NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG MÔI GIỚI CHỨNG KHOÁN TỰ DO

NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ PHÁT TRIỂN HOẠT
ĐỘNG MÔI GIỚI CHỨNG KHOÁN TỰ DO
1.1.Tổng quan về Môi giới chứng khoán
1.1.1.Khái niệm, đặc điểm và phân loại môi giới chứng khoán
1.1.1.1.Khái niệm
Môi giới là hoạt động trung gian mua bán, kết nối người mua, người bán lại
với nhau và hưởng phí hoặc hoa hồng. Môi giới đã tồn tại từ lâu trong nên kinh tế
hàng hoá nhất là đối với những hàng hoá mà người mua và người bán không dễ
dàng gặp nhau.
Ở thị trường trao đổi trực tiếp thì người mua kẻ bán phải tự kết nối với nhau,
trực tiếp gặp nhau để thẩm định chất lượng hàng hoá và thoả thuận giá cả để trao
đổi hàng hoá. Điều đó gây ra sự lãng phí thời gian, công sức đi lại để có thể tìm
được các đối tác và các loại hàng hoá phù hợp với mục đích của mình
Không chỉ thế, do thông tin không cần xứng, không phải lúc nào họ cũng có
thể biết đến và gặp nhau.. Họ phải trải qua giai đoạn tìm kiếm rồi đến tìm hiểu về
đối phương. Sự thiếu thông tin, thiếu hiểu biết làm tăng chi phí và rủi ro của giao
dịch. Còn ở trị trường thông qua môi giới thì những người làm môi giới, dựa vào
chuyên môn của mình, họ vụ đánh giá sản phẩm, kết nối người mua người bán lại
với nhau. Họ làm công việc tìm kiếm khách hàng, hoàn thiện việc mua bán cho
khách hàng và nhận hoa hồng cho việc làm đó.
Đối với mỗi loại thị trường thì có một loại hình môi giới như ở thị trường bất
động sản có môi giới nhà đất, thị trường xe máy có môi giới xe...... Và ở TTCK
cũng vậy, tồn tại khái niệm Môi giới chứng khoán.
Môi giới chứng khoán là hoạt động trung gian hoặc đại diện mua, bán
chứng khoán cho khách hàng để hưởng hoa hồng. Theo đó, người hành nghề môi
giới đại diện cho khách hàng tiến hành giao dịch thông qua cơ chế giao dịch tại
SGDCK hay thị trường OTC mà chính khách hàng là người chịu trách nhiệm đối
với kết quả giao dịch của mình.
TTCK là một thể chế bậc cao của nền kinh tế thị trường. Nó hoạt động
không phải là do những người muốn mua hay muốn bán chứng khoán trực tiếp
thực hiện mà phải thông qua các nhà môi giới chứng khoán, làm nhiệm vụ trung

gian trong việc tổ chức và hoạt động của TTCK. Nguyên tắc này nhằm đảm bảo
các loại chứng khoán được giao dịch là chứng khoán thật, TTCK hoạt động được
lành mạnh, hợp pháp, bảo vệ được lợi ích của các nhà đầu tư. Bởi vì trong số các
nhà đầu tư chứng khoán không phải ai cũng hiểu biết và nhận thức được hết tính
chất phức tạp của chứng khoán, cũng như xu hướng biến động trong tương lai của
các loại chứng khoán. Do đó, nếu không có những nhà môi giới chứng khoán có
trình độ chuyên môn cao , có kĩ năng phân tích chứng khoán dựa trên những căn
cứ xác đáng, thì nhà đầu tư dễ bị nhầm lẫn hoặc bị lừa gạt.
Có câu hỏi đặt ra là nếu thông tin là hoàn hảo, dân trí được cải thiện thì có
cần môi giới nữa hay không? Thực tế, nhiều loại hình môi giới đã không còn tồn
tại. Vậy MGCK có mất đi không? Câu trả lời chính xác là: Không. Bởi vì xuất phát
từ điều kiện sản phẩm có tính chất đặc thù của TTCK đó là các tài sản tài chính.
