơn, cịn có một :
“Ngân qũy” tình huống có liên quan đến GDQP-AN. Cập nhật thơng tin mới, tìm những tình huống
mới có vấn đề trong GDQP-AN là việc làm thường xuyên của cán bộ giảng dạy.Soạn bài giảng theo
10


phương pháp tình huống……………………………………………………………………………...
+ Xác định rõ mục đích, u cầu của bài, mục tiêu của bài giảng..……………………………………

+ Giới thiệu lý thuyết hoặc những nguyên tắc cơ bản. Giới thiệu tài liệu, sách mà người học có thể
cần đọc, nghiên cứu, tham khảo………………………………………………………………………
+ Giới thiệu tình huống - nghiên cứu cá nhân hoặc nghiên cứu thảo luận theo nhóm, hoặc thảo luận
ở lớp tùy thuộc vào không gian, thời gian, tính chất của tình huống…………………………………
+ Tổng kết thời gian tranh luận của học sinh củng cố nâng cao phần lý thuyết và khả năng thực hành
+ Kết quả bài giảng theo phương pháp tình huống được đánh giá bởi sức thu hút, hấp dẫn của buổi
học, ai cũng động não, phát huy óc phê phán, óc tư duy sáng tạo, tích cực tham gia thảo luận để tìm
ra phương án xử lý tối ưu.…
* Tổ chức lớp (đơn vị) khi thực hiện phương pháp dạy học bằng tình huống GDQP-AN.
Trong phương pháp dạy học bằng tình huống, giáo viên thực hiện những công việc sau đây:
+ Phân chia thành các nhóm học sinh trong lớp, với số lượng từ 8 đến 10 học sinh…………………..
+ Phân tình huống cho các nhóm học sinh giải quyết…………………………………………………
+ Hướng dẫn các nhóm thảo luận, phân tích tình huống bằng cách đặt ra những câu hỏi quan trọng
hoặc những vấn đề then chốt của tình huống………………………………………………………….
* Quy trình giải quyết một bài tập tình huống……………………………………………………..
Giải quyết bài tập tình huống trên lớp tiến hành theo trình tự các bước:Nghiên cứu cá nhân, thảo
luận theo nhóm, viết báo cáo phân tích tình huống, thảo luận chung cả lớp.…
* Nghiên cứu cá nhân……………………………………………………………………………….
Trong bước nghiên cứu cá nhân, học sinh phải đọc kỹ toàn bộ bài tập tình huống để nắm bắt tình
hình thực tế đang diễn ra, xác định vấn đề trung tâm đang phải đối phó, cần phải giải quyết để có
cơ sở đánh giá, phân tích định ra phương án tối ưu nhất.…
*Thảo luận nhóm……………………………………………………………………………………
Sau khi học sinh hồn thành bước nghiên cứu cá nhân, giáo viên yêu cầu lớp tiến hành thảo luận
theo nhóm đã chia. Mỗi nhóm sẽ tập trung vào thảo luận các thông tin và các đề xuất của các thành
viên trong nhóm. Trong trường hợp bài tập có nhiều vấn đề cần giải quyết, mỗi nhóm có thể tập
trung vào một hoặc vài yêu cầu cụ thể. Ví dụ: Hình thức phục kích đánh địch, tình huống thường
xảy ra như::…
+ Chọn khu vực địch tập trung, xác định khu vực quyết chiến điểm…………………………………
+ Xác định vị trí chặn đầu, khóa đi,………………………………………………………………...
+Tập trung bao nhiêu binh lực, hỏa lực cho khu vực đánh địch tập trung, cho chặn đầu, khóa đuôi,

lực lượng đối diện cần bao nhiêu, sử dụng lực lượng nào…………………………………………….
Mục đích thảo luận nhóm khơng nhằm đạt đến một sự thống nhất trong nhóm mà là giúp cho
từng cá nhân có thể chắt lọc, điều chỉnh và phát triển ý kiến riêng của mình. Bước thảo luận này
cũng là cơ hội để học sinh làm quen và tập luyện phương pháp làm việc nhóm, một phương pháp
thể hiện được nhiều ý kiến, trình bày được nhiều quan điểm cho riêng mình. Qua giai đoạn này,
giáo viên có thể trực tiếp hoặc thơng qua các nhóm trưởng (tiểu đội trưởng) đánh giá tính chủ động,
tự giác của các thành viên trong nhóm, đặc biệt là khả năng tổ chức làm việc trong mỗi nhóm.
* Viết báo cáo phân tích tình huống………………………………………………………………..
Sau khi thảo luận xong, sinh viên sẽ phải viết một báo cáo cá nhân hoặc chung cả nhóm. Nội
dung của một báo cáo bao gồm phần giới thiệu tình huống, phần phân tích tình huống, các biện
pháp đề xuất.Việc viết một báo cáo phân tích tình huống sau khi thực hiện xong các bước nghiên
cứu cá nhân, thảo luận nhóm là yêu cầu bắt buộc đối với từng Học sinh, Sinh viên hoặc nhóm học
sinh, sinh viên. Để đáp ứng những yêu cầu đối với một bài biết phân tích tình huống, giáo viên cần
hướng dẫn cho học sinh, sinh viên cách viết, cách trình bày. Thơng thường một bài viết phân tích
tình huống có ba phần: phần giới thiệu, phần phân tích và phần đề xuất.
+ Phần giới thiệu tình huống là phần trình bày vắn tắt những gì đang thực hiện trong GDQP-AN,
11


q trình phát triển của cơng tác GDQP-AN, những vấn đề gì mà GDQP-AN đang gặp phải và cách
thức tiếp cận các vấn đề mà người viết sẽ phải trình bày trong bài.
+ Phần phân tích tình huống là phần trình bày tồn bộ nội dung của tình huống ứng với từng bài
học cụ thể trong GDQP-AN. Từng tình huống cụ thể sẽ được phân tích kỹ từ tính chất, đặc điểm
đến quy mô của diễn biến, mức độ ảnh hưởng và khả năng thực hiện. Khi phân tích hiện tượng súng
giật mạnh về sau đối với người sử dụng súng, thì cần phân tích ngun nhân gì làm cho súng giật;
súng giật về sau bị vai người sử dụng súng chặn lại sinh ra mô men quay quanh điểm tỳ vai, làm
cho súng xoay đi một góc so với vị trí ban đầu, qua đó sinh ra góc nảy. Cần phân tích góc nảy càng
lớn, mức độ bắn chính xác vào mục tiêu càng nhỏ. Hay nói cách khác, người sử dụng súng bắn vào
mục tiêu trúng nhiều hay ít phụ thuộc vào góc nảy lớn hay nhỏ. Tình huống được đặt ra góc nảy
sinh ra đối với từng loại súng như tiểu liên AK, súng trường CKC có gì khác nhau, ảnh hưởng góc

nảy của từng loại súng với bắn trúng mục tiêu ra sao.…
+ Phần thứ ba của bài viết là trình bày những phương pháp, biện pháp và những kiến nghị, đề xuất.
Cần chú ý các biện pháp, đề xuất đưa ra phải phù hợp với những phân tích trước đó để những đề
xuất, biện pháp thống nhất với nhau, lôgic với nhau hơn. Chất lượng của những biện pháp, đề xuất
là yếu tố hết sức quan trọng để đánh giá sự hiểu biết, sáng tạo, đầu tư cơng sức cho giải quyết một
tình huống về GDQP-AN. Chẳng hạn, để bắn được trúng, chụm mục tiêu khi sử dụng vũ khí thì cần
có cách gì, biện pháp hạn chế góc nảy khi chế tạo vũ khí và trong q trình sử dụng vũ khí ra sao,
đưa ra đề xuất cho người chế tạo vũ khí phải cấu tạo, chế tạo các bộ phận giảm giật cho từng loại
vũ khí nhằm hạn chế đến mức thấp nhất sinh ra sức giật và góc nảy. Đưa ra những biện pháp khắc
phục cho người sử dụng vũ khí từ tư thế, động tác, yếu lĩnh bắn mục đích để hạn chế góc nảy, bảo
đảm cho mỗi phát bắn được trúng đích. Thơng qua báo cáo phân tích tình huống, giáo viên có thể
đánh giá được khả năng lập luận, phân tích thơng tin và diễn đạt ý tưởng của học sinh.
*Thảo luận chung cả lớp……………………………………………………………………………
Trong bước thảo luận chung của cả lớp, các nhóm phải cử ra một hoặc hai đại diện của nhóm
trình bày báo cáo phân tích tình huống và cách giải quyết trước lớp (trung đội) và bảo vệ những đề
xuất do nhóm đưa ra. Do đặc trưng của phương pháp tình huống là mang tính mở, tức là có thể có
nhiều phương án để giải quyết các vấn đề đặt ra, nên đòi hỏi người thuyết trình phải có lập luận
chặt chẽ khi đưa ra phương án của nhóm và phải trả lời rất nhiều câu hỏi phản biện liên quan đến
những phương án do nhóm đưa ra. Như vậy, kết quả đánh giá trong giai đoạn này sẽ phụ thuộc khá
nhiều vào khả năng của người đại diện nhóm, nhưng nó cũng phản ánh nỗ lực làm việc của nhóm.
* Những điều kiện áp dụng phương pháp dạy học bằng tình huống……………………………
Dạy học bằng phương pháp tình huống trong GDQP-AN sẽ đem lại nhiều kết quả tốt. Tuy
nhiên, áp dụng phương pháp dạy học bằng tình huống để bảo đảm chất lượng cần có các điều kiện
sau:
* Về quy mô lớp học…………………………………………………………………………………
Do điều kiện giáo viên và cơ sở vật chất còn thiếu nên vẫn bố trí một lớphọc đơng, đây là cản
trở rất lớn đối với việc áp dụng phương pháp tình huống. Một lớp học đơng sẽ có nhiều nhóm học
tập (nhiều tiểu đội), do đó giáo viên khơng thể đánh giá được hết sự chuẩn bị cũng như năng lực
của học sinh. Mặt khác, quy mô một lớp học lớn cũng dẫn đến việc quản lý trong thời gian nhóm
thảo luận gặp khó khăn đối với giáo viên và đồng thời tác động trực tiếp đối với học sinh có thái độ

