Gương mặt thế giới hiện đại Phần 2

G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
43

Breton, Bó vâ Hâ Lan.
Nhûäng búâ biïín thêëp câ cấc cûãa sưng, cấc vấch àấ vưi úã
Normandie vâ Anh, búâ àấ úã Cornouailles vâ Armorique tûâ xûa àậ
khuën khđch ngânh du lõch biïín gêìn búâ. Cấc hoẩt àưång du lõch úã àêy
rêët phong ph; nghó cëi tìn úã Dauvilles, trïn búâ biïín Knokke-le-
Zoute hóåc úã sông bẩc Brighton, du lõch cẫ tìn úã àẫo Wight hóåc
“thû giận tiïët kiï
åm” úã Zếlaud trong cấc ngưi lâng châi ngây nay àûúåc
bao bổc búãi àï àiïìu, du thuìn úã àêy rêët đt.
 Cấc vng trong àêët liïìn
Cấc vng àêët liïìn cố hai dẩng: 1 dẩng lâ cấc vng gêìn cấc vng
dun hẫi — dẩng khấc, cấc vng xa dun hẫi nhûng ni sưëng cấc
hoẩt àưång ca vng búâ biïín vâ cấc ca
ãng mâ mẩng lûúái giao thưng gùỉn
vúái nố.
Cấc khu vûåc gêìn dun hẫi gưìm nhûäng vng nưng nghiïåp thõnh
vûúång, thưëng lơnh búãi nghïì ni bô sûäa, cố àiïìu kiïån thån lúåi lâ
nhûäng àưìng cỗ vâ bậi chùn thẫ thûúâng xun àûúåc tûúái nûúác (xûá
Normandie, Flandre vâ nûúác Anh). Nghïì trưìng rau quẫ cng chiïëm
võ trđ rêët quan trổng (Bretagne, Hâ
Lan).
Cấc khu vûåc xa hún cố hònh dẩng múã rưång: mưåt sưë núi múã rưång ra
tûâ cûãa biïín Tamise, cûãa sưng Seine àïën têån Londres vâ Paris, mưåt sưë
khấc múã rưång tûâ Anver túái Grand vâ Bruxelle hay tûâ Rotterdam túái
têån Dusseldof Cologne vâ Francfort.
Rotterdam thûåc sûå àûúåc têån hûúãng “con àûúâng hoâng gia” ca
sưng Rhanh vâ cấc kïnh rẩch khấc, dêỵn nûúác tûúái tiïu cho mưåt vng
rưå

ng lúán, bao gưìm cẫ cấc àư thõ sûúng m nhû phêìn phđa nam ca
Ranstad thåc Hâ Lan hoẩc cấc trung têm cưng nghiïåp nhû Ruhr ca
Àûác.
Nhûäng mưëi liïn hïå kïët nưëi nhûäng thấi cûåc hoẩt àưång nây vúái
nhau, tẩo nïn vng àêët liïìn ca têy bùỉc Êu, àûúåc thïí hiïån khưng
chó bùçng têìm quan trổng ca cấc lìng hâng hoấ mâ côn búãi lìng
thưng tin hó
åc ngìn nhên lûåc. Nhû vêåy, giûäa mưåt bïn lâ Ln
Àưn vâ mưåt bïn lâ Rotterdam, Paris, Francfort, Bruxelle vâ
Hambourg, mưỵi nùm cố 6 triïåu hânh khấch àûúåc vêån chuín. Vâo
thúâi àiïím múã cûãa thõ trûúâng chêu Êu côn nưíi rộ mưåt vng àõa l
múái mâ úã àố hònh thânh nhiïìu khu vûåc xun biïn giúái, nhû “euro
— zone” (Phấp-Bó)- vng àûúåc hûúãng nhûäng trúå cêëp ca qu pha
át
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
44

triïín vng chêu Êu, àûúåc thûåc hiïån àưi khi phûúng hẩi túái nhûäng
khưng gian truìn thưëng qëc gia hóåc túái th ph ca nhûäng
khưng gian nây.
Tònh hònh múái nây câng lâm tùng sûå cẩnh tranh ngay trong cấc
vng cêëu thânh nïn àêët liïìn ca têy bùỉc Êu; nưåi bưå khưëi Benelux (Bó,
Hâ Lan, Luxem-bourg) vng àưng nam nûúác Anh, kïí cẫ khu vûåc
Paris (mùåc d vng nây húi lïåch trung têm). Ûu thïë vï
ì vi trđ trung
têm vâ cú súã hẩ têìng tưët, cưång vúái nïìn cưng nghiïåp vâ dõch v hng
mẩnh, àûúåc thïí hiïån qua võ thïë thưëng lơnh ca cấc thânh phưë Paris,
Ln Àưn, Bruxelle vâ Francfort àưëi vúái cấc hoẩt àưång thûúng mẩi vâ
ngoẩi giao trïn quy mư qëc tïë. Mổi thïë mẩnh côn àûúåc nhên lïn búãi
chêët lûúång phc v ca mẩng lûúái tâu cao tư

ëc (mưåt sưë nưëi vúái àûúâng
hêìm eurotunel) — nưëi liïìn th ph ca cấc vng àêët liïìn trong khu
vûåc têy bùỉc Êu. Sûác nùång ca cấc th ph lúán nây cố chiïìu hûúáng gia
tùng - àêy lâ àiïìu bêët lúåi cho cấc nûúác nam Êu vò sûác mẩnh kinh tïë
hiïån nay khưng thïí b lẩi àûúåc sûå tt hêåu ban àêìu.
 Ca
ác hôn àẫo thåc Anh
Biïín lâ thânh lu chiïën lûúåc ca Anh. Quẫ vêåy, vâo thïë k thûá
nhêët trûúác cưng ngun, ngûúâi La mậ àậ lâm ch vng Albion- tûâ
chó hôn àẫo lúán nhêët thåc Anh vò mâu ca cấc vấch àấ trùỉng úã
Douvres, àưëi diïån vúái xûá Gaule. Nhûng nhúâ cố sûå che chúã ca biïín
ca
ã, (“biïín ấnh bẩc àưëi vúái nûúác Anh nhû mưåt bûác tûúâng, hay nhû
mưåt hâo nûúác bẫo vïå mưåt lêu àâi”) (W. Shekespeare), nûúác Anh chûa
bao giúâ bõ xêm lûúåc kïí tûâ cåc chinh phc ca vua Guillaume xûá
Normande nùm 1066. Mûu toan chinh phc ca vua Têy Ban Nha
Philippe àïå nhõ nùm 1588, ca Napoleon nùm 1804 hay ca Hitler
nùm 1940 àïìu khưng thânh cưng. Nûúác Anh vêỵn lâ mưåt àẫo qëc
vển toân.
Tuy nhiïn, sûå di cû ca dên cû sang chêu Mơ vâ chêu Àẩi
Dûúng, sûå mú
ã rưång thåc àõa sang chêu Phi vâ chêu Ấ, bn bấn trïn
biïín àậ múã rưång nûúác Anh ra thïë giúái. Tûâ khi phất hiïån ra chêu Mơ,
sûå phất triïín ngânh àống tâu ca Anh àậ trẫi qua mưåt thúâi vâng son
gip cấc àoân tâu Anh lâm ch cấc vng biïín. Ln Àưn vâ cấc cẫng
trïn búâ biïín phđa têy (Glasgow, Liverpool) lâ àiïím xët phất ca
hâng hoa
á toẫ ài khùỉp thïë giúái, trong khi àố cûãa biïín Tamise nùçm dổc
theo vơ tuën — tûâ sưng Ranh- lẩi lâ cûãa ngộ cho nhûäng vng phất
triïín nhêët ca Têy Êu.