Các sản phẩm này khó có thể nhìn nhận một cách trực tiếp để đánh giá. Do đó cần
có các chuyên gia môi giới. Những người môi giới phải là các chuyên gia cho
khách hàng của mình: Chuyên gia đa ngành, đa lĩnh vực. Họ cung cấp cho khách
hàng các thông tin đánh giá , các nguồn tin mới nhất về sản phẩm để khách hàng
có thể có cái nhìn về sản phẩm một cách sâu rộng. Mặt khác, môi giới chứng khoán
không thể mất đi vì tính độc quyền của các nhà môi giới trên thị trường dựa trên
nguyên tắc trung gian. Theo nguyên tắc này, hoạt động môi giới chứng khoán diễn
ra giúp cho thị trường hoạt động liên tục, an toàn và nhịp nhàng với chi phí thấp.
Môi giới chứng khoán phát triển là kết quả tất yếu của sự phát triển TTCK.
TTCK phát triển ở trình độ ngày càng cao, sản phẩm dịch vụ ngày càng đa dạng về
số lượng và phòng phú về chung loại, số lượng các nhà đầu tư tham gia thị trường
ngày càng gia tăng thì lúc đó thị trường ngày càng cần hơn những người môi giới
có đầy đủ kiến thức và phẩm chất, có khả năng cung cấp cho họ những ý tưởng đầu
tư mới mẻ, những lời khuyên mang tính chiến lược và giúp cho họ đầu tư mang lại
hiệu quả cao nhất. Từ yêu cầu thực tế đó đòi hỏi hoạt động môi giới chứng khoán
phải phát triển ở trình độ cao, mang tính chuyên nghiệp, nói cách khác là trở thành
nghề môi giới chứng khoán.
1.1.1.2. Đặc điểm

Nghề môi giới chứng khoán không đơn thuần là khâu đưa sản phẩm, dịch vụ
từ người bán đến người mua. Do đặc trưng riêng của TTCK mà nghề môi giới
chứng khoán cũng có những đặc điểm riêng biệt.
Đặc điểm cơ bản nhất bao trùm nghề môi giới chứng khoán là sự trung gian.
Nhờ hoạt động môi giới chứng khoán mà người mua và người bán có thể gặp nhau.
Người mua mua được và người bán bán được. Với hoạt động của mình, người môi
giới chứng khoán tạo được hẳn một kênh kết nối giữa những nhà đầu tư đang có
nhu cầu với nhau. Họ có những kĩ năng, kiến thức để đánh giá được chất lượng sản
phẩm tài chính, tức là khả năng đem lai nguồn lợi tài chính ổn định và gia tăng, từ
đó có thể đưa ra những kiến nghị tốt cho việc đầu tư, đưa ra những tư vấn xác đáng
cho khách hàng. Nguyên tắc trung gian cho phép bảo vê được người đầu tư, giúp
họ lựa chọn các sản phẩm và dịch vụ đáp ứng được những nhu cầu của TTCK. Dựa
vào nguyên tắc này có thể nâng cao năng lực quản lý để duy trì sự hoạt động lành
mạnh của một thị trường tự do nhất trong tất cả các thị trường
Nhân viên môi giới còn có hoạt động tạo lập thị trường. Đó là việc thực hiện
hỗ trợ việc duy trì một thị trường ổn định đối với mỗi loại chứng khoán nhất định.
Cụ thể như đối với một loại cổ phiếu khi có độ chênh lệch lớn giữa giá mua và giá
bán. Người mua thì muốn mua chứng khoán với giá thấp hơn nhiều so với giá mà
những người bán chấp nhận. Khi đó nhân viên môi giới sẽ chào bán hoặc mua
chứng khoán này cho chính bản thân mình với giá ở giữa các mức giá trên. Bằng
cách đó, nhân viên môi giới đã thu hẹp chênh lệch giữa giá mua và giá bán. Hoạt
động lúc này của nhân viên môi giới là với tư cách của nhà giao dịch.