khơng tích cực trong học tập. Biện pháp hữu hiệu nhất cho sử dụng phương pháp tình huống có kết
quả cao là nên tổ chức một lớp học có từ 35 đến 40 học sinh. Khi triển khai làm bài tập tình
huống và thảo luận (thường chiếm khoảng 30% thời gian của môn học), lớp lớn sẽ được phân chia
thành các lớp nhỏ, lớp nhỏ sẽ được phân chia thành các nhóm học tập, như vậy sẽ bảo đảm chất
lượng, hiệu quả cho việc áp dụng phương pháp tình huống…………………………………………
* Xây dựng được các tình huống thực tế trong GDQP-AN………………………………………..
- Một điều kiện mang tính tiên quyết để đạt được hiệu quả của phương pháp tình huống là phải
12


có tính thực tế. Trong chương trình, nội dung GDQP-AN có rất nhiều tình huống có thể xây dựng
được như điều lệnh, tâm lý học và giáo dục học quân sự, qn binh chủng và qn đội nước ngồi,
vũ khí hủy diệt lớn, cơng tác đảng, cơng tác chính trị trong Quân đội nhân dân Việt Nam, đường lối
quân sự và lịch sử Nghệ thuật quân sự, công tác quốc phịng địa phương, binh khí kỹ thuật chiến
đấu bộ binh, kỹ thuật bắn súng bộ binh, chiến thuật cá nhân, tổ, tiểu đội, trung đội bộ binh… Tuy
nhiên, để xây dựng được tình huống mang tính khoa học, có cơ sở lý luận và thực tiễn không phải
là việc dễ làm.
… - Xây dựng được tình huống, giáo viên sẽ mất rất nhiều thời gian, rất nhiều công sức, phải có
năng lực tư duy, có kỹ năng khái quát, tổng hợp và đặc biệt phải có khả năng phân tích, đánh giá,
chứng minh các mâu thuẫn của sự vật, hiện tượng. Khó khăn lớn nhất hiện nay của đội ngũ giáo
viên trong các trường THPT là việc xây dựng tình huống trong dạy và học GDQP-AN. Thời gian
qua, chúng ta chưa tiếp cận với phương pháp này - phương pháp dạy học bằng tình huống. Thói
quen của phương pháp dạy học truyền thống, phương pháp cũ, phương pháp thuyết trình độc thoại,
một chiều vẫn khó được thay đổi bởi những phương pháp tiên tiến, phương pháp mới, có chất lượng
hơn. Nhằm khắc phục những khó khăn, hạn chế trong nhận thức, tư duy cũ, cách dạy học cũ, đội
ngũ lãnh đạo quản lý trước hết phải gương mẫu, tiên phong trong quá trình dạy học GDQP-AN
bằng phương pháp tình huống.…
* Đầy đủ thiết bị, cơ sở vật chất chuyên dùng, học liệu GDQP-AN……………………………
Cơ sở vật chất, thiết bị dạy học GDQP-AN là yếu tố rất quan trọng nhằm nâng cao chất lượng
môn học. Thiết bị, cơ sở vật chất chuyên dùng phải đáp ứng được những yêu cầu để giảng dạy và

học tập tình huống, chẳng hạn như máy chiếu Auvơhec, projector, video, đây cũng là yếu tố không
nhỏ ảnh hưởng đến hiệu quả của phương pháp dạy học bằng tình huống. Nếu sử dụng máy chiếu
trong buổi thảo luận thì lượng thơng tin mà các nhóm thuyết trình sẽ nhiều hơn và đầy đủ hơn. Mặt
khác, các nhóm có thể thay nhau được nhiều lần, nhiều nhóm thuyết trình trong thời gian quy định.
Hơn thế nữa, trong thời gian thảo luận trên lớp học sinh, sinh viên cũng dễ dàng tập trung nắm bắt
được nội dung báo cáo của nhóm khác để có thể đặt câu hỏi phản biện, qua đó giúp cho buổi thảo
luận trở nên sơi nổi, hấp dẫn hơn, hiệu quả cao hơn. Môn học GDQP-AN khi áp dụng phương pháp
tình huống phải có đủ giáo trình riêng và các tài liệu tham khảo cần thiết để bảo đảm cho học sinh
có thể tự nghiên cứu và tích lũy những kiến thức cần thiết trước khi bắt tay vào phân tích tình huống,
cũng có thể xây dựng tình huống. Nếu thiếu hoặc khơng có giáo trình theo thiết kế môn học sẽ ảnh
hưởng ngay đến chất lượng bài học, vì giáo viên phải dành nhiều thời gian làm việc trên lớp, thời
gian dành cho người học phân tích và thảo luận bài tập tình huống sẽ ít đi, như thế sẽ khơng có cơ
hội thực hiện tốt phương pháp dạy học này…………………………………………………………...
3.1.4. Sử dụng phương pháp giảng dạy tình huống trong dạy học và huấn luyện ở bộ mơn
QPAN
3.1.4.1. Một số tình huống áp dụng ở bộ môn QPAN
- Tầm quan trọng của công tác quốc phịng tồn dân, an ninh nhân dân trong sự nghiệp xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN Quốc phịng là cơng việc giữ nước của một quốc gia,
bao gồm tổng thể các hoạt động đối nội, đối ngoại về qn sự, chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa học
kỹ thuật, ngoại giao… của nhà nước và nhân dân để tạo nên sức mạnh toàn diện, cân đối, trong đó
sức mạnh qn sự là đặc trưng, nhằm giữ gìn hịa bình, đẩy lùi, ngăn chặn các hoạt động gây chiến
của kẻ thù và sẵn sàng đánh thắng chiến tranh xâm lược dưới mọi hình thức, quy mơ tác chiến nào
của đối phương. Nền quốc phịng của ta mang tính chất của dân, do dân và vì dân, phát triển theo
hướng toàn dân, toàn diện, độc lập tự chủ, tự lực, tự cường, ngày càng hiện đại cho sự nghiệp bảo
vệ Tổ quốc XHCN. An ninh quốc gia là sự ổn định, phát triển bền vững của chế độ XHCN và nước
Cộng hòa XHCN Việt Nam, sự bất khả xâm phạm độc lập, chủ quyền thống nhất và toàn vẹn lãnh
thổ của Tổ quốc………………………………………………………………………………………
13