G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
45

Ngûúâi Anh tham gia tđch cûåc vâo hai cåc chiïën tranh thïë giúái,
nhûng vêỵn chûa gùỉn bố vúái chêu Êu lc àõa cho túái nùm 1973- nùm
Anh tham gia vâo cưång àưìng chêu Êu. Trong thúâi gian dâi àùåc biïåt
gùỉn bố vúái Mơ vâ vúái cấc qëc gia trong tưí chûác COMMONWEATH,
cấc hôn àẫo thåc Anh àậ hûúáng vïì chêu Êu nhûng vêỵn bẫo àẫm vai
trô tr cưåt trung gian ca mònh, cẫ vïì tâi chđnh, chđnh trõ lêỵn thûúng
ma
åi, mưåt mùåt vúái bùỉc Mơ, mùåt khấc vúái cưång àưìng chêu Êu. Thânh
cưng ca àûúâng hêìm xun biïín Manche nùm 1993 liïåu àậ àấnh dêëu
sûå chêëm dûát tđnh chêët àẫo ca nûúác Anh? Nïëu sûå kiïån nây gốp phêìn
lâm chêëm dûát àûúåc sûå biïåt lêåp vâ lâm giẫm lưëi suy nghơ vïì mưåt nûúác
àẫo thò chùỉc chùỉ
n rùçng viïåc hưåi nhêåp toân têm toân ca nûúác Anh
cng phẫi mêët vâi nùm nûäa.
 Sûå ph thåc vïì lûúng thûåc
Nûúác Anh, kïí tûâ nay khưng côn lâ mưåt àïë chïë nûäa, àậ phẫi chuín
hûúáng trao àưíi mưåt phêìn vúái chêu Êu.
Nưng nghiïåp nưíi tiïëng lâ cố sẫn lûúång vâ hiïåu quẫ cao, mùå
c d
sûã dng đt lao àưång trong ngânh (2% dên lao àưång, nhûng úã Ai Len lâ
13 %), 2/3 tưíng giấ trõ ngânh nưng nghiïåp do chùn ni mang lẩi. T
trổng ngânh nưng nghiïåp trong tưíng sẫn phêím qëc nưåi chó àẩt 1,6%
so vúái 9% úã Ai Len. Lúåi thïë do cú chïë húåp tấc xậ vâ trúå cêëp ca nhâ
nûúác (cao hún nhiïìu so vúái trúå cêëp cho cưng nghiïåp) àậ cho nûúác Anh
giẫm lûúång nhêåp khê
íu lûúng thûåc lúán: nùm 1986, nhêåp khêíu lûúng
thûåc chó úã mûác 12% tưíng giấ trõ nhêåp khêíu. Nưng nghiïåp ca Anh

hiïån nay àẫm bẫo àûúåc 75% nhu cêìu lûúng thûåc trong nûúác so vúái
46% nùm 1960. Cưång hoâ Ai Len lâ nûúác cung cêëp lûúng thûåc, thûåc
phêím àûúåc ûu tiïn (trûáng, thõt, bú vâ thõt lúån mëi) búãi lệ Ai Len gêìn
Anh vâ lâ thânh viïn ca cưång àưìng chêu Êu. Cấc nûúác cung cêëp
trûúá
c àêy (Niudilên) vêỵn giûä phêìn àấng kïí, nhûng thêëp hún so vúái
cấc nûúác trong cưång àưìng chêu Êu.
Lâ mưåt nûúác sẫn xët dêìu ma zt khưíng lưì, nûúác Anh ln khấ
àưåc lêåp vïì mùåt nùng lûúång nhúâ cấc nhâ mấy nhiïåt àiïån vâ sûå phất
triïín súám ca cấc nhâ mấy àiïån ngun tûã (tûâ nùm 1956). Giúâ àêy,
Anh àậ tûå
cung tûå cêëp nùng lûúång nhúâ khai thấc khđ àưët tûå nhiïn (úã
biïín Bùỉc), triïín khai tûâ nùm 1970 vâ khai thấc dêìu mỗ vâi nùm sau
àố do sûå tùng giấ dêìu trïn toân thïë giúái. Tûâ nùm 1980, xët khêíu
dêìu mỗ chiïëm 16% tưíng kim ngẩch xët khêíu. Nùm 1985 chiïëm 20%
nhûng nùm 1992 chó côn 10% do sûå biïën àưång giấ dêìu trïn thõ trûúâng
qëc tïë. Dêìu mỗ àùỉt vâ
àiïìu kiïån khai thấc khố khùn, nguy hiïím.
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
46

Nïëu nhûå bng nưí dêìu mỗ úã biïín Bùỉc gốp phêìn tđch cûåc vâo tâi sẫn
kinh tïë qëc gia, nố vêỵn chó lâ hiïån tûúång ph àưëi vúái cấc khu vûåc
dun hẫi phđa àưng bùỉc- núi mâ cún sưët dêìu mỗ nhanh chống lùỉng
dõu.
Trấi lẩi vúái nûúác Anh, Ai Len khưng chó àưåc lêåp vïì lûúng thûåc,
thûåc phêím mâ côn dû àïí
xët khêíu (chiïëm 25% tưíng kim ngẩch xët
khêíu). Nhûng nûúác nây vêỵn bõ ph thåc vïì nùng lûúång.
 Sûå phên chia Bùỉc - Nam

Sûå àưëi lêåp giûäa Ai Len vâ Anh àậ rộ râng, nhûng nố khưng thïí
che giêëu àûúåc nhûäng mêu thỵn mâ ngûúâi ta thêëy ngay trong chđnh
nûúác Anh.
Tûâ thïë k thûá 19, nhûäng khu vûåc khấc nhau trïn àêët nûúác àậ
chûáng kiïë
n nhûäng lân sống thõnh vûúång lan truìn tûâ bùỉc xëng
nam. Xûá Lancashire hûúãng mưåt thúâi vinh quang vâo thúâi k cấch
mẩng cưng nghiïåp vúái sûå phất triïín ca cưng nghiïåp dïåt, ếcosse vâ
xûá Galle vúái than vâ cưng nghiïåp nùång. Miïìn têy Midland (xung
quanh Birmingham) vâ khu vûåc àưng nam lâ trung têm ca sûå múã
rưång kinh tïë sau chiïën tranh. Lûu vûåc xûá Londres phất triïín cú khđ
nhể va
â hâng hẫi, vâ gêìn àêy phất triïín cưng nghiïåp cưng nghïå cao
cng nhû ngânh dõch v.
Sûå chïnh lïåch giûäa Bùỉc vâ Nam, àng hún lâ giûäa Têy bùỉc vâ
Àưng nam ca Anh (phên chia búãi àûúâng chẩy dâi tûâ Briston túái
Lincohn) cng rộ nết; 94% viïåc lâm bõ xoấ bỗ tûâ nùm 1980 úã miïìn bùỉc
- àiïìu nây cho thêëy t lïå thêët nghiïåp rêët cao ú
ã bùỉc Ai Len, xûá Galle
vâ gêìn 15% úã ếcosse, úã têy Midland (àưi khi côn cao hún nûäa) trong
khi àố t lïå nây úã phđa àưng nam chó dûúái 10%. Nhûäng vng cưng
nghiïåp bõ suy sp, cấc trung têm thânh phưë lùỉng xëng, ngûúâi dên
bêìn cng hoấ phẫn ấnh cêëp àưå y tïë vâ xậ hưåi khấ thêëp trong toân
vng.
Àïí miïu tẫ sûå phên chia xậ hưåi giûäa kễ
giâu ngûúâi nghêo, khấi
niïåm “hai qëc gia” àậ àûúåc sûã dng búãi tiïíu thuët- chđnh trõ gia
ngûúâi Anh Disraeli tûâ thïë k thûá XIX, àậ àûúåc bấo chđ sûã dng lẩi
tûâng tûâ mưåt trong mưåt thúâi k àïí nhêën mẩnh sûå àưëi lêåp nây giûäa
miïìn bùỉc nghêo nân (úã àêy, àẫng lao àưång àang tiïën lïn) vúái miïìn