Hoạt động môi giới còn tồn tại những xung đột , tranh chấp lợi ích không thể
tránh khỏi. Tranh chấp lợi ích luôn tồn tại trong hoạt động MGCK, bắt nguồn từ
những tính chất đặc thù của nghề này. Đó là mẫu thuẫn giữa lợi ích của cá nhân
người môi giới với lợi ích khách hàng của chính mình hoặc là với lợi ích của
CTCK nơi họ làm việc (nếu người đó là nhân viên môi giới của CTCK). Một ví dụ
điển hình cho sự mâu thuẫn giữa nhà môi giới và khách hàng là nhà môi giới
không sẵn sàng thông báo với khách hàng về những diễn biến xấu của khoản đầu
tư do chính mình khuyến nghị với khách hàng, và như vậy khi thiệt hại xảy ra với

khách hàng thì việc buộc lỗi cho người môi giới là rất khó. Hoặc ví dụ về mâu
thuẫn lợi ích giữa CTCK và nhân viên môi giới có thể xảy ra trong trường hợp như
việc nhân viên môi giới vì muốn tạo lập mối quan hệ tốt với khách hàng mà thực
hiện sai quy tắc giao dịch (như thực hiện nhập chèn lệnh, mua bán 1 loại chứng
khoán trên 1 tài khoản trong 1 phiên giao dịch........), nếu lỗi bị phát hiễn lỗi thì
CTCK (chứ không phải là người môi giới) lại là đối tượng chịu trách nhiệm chính
về vi phạm này.
Không chỉ thế, để có thể trở thành nhà môi giới giỏi thì nhà môi giới còn cần
phải có độ am hiểu kiện thức rộng, chuyên môn cao. Nhà môi giới không đơn
thuần chỉ là người trung gian giao dịch giữa người mua và bán chứng khoán, khách
hàng cần họ với vai trò là người cung cấp thông tin, đánh giá thông tin, khuyến
nghị đầu tư. Bên cạnh sự kì vọng cao của nhà đầu tư thì người môi giới chứng
khoán cũng hay bị đổ lỗi khi thất bại, dẫn tới việc bị kiện tụng. Họi luôn phải chịu
áp lực công việc lớn với cường độ làm việc cao. Có thể nói, làm nghề môi giới
chứng khoán như “làm dâu trăm họ”. Khách hàng là những người đủ mọi lứa tuổi,
địa vị., không phải ai cũng giống ai. Làm sao cho khách hàng hiểu và tín nhiệm
mình là việc mà nhà môi giới cần làm. Họ cần có khả năng quyết đoán cao, có khả
năng thuyết phục người khác, có tính linh hoạ và khả năng làm việc độc lập cao.
1.1.1.3.Phân loại MGCK
-Phân loại theo loại dịch cung cấp: Nếu đánh giá theo tiêu chí dịch vụ cung
cấp có 2 loại môi giới:
• Môi giới một phần (môi giới giảm giá)
Đây là là loại hình môi giới chỉ thực hiện các lệnh mua, bán chứng khoán
của khách hàng. Những người môi giới này chỉ thực hiện một số nhiệm vụ tuỳ theo
sự uỷ nhiệm của khách hàng. Nhà đầu tư tự mình đưa ra quyết định mua bán.
Nhiều nhà đầu tư không muốn lời khuyên hay kết quả nghiên cứu đầu tư của người
môi giới. Có thể vì họ không cần hoặc họ thích các nguồn thông tin độc lập, khách
quan hơn, cũng có thể họ tránh những xung đột lợi ích tiềm năng. Những nhà đầu
tư này chỉ muốn thực hiện các giao dịch trên tất cả hay một phần đầu tư của họ với
mức giá tốt nhất có thể với mức chi phí (hoa hồng cho nhà môi giới) đúng với dịch

vụ phản ánh đúng hình thức của dịch vụ. Chi phí này thấp hơn nhiều so với chi phí
dịch vụ toàn bộ mà nhà môi giới có thể cung cấp.