- An ninh nhân dân là sự nghiệp của toàn dân, do dân tiến hành, các lực lượng an ninh nhân
dân làm nòng cốt dưới sự lãnh đạo của Đảng và sự quản lý của Nhà nước. Kết hợp phong trào toàn
dân bảo vệ an ninh Tổ quốc với các biện pháp nghiệp vụ của lực lượng chuyên trách, nhằm đập tan
mọi âm mưu và hành động xâm phạm an ninh quốc gia và trật tự an tiàn xã hội, cùng với quốc
phịng tồn dân bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN. Nền quốc phịng tồn dân, nền an
ninh nhân dân là nội dung chủ yếu để bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ, chủ quyền dân tộc, bảo vệ an ninh
quốc gia, giữ vững an ninh, ổn định chính trị, trật tự an tồn xã hội của đất nước. Vì vậy, cần phải
xây dựng nền quốc phịng tồn dân, an ninh nhân dân thực sự vững mạnh trong bất cứ điều kiện
hoàn cảnh nào cho sự nghiệp bảo vệ đất nước. Cần phải nắm vững và quán triệt sâu sắc tư tưởng
chỉ đạo của Đảng ta trong việc thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh trong thời kỳ mới. Cần phải
thấy được đặc điểm, mục đích, nhiệm vụ, nội dung, biện pháp chủ yếu xây dựng nền quốc phịng
tồn dân, an ninh nhân dân vững mạnh hiện nay……………………………………………………...
*Một số nội dung dạy học bằng phương pháp tình huống giảng dạy môn học GDQP - AN.
- Kết hợp chặt chẽ hai nhiệm vụ chiến lược của cách mạng Việt Nam là xây dựng CNXH và bảo vệ
Tổ quốc XHCN. Kết hợp quốc phòng, an ninh với kinh tế. Gắn nhiệm vụ quốc phòng với nhiệm vụ
an ninh; phối hợp chặt chẽ nhiệm vụ quốc phòng, an ninh với hoạt động đối ngoại.
- Củng cố quốc phòng, giữ vững an ninh quốc gia là niệm vụ trọng yếu thường xuyên của Đảng,
Nhà nước và của toàn dân.…
- Hoàn thiện hệ thống pháp luật về bảo vệ Tổ quốc, thể chế hóa các chủ trương, chính sách của
Đảng về xây dựng nền quốc phịng tồn dân, ANND. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với
Quân đội, Công an, đối với sự nghiệp củng cố quốc phòng, an ninh.
- Nền quốc phòng, an ninh nhân dân là nền quốc phòng, an ninh của dân, do dân, vì dân, nhằm mục
đích duy nhất là tự vệ chính đáng; nền quốc phịng toàn dân gắn với nền an ninh nhân dân.
- Mục đích, nhiệm vụ, nội dung, biện pháp xây dựng nền quốc phịng tồn dân, an ninh nhân dân
trong giai đoạn hiện nay. Nâng cao trách nhiệm của học sinh, Sinh viên trong xây dựng nền quốc
phịng tồn dân, an ninh nhân dân.
Như trên đã trình bày, phương pháp dạy học bằng tình huống là cách dạy học tiến bộ, cách dạy
học mới theo hướng tích cực, cách dạy học có nhiều ưu điểm vừa phát huy khả năng độc lập suy
nghĩ, tư duy, sáng tạo của giáo viên và học sinh. Phương pháp dạy học bằng tình huống khơng
những đem lại chất lượng, hiệu quả giảng dạy rất cao cho người thầy mà còn đem lại chất lượng

học tập rất tốt cho người học. Tuy nhiên, nhận thức của nhiều cán bộ, giáo viên, học sinh chưa thật
đầy đủ với phương pháp dạy học bằng tình huống có tác dụng rất lớn cho chất lượng, hiệu quả mơn
học. Thậm chí, nhiều cán bộ, giáo viên chưa hiểu thế nào là tình huống trong dạy học, dạy học theo
phương pháp tình huống như thế nào. Hầu hết, dạy học GDQP-AN hiện nay ở các nhà trường từ
cấp trung học đến cao đẳng, đại học chủ yếu vẫn sử dụng phương pháp dạy học truyền thống bằng
phương pháp thuyết trình, độc thoại, một chiều. Phương pháp dạy học thuyết trình truyền thống ảnh
hưởng rất lớn đến từng khả năng mọi mặt của người học trong q trình nhận thức, vì họ ln ở
trạng thái thụ động để theo đuổi mục đích, yêu cầu của người dạy.
Cần phải có cách nhìn nhận đúng đắn giữa cách dạy học cũ với cách dạy học mới, cách dạy học
mới bao giờ cũng có sự tiến bộ, hiệu quả hơn cách dạy học cũ. Cần phải nhận thức sâu sắc rằng,
phương pháp dạy học bằng tình huống phát huy khả năng tư duy, sáng tạo, khả năng độc lập suy
nghĩ, óc phê phán; xây dựng và rèn luyện các kỹ năng phán đốn, trình bày, làm việc nhóm, tập
thể… cho người dạy và người học. Những hạn chế từ nhận thức của phương pháp dạy học bằng
tình huống, dẫn đến rất ít giáo viên xây dựng được các tình huống ở quá trình dạy học GDQP - AN.
Rất nhiều tình huống khi xây dựng nền quốc phịng tồn dân, an ninh nhân dân của chúng ta trong
bối cảnh tình hình thế giới và khu vực hiện nay có nhiều diễn biến phức tạp, mau lẹ. Có nhất thiết
phải gắn nhiệm vụ quốc phòng với nhiệm vụ an ninh và phối hợp chặt chẽ hoạt động quốc phịng,
an ninh với hoạt động đối ngoại hay khơng là những vấn đề đặt ra cần được phân tích, luận giải,
14


đánh giá mang đầy đủ tính khoa học và thực tiễn đối với mỗi chúng ta. Xây dựng nền quốc phịng
tồn dân, an ninh nhân dân vững mạnh tồn diện, hiện đại là biểu hiện sức mạnh tập trung, thống
nhất, nhằm mục đích bảo vệ độc lập dân tộc và CNXH… Những nội dung nêu trên cần được xây
dựng theo các tình huống vừa với khả năng của học sinh trong quá trình dạy học. Nhìn chung, đổi
mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực, nhất là theo phương pháp dạy học bằng tình huống
đối với đội ngũ giáo viên GDQP-AN hiện nay còn rất hạn chế, yếu kém. Vẫn chỉ là cách dạy học
cũ theo phương phương pháp thuyết trình, cổ điển, theo lối mịn sẵn có, giáo viên ít chịu tìm tịi,
suy nghĩ tìm ra phương pháp dạy học mới để có chất lượng tốt hơn. Có chăng, giáo viên chỉ nêu
được một số câu hỏi để HS trả lời trực tiếp, nhưng chỉ tập trung vào nội dung kỹ năng thực hành.

Để đánh giá thực trạng việc vận dụng phương pháp dạy học bằng tình huống vào trong giảng dạy
môn học GDQP - AN, tôi tiến hành khảo sát dưới hình thức phát phiếu phỏng vấn với 20 giáo viên
giảng dạy môn GDQP AN trong các trường học thuộc tỉnh An Giang. Qua phỏng vấn giáo viên
chúng tôi thu được kết quả sau: Kết quả dạy học theo hướng đổi mới (phương pháp dạy học bằng
tình huống) trong môn học GDQP – AN.
Tổng số Kết quả
+ 4/20 chiếm 10% giáo viên cho rằng thường xuyên sử dụng phương pháp dạy học bằng tình huống
trong quá trình giảng dạy……………………………………………………………………………..
+ 10/20 chiếm 50% giáo viên cho rằng mình ít sử dụng phương pháp dạy học bằng tình huống trong
quá trình giảng dạy…………………………………………………………………………………...
+ 6/20 chiếm 40% giáo viên cho rằng mình khơng vận dụng phương pháp dạy học bằng tình huống
trong quá trình giảng dạy……………………………………………………………………………..
Dạy học bằng phương pháp tình huống có tác dụng rất lớn để nâng cao chất lượng, hiệu quả
môn học GDQP-AN. Nhưng thực tế thấy hầu như Giáo viên GDQP-AN ở các trường trong tỉnh rất
ít vận dụng phương pháp dạy học tình huống vào trong bài giảng dẫn đến chất lượng bài học không
cao, chưa hiệu quả, người học không nắm chắc được kiến thức, chưa gắn liền với thực tiễn và khai
thác hiệu quả khả năng của người học.

Xử lý tình huống vai trò của QĐNDVN đối với sự phát triển của đất nước trong giai đoạn hiện nay.
15


*Một số tình huống trong giảng dạy mơn học giáo dục quốc phịng, an ninh: ( Mỗi tình huống
cho học sinh một tuần chuẩn bị và giải quyết tình huống trong 45 phút của tiết học ).
Xây dựng nền quốc phịng tồn dân, nền an ninh nhân dân vững mạnh trong tình hình mới của
đất nước chứa đựng nhiều nhiều mâu thuẫn, nhiều vấn đề đặt ra cần được giải quyết. Mâu thuẫn từ
bản chất âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch chống phá cách mạng Việt Nam bằng chiến
lược “diễn biến hịa bình”, bạo loạn chính trị, bạo loạn lật đổ, hoặc bằng vũ khí cơng nghệ cao với
việc phát huy sức mạnh tổng hợp tiềm tàng của cả dân tộc để đánh bại bất cứ âm mưu, hành động
nào của kẻ thù khi chúng liều lĩnh gây chiến. Mâu thuẫn từ nền kinh tế của đất nước phát triển chưa

mạnh, chưa bền vững đến yêu cầu phát triển lực lượng vũ trang theo hướng cách mạng, chính quy,
tinh nhuệ và từng bước hiện đại, đến xây dựng, củng cố nền quốc phịng tồn dân, nền an ninh nhân
dân vững mạnh. Nhiệm vụ đặt ra cho cách mạng Việt Nam ngày nay là phải giữ vững ổn định chính
trị, trật tự an ninh, an tồn xã hội, bảo vệ chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ quốc gia, bảo vệ thành quả
cách mạng của dân tộc, bảo vệ Đảng, bảo vệ chế độ XHCN, bảo vệ công cuộc đổi mới của đất nước.
Tình huống 1: Bài 2 Một số hiểu biết về nền PQTD và ANND ( Lớp 12 ).
Bản chất của chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch là cực kỳ phản động, âm mưu của
chúng không hề thay đổi, mục tiêu là xóa bỏ chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam và trên tồn thế giới.
Trong tình hình mới hiện nay, kẻ thù chống phá ta trên khắp các mặt trận chính trị, kinh tế, văn hóa
khoa học kỹ thuật, ngoại giao, quân sự, dân tộc, tôn giáo... bằng chiến lược “diễn biến hịa bình”,
bạo loạn chính trị, lật đổ, sẵn sàng sử dụng vũ khí cơng nghệ cao. Nhằm đánh bại những âm mưu
thủ đoạn của địch, Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X, XI đã xác định: phát huy sức mạnh tồn dân
tộc, của cả hệ thống chính trị, phải xây dựng nền quốc phịng tồn dân, an ninh nhân dân vững
mạnh, đây là một trong những nhiệm vụ quan trọng, chủ yếu, trực tiếp, đồng thời Đảng ta đã đề ra
tư tưởng chỉ đạo xuyên suốt cho sự gắn kết nhiệm vụ quốc phịng, an ninh, hồn thiện thể chế chính
trị và sự lãnh đạo của Đảng trong tình hình mới của đất nước.
Xác định mâu thuẫn trong tình huống……………………………………………………………
Mâu thuẫn cơ bản, chủ yếu là giữa âm mưu, thủ đoạn chống phá cách mạng Việt Nam trên khắp
các mặt trận bằng chiến lược “diễn biến hịa bình”, bạo loạn chính trị, lật đổ, sẵn sàng sử dụng vũ
khí cơng nghệ cao của chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch với việc phát huy sức mạnh tiềm
tàng của đất nước để đánh thắng địch với bất cứ hình thức, quy mơ tác chiến nào, nhằm bảo vệ nền
độc lập dân tộc, tự do của Tổ quốc, hạnh phúc của nhân dân………………………………………….
Xác định những vấn đề cần giải quyết trong tình huống…………………………………………
Vấn đề thứ nhất: Phát huy sức mạnh toàn dân tộc của chiến tranh nhân dân, xây dựng và phát huy
mạnh mẽ các lực lượng để đánh bại âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch………………………
Vấn đề thứ hai: Xây dựng nền quốc phịng tồn dân, an ninh nhân dân vững mạnh trong thời kỳ mới
của đất nư
Giải quyết vấn đề trong tình huống………………………………………………………………..
- Phát huy sức mạnh toàn dân tộc của chiến tranh nhân dân Chủ nghĩa Mác - Lênin cho rằng,
cách mạng là sự nghiệp của quần chúng. Ăng-ghen khẳng định: “Một dân tộc muốn giành độc lập

cho mình thì khơng được giới hạn trong những phương thức thông thường để tiến hành chiến tranh.
Khởi nghĩa quần chúng, chiến tranh cách mạng, các đội du kích ở khắp nơi đó là những phương
thức duy nhất nhờ đó mà một dân tộc nhỏ có thể chiến thắng một dân tộc lớn. Chiến tranh nhân dân
bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN là cuộc chiến tranh do nhân dân Việt Nam tiến hành một cách
toàn diện dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam nhằm “bảo vệ vững chắc Tổ quốc, độc
lập, chủ quyền, thống nhất toàn vẹn lãnh thổ; bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ XHCN;
bảo vệ an ninh chính trị, kinh tế, tư tưởng văn hố và an ninh xã hội, duy trì trật tự, kỷ cương, an
toàn xã hội giữ vững sự ổn định chính trị của đất nước, ngăn ngừa và làm thất bại mọi âm mưu,
hoạt động chống phá, thù địch, không để bị động bất ngờ…………………………………………….
-Vũ trang toàn dân, tiến hành chiến tranh nhân dân bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa
16


là một trong những quan điểm, tư tưởng cơ bản trong đường lối quân sự của Đảng; là nghệ thuật,
đồng thời là quy luật giành thắng lợi của dân tộc ta trong bảo vệ thành quả cách mạng, chống cuộc
chiến tranh xâm lược của chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch………………………………….
- Xây dựng nền quốc phịng tồn dân, an ninh nhân dân vững mạnh. Nội dung cơ bản xây dựng
nền quốc phịng tồn dân, an ninh nhân dân là:……………………………………………………….
+ Xây dựng tiềm lực của nền quốc phòng toàn dân, nền an ninh nhân dân……………………………
+ Xây dựng và phát huy mạnh mẽ tiềm lực chính trị tinh thần, tiềm lực chính trị tinh thần là nhân
tố cơ bản tạo nên sức mạnh của quốc phịng, an ninh, có tác động to lớn đến hiệu quả xây dựng và
sử dụng các tiềm lực khác. Tiềm lực chính trị tinh thần phản ánh thái độ chính trị của nhân dân đối
với quốc gia, đối với chế độ chính trị - xã hội; là nhân tố cơ bản tạo nên tiềm lực quốc phịng, là cơ
sở nền tảng chính trị tinh thần của tiềm lực (sức mạnh) quân sự. Tiềm lực chính trị - tinh thần là sức
mạnh tiềm tàng về mặt chính trị tinh thần của nhân dân cả nước; thể hiện ý chí, quyết tâm củan
nhân dân và lực lượng vũ trang nhân dân trong việc thực hiện nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc. Xây dựng
tiềm lực chính trị tinh thần là củng cố sự đồn kết, nhất trí cao và lòng tin của nhân dân, của cả nước
vào công cuộc đổi mới theo định hướng xã hội chủ nghĩa vào sự lãnh đạo của Đảng, Nhà nước đối
với nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Cần tập trung xây dựng tiềm lực chính trị - tinh thần ở
tình yêu quê hương, đất nước, tin Đảng, Nhà nước, chế độ; xây dựng hệ thống chính trị trong sạch,

vững mạnh, tinh thần đoàn kết dân tộc, giữ vững ổn định chính trị, trật tự an tồn xã hội; thực hiện
thắng lợi phát triển kinh tế - xã hội, làm tốt công tác GDQP-AN……………………………………
+ Xây dựng và phát huy mạnh mẽ tiềm lực kinh tế. Sức mạnh quốc phòng, an ninh của mỗi nước
phụ thuộc trước hết vào nền kinh tế nước đó. Vì vậy, kinh tế khơng chỉ là một trong những nhân tố
cơ bản tạo nên sức mạnh của quốc gia mà còn là nhân tố cơ bản tạo nên sức mạnh quốc phòng, an
ninh. Cho nên, xây dựng và phát triển kinh tế là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu trong giai đoạn cách
mạng hiện nay.Tiềm lực kinh tế phải có nội lực mạnh. Nội lực đó thể hiện ở đảm bảo cơ sở vật chất
ở quốc phòng, an ninh. Nội lực của tiềm lực kinh tế biểu hiện ở tính cơ động của nền kinh tế có khả
năng chuyển từ thời bình sang thời chiến. Nội lực của tiềm lực kinh tế còn biểu hiện ở sức sống của
nền kinh tế, ngăn ngừa hạn chế tối đa sự phá hoại của kẻ thù làm ngừng trệ, tê liệt kinh tế của ta.
Xây dựng và phát huy mạnh mẽ tiềm lực kinh tế cần tập trung vào các nội dung: Nhận thức về mối
quan hệ giữa kinh tế với quốc phòng, an ninh và quốc phòng, an ninh với kinh tế; tạo thế bố trí
chiến lược thống nhất về kinh tế với quốc phòng, an ninh; bảo đảm vật chất cho quốc phòng, an
ninh trong thời bình, thời chiến; cải thiện đời sống vật chất, tinh thần cho các lực lượng vũ trang.
+ Xây dựng và phát huy mạnh mẽ tiềm lực khoa học, công nghệ Nền quốc phòng, an ninh của ta
đòi hỏi rất cao về tiềm lực khoa học côngnghệ. Trong thời kỳ đẩy mạnh cơng nghiệp hóa, hiện đại
hóa đất nước, chúng ta có điều kiện thuận lợi để xây dựng, phát triển tiềm lực khoa học cơng nghệ.
Nhưng nền quốc phịng tồn dân, an ninh nhân dân cũng đặt ra nhiệm vụ mới, yêu cầu mới mà tiềm
lực khoa học công nghệ phải đáp ứng. Phải huy động tổng hợp các khoa học và công nghệ của quốc
gia mà khoa học công nghệ quân sự làm nòng cốt. Nghiên cứu những vấn đề chiến lược quốc phòng
- an ninh về bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, bảo đảm an ninh, trật tự và an toàn xã hội; các cách đánh
chiến lược, chiến dịch và chiến thuật; ứng dụng các cộng nghệ tiên tiến trong sửa chữa, cải tiến, chế
tạo các loại vũ khí phương tiện kỹ thuật, quân trang, quân dụng phù hợp với điều kiện tác chiến
mới, trong các tình huống đấu tranh vũ trang và phi vũ trang…………………………………………
+ Xây dựng và phát huy mạnh mẽ tiềm lực quân sự, an ninh. Tiềm lực quân sự, an ninh là nhân tố
cơ bản, là nòng cốt của tiềm lực quốc phòng, an ninh, là biểu hiện tập trung, trực tiếp sức mạnh
quân sự, an ninh của Nhà nước; giữ vai trò nòng cốt để bảo vệ Tổ quốc trong mọi tình huống. Tiềm
lực quân sự, an ninh dựa trên thành tựu của các tiềm lực chính trị - tinh thần, kinh tế, khoa học công nghệ. Tiềm lực quân sự, an ninh là sức mạnh quân sự, an ninh có thể huy động để thực hiện
các nhiệm vụ chiến đấu. Tiềm lực quân sự, an ninh biểu hiện trước hết ở khả năng tối đa duy trì,
hồn thiện các lực lượng chiến đấu và không ngừng tăng cường sức chiến đấu và trình độ sẵn sàng

17


chiến đấu của các lực lượng. Tiềm lực quân sự, an ninh còn biểu hiện ở nguồn dự trữ về sức người,
sức của và khả năng động viên sức người, sức của đó cho các lực lượng chiến đấu. Phải xây dựng
Quân đội nhân dân, Công an nhân dân vững mạnh toàn diện, phù hợp với thực tế đất nước trong
thời bình, đáp ứng yêu cầu của thời chiến. Xây dựng đội ngũ cán bộ cho các lực lượng vũ trang
nhân dân. Xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật, vũ khí trang bị cho lực lượng vũ trang hoạt động. Bố
trí lực lượng, xây dựng kế hoạch phương án, đề phịng các tình huống có thể xảy ra, kể cả chiến
tranh xâm lược sử dụng vũ khí cơng nghệ cao ở mọi quy mô…………………………………………
+ Xây dựng thế trận quốc phịng tồn dân, an ninh nhân dân. Tiềm lực quốc phòng, an ninh gắn với
thế trận quốc phòng, an ninh, đó chính là gắn “Thế” và “Lực”. Thế trận quốc phịng, an ninh là thế
trận tồn dân giữ nước, tồn dân bảo vệ an ninh đất nước. Tập trung xây dựng thế trận quốc
phòng, an ninh vào những nội dung sau đây:…………………………………………………………
Kết hợp chặt chẽ thế trận quốc phịng tồn dân với thế trận an ninh nhân dân trong tổng thể bố trí
chiến lược về kinh tế - xã hội…………………………………………………………………………
Phân vùng chiến lược quốc phòng, an ninh kết hợp với phân vùng kinh tế, bảo đảm nguyên tắc bảo
vệ và xây dựng………………………………………………………………………………………..
Xây dựng phương án, bố trí hậu phương và hậu phương vùng chiến lược, hướng chiến lược để làm
chỗ dựa cho thế trận quốc phòng, an ninh
Xây dựng khu vực phòng thủ tỉnh (thành phố) vững mạnh.
+ Xây dựng kế hoạch phòng thủ dân sự, phương án, triển khai lực lượng sẵn sàng chiến đấu; xây
dựng cơ sở hạ tầng nền kinh tế, cải tạo, xây dựng cơntrình quốc phịng, an ninh.…
Tình huống 2: Bài 2 Một số hiểu biết về nền PQTD và ANND ( Lớp 12 ).
.Xây dựng Quân đội và Công an nhân dân của nền quốc phịng tồn dân, an ninh nhân dân theo
hướng“Cách mạng, chính quy, tinh nhuệ và từng bước hiện đại” trong điều kiện quan hệ quốc tế có
nhiều thay đổi, tình hình thế giới có nhiều diễn biến phức tạp. Mối quan hệ quốc tế của ta đối với
các nước thay đổi căn bản, trực tiếp tác động đến sự nghiệp xây dựng kinh tế củng cố quốc phòng
- an ninh, đến xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân. Nguồn viện trợ từ bên ngồi như trước khơng
cịn nữa, mọi quan hệ trao đổi đều theo cơ chế thị trường, trong khi nền kinh tế của đất nước phát

triển chưa mạnh, chưa bền vững, chưa đủ khả năng đáp ứng các yêu cầu trang bị vũ khí kỹ thuật
cho lực lượng vũ trang. Phải giải quyết vấn đề trên ra sao để cho quân đội, công an nhân dân ta thực
sự vững mạnh, đáp ứng nhiệm vụ quốc phòng, an ninh trong mọi tình huống.
Xác định mâu thuẫn trong tình huống……………………………………………………………..
Xây dựng Quân đội và Công an nhân dân của nền quốc phịng tồn dân, an ninh nhân dân trong
điều kiện chủ nghĩa đế quốc và các thế lực phản động chống phá ta quyết liệt. Mâu thuẫn giữa nhu
cầu củng cố quốc phòng - an ninh, xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân vững mạnh với khả năng
đảm bảo của nền kinh tế diễn ra ngày càng gay gắt, đòi hỏi Đảng, Nhà nước ta phải kiên định sự
nghiệp đổi mới, có phương sách đúng đắn xây dựng lực lượng vũ trang vững mạnh đáp ứng yêu
cầu tình hình mới.
Xác định những vấn đề cần giải quyết trong tình huống…………………………………………
Vấn đề 1: Xây dựng lực lượng vũ trang trong bối cảnh đổi mới toàn diện đất nước.
Vấn đề 2: Những quan điểm, nguyên tắc cơ bản xây dựng qn đội, cơng an nhân dân của nền quốc
phịng, an ninh nhân dân trong thời kỳ mới.…
Vấn đề 3: Phương hướng nội dung và biện pháp chủ yếu xây dựng qn đội, cơng an nhân dân của
nền quốc phịng, an ninh nhân dân trong thời kỳ mới.
Giải quyết vấn đề trong tình huống………………………………………………………………...
* Sự nghiệp đổi mới của đất nước ta đã đạt được những thành tựu to lớn và rất quan trọng. Đất nước
ta đang bước sang thời kỳ đẩy mạnh cơng nghiệp hố, hiện đại hố. Trong những năm đổi mới,
nhân dân ta đã đạt được những thành tựu “Thành tựu cơ bản, bao trùm là giữ vững độc lập chủ
quyền, thống nhất toàn vẹn lãnh thổ của đất nước, vai trò lãnh đạo của Đảng và chế độ xã hội chủ
18


nghĩa; đẩy mạnh phát triển kinh tế; giữ vững an ninh trật tự, an toàn xã hội; tạo lập được môi trường
quốc tế thuận lợi, mở rộng quan hệ đối ngoại; tăng cường thế và lực của đất nước” (Tài liệu học tập
Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8, BCH TW Đảng khóa IX, NXB Chính trị Quốc Gia, HN.2003).
Những thành tựu trong sự nghiệp đổi mới đã tăng cường tiềm lực của đất nước, tạo thế và lực mới
để ta tiếp tục đổi mới, đẩy mạnh cơng nghiệp hố, hiện đại hoá đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Cùng với sự đổi mới của đất nước, lực lượng vũ trang quân đội

và cơng an nhân dân có sự đổi mới tồn diện cả nhận thức và hoạt động thực tiễn; tích cực tham gia
xây dựng và đấu tranh trên mọi lĩnh vực, góp phần bảo vệ sự nghiệp đổi mới theo định hướng
XHCN.…………………………………………………………………………………………..
* Những quan điểm, nguyên tắc cơ bản xây dựng quân đội, công an nhân dân của nền quốc phòng,
an ninh nhân dân trong thời kỳ mới…………………………………………………………………...
- Tự lực, tự cường xây dựng lực lượng vũ trang………………………………………………………
+ Độc lập tự chủ, tự lực, tự cường là truyền thống quý báu của nhân dân Việt Nam, là nét văn hố,
tính cách đặc trưng của các dân tộc trên đất nước ta…………………………………………………..
+ Quán triệt, thực hiện tốt quan điểm tự lực tự cường xây dựng lực lượng vũ trang trên cơ sở nền
kinh tế nước ta. Giải quyết vũ khí trang bị cho lực lượng vũ trang theo định hướng “từng bước hiện
đại” là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta phải phát huy cao độ nội lực
+ Đối với lực lượng vũ trang phải làm tốt cơng tác quản lý, bảo quản, sử dụng có hiệu quả trang
thiết bị kỹ thuật hiện có, thực hiện tốt phương châm “tiết kiệm, giữ tốt, dùng bền”.
- Xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân lấy chất lượng là chính, lấy xây dựng chính trị làm cơ sở
+ Thường xuyên chăm lo đến đời sống vật chất của lực lượng vũ trang, chăm lo xây dựng đội ngũ
cán bộ có đức, có tài…………………………………………………………………………………..
+ Làm cho cán bộ, chiến sĩ tin tưởng tuyệt đối và chấp hành đường lối, chủ trương chính sách của
Đảng, pháp luật Nhà nước. Nêu cao tinh thần cảnh giác cách mạng, với tinh thần “Nhiệm vụ nào
cũng hồn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng”………………………...
+ Xây dựng các tổ chức quần chúng trong lực lượng vũ trang. Nâng cao sức mạnh chiến đấu của tổ
chức đảng, chuyên môn nghiệp vụ của chỉ huy, cơ quan. Xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện,
sẵn sàng nhận và hoàn thành mọi nhiệm vụ…………………………………………………………..
- Bảo đảm lực lượng vũ trang luôn luôn trong tư thế sẵn sàng chiến đấu……………………………...
+ Chức năng, nhiệm vụ cơ bản thường xuyên của lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam là sẵn sàng
chiến đấu và chiến đấu thắng lợi…………………………………………………………………….
+ Nắm vững tình hình địch, những âm mưu thủ đoạn và cách thức hoạt động của chúng, thường
xuyên nâng cao tinh thần cảnh giác cách mạng……………………………………………………….
+ Chấp hành nghiêm chỉnh các chế độ quy định về sẵn sàng chiến đấu………………………………
+ Xây dựng các phương án, xử lý các tình huống, tổ chức luyện tập và bổ sung thường xuyên cho
phù hợp với tình hình, nhiệm vụ cụ thể……………………………………………………………….

- Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với lực lượng vũ trang nhân dân…………………………….
+ V.I Lênin cho rằng, sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản là nguyên tắc quan trọng nhất quyết định sức
mạnh, sự tồn tại, phát triển, khả năng chiến đấu và chiến thắng của lực lượng vũ trang
+ Đảng lãnh đạo các lực lượng vũ trang theo nguyên tắc “tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt”.
+ Phải xây dựng các tổ chức đảng trong lực lượng vũ trang trong sạch vững mạnh, coi trọng và nâng
cao hiệu lực cơng tác đảng, cơng tác chính trị. Chăm lo kiện toàn đổi mới các hoạt động của các tổ
chức quần chúng……………………………………………………………………………………...
* Phương hướng nội dung và biện pháp chủ yếu xây dựng quân đội, công an nhân dân của nền quốc
phòng, an ninh nhân dân trong thời kỳ mới…………………………………………………………...
- Phương hướng nội dung chủ yếu:………………………………………………………………….
+ Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI khẳng định: “Xây dựng lực lượng Quân đội nhân
dân và Công an nhân dân vững mạnh tồn diện, cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện
19


đại; bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ Đảng, nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa; giữ vững ổn định chính trị
và trật tự an tồn xã hội; làm thất bại âm mưu chống phá của các thế lực thù địch và mọi ý đồ, hành
động xâm phạm chủ quyền và tồn vẹn lãnh thổ; khơng để bị động, bất ngờ”………………………
+ Xây dựng LLVT chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại gồm: Bản lĩnh chính trị vững vàng,
trung thành tuyệt đối với Tổ quốc, với Đảng và với nhân dân; trình độ học vấn, chun mơn nghiệp
vụ ngày càng cao; phẩm chất, lối sống, đạo đức lành mạnh giản dị; có năng lực chỉ huy trong mọi
tình huống, ngăn chặn, đẩy lùi các tội phạm, tệ nạn xã hội.…
+ Xây dựng dân quân tự vệ và lực lượng dự bị động viên rộng khắp, lấy chất lượng là chính.
+ Đầu tư cho cơng nghiệp quốc phịng, trang bị kỹ thuật hiện đại cho Quân đội nhân dân và cho
Công an nhân dân……
+ Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với lực lượng vũ trang nhân dân…
- Biện pháp chủ yếu:………………………………………………………………………………….
+ Tổ chức lực lượng vũ trang nhân dân, phù hợp với chức năng nhiệm vụ thời bình và thời chiến
+ Xây dựng bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương, bộ đội biên phòng, dân quân tự vệ
+ Nâng cao chất lượng huấn luyện, giáo dục, xây dựng và phát triển khoa học quân sự Việt Nam

+ Từng bước giải quyết yêu cầu về vũ khí trang bị kỹ thuật của lực lượng vũ trang để chống lại cuộc
chiến tranh hiện đại do kẻ thù gây ra, trên cơ sở tiến hành chiến tranh nhân dân.
+ Xây dựng đội ngũ cán bộ lực lượng vũ trang có phẩm chất năng lực tốt.
+ Thực hiện nghiêm túc và đầy đủ các chính sách của Đảng, luật pháp của Nhà nước trong xây dựng
lực lượng vũ trang.…
Tình huống 3: Bài 2 Một số hiểu biết về nền PQTD và ANND ( Lớp 12 ).
: Những chủ nhân tương lai của đất nước, học sinh có vị trí quan trọng, trách nhiệm lớn lao trước
xã hội đó là: Vừa phải có nhận thức đúng, đầy đủ về cơng tác quốc phịng, an ninh cũng như GDQP
- AN trong tình hình hiện nay khi mà trong đời sống xã hội có nhiều tác động tiêu cực đến môi
trường sống, môi trường học tập; vừa phải học tập, rèn luyện thật tốt, vừa phải xây dựng niềm tin
với đất nước, đồng thời có trách nhiệm đóng góp sức mình vào xây dựng nền quốc phịng tồn dân,
an ninh nhân dân.
Xác định mâu thuẫn trong tình huống…………………………………………………………….
Mâu thuẫn cơ bản, bao trùm của sự tác động nhiều mặt trái của xã hội vào môi trường sống, môi
trường học tập của học sinh với việc nhận thức đầy đủ vị trí, tầm quan trọng cơng tác GDQP-AN
trong nhà trường. Trên cơ sở đó, học sinh xác định rõ trách nhiệm, ra sức học tập, rèn luyện tốt,
đóng góp sức mình vào xây dựng nền quốc phịng tồn dân, an ninh nhân dân.…
Xác định những vấn đề cần giải quyết trong tình huống…………………………………………
Vấn đề 1: Nhận thức của Sinh viên về vấn đề xây dựng nền quốc phịng tồn dân, an ninh nhân dân
trong tình hình mới khi mà đất nước đang có hịa bình.
Vấn đề 2: Nâng cao trách nhiệm của Sinh viên trong xây dựng nền quốc phịng tồn dân, an ninh
nhân dân.…
Giải quyết vấn đề trong tình huống………………………………………………………………...
- Nhận rõ âm mưu thủ đoạn nham hiểm của chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch chống phá
cách mạng Việt Nam bằng chiến lược “diễn biến hịa bình”, bạo loạn chính trị, lật đổ.
- Nhận thức về tính tất yếu khách quan xây dựng nền quốc phịng tồn dân, nền an ninh nhân dân
vững mạnh trong thời kỳ mới Từ thời Cổ đại đến Trung cổ đến Cận đại rồi thời đại ngày nay, chúng
ta thấy rõ bất cứ quốc gia độc lập nào chỉ chăm lo dựng nước mà đặt nhẹ, xao nhãng vấn đề giữ
nước thì đều bị động về chiến lược, hoặc bị thất bại ngay từ đầu hoặc bị kẻ thù thơn tính. Dựng
nước phải đi đơi với giữ nước đó là quy luật tồn tại và phát triển của dân tộc ta qua mấy ngàn năm

lịch sử. Nghị quyết Đại hội VII xác định “Quyết tâm tập trung sức lực vào mục tiêu ổn định và phát
triển kinh tế - xã hội, cải thiện đời sống nhân dân, vượt khỏi nước nghèo và kém phát triển, tạo điều
kiện phát triển hơn nữa vào đầu thế kỷ. Đồng thời, khơng ngừng chăm lo củng cố quốc phịng,
20


chuẩn bị đất nước sẵn sàng, phát triển từng bước thích hợp, tiến hành có kế hoạch trong nhiều năm
để ngày càng hoàn chỉnh. Đây là nhiệm vụ chiến lược vừa thường xuyên, lâu dài, vừa khẩn trương
cấp bách trong cục diện đất nước ngày nay, đó là nhiệm vụ quốc phịng của tồn dân, của tồn qn,
của cả hệ thống chính trị”.
- Nhận rõ quan điểm và tư tưởng chỉ đạo của Đảng thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh trong
thời kỳ mới.
- Nền quốc phịng tồn dân gắn với nền an ninh nhân dân bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Xây
dựng thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân.
- Nhận thức và thấy rõ những giải pháp xây dựng tổ chức thực hiện nền quốc phịng tồn dân, nền
an ninh nhân dân trong thời kỳ mới.
- Nâng cao trách nhiệm của học sinh trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân
+ Xây dựng nền quốc phịng tồn dân, an ninh nhân dân là trách nhiệm của tồn dân, trong đó học
sinh, những chủ nhân tương lai của đất nước có vị trí, vai trị quan trọng.…
+ Học sinh phải ln tích cực học tập tốt, rèn luyện tốt, luôn tin tưởng vào sự thắng lợi của công
cuộc đổi mới, vững tin vào con đường CHXH.,,,
+ Khơng ngừng học tập, bồi dưỡng lịng u nước, u CNXH, góp sức cùng tồn Đảng, tồn dân,
tồn qn phấn đấu vì mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, xã hội cơng bằng, dân chủ, văn minh”.
+ Tích cực học tập nâng cao hiểu biết về mọi mặt, nắm vững kiến thức GDQP - AN; ra sức luyện
tập thành thạo các kỹ năng quân sự, an ninh.
Thực hành dạy học theo những tình huống,,,,
- Tổ chức lớp học, phân chia thành các nhóm học sinh trong lớp, với số lượng từ 8 đến 10 em.
- Phân tình huống cho các nhóm học sinh giải quyết..
- Hướng dẫn các nhóm thảo luận, phân tích tình huống bằng cách đặt ra những câu hỏi quan trọng
hoặc những vấn đề then chốt của tình huống.,,

-Khi dạy học, giải quyết tình huống phải theo quy trình các bước sau đây:
+ Cá nhân tự nghiên cứu về mục đích, u cầu, những vấn đề trong tình huống cần giải quyết và đề
ra cách giải quyết tình huống.
+ Thảo luận theo nhóm để tìm ra phương pháp giải quyết tình huống trên cơ sở mục đích, u cầu
đặt ra.,,,,
+ Viết báo cáo phân tích tình huống.
+ Thảo luận chung cả lớp.,,
,- Giáo viên tổng kết thời gian tranh luận của học sinh, tiến hành giảng giải, phân tích những vấn đề
trọng tâm, cốt lõi trong giải quyết tình huống và kết luận cách xử lý tình huống..,,,,,...,
,Kết quả bài học theo phương pháp tình huống được đánh giá bởi sức thu hút, hấp dẫn của buổi học,
ai cũng động não, phát huy óc phê phán, óc tư duy sáng tạo, tích cực tham gia thảo luận để tìm ra
phương án xử lý tối.
3.1.4.2 Đánh giá kết quả dạy học bằng phương pháp tình huống
Đánh giá trong kết quả dạy học bằng phương pháp tình huống được tiến hành theo một số nội dung
cơ bản sau đây:…
- Đánh giá về tinh thần, thái độ của sinh viên trong việc nghiên cứu cá nhân, thảo luận nhóm, viết
báo cáo phân tích tình huống (nếu có) và thảo luận chung của cả lớp.
- Đánh giá kết quả về nhận thức, hiểu biết chung của tập thể lớp học sinh trong xác định mâu thuẫn
của tình huống, những vấn đề cần giải quyết trong tình huống xây dựng.
- Đánh giá kết quả phân loại cho Học sinh trong lớp theo các mức xuất sắc, giỏi, khá, trung bình,
kém.
- Đánh giá kết quả về rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo của học sinh trong thảo luận, trình bày chính kiến,
viết báo cáo phân tích tình huống và xử lý tình huống.
- Đánh giá trình độ khả năng xây dựng tình huống trong một số hiểu biết về nền quốc phịng tồn
21


dân, an ninh nhân dân.…
- Đánh giá công tác tổ chức, điều khiển lớp học cho học sinh của giáo viên khi thực hiện dạy học
bằng phương pháp tình huống.

Xử lý tình huống vai trị của qn đội nhân dân Việt Nam và công an nhân dân Việt Nam.
3.1.4.3. Quy trình xây dựng, xử lý và soạn bài giảng tính huống về giáo dục quốc phòng - an
ninh.
a) Xây dựng được tình huống thực tế
Muốn có phương pháp dạy học bằng tình huống thì phải xây dựng được tình huống thực tế, phù
hợp cho từng trình độ, khả năng dạy học. Một điều kiện mang tính tiên quyết để đạt được hiệu quả
của phương pháp tình huống là phải có tính thực tế. Trong GDQP-AN có thể có rất nhiều tình huống
để phân tích nhưng để có được phương án tối ưu nhất khơng phải dễ. Xây dựng được tình huống sẽ
cần nhiều thời gian đòi hỏi giáo viên phải có kỹ năng nhất định trong chun mơn quốc phịng, an
ninh, trong hoạt động thực tiễn GDQP-AN, nhất là kinh qua các cuộc chiến tranh.
Khi xây dựng tình huống về chiến thuật, giáo viên cần nắm chắc tư tưởng chỉ đạo, yêu cầu đạt
được của chiến thuật, nắm chắc tình hình địch, ta, quan hệ với đơn vị xung quanh, thực tế trang bị
vũ khí bảo đảm cho trận đánh có hiệu quả. Ví dụ: Tình huống chiến thuật: Từng người tiến công
22


địch trong ụ súng, lô cốt, chiến hào, giao thông hào, căn nhà. Trong khi đó địch có hệ thống hàng
rào dây thép gai, có xe tăng, xe bọc thép án ngữ.
Tình huống được xây dựng để mọi người phải thấy được đâu là mâu thuẫn, đâu là vấn đề khó
khăn cần giải quyết, khó khăn khi đánh chiếm mục tiêu. Trong ụ súng, lơ cốt địch có mấy tên, chúng
đang dùng hỏa lực gì bắn trực tiếp vào hướng tiến công. Bên trái, bên phải địch trong lô cốt, ụ súng
có lực lượng nào chi viện cho chúng khơng. Người chiến sĩ phải làm như thế nào để vận động tới
gần địch, vận động theo hướng nào, lợi dụng địa hình, địa vật ra sao, có cần người khác chi viện
hay khơng, một loạt vấn đề của tình huống đặt ra cần giải quyết. Muốn giải quyết được tình huống
chiến thuật, người dạy và người học phải căn cứ vào các yêu cầu chiến thuật như: Bí mật, bất ngờ,
tinh khôn, mưu mẹo; dũng cảm, linh hoạt, kịp thời; biết phát hiện và lợi dụng nơi sơ hở, hiểm yếu
của địch, tiếp cận đến gần tiêu diệt địch; độc lập chiến đấu, chủ động hiệp đồng, liên tục chiến đấu;
phát huy cao độ hiệu quả của vũ khí, trang bị để tiêu diệt địch, tiết kiệm đạn dược; đánh nhanh, sục
sạo kỹ, vừa đánh vừa địch vận.