nam “kễ chiïën thùỉng”, bẫo th, kïí cẫ khi sûå phên chia chđnh trõ
khưng bao hâm sûå phên chia vïì kinh tïë, búã lệ vng West Midland
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
47

dûúâng nhû vêỵn côn bấm lêëy sûå hûng thõnh trong quấ khûá qua viïåc bỗ
phiïëu cho phe bẫo th.
Nhiïìu giẫi phấp àậ àûúåc tđnh àïën àïí giẫm thêët nghiïåp úã miïìn Bùỉc
vâ thu ht viïåc lâm qua cấc chûúng trònh tûúng trúå— nhùçm thu ht
mưåt phêìn nhên cưng tẩi àõa phûúng. Mưåt sưë thânh phưë miïìn bùỉc nhû
Aberdeen, Glasgow, Bradfort àậ tiïën hânh quy hoẩch ca
ác khu cưng
nghiïåp cưng nghïå cao, cấc ngânh dõch v hóåc du lõch àưìng thúâi phất
huy giấ trõ kinh tïë vâ vùn hoấ.
 Trïn àưëng àưí nất ca nïìn cưng nghiïåp lâ mưåt thânh phưë kiïíu
múái.
Mưåt sưë thânh phưë àậ bõ “tân phấ” búãi quấ trònh bậi bỗ cưng nghiïåp
hoấ vâ nẩn thêët nghiïåp àậ chûáng minh rùçng, àïí
tẩo ra viïåc lâm vâ
lưi cën cấc hoẩt àưång múái thò cêìn phẫi àưíi múái, sûãa sang lẩi bưå mùåt,
khưi phc lẩi nhûäng khu cưng nghiïåp c nhû àậ thûåc hiïån úã Glasgow,
úã Manchester vâ úã Liverpool.
Nïëu Ln Àưn lâ mưåt trung têm chûáng khoấn vâ thûúng mẩi
thõnh àẩt vâ sưi àưång trûúác kia (viïåc xêy cêët cấc vùn phông àõa ưëc) thò
giúâ àêy nố àa
ä trúã nïn quấ nhỗ bế àưëi vúái giúái doanh nghiïåp. Nïëu nhû
phưë Fleet trûúác àêy lâ mưåt trung têm bấo chđ trổng ëu thò bêy giúâ nố
cng khưng thïí àấp ûáng àûúåc nhûäng àôi hỗi vïì cưng nghïå.
Chđnh trïn võ trđ ca cấc bïën tâu trûúác kia, núi mâ bïën cẫng vâ
nïìn cưng nghiïåp àậ rúi vâo àưí bïí, giúâ àêy àậ phất triïín lïn mưå

t
khu thûúng mẩi múái theo mưåt kïë hoẩch cố lệ quấ k vổng. Toân bưå
khu vûåc nây nưëi liïìn vúái Ln Àưn bùçng mưåt àûúâng xe àiïån ngêìm
múái vâ cấc tâu thu tû nhên vâ nưëi vúái phêìn côn lẩi ca thïë giúái
bùçng mưåt sên bay thânh phưë (Stolport).
Hâng ngân hếc ta mùåt bùçng cng àậ àûúå
c cẫi tẩo lẩi trïn búâ
sưng Tamise, úã àêy hiïån nay àang xêy dûång mưåt khu hânh chđnh,
thûúng mẩi vâ nhâ úã, àûúåc trang bõ cấc thiïët bõ cho trûúâng hổc vâ thïí
thao. Sûå xen kệ giûäa cấc khu nhâ bï tưng vâ nhâ kđnh — tr súã giao
dõch ca cấc doanh nghiïåp (BristishTếlếcome), ngên hâng, cưng ty
bẫo hiïím, vâ bấo chđ (DailyTelegraph & FinancialTimes), nùçm cẩnh
cấc kho tẩm bùçng gẩch, cấc khu dên cû c va
â cấc quấn giẫi khất múái
cẫi tiïën. Cấc cẫng du thuìn vâ tưí húåp giẫi trđ trïn bậi biïín trang
hoâng cho phong cẫnh hiïån àẩi, thûúâng chòm trong sûúng m ca
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
48

sưng Thïm àûúåc danh hoẩ Turner thïí hiïån khấ sất thûåc trong cấc
hoẩ phêím ca ưng.
 Cấc nûúác trong nhốm Benelux (Bó, Hâ Lan, Luxembourg)
Toân bưå khu vûåc nây cố 25,7 triïåu dên gưìm cấc nûúác Bó, Hâ
Lan, Luxembourg tẩo nïn mưåt thïí thưëng nhêët thûåc sûå. Vng nây cố
nhûäng nết àùåc trûng vïì lõch sûã, võ trđ xung quanh àưìng bùçng chêu
thưí cấc con sưng Escaut, Meuse vâ sưng Rhanh, lậnh thư
í chêåt hểp,
mêåt àưå dên cû cao (trïn 400 ngûúâi / km2 úã Hâ Lan, trïn 300 ngûúâi /
km2 úã Bó) vâ mưåt nïìn kinh tïë dûåa trïn trao àưíi bn bấn.
Ngay tûâ thúâi Trung cưí, àûúâng thưng ra biïín vâ võ trđ àùåc biïåt

nùçm úã àiïím mt giao thưng ca cấc nûúác Benelux àậ khuën khđch
nhûäng lìng thûúng mẩi mẩnh mệ tûâ cấc doanh nghiïåp thåc àõa vâ
sau nây tûâ sûå toâ
n cêìu hoấ trao àưíi. Bõ cùỉt dổc ngang búãi mẩng lûúái
dây àùåc cấc àûúâng sưng, (sưng ngôi vâ kïnh àâo), àûúâng sùỉt vâ àûúâng
ưtư, cấc nûúác Benelux lâ thõ trûúâng phđa bùỉc ca phêìn côn lẩi ca
chêu Êu, cẫ ca bùỉc Êu cng nhû cấc àẫo thåc Anh vâ phêìn côn lẩi
ca thïë giúái.
Liïn minh kinh tïë Bó - Luxembourg àûúåc thânh lêåp nùm 1992.
Khư
ëi Benelux (Bó, Hâ Lan, Luxembourg) chđnh thûác ra àúâi nùm 1948
(àûúåc tr bõ bùçng cấc hiïåp àõnh vïì tiïìn tïå [1943] vâ hẫi quan [1944])
vâ tûâng bûúác hoâ nhêåp vâo cưång àưìng chêu Êu nùm 1957. Vúái trïn
7% lûúång thûúng mẩi thïë giúái, Benelux lâ siïu cûúâng xët khêíu thûá 4
trïn thïë giúđ. Hoẩt àưång ch ëu ca cấc nûúác nây lâ thûúng mẩi,
mang lẩi t trổng lúán trong tưíng thu nhê
åp qëc nưåi búãi lệ cẫ xët
khêíu vâ nhêåp khêíu àïìu àẩt vâ chiïëm đt nhêët 60% thu nhêåp qëc nưåi.
70% lûúång thûúng mẩi ca cấc nûúác Benelux àûúåc thûåc hiïån vúái cấc
nûúác E.U.
Mùåc d cấc nûúác nây giưëng nhau lâ àïìu cố dên sưë giâ vâ àang
giẫm mẩnh, khố khùn vïì kinh tïë (t lï
å thêët nghiïåp theo thûá tûå trong
cấc nùm 1992-1993 ca Bó vâ Hâ Lan lâ 8%) vâ hẩn chïë chi tiïu cưng
cưång, song hổ vêỵn cố nhûäng àiïím khấc nhau vïì mùåt vùn hoấ vâ ngưn
ngûä giûäa hai nûúác àưëi tấc ch ëu lâ Bó vâ Hâ Lan, cẩnh tranh nhau
giûäa cẫng Anver vâ Rotterdam, cẫ hai àïìu múã cûãa vïì phđa chêu Êu
vng sưng Rhanh, chïnh lïåch nhau vïì mùåt nùng lûúång; Bó ln thiï
ëu
nùng lûúång (ph thåc túái 80%) trong khi Hâ Lan hêìu nhû àûúåc àẫm

bẫo (cấc mỗ dêìu vâ khđ thiïn nhiïn trong biïín bùỉc vâ úã Groningue).
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
49

Nhúâ võ trđ àõa l vâ tđnh sấng tẩo ca nhên dên, cấc nûúác Benelux
cố mûác sưëng cao vâ liïn tc àûúåc nêng lïn mùåc dêìu chđnh sấch xậ hưåi
khấ khấc biïåt; sûå hưåi nhêåp kinh tïë khưng hoân toân ẫnh hûúãng túái
nhûäng àùåc trûng dên tưåc vâ khu vûåc- lâ sûå kïë thûâa ca quấ trònh
tiïën triïín vïì chđnh trõ vâ kinh tïë phûác ta
åp vâ quan hïå biïën àưång giûäa
con ngûúâi vâ mưi trûúâng tûå nhiïn khố khùn. Rêët ph thåc vâo trao
àưíi qëc tïë, cấc nûúác nây chõu ẫnh hûúãng nhiïìu hún búãi sûå thùng
giấng ca nïìn kinh tïë toân cêìu.
 Lâm ch mưi trûúâng biïín vâ vng dun hẫi.
Quang cẫnh nưíi bêåt lâ àưìng bùçng cấc sưng Escaut, Meuse vâ
sưng Rhanh hóåc àưìng bùçng sưng- biïín: Frise, Zếlande vâ Flandre
“vúái nhûäng cưìn cấ chùỉn sống”.
Vng lûúäng àõa nây àậ thay àưíi theo nhõp àưå thùng trêìm ca
mûåc nûúác biïín vâ nhûäng tai biïën tûå nhiïn. Tûâ thúâi trung cưí, àêy lâ
vng rrưång lúán nhêët bõ biïín xêm lêën, khiïën quang cẫnh nhên tẩo
núi àêy bõ cùỉt xếo dổc ngang búãi cấc kïnh àâo, cố àï bao quanh,
trûú
ác àêy mổc lïn nhiïìu nhâ mấy xay, giúâ àêy thay vâo àố lâ mấy
búm. Dûå ấn lúán Zuiderzee, (khúãi cưng tûâ nùm 1918 vâ hoân thânh
nùm 1932) nhúâ xêy dûång con àï dâi 30 km, nhùçm tùng thïm bïì mùåt
hûäu đch vâ tẩo ra mưåt hưì nûúác ngổt (ijsselmeer) vâ cẫi thiïån giao
thưng vúái miïìn àưng bùỉc.
Trêån lt khng khiïëp nùm 1953 nhêën chòm trïn 10% bïì mùåt
àêët nưng nghiïåp giûäa Anver vâ
Rotterdam vâ lâm hún 1800 ngûúâi

thiïåt mẩng. Kïë hoẩch Delta (khúãi cưng nùm 1958) nhùçm àêíy xa hiïím
hoẩ l lt vâ nûúác biïín dêng, nưëi liïìn cấc hôn àẫo úã Zếlande bùçng cấc
con àï.
Nùçm xa biïín, cấc bïën cẫng giêìu cố àûúåc lâ nhúâ võ trđ thõ trûúâng
tiïu thõ ca mònh - núi têåp trung nhiïìu dên cû nhêët thïë giúái. Sûå múã
rưång vïì phđa ha
å lûu (bùçng viïåc xêy dûång cấc cẫng ngoâi, khúi sêu vâ
múã rưång àûúâng vâo cho tâu bê) gip cấc cẫng tùng khưëi lûúång bưëc dúä
vâ ngìn hâng.
Vúái mûác 290 triïåu têën nùm 1992, cẫng Rotterdam àûáng hâng
àêìu thïë giúái, àẫm bẫo 58% lûu lûúång hâng hẫi ca Hâ Lan.
Rotterdam lâ trung têm thõ trûúâng dêìu mỗ tûå do. Nïëu nhû
hydrưcấ
cbua chiïëm phên nûãa lûu lûúång vêån chuín thò Rotterdam
côn àûáng àêìu thïë giúái cẫ vïì vêån chuín cưng-te-nú. Vò lûúång vêån
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
50

chuín giẫm mẩnh, cẫng amsterdam àậ ài qua thúâi k hûng thõnh
ca chïë àưå thûåc dên, song vêỵn lâ cẫng nhêåp khêíu ca-cao lúán nhêët
thïë giúái. Cấch biïín 70km, cẫng Anver (cố khưëi lûúång vêån chuín
103 triïåu têën) àùåc trûng búãi tđnh àa dẩng ca hâng hoấ, lâ cẫng
duy nhêët úã Bó cố mûåc nûúác à sêu. Kïnh àâo escaut- rhanh nưëi
amsterdam vúái sưng Rhanh.
Vu
âng ẫnh hûúãng ca cấc cẫng thåc khưëi Benelux àûúåc múã
rưång nhúâ mẩng lûúái giao thưng tưët vúái cấc lûu vûåc sưng Rhanh vâ
sưng Meuse, sưng Bavierre, bùỉc Phấp Bourgogne vâ Lyon.
 Mưåt nïìn nưng nghiïåp cố khoa hổc.
Ngânh nưng nghiïåp đt lao àưång, đt àêët nhûng kẩi cûåc k hng

mẩnh. Tûâ rêët súám, cấc nûúác Benelux àậ lâ nhûäng nhâ vư àõch trong
nưng nghiïåp co
á khoa hổc. Giẫm cấc vng àêët hoang, dng phên bốn,
hïå thưëng tûúái tiïu, chổn giưëng vâ k thåt ngoâi àêët àậ gốp phêìn vâo
hiïåu quẫ ca ngânh nây. Xët khêíu nưng sẫn ca cẫ Hâ Lan vâ Bó
cao hún ca Phấp 25%. Cấc nûúác Benelux cng chun sêu trong
chùn ni- ngânh nây chiïëm 2/3 tưíng sẫn lûúång nưng nghiïåp, trong
nghïì trưìng hoa qua
ã vâ rau xët khêíu.
Mùåc d dên nưng nghiïåp ln giẫm (côn dûúái 3% úã Bó vâ 5% úã
Hâ Lan), t trổng ca ngânh trong G.D.P thêëp, (2% úã Bó vâ 5% úã Hâ
Lan) cng nhû trong xët khêíu (lêìn lûúåt trong hai nûúác nây lâ 10%
vâ 20%), song ngânh nưng nghiïåp vêỵn cố sûác cẩnh tranh. úã Hâ Lan,
kïët quẫ thu àûúåc thêåt khẫ quan (82 tẩ la mò /ha vâ 5400 lđt sû
äa / 1
bô / 1 nùm). Gêìn 40% vûúân kđnh trưìng cêy ca chêu Êu nùçm úã Bó vâ
Hâ Lan. Cấc nûúác nây xët khêíu 66% hoa tûúi ca toân thïë giúái.
 Sûå khấc biểt giûäa cấc vng
Sûå àưëi nghõch giûäa cấc cưång àưìng ca Bó, sûå àa dẩng ca quang
cẫnh úã Hâ Lan dêỵn túái sûå khấc biïåt giûäa cấc vng ca ca
ác nûúác
Benelux.
Kïí tûâ khi lêåp nûúác nùm 1830, Bó àậ phẫi àûúng àêìu vúái sûå àưëi
nghõch giûäa cấc cưång àưìng khấc nhau: ngûúâi Flamande chiïëm 56%
dên sưë, ngûúâi nối tiïëng Phấp chiïëm 39%, vâ ngûúâi nối tiïëng Àûác
chiïëm 5% dên sưë. Cng cêìn phẫi tđnh àïën cấc vng mâ t trổng ca
mưỵi vng trong tưíng thu nhêåp qëc dên c
a Bó khưng àïìu nhau: xûá
Flandre (58%), Wallonie (28%), vâ Bruxelle (16%), chûáng tỗ cố sûå
chia cùỉt cẫ vïì kinh tïë vâ vùn hoấ.

G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
51

Ngûúâi Flamande- thoẫ hiïåp vâ lâ cấc doanh nhên sấng sët-
qua nhiïìu thïë k àậ khuën khđch phất triïín tû bẫn úã vng ca hổ,
gốp phêìn vâo sûå thõnh vûúång ca vng. Ngûúâi xûá Wallonie lâm viïc
trong cấc mỗ than úã Borina hóåc trong ngânh luån gang thếp-úã cấc
thung lng Sambre vâ thåc sưng Meuse. Cấc vng nây giúâ àêy àang
suy thoấi (khai thấ
c dêìu àỗ àậ chêëm dûát tûâ lêu) ngay cẫ khi àûúåc
chđnh ph hưỵ trúå vâ bao cêëp. Àêy lâ vêën àïì nghiïm trổng khiïën cẫ
ngânh luån kim vâ gang thếp àậ phẫi dõch chuín vïì phđa Têy Bùỉc,
núi gêìn cấc trc giao thưng lúán, thån tiïån cho viïåc nhêåp khêíu
hrưcấcbua, qúång (Zelzate) vâ cấc sẫn phêím bấn thânh phêím (nhâ
mấ
y lùỉp rấp ưtư úã Anver, Gand vâ vng Bruxelle) úã mûác giấ thêëp
nhêët. Vâo thúâi k mâ ngûúâi Flamande lïn ấn xûá Wallonie lâ mưåt
“gấnh nùång”, thò cưng cåc sûãa àưíi hiïën phấp úã Bó nùm 1993 khiïën
nûúác nây trúã thânh mưåt nûúác liïn bang.
Vng Randstad ca Hâ Lan lâ vânh àai àư thõ lúán chiïëm gêìn
nûãa dên sưë àêët nûúác. Sûå phấ
t triïín ca amsterdam, Rotterdam vâ
mưåt sưë thânh phưë khấc úã phđa têy Hâ Lan àậ têåp trung dên cû vâ
kinh tïë, bao gưìm cẫ cấc thânh phưë nhû La Hay, Ultrecht, Nimïgue,
Dordrecht vâ Haarlem. Trong khoẫng nhûäng nùm 1960, 1970 sûå phất
triïín nhanh chống ca khưng gian xêy dûång àậ àe doẩ vng nưng
nghiïåp trong vânh àai nây. Låt phấp àậ ngùn chùån quấ trònh àư thõ
hoấ úã miïìn têy àêët nûúác, kïët húåp trưìng cêy nha
â kđnh vúái khu dên cû
vâ chung cû trong khi àố miïìn bùỉc vâ miïìn àưng lẩi àûúåc khuën

khđch phất triïín.
 Luxembourg - Võ trđ tâi chđnh qëc tïë
Chđnh sấch àa dẩng hoấ nïìn kinh tïë nhùçm trấnh sûå lïå thåc
quấ lúán vâo cấc ngânh àùåc chng - trûúác kia lâ luån gang thếp, bêy
giúâ lâ ngên hâng. Vúái hún 100 chi nhấnh qëc tïë, Luxembourg lâ mưåt
võ trđ ta
âi chđnh nưíi tiïëng. Nïëu cún khng hoẫng ca cấc thõ trûúâng
chûáng khoấn mang lẩi nhûäng nhên tưë bêëp bïnh, nố cng chó úã quy
mư nhỗ vò àùåc trûng ca ngânh tâi chđnh nghiïng vïì khu vûåc ca
àưìng Mấc vâ ECU hún lâ vïì phđa cấc nûúác àang phất triïín.
Nhúâ tûå bẫo toân khỗi nhûäng biïën àưång vïì tâi chđnh tưët hún cấc
khu vûåc kha
ác úã chêu Êu, Luxembourg côn àûúåc lúåi thïë vúái mûác thụë
tâi sẫn vâ thu nhêåp ûu àậi hún so vúái cấc nûúác lấng giïìng vâo àêìu
nhûäng nùm 90.
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
52

 Cưng nghiïåp khưng biïn giúái
Ngânh cưng nghiïåp dïåt xûa kia rêët thõnh vûúång,khiïën cho vng
Flandre nưíi danh, hiïån nay àang suy tân. Cưng nghiïåp than vâ luån
kim suy sp, àïí lẩi àùçng sau khung cẫnh ca sûå àưí nất cưng nghiïåp
(úã Sambre vâ úã Meuse) cng nhû úã Limbourg. Àưëi mùåt vúái sûå cẩnh
tranh qëc tïë, têët cẫ cấc ngânh cưng nghiïåp phẫi cẫi tưí; nhû Dutch
State Mines- àûúåc sa
áng lêåp nùm 1902 àïí khai thấc than úã
Limbourg- àậ tûå chuín sang ngânh hoấ hổc (sẫn xët amưniùỉc vâ
phên bốn) ngay tûâ nùm 1930 vâ giúâ àêy sẫn xët súåi tưíng húåp lâm vỗ
bổc trong sẫn xët dêy cấp vâ vêåt liïåu phûác húåp. Àïí xoấ ài nhûúåc
àiïím thõ trûúâng trong nûúác quấ hẩn hểp (dûúái 30 triïåu dên), cấc

doanh nghiïåp cu
ãa Benelux àậ phẫi liïn kïët vúái nhau. Hâ Lan ài tiïn
phong trong lơnh vûåc nây, cho àùåt tr súã giao dõch ca cấc doanh
nghiïåp cố uy tđn. Royal Dutch Shell — hậng dêìu mỗ cố 60% vưën do
ngûúâi Hâ Lan kiïím soất - chó chiïëm 12% nhên viïn ngûúâi Hâ Lan.
Philippe, hậng khưíng lưì úã Eindhoven, sau thúâi k phất àẩt àậ phẫi
àưëi phố vúái nhûäng khố khùn àe doẩ sûå tưìn tẩi ca têåp àoa
ân nây.
Thua lưỵ vâ sa thẫi nhên cưng úã Hâ Lan tûâ nùm 1991-1992 àûúåc xem
nhû mưåt thẫm kõc qëc gia. Doanh nghiïåp nây àậ phẫi nhûúång lẩi chi
nhấnh “àưì àiïån gia dng” cho têåp àoân Whirpool ca Mơ vâ têåp trung
sẫn xët cấc mùåt hâng cú bẫn (àên chiïëu sấng, linh kiïån rúâi, viïỵn
thưng, àiïån tûã phưí dng). Àưìng thúâi hậng nây tiïëp tu
åc “chuín àõa
àiïím” àïí têån dng giấ sẫn xët thêëp hún. Unilever- hậng khưíng lưì úã
Rotterdam - cng tiïën hânh mưåt chđnh sấch tûúng tûå; têåp trung vâo
hoẩt àưång vïì nưng lûúng, sẫn phêím bẫo trò vâ vïå sinh, hoấ hổc tinh
chïë vâ cêy giưëng; Têy Êu vêỵn lâ cấi nưi ca têåp àoân nây (cung cêëp
34% viïåc lâm vâ 60% doanh thu), tuy nhiïn, Unilever côn cố
chiïën
lûúåc vûúåt ra ngoâi khn khưí chêu Êu. Nïëu hoẩt àưång ca cấc
doanh nghiïåp qëc tïë cho phếp thu hưìi vưën vïì nûúác bẫn xûá thò nố lẩi
ln lâm phûúng hẩi túái cưng ùn viïåc lâm tẩi àõa phûúng. T lïå thêët
nghiïåp tûúng àưëi cao úã Bó vâ Hâ Lan (úã Luxembourg cố phêìn thêëp
hún).
 Nûúác Phấp
Trûúác hïët, Phấp àûúå
c xem lâ nûúác rưång nhêët Têy Êu, vúái dên sưë
58 triïåu dên, xêëp xó dên sưë nûúác Anh hóåc , mêåt àưå dên sưë thêëp hún
hai lêìn so vúái hai nûúác kïí trïn vâ thêëp hún 4 lêìn so vúái cấc nûúác

Benelux.
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
53

Khđ hêåu vâ àõa hònh phûác tẩp cng nhû dên cû vâ lậnh thưí àa
dẩng khiïën quang cẫnh vâ tưí chûác khưng gian húi khấc biïåt, múã ra
ngoâi theo ba hûúáng biïín.
Tiïëp cêån vúái têy bùỉc Êu vâ chêu Êu Àõa Trung Hẫi, nûúác Phấp
giao hoâ vúái nhiïìu nïìn vùn hoấ khấc nhau (vùn hoấ Giếc- manh, La
tinh vâ Xeltú) qua sûå tûúng tấc lêỵn nhau gốp phêìn tẩo nïn vùn hoấ
Phấp. Àêy chđnh lâ mưåt àê
ët nûúác “giâ cưỵi” mâ bẫn sùỉc ca nố àûúåc tưi
luån qua nhiïìu thúâi k dâi. Ta côn nhúá nhûäng nùm 1945-1975 “30
nùm vinh quang” àậ chûáng kiïën sûå phất triïín cûåc k nhanh chống;
mưåt xậ hưåi ch ëu lâ nưng nghiïåp vâ nưng thưn àậ trúã thânh mưåt xậ
hưåi cưng nghiïåp vâ àư thõ rưång lúán, kếo theo nhûäng àưíi thay sêu sùỉ
c
vïì xậ hưåi, dêỵn túái sûå mêët cên àưëi vïì cêëu trc, diïỵn ra mån hún
nhûng mẩnh mệ hún cấc nûúác lấng giïìng. Ngây nay, dên sưë Phấp
àang giâ ài, kinh tïë tùng trûúãng chêåm vò sûå bỗ dúã, tt hêåu vâ thua lưỵ
(“khng hoẫng”), nẩn thêët nghiïåp ẫnh hûúãng túái 1/8 dên lao àưång,
thêm ht cấn cên thûúng mẩi (trûúác nùm 1992) vâ mêë
y nùm gêìn àêy
lâ thêm ht cấn cên thanh toấn chûáng tỗ tònh hònh àậ thay àưíi. Viïåc
cêìn thiïët cú cêëu lẩi ngânh cưng nghiïåp bõ tt hêåu, ra àúâi tûâ thúâi cấch
mẩng cưng nghiïåp, thu nẩp dên lao àưång nhêåp cû, tùng trûúãng kinh
tïë cho ngây mai- dûåa trïn viïåc phất triïín dõch v vâ nghiïn cûáu ûáng
dng cú bẫn (hâng khưng, cưng nghïå sinh hổc, tin hổc...) lâ nhiïåm v
cu
ãa cấc nhâ cêìm quìn kinh tïë vâ chđnh trõ d hổ lâ ai chùng nûäa.

Tuy nhiïn, sûå lêỵn lưån giûäa tû tûúãng têåp trung hoấ - kïët quẫ ca 3
ëu tưë kïë thûâa; triïìu àẩi Capï, Ja- cư- banh, vâ Napoleon- vúái ch
nghiậ Colbert, thïí hiïån búãi vai trô ca nhâ nûúác nhû mưåt àưång cú
phất triïín kinh tïë, àưi khi lâm cẫn trúã sûå giẫi phố
ng tiïìm nùng.
 Nûúác Phấp - cûúâng qëc trung bònh
Vâo k ngun ca cấc siïu cûúâng, nûúác Phấp àậ gùỉng cưng àïí
“giûä cho àûúåc thûá hẩng ca mònh”.
Nûúác Phấp, mưåt qëc gia cúä trung bònh, chó àûáng hâng thûá 47 vïì
àưå lúán lậnh thưí vâ àûáng hâng thûá 20 vïì dên sưë trïn thïë giúái (1993).
Ngây nay, nïëu nhû Trung Qëc chiïëm 20% dên sưë thï
ë giúái thò Phấp
chó chiïëm 1%! Tuy vêåy, Phấp vêỵn giâu cẫ vïì thu nhêåp qëc dên lêỵn
thu nhêåp theo àêìu ngûúâi; xïëp hâng thûá 15 trïn thïë giúái. Vïì tưíng sẫn
lûúång cưng nghiïåp, Phấp àûáng thûá 4 sau Mơ, Nhêåt vâ Àûác. Lâ nûúác
thåc phe nhûäng kễ chiïën thùỉng trong chiïën tranh thïë giúái II, Phấp
vêỵn giûä àûúåc ngưi võ “cûúâng qëc”. Pha
áp lâ nûúác cố àùåt tr súã thûúâng
trûåc ca Hưåi àưìng bẫo an Liïn Húåp Qëc vâ trïn cûúng võ nây cố
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
54

quìn ph quët dưëi vúái cấc cưng v thïë giúái. Viïåc tòm àïën chđnh
sấch àưåc lêåp dên tưåc àậ khiïën nûúác Phấp gia nhêåp “hưåi kđn” ca cấc
nûúác cố v khđ ngun tûã.
Doanh thu vâ cấc chó sưë vêỵn cho thêëy kinh tïë Phấp phêìn nâo
suy giẫm trïn trûúâng qëc tïë. T lïå thêët nghiïåp cao, sûác tẩo viïåc lâm
kếm, cưng nghiïåp mêët thõ phêìn xët khêíu, cấn cên thûúng mẩi thêm
ht liïn tc cho túái nùm 1991. Cố sûå mêët cên àưëi vâ ëu kếm lúán giûäa
cấc ngânh mi nhổn vâ trong viïåc cung cêëp hâng hoấ trang thiïët bõ

vâ hâng tiïu dng. Vâo thúâi àiïím mâ thấch thûác àưëi vúái chêu Êu
câng tùng cao thò võ thïë ca nûúác Phấp lâ cẫ mư
åt vêën àïì lúán.
 Sûå siïu têåp trung khưng gian nûúác Phấp
“Paris vâ sa mẩc Phấp - sûå phên chia quìn lûåc xëng àõa
phûúng àậ dûúåc àûa lïn chûúng trònh nghõ sûå tûâ lêu, song chûa cố
kïët quẫ.
Tûâ thúâi vua Capï, th àư Paris àậ kiïím soất cấc tónh. Kïí tûâ thïë
k XVI, nïìn qn ch àậ cng cưë thïm sûå thưëng nhêët ca vûúng qëc
bùçng viïåc cho xêy dûång ma
ång lûúái bûu àiïån tûâ Paris toẫ khùỉp ài cấc
vng. Duy nhêët chó cố mẩng lûúái viïỵn thưng lâ àûúåc tûå do phất triïín
vúái sûå nưëi mẩng têåp trung cấc khu vûåc.
Chûa mưåt chïë àưå chđnh trõ nâo thûåc hiïån lẩi ngun tùỉc têåp
trung, kïí cẫ khi ch nghiậ cấ thïí úã àõa phûúng hay ngoâi àẫo nưíi
dêåy chưëng lẩi chđnh quìn trung ûúng va
âo mưåt sưë thúâi k. Trûúâng
hổc, lâ bùỉt båc do nïìn cưång hoâ ấp àùåt tûâ cëi thïë k XIX, àậ
thưëng nhêët ngưn ngûä vâ àậ hoân thânh cưng cåc xêy dûång àêët
nûúác. Nïëu nhû di dên nưng thưn lâ hiïån tûúång c thò giúâ àê sûå dai
dùèng ca nố, cåc khng hoẫng ca nhûäng ngânh cưng nghiïå
p lưỵi
thúâi àậ khiïën nhâ nûúác phẫi can thiïåp bùçng cấch thânh lêåp “ban
quy hoẩch lậnh thưí vâ cưng tấc vng”.
Phẫi àúåi túái nùm 1982 vâ khi cố låt Defferre vïì phên chia
quìn lûåc xëng àõa phûúng, cấc vng múái thûåc sûå àûúåc xêy dûång.
Vai trô ca tónh trûúãng àậ giẫm xëng, nhiïìu quìn lûåc àûúåc
chuín sang nhûäng ngûú
âi trng cûã úã àõa phûúng ca 22 vng.
Nhûäng ngûúâi àûúåc bêìu nây cố thïí ra quët àõnh mâ khưng cêìn

phẫi hỗi kiïën Paris, àưìng thúâi thûåc hiïån cấc quët àõnh àố bùçng
cấc húåp àưìng giûäa nhâ nûúác vâ àõa phûúng. Mưåt sưë vng thûåc hiïån
cẫ cưng tấc ngoẩi giao tẩi àõa phûúng vâ qëc tïë, mc àđch àïí
bấn
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
55

hâng vâ giúái thiïåu mêỵu mậ sẫn phêím.
 Mưåt nûúác sẫn xët nưng nghiïåp lúán
Phấp lâ cûúâng qëc nưng nghiïåp hâng àêìu trong cưång àưìng
chêu Êu, àùåc biïåt vúái sẫn lûúång ng cưëc cao vâ ngânh chùn ni àang
tiïën triïín vûúåt bêåc.
Nưng nghiïåp chiïëm mưåt võ trđ lõch sûã vâ gêìn nhû huìn diïåu
trong cẫ giấ trõ vê
åt chêët vâ tinh thêìn, kïí cẫ khi hònh ẫnh rûåc rúä ca
ngânh nây bõ lu múâ vò àùåc àiïím “lưỵi thúâi vâ kếm hiïåu quẫ” ca nố.
Cho túái nùm 1993, àêy vêỵn lâ ngânh sûã dng nhiïìu lao àưång nhêët
(gêìn 1/3 sưë dên lao àưång) vâ vêỵn àẫm bẫo àûúåc nhu cêìu lûúng thûåc
thûåc phêím ca cẫ nûúác; tònh hònh nây giúâ
àêy àậ thay àưíi cùn bẫn vâ
nưng nghiïåp Phấp àang tỗ rộ nhûäng bêët cêåp vâ suy sp dûúái sûác ếp
ca thùång dû.
Khđ hêåu vâ àêët àai àa dẩng khiïën sẫn xët nưng nghiïåp cng rêët
àa dẩng. Tûâ cëi thïë k XIX, viïåc cẫi thiïån ngânh vêån tẫi àậ cho
phếp cấc vng chun mưn hoấ rưång vâ khai thấc àïì
u hún trong
tûâng vng. Phđa têy xûá Bretagne vâ sưng Loire, trûúác kia sẫn xët
rêët ëu vâ nghêo nân, ngây nay chun chùn ni bô vâ lúån. Vng
Champagne - ardenne, nhúâ khai hoang vâ sûã dng phên bốn àẩi trâ
àậ trúã thânh vûåa ng cưëc, cng nhû úã lûu vûåc Paris. Nhúâ têåp trung

rång àêët, lâm cỗ vâ sûã dng phên bốn liïn tc, quang cẫnh giúâ àêy
àậ thay àư
íi chûa tûâng thêëy. Ngânh nưng nghiïåp trưìng trổt vâ chùn
ni — khiïën con ngûúâi húåp vúái mưi trûúâng — giúâ àêy àậ nhûúâng chưỵ
cho ngânh nưng nghiïåp mang lẩi thùång dû. Hûúáng phất triïín têåp
trung hoấ vâ tùng quy mư khai thấc trong nưng nghiïåp -àậ trúã
thânh cấc doanh nghiïåp thûåc sûå- vêỵn khưng san bùçng àûúåc nhûäng
chïn lïåch giûäa cấc vng. Nïìn nưng nghiïåp sẫn xët lú
án bõ bỗ hoang
(ng cưëc vâ chùn ni xen canh) têåp trung úã phđa bùỉc sưng Loire - lâ
mưåt trong nhûäng vng nghêo nhêët. Chó vúái 6% dên lao àưång trong
ngânh, nhûng nưng nghiïåp Phấp gốp 3,3% vâo tưíng sẫn phêím qëc
nưåi, chiïëm 1\4 sẫn lûúång ca cưång àưìng chêu Êu, àûáng thûá hai vïì
xët khêíu nưng sẫn trïn thïë giúái (cẫ dêìu thûåc vêåt). Cấc thïë mẩnh
(ng
cưëc, rûúåu vang, thõt bô, sûäa, gia cêìm) vêỵn khưng che giêëu àûåc
nhûäng ëu kếm (thûác ùn gia sc, trấi chđn vâ rau). Viïåc nhêåp khêíu
thõt lúån trong cưång àưìng àậ gêy ra sûå st giấ mẩnh vâ gêy nïn cún
sưët cho cấc tónh. Nùng sët nưng nghiïåp (la mò vâ ngư) àậ tùng
mẩnh cho phếp tùng sẫn lûúång lïn 2/3 trong 20 nùm dêỵn túái sẫn
lûúång dû thûâa. Tònh hònh nây khiïën cưång àưìng chêu Êu ra àõnh mûá
c
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
56

cho nưng dên, múái àêy côn àònh chó nhûäng vng àêët àậ canh tấc
(tuy nhiïn cố trúå cêëp). Nhû vêåy, phẫi chùng cấc khu àêët trưëng bõ
àònh chó canh tấc nây sệ àûúåc dânh àïí xêy dûång cấc cưng viïn thiïn
nhiïn hóåc giẫi trđ?- àiïìu khiïën nûúác Phấp thưn qụ sệ phất triïín
vúái hai tưëc àưå.

 Ngânh cưng nghiïåp: thïë mẩnh vâ ëu kếm
Nghêo nân vïì ngìn nùng lûú
ångvâ khoấng snr,nûúác Phấp àậ
xêy dûång nïìn cưng nghiïåp chïë biïën cố cấc chi nhấnh mang lẩi nhiïìu
thânh tûåu khấc nhau.
Nùm 1993, Phấp ph thåc 51% sẫn phêím nùng lûúångvâo nûúác
ngoâi (dêìu mỗ, khđ àưët tûå nhïn vâ than), con sưë nây àậ giẫm mûác
ph thåc xëng àûúåc 21 àiïím so vúái nùm 1973, khi mâ nùng lûúång
ngun tûã chó chiïë
m 1% sẫn lûúång àiïån so vúái 75% hiïån nay - mưåt k
lc thïë giúái. Phêìn lúán lûúång qúång àûúåc nhêåp khêíu tûâ khùỉp núi trïn
thïë giúái (tûâ Braxin, Mauritani, Ghinï, Thy Àiïín, Canầa, vâ c),
cng nhû cấc ngun liïåu cho ngânh cưng nghiïåp hoấ hổc ln bõ
thiïëu nhû (potasse), thêåm chđ khưng cố nhû phưët phất. Chó cố mëi
mỗ vâ chêët st lâ dû thûâa.
Phấp nư
íi tiïëng vïì xët khêíu nûúác hoa, rûúåu vang tinh khiïët vâ
sẫn xët cấc sẫn phêím chiïët xët, àưìng thúâi rêët cố ûu thế trong
ngânh dûúåc phêím, chïë tẩo ưtư vâ ài tiïn phong trong ngânh viïỵn
thưng vâ cưng nghiïåp hâng khưng. Ngânh cưng nghiïåp hâng khưng
(húåp tấc vúái cấc àưëi tấc chêu Êu) àûáng àêìu chêu Êu vïì sẫn xët mấy
bay trûåc thùng va
â mấy bay vêån tẫi khấc. Phấp àống vai trô lậnh àẩo
trong têåp àoân airbus vâ chûúng trònh khưng gian chêu Êu vúái cấc
tïn lûẫ arianne. Hâng nùm, ngânh cưng nghiïåp chïë tẩo v khđ xët
khêíu mấy bay vâ tïn lûãa. Ngoâi ra, Phấp côn chiïëm võ trđ cao trong
lơnh vûåc àûúâng sùỉt vúái sûå thânh cưng ca tâu cao tưëc T.G.V vâ viïåc
múã rưång mẩng lûúái tâu cao tưëc ú
ã Phấp (TGV Àẩi Têy Dûúng, TGV
miïìn bùỉc), vâ hiïån nay úã chêu Êu (Têy Ban Nha), gốp phêìn lâm giẫm

thúâi lûúångài lẩi trong nûúác Phấp vâ chêu Êu.
Trấi lẩi, mưåt sưë ngânh nhû hoấ khoấng, mấy cưng c, àiïån, sẫn
xët giây, dïåt vâ chïë biïën gưỵ phẫi nhêåp khêíu nhiïìu vâ nùm 1990 lâm
xët khêíu thêm ht túái 50 t frùng. Cấ
n cên cưng thûúng àậ cên
bùçng trúã lẩi nùm 1992 vâ sang nùm 1993 àậ cố thùång dû lúán. Cú cêëu
cưng nghiïåp ca cấc doanh nghiïåp vûâa vâ nhỗ khấ dây, kïí cẫ khi ta
thêëy tûâ cấc doanh nghiïåp gia àònh àïën cấc chónh thïí lúán bõ suy tân —
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
57

trong àố cố cấc têåp àoân lúán nhû (Alcatel, Alsthom, P.S.A, Pechiney,
Michelin, B.S.N, Bouygues, Rhon-Poulenc), cấc têåp àoân nây liïn tc
bõ chia nhỗ hóåc phẫi cú cêëu lẩi. Nïëu nhû ngûúâi nûúác ngoâi àêìu tû
vâo Phấp thò cấc doanh nghiïåp Phấp cng àêìu tû ra nûúác ngoâi. Àêy
lâ mưåt xu thïë khưng chó giúái hẩn trong cưång àưìng chêu Êu mâ côn múã
rưång ra thïë giúái.
 Paris vâ vng ph cê
ån
Hún 1/6 ngûúâi Phấp sưëng trong cấc khu chung cû úã Paris. Kinh
tïë vêỵn phất triïín cao hún mûác phất triïín dên sưë.
Khưëi chung cû úã Paris cố trïn 10 triïåu dên, lâ cûåc kinh tïë hâng
àêìu. Paris cố lúåi thïë lâ àiïím mt giao thưng ca cẫ nûúác. Hoẩt àưång
ca th àư, núi têåp trung cấc cú quan chđnh trõ (gưìm cấc tr súã, cung
àiïån, cấc bưå, cấc àẩi sû
á quấn, cấc cưng trònh kiïën trc, vâ cấc àiïím
vùn hoấ) lâm nưíi bêåt cẫnh quang àư thõ vâ tẩo thânh mưåt khưng gian
thưëng nhêët.
Thânh phưë Paris phất triïín rûåc rúä, trổng têm bùỉt àêìu tûâ àẫo
Citế, trûâ cấc bûác thânh bao quanh. Do phẫi chûáa lûúång dên cû ln

tùng nïn cấc khu ngoẩi ư àậ hònh thânh. Khưng gian àư thõ nây trm
lïn cấc thõ trêën, lang mẩc mâ
quanh àố àêët àûúåc chia thânh tûâng lư,
cng vúái cấc kïë hoẩch bêët àưång sẫn úã ngay nưng thưn (phất triïín
lâng ven àư). Trûúác hïët, úã gêìn Paris, vng ngoẩi ư múã rưång dêìn dûå
tđnh trûúác viïåc àûa vâo sûã dng mẩng lûúái giao thưng liïn kïët àư thõ,
àïí tûâ nay cố thïí tiïëp cêån vâ vûúåt ra ngoâi vng Ile-de—France. Kïí tûâ
nùm 1970, nưå
i thnâh Paris vâ vng ph cêån àêìu tiïn (Seine-Saint-
Denis, Val-de Marne, Haut de Seine) dêìn thûa dên vâ giâ cưỵi, trong
khi vng ph cêån thûá hai (Yveslines, Val-d'Oise, essonne, Saint- et-
Marne) liïn tc tùng dên nhûng vúái nhõp àưå chêåm. Thûåc vêåy, sûác
quën r ca Paris àậ giẫm st nhiïìu, mùåc d úã àố trïn phûúng diïån
chung cố nhiïìu viïåc lâm, lûúng cao vâ cố nhiïìu triïín vổng nghïì
nghïåp. Nhûng vêỵn côn nhiïì
u tưìn tẩi; àúâi sưëng àùỉt àỗ, chưỵ úã khố
khùn, ài lẩi bêët thån tiïån.
 “Miïìn bùỉc rưång lúán” khố tiïën túái hiïån àẩi
Võ trđ ca cấc vng phđa bùỉc sưng Loire “miïìn bùỉc rưång lúán” àùåc
trûng búãi sûå àa dẩng tưåt bêåc.
Xûá Rennes úã têån cng phđa têy, mùåc d bõ cấch biïåt nhûng núi
àêy àậ trúã tha
ânh mưåt cûåc cưng nghiïåp thûåc sûå, núi têåp trung nhiïìu