Tuy nhiên với loại hình môi giới một phần thì hiệu quả của khoản đầu tư
phụ thuộc chủ yếu vào nhà đầu tư. Nhà môi giới không chịu trách nhiệm gì với
quyết định đầu tư của khách hàng, không thể giúp khách hàng sửa chữa những sai
lầm trong đầu tư. Khó khăn đối với nhà đầu tư khi sử dụng dịch vụ môi giới một
phần là việc nhà đầu tư không không thể trông đợi gì một lời khuyên từ nhà môi
giới nếu xảy ra lỗi giao dịch.
• Môi giới toàn phần (Môi giới dịch vụ đầy đủ)
Đó là những người môi giới chứng khoán có thể cung cấp đầy đủ dịch vụ có
liên quan đến chứng khoán cho khách hàng. Những người môi giới này cung cấp
một dải dịch vụ hoàn hảo, từ việc đưa ra kết quả nghiên cứu, phân tích, cho lời
khuyên, đén việc theo dõi tài khoản và kịp thời đưa ra những khuyến nghị cần thiết
cho khách hàng. Người môi giới toàn phần có thể sẵn sàng trả lời các câu hỏi và
giúp khách hàng giải quyết các vấn đề phát sinh.. Họ còn có khả năng chào nhiều
dịch vụ khác mà nhà môi giới một phần không có được.
Với tư cách là một cố vấn tài chính, những nhà môi giới toàn phần có thể
thúc đẩy khách hàng tiếp tục đầu tư trong cả những thời kỳ tốt cũng như xấu, giúp
cho TTCK luôn vận động liên tục. Họ có khả năng phục vụ nhà đầu tư với nhiều ý
tưởng tốt và sản phẩm tốt, giúp nhà đầu tư giải quyết các vấn đề của mình.
-Phân loại theo tính chất hoạt động, có 2 loại môi giới:
* Môi giới chính thức
Môi giới chính thức là hoạt động môi giới của những cá nhân, tổ chức là
thành viên của Sở giao dịch chứng khoán. Hoạt động của những nhà môi giới này
được thực hiện theo những nguyên tắc chính thống do Sở giao dịch chứng khoán
thông qua. Họ giao dịch các loại hàng hoá đủ tiêu chuẩn và được phép niêm yết
trên thị trường tập trung. Phạm vi giao dịch diễn ra trên sàn chứng khoán tập trung
* Môi giới tự do
Đây là môi giới hoạt động ngoài thị trường tự do. Những người môi giới tự
do hoạt động cho chính bản thân họ. Các loại hàng hoá được những nhà môi giới

tự do giao dịch là những loại chứng khoán chưa niêm yết hoặc không đủ tieê chuẩn
niêm yết. Khác với môi giới chính thức đại diện giao dịch cho khách hàng thực
hiện trên thị trường tập trung, môi giới tự do thường phải tự đi tìm khách hàng cho
mình dựa trên những mối quan hệ mà họ có được.
1.1.2.Lịch sử hình thành và phát triển hoạt động môi giới chứng khoán
Hoạt động môi giới chứng khoán xuất hiện trước đây khá lâu. Ngay từ trước
năm 1773 (năm TTCK được hình thành trên thế giới), những người môi giới đã
tiến hành giao dịch cổ phiếu của các công ty cổ phần tại các quán cà phê của Anh.
Khi nhu cầu tài chính tăng lên, việc giao dịch các tài sản tài chính thường diễn ra
trong các phòng trà trước khi Sở giao dịch chứng khoán London được thành lập.