Khi xây dựng tình huống về kỹ thuật giáo viên cần nắm chắc từ hiện tượng đến bản chất của
từng nội dung về kỹ thuật. Nếu ta xây dựng tình huống “Hiện tượng bắn”, “Sức giật và sự hình
thành góc nảy” thì vấn đề (tình huống) đặt ra là tại sao đầu đạn lại vận động được trong nịng súng
và trong khơng gian, mối quan hệ giữa đầu đạn và áp lực khí thuốc ra sao, cần bao nhiêu áp lực khí
thuốc để đầu đạn tách khỏi vở đạn bắt đầu vận động, cần bao nhiêu áp lực khí thuốc (P mắc) để đầu
đạn vận động trong nịng súng có độ xốy lớn khi ra khỏi mặt cắt phía trước của nịng súng có vận
tốc lớn nhất (V mắc). Tại sao khi bắn súng có hiện tượng súng giật về sau, bị vai ta chặn lại, người
bắn có cảm giác ê vai hoặc bị đau vai. Tại sao súng giật về sau, súng giật gây ra góc nảy như thế
nào, có mấy nguyên nhân gây ra góc nảy, góc nảy có ảnh hưởng tới bắn trúng mục tiêu như thế nào,
biện pháp hạn chế góc nảy ra sao? Muốn giải quyết được tình huống kỹ thuật, người dạy và học
phải nắm rất chắc nguyên lý bắn súng bộ binh, đồng thời phải có những kinh nghiệm nhất định
trong cuộc sống, trong thực tế sử dụng các loại vũ khí.
Khi xây dựng tình huống thuộc phần lý luận, đây là vấn đề khó, địi hỏi giáo viên phải có
trình độ lý luận, khả năng khái qt cao, có nhiều thơng tin, nhưng thơng tin đó phải được cập nhật,
mang tính thời sự. Giáo viên cần có thời gian, kinh nghiệm hoạt động thực tiễn, những dẫn chứng
minh họa sát thực, tính khoa học cao. Ví dụ “Xây dựng tỉnh (thành phố) thành khu vực phòng thủ
vững chắc, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa”, vấn đề tình huống được đặt ra: Thế nào là
khu vực phòng thủ tỉnh (thành phố); tại sao ta lại phải xây dựng khu vực phòng thủ tỉnh (thành phố);
khu vực phịng thủ tỉnh (thành phố) có vị trí tác dụng, vị trí chiến lược quan trọng như thế nào trong
từng giai đoạn lịch sử - trong thời bình và trong thời chiến; nhiệm vụ, nội dung, biện pháp chủ yếu
xây dựng khu vực phòng thủ tỉnh (thành phố).
Tình huống được đặt ra trên đây được giải quyết như thế nào là cả một quá trình học hỏi,
tích lũy kinh nghiệm của giáo viên. Khơng thể nói là “Có”, “Khơng”, “Rất quan trọng”, nhưng có
như thế nào, tại sao không, quan trọng đến mức nào, là sự thể hiện trình độ lý luận, thực tiễn của
23


giáo viên.
b) Xử lý tình huống (giải quyết vấn đề trong tình huống)
Muốn xử lý đúng đắn một tình huống phải qua 4 bước:

- Điều tra, nghiên cứu tình hình trên quan điểm hệ thống, toàn diện để thấy được bản chất
của sự mâu thuẫn trong tình huống.
- Phân tích các tình huống, mâu thuẫn trên cơ sở lý luận và thực tiễn.
- Tổng hợp, đề ra những chủ trương, biện pháp, phương pháp, cách làm cụ thể để xử lý, giải
quyết tình huống.
- Hành động trả lời câu hỏi làm gì, làm thế nào, ai làm, bao giờ làm, những điều kiện cần có
để làm ra sao.
Xử lý một tình huống giỏi hay khơng cịn tùy thuộc vào trình độ kiến thức cả về lý luận và
thực tế của người hữu trách. Vì vậy, ra sức học tập cho giỏi là nhằm mục đích ứng xử giải quyết
vấn đề giỏi, xử lý tình huống giỏi.
Dành thời gian quan trọng cho việc thu thập phân loại, phân tích những tình huống có thật
và cụ thể liên quan đến bài giảng. Trường hợp thật cần thiết có thể hư cấu nhưng phải hư cấu như
thật, cốt lõi của tình huống vẫn phải là có thật. Như vậy thì việc nghiên cứu và thảo luận tìm ra
phương án xử lý tối ưu mới mang tính hấp dẫn đối với người học.
Giảng viên, giáo viên làm công tác giảng dạy giỏi theo phương pháp tình huống ngồi khả
năng chun mơn, cịn có một : “Ngân qũy” tình huống có liên quan đến GDQP-AN. Cập nhật
thơng tin mới, tìm những tình huống mới có vấn đề trong GDQP-AN là việc làm thường xuyên của
cán bộ giảng dạy.
c) Soạn bài giảng theo phương pháp tình huống
- Xác định rõ mục đích, yêu cầu của bài mục
- Giới thiệu lý thuyết hoặc những nguyên tắc cơ bản. Giới thiệu tài liệu, sách mà người học
có thể cần đọc, nghiên cứu, tham khảo.
- Giới thiệu tình huống - nghiên cứu cá nhân hoặc nghiên cứu thảo luận theo nhóm, hoặc
thảo luận ở lớp tùy thuộc vào khơng gian, thời gian, tính chất của tình huống.
- Tổng kết thời gian tranh luận của học sinh, sinh viên, củng cố nâng cao phần lý thuyết và
khả năng thực hành.
Kết quả bài giảng theo phương pháp tình huống được đánh giá bởi sức thu hút, hấp dẫn của
buổi học, ai cũng động não, phát huy óc phê phán, óc tư duy sáng tạo, tích cực tham gia thảo luận
để tìm ra phương án xử lý tối ưu.
+ Tình huống phải gây được hứng thú đối với học sinh.

d) Một số nội dung dạy học bằng phương pháp tình huống trong bài “Một số hiểu biết về
nền quốc phịng tồn dân, an ninh nhân dân” cho học sinh lớp 12
- Kết hợp chặt chẽ hai nhiệm vụ chiến lược của cách mạng Việt Nam là xây dựng CNXH và
bảo vệ Tổ quốc XHCN. Kết hợp quốc phòng, an ninh với kinh tế.
24


Gắn nhiệm vụ quốc phòng với nhiệm vụ an ninh; phối hợp chặt chẽ nhiệm vụ quốc phòng, an ninh
với hoạt động đối ngoại.
- Củng cố quốc phòng, giữ vững an ninh quốc gia là niệm vụ trọng yếu thường xuyên của
Đảng, Nhà nước và của toàn dân.
- Hoàn thiện hệ thống pháp luật về bảo vệ Tổ quốc, thể chế hóa các chủ trương, chính sách
của Đảng về xây dựng nền quốc phịng tồn dân, ANND. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với
Quân đội, Công an, đối với sự nghiệp củng cố quốc phòng, an ninh.
- Nền quốc phòng, an ninh nhân dân là nền quốc phòng, an ninh của dân, do dân, vì dân,
nhằm mục đích duy nhất là tự vệ chính đáng; nền quốc phịng tồn dân gắn với nền an ninh nhân
dân.
- Mục đích, nhiệm vụ, nội dung, biện pháp xây dựng nền quốc phịng tồn dân, an ninh nhân
dân trong giai đoạn hiện nay. Nâng cao trách nhiệm của học sinh, sinh viên trong xây dựng nền
quốc phịng tồn dân, an ninh nhân dân.
e) Thực hành dạy học theo những tình huống
- Tổ chức lớp học, phân chia thành các nhóm học sinh trong lớp, với số lượng từ 8 đến 10
em.
- Phân tình huống cho các nhóm học sinh giải quyết.
- Hướng dẫn các nhóm thảo luận, phân tích tình huống bằng cách đặt ra những câu hỏi quan
trọng hoặc những vấn đề then chốt của tình huống.
- Khi dạy học, giải quyết tình huống phải theo quy trình các bước sau đây:
+ Cá nhân tự nghiên cứu về mục đích, yêu cầu, những vấn đề trong tình huống cần giải
quyết và đề ra cách giải quyết tình huống.
+ Thảo luận theo nhóm để tìm ra phương pháp giải quyết tình huống trên cơ sở mục đích,

yêu cầu đặt ra.
+ Viết báo cáo phân tích tình huống.
+ Thảo luận chung cả lớp.
- Giáo viên tổng kết thời gian tranh luận của học sinh, tiến hành giảng giải, phân tích những
vấn đề trọng tâm, cốt lõi trong giải quyết tình huống và kết luận cách xử lý tình huống.
Kết quả bài học theo phương pháp tình huống được đánh giá bởi sức thu hút, hấp dẫn của
buổi học, ai cũng động não, phát huy óc phê phán, óc tư duy sáng tạo, tích cực tham gia thảo luận
để tìm ra phương án xử lý tối ưu.
f) Đánh giá kết quả dạy học bằng phương pháp tình huống
Đánh giá trong kết quả dạy học bằng phương pháp tình huống được tiến hành theo một số
nội dung cơ bản sau đây:
- Đánh giá về tinh thần, thái độ của sinh viên trong việc nghiên cứu cá nhân, thảo luận nhóm,
viết báo cáo phân tích tình huống (nếu có) và thảo luận chung của cả lớp.
- Đánh giá kết quả về nhận thức, hiểu biết chung của tập thể lớp học sinh trong xác định
25