Gương mặt thế giới hiện đại Phần 3

G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
82

Búâ biïín Àõa Trung Hẫi àậ trúã thânh àiïím du lõch hêëp dêỵn nhêët
thïë giúái, àûúåc àấnh giấ cao vò ma àưng úã àêy êëm ấp vâ trûúác kia lâ
núi chó dânh cho nhûäng nhâ giâu àùåc lúåi. Cấc búâ biïín xûá Dalmatie
(ngây nay ch ëu thåc Croatia, nhêët lâ vúái cấc thânh phưë Split,
Dubrovnik) - mang lẩi ngìn lúåi to lúán, giúâ àêy bõ bỗ hoang vò chiï
ën
tranh. Sûå àưí xư vïì cấc àiïím du lõch cố nùỉng vâ biïín gip cấc nûúác
ch nhâ thu nhiïìu ngoẩi tïå vâ tẩo cưng ùn viïåc lâm. Nố thu ht dên
lao àưång vïì mưåt sưë t àiïím, gêy mêët cên àưëi vïì mùåt khưng gian trong
nûúác, cố nguy cú àưëi vúái cấc v chấy lúán nhiïìu hún bao giúâ hïët, dên
cû quấ tẫi úã ven biï
ín, rêët nhưån nhẩo vâ ư nhiïỵm.
 Bấn àẫo I-bï-rich: Têy Ban Nha vâ Bưì Àâo Nha
Nùçm úã têy nam Êu vúái diïån tđch 585.000km2, bấn àẫo I-bï-rđch
rưång hún nûúác Phấp. Bấn àẫo nây àùåc trûng búãi hònh dấng bêìu dc
vâ àõa hònh àêët cao- núi cấc cao ngun Maseta vâ vng ni tẩo nïn
mưåt phong cẫnh nưíi bêåt. Nố côn àùåc trûng búãi sûå tûúng phẫn giûäa
mưå
t bïn lâ miïìn bùỉc vúái têy bùỉc- khđ hêåu àẩi dûúng êím ûúát vâ mưåt
bïn lâ nam vâ àưng nam, núi cố dêëu êën rộ nết ca biïín Àõa Trung
Hẫi- lâ ngun nhên ca sûå cùçn cưỵi trïn bïì mùåt vâ sûå khư kiïåt ca
nhûäng dông sưng.
Hai nûúác “nùång k” rêët khấc biïåt nhau phên chia bấn àẫo nây.
Têy Ban Nha rưång hún gêìn 6 lêìn vâ àưng dên hún 4 lêì
n so vúái Bưì
Àâo Nha. Hai nûúác nây xûa kia cố rêët nhiïìu àiïím chung vïì lõch sûã
trong quấ khûá cng nhû trong thúâi gian gêìn àêy. Vâo thúâi Trung cưí,
sûå cû tr ca ngûúâi A Rêåp trïn phêìn lúán nhêët ca bấn àẫo nây tẩo ra

mưåt trung têm vùn minh rẩng rúä. Mậi túái nùm 1942, cåc chinh phc
ca “cấc ưng vua thiïn cha giấo” múái hoân thânh. Thïë k
XV-XVI
àưëi vúái hai nûúác nây lâ thúâi k khấm phấ vâ chinh phc cấc àïë chïë
thûåc dên úã xa mâ tûâ àố hổ mang vïì nhûäng tâi sẫn to lúán. Ngay tûâ
àêìu thïë k thûá XVII, Têy Ban Nha vâ Bưì Àâo Nha àậ bùỉt àêìu suy
tân vâ têån 200 nùm sau vêỵn chûa cố cấch mẩng cưng nghiïåp. Vâo thïë
k XX, “lõch sûã
song song” nây vêỵn tiïëp diïỵn. Cẫ hai nûúác àïìu theo
chïë àưå àưåc tâi: chïë àưå àưåc tâi Salazar úã Bưì Àâo Nha vâ Franco úã Têy
Ban Nha. Dûúâng nhû cẫ hai nûúác àậ tòm àïën chïë àưå dên ch vâo
cng mưåt thúâi àiïím. Nùm 1974, “cåc cấch mẩng hoa cêím chûúáng”àậ
khai sinh ra úã Bưì Àâo Nha mưåt nïìn cưång hoâ nghõ viïån. Côn ú
ã Têy
Ban Nha sau cấi chïët ca vua Franco, vua Juan Carlos àậ thiïët lêåp
nïn chïë àưå qn ch lêåp hiïën. Nïìn dên ch khưi phc lẩi àậ tẩo àiïìu
kiïån cho viïåc gia nhêåp cưång àưìng kinh tïë chêu Êu E.E.C nùm 1986.
Nhûng vûúåt ra ngoâi sûå tiïën triïín ca lõch sûã tûúng àưìng êëy (cêìn nối
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
83