Tài sản tài chính ở đây chủ yếu là các cổ phiếu. Các công ty thu hút vốn đầu tư
bằng cách phát hành cổ phiếu và bán ở Sở giao dịch chứng khoán. Trong khi đó,
các nhà đầu tư chứng khoán thì kiếm tiền bằng cách bán cổ phiếu ở mức giá cao
hơn mức họ mua vào. Ban đầu , Sở giao dịch chứng khoán London vận hành dựa
vào hai đối tượng là các nhà môi giới (stockbrocker) và những người chạy việc
(jobber). Những người chạy việc quanh sàn giao dịch để mua và bán cổ phiếu cho
các nhà môi giới. Họ kiếm tiền bằng khoản chênh lệch giữa mức mà nhà môi giới
đồng ý bỏ ra để mua cổ phiếu với mức mà họ mua vào. Trong khi các nhà môi giới
kiếm tiền bằng khoản phí hoa hồng họ được trả khi tiến hành giao dịch mua bán cổ
phiếu cho các nhà đầu tư.
Hệ thống vận hành nói trên của Sở giao dịch chứng khoán London không
thay đổi suốt những năm 1800 cho đến những năm 1980. Nhu cầu sở hữu cổ phiếu
của công chúng bắt đầu tăng lên. Các con số thống kê cho thấy nếu những năm
1960, 30 tổ chức tài chính nắm giữ hầu hết các cổ phiếu gioa dịch trên thịt trường
thì đến năm 1981 họ chỉ còn chiếm 58% lượng cổ phiếu . Mà như thế nghĩa là Sở
giao dịch chứng khoán London phải giải quyết một khối lượng lớn các giao dịch.
Thực tế như vậy đòi hỏi Sở giao dịch chứng khoán London phải thay đổi lại cách
thức hoạt động. Những người chạy việc (jobber) được phép mua và bán chứng
khoán như các nhà môi giới trong khi vẫn có thể tiếp tục làm vịec cho các nhà môi
giới. Nhờ thế mà có thể giải quyết được số lượng giao dịch ngày càng tăng.

Hoạt động môi giới chứng khoán phát triển không đồng đều giữa các quốc
gia. Ở mỗi quốc gia, quá trình phát triển này lại có sự khác biệt. Ở Mỹ, vào ngày
17/05/1792 tại New York, một nhóm gồm 24 nguời đã ký một hiệp định thoả thuận
chỉ bán chứng khoán cho người trong nhóm và đưa ra mức hoa hồng cố định là
1USD. Đến năm 1863, các thành viên trong nhóm này - Uỷ ban giao dịch chứng
khoán New York - chuyển hoạt động đến nơi mà ngày nay chính là Sở giao dịch
chứng khoán New York
Khi cuộc cách mạng công nghiệp nổ ra, Wall street trở nên nhộn nhịp hơn
với các hoạt động mua bán chứng khoán. Chứng khoán được mua đi bán lại bởi
những người không phải là thành viên trong Uỷ ban, và diễn ra ngay trên đường
phố vì rất ít người có đủ khả năng tài chính để mở văn phòng. Và những người này
được gọi là các “nhà môi giới đá lát đường” – Curbstone Stocbrockers. Hoạt động
môi giới chứng khoán cũng bắt đầu phát triển kể từ đó. Thị trường mua bán mà
những người môi giới này tạo nên gọi là “thị trường lề đường” – Curb Market
(cũng giống như chợ trời, chợ vỉa hè)
Đầu những năm 1900, “thị trường lề đường” phát triển lớn mạnh và các nhà
môi giới đã mở được văn phòng ở các khu phố lớn. Do việc giao dịch diễn ra ngay
trên hè phố, mỗi lần như vậy, người môi giới lại phải hét thật to để người ở bên kia
đường nghe thấy. Cách này rất bất tiện vì rất dễ nhầm lẫn với những tiếng la hét
khác trên đường phố. Vì vậy, hệ thống gioa dịch bằng cách ra dấu hiệu tay đã được
chính các nhà môi giới này phát minh và sử dụng rộng rãi. Dần dần, cách ra hiệu
bằng tay đã trở thành dấu hiệu trong giao dịch giữa những người môi giới.
Đầu những năm 1920, “thị trường lề đường” chuyển địa điểm tới nơi mà
ngày nay là số 86 Trinity Place, chấm dứt kiểu thị trường giao dịch ngoài hè phố.
Nhiều năm sau đó, năm 1952, dựa trên cơ sở thị trường vốn có, Sở giao dịch chứng
khoán Mỹ (AMEX) đã chính thức được thành lập. Hoạt động môi giới càng có
điều kiện phát triển mạnh hơn.
Cùng với sự phát triển của TTCK ở một loạt các nước trên thế giới, hoạt
động môi giới cũng ngày càng phát triển và không ngừng hoàn thiện. Hoạt động
MGCK từ chỗ diễn ra trên các đường phố, rồi tiến vào sàn giao dịch, ngày nay đã

phát triển lên thành môi giới chứng khoán trực tuyến. Trong xã hội công nghệ
hông tin phát triển cao, nhà đầu tư với máy tính kết nối Internet không cần phải
trực tiếp tới sàn giao dịch có thể giao dịch chứng khoán qua mạng, vừa cập nhật
thông tin nhanh chóng, tiện lợi mà lại tiết kiệm được nhiều chi phí. Ngược lại với
vai trò là nhịp cầu kết nối người mua và người bán, tạo điều kiện thuận lợi để phát
sinh các giao dịch, các thương vụ. Có thể nói hoạt động môi giới sẽ là nhân tố quan
trọng thúc đẩy sự phát triển và hoàn thiện của TTCK.
1.1.3.Quy trình nghiệp vụ môi giới chứng khoán
Môi giới chứng khoán là hoạt động không thể thiếu trên TTCK. Ta có thể
khái quát quy trình hoạt động môi giới chứng khoán như sau:
Người
bán
Người
mua
Môi giới
MG tự do MG chính thức
MG tại sàn
Người bán
Người mua
Sơ đồ 1.1: Khái quát quy trình nghiệp vụ môi giới
Quy trình hoạt động có sự khác biệt giữa môi giới chính thức và môi giới tự
do:
Nhà môi giới nhận lệnh của người mua (người bán). Sau đó nhà môi giới sẽ
tìm đối tác tương ứng để cho lệnh của khách hàng được thực hiện thể hiện như
sau :
-Đối với nhà môi giới chính thức: Lệnh của khách hàng sẽ được chuyển vào
hệ thống nhận lệnh tập trung thông qua một nhà môi giới nữa làm việc tại sàn. Khi
lệnh đã được nhập vào hệ thống nếu có lệnh đối ứng với lệnh vừa nhập thì lệnh sẽ
được khớp (nếu như có lệnh đối ứng với lệnh vừa nhập). Sau khi khớp lệnh, nhà
môi giới tại sàn sẽ thông báo cho nhà môi giới chính thức bên ngoài để nhà môi

giới đó có trách nhiệm trực tiếp thông báo với khách hàng.
-Đối với nhà môi giới tự do: Sau khi nhận được lệnh của khách hàng, nhà
môi giới tự do sẽ đi tìm lệnh đối ứng bằng cách liên lạc với một nhà môi giới tự do
khác, hoặc họ trực tiếp đi tìm nguồn (bán hoặc mua) dựa trên sự quen biết, thông
tin họ có được. Nếu bạn muốn mua cổ phiếu mà họ có sẵn nguồn cung thì chỉ việc
đi đến một thoả thuận về giá. Nếu cổ phiếu bạn yêu cầu không có sẵn trong “két”
của những nhà môi giới này, thì họ sẽ sẵn sàng tìm nguồn cung tương ứng cho bạn
(bằng cách liên hệ với những nhà môi giới khác, hoặc trực tiếp đến công ty tìm
nguồn hàng).
1.1.4.Các nguyên tắc hoạt động môi giới chứng khoán
Bất kỳ loại hình kinh doanh nào hay các chủ thể khi thực hiện một hoạt động
nào cũng đều có nguyên tắc riêng của nó để đảm bảo thu được hiệu quả. Và hoạt
MG tự do
khác
Hệ thống giao
dịch