thïm úã àêy sûå liïn kïët ngay tûâ àêìu nhûäng nùm 70, t lïå sinh thêëp),
nhûäng biïën àưíi vïì kinh tïë xậ hưåi trïn bấn àẫo nây cng diïỵn ra vúái
nhõp àưå khấc nhau.
Trong khi Têy Ban Nha àang phất triïín mẩnh thò Bưì Àâo Nha
vêỵn côn tt hêåu àấng kïí vâ cng vúái Hy Lẩp, lâ nûúác nghêo nhêët
trong 15 nûúác liïn minh chêu Êu.
 Àưång lûå
c kinh tïë vâ cưng nghiïåp hoấ
Tûâ mưåt nûúác trong tònh trẩng kếm phất triïín nùm 1950, Têy Ban

Nha àậ vûún lïn àûáng hâng thûá 12 trong cấc cûúâng qëc kinh tïë thïë
giúái.
Nùm 1950, Têy Ban Nha vêỵn lâ mưåt nûúác àang phất triïín vúái mûác
sưëng thêëp, dên lâm nưng nghiïåp chiïëm 47% sưë ngûúâi lao àưång vâ nïìn
cưng nghiïåp thiïëu thưën. Ngây nay nûúác nây dậ trúã tha
ânh cûúâng qëc
kinh tïë thûá 7 trïn thïë giúái; GDP àậ tùng 30 lêìn kïí tûâ nùm 1960 (tùng
gêëp àưi so vúái cưång àưìng chêu Êu) vâ thu nhêåp àêìu ngûúâi bùçng 60%
ca ngûúâi Phấp. viïåc tưí chûác thânh cưng àẩi hưåi thïí thao Olympique
qëc tïë Barcếlona vâ triïín lậm qëc tïë Sếville nùm 1992 àậ chûáng tỗ
sûác mẩnh ca nûúác nây.
Sûå
tùng trûúãng bùỉt àêìu tûâ nùm 1960 vúái viïåc múã cûãa ca Têy Ban
Nha ra thïë giúái bïn ngoâi, àấnh dêëu bùçng viïåc gia nhêåp liïn húåp
qëc vâ qu tiïìn tïå qëc tïë IMF. Àưìng thúâi trong thúâi gian nây phất
triïín cấc mưëi quan hïå kinh tïë vúái Mơ vâ Têy Êu. ngìn tû bẫn ca hổ
àậ gốp phêìn vâo sûå múã rưång cu
ãa Têy Ban Nha vúái sưë vưën dưìi dâo liïn
tc tùng mâ ngânh du lõch àôi hỗi.
Quấ trònh cưng nghiïåp hoấ àûúåc tùng cûúâng àûúng nhiïn lâ nết
àùåc trûng cho Têy Ban Nha nùng àưång vâ biïën chuín. Ngìn vưën
nûúác ngoâi, àêìu tû tû nhên vâ qëc doanh trong nûúác àậ tẩo àiïìu
kiïån cho phất triïín cưng nghiïåp. Nïìn cưng nghiïåp cố thõ trûúâng lúán
trong nûúác àûúåc múã rưång bùç
ng viïåc tùng sûác mua vâ àûúåc khuën
khđch búãi viïåc gia nhêåp liïn minh chêu Êu, lâ àưëi th cẩnh tranh
àấng nïí àưëi vúái cấc nûúác lấng giïìng chêu Êu.
Ngânh cưng nghiïåp chiïëm 33% dên lao àưång vâ 37,5% GDP, kïí tûâ
nay xïëp thûá 2 trïn thïë giúái vúái gam sẫn xët khấ àa dẩng. Cấc lơnh
vûåc àang phất triïín mẩnh nhû sẫn xët ưtư dơ nhiïn lâ côn ph

thå
c vïì vưën vâ k nghïå ca nûúác ngoâi (chiïëm hêìu nhû tưíng sẫn
lûúång). Cấc cưng trònh nhâ úã vâ cưng trònh cưng cưång, cưng nghiïåp
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
84

thåc da cng rêët sưi àưång. Trấi lẩi, ngânh luån gang thếp cng
nhû ngânh àống tâu ca cưång àưìng tûå trõ asturies úã têy ban Nha
àang lêm vâo khng hoẫng trong khi àố ngânh dïåt vâ may mùåc àang
phẫi chõu àûång vò trang thiïët bõ lẩc hêåu. Cêìn phẫi cố mưåt nưỵ lûåc àêìu
tû àấng kïí àïí phất triïín nghiïn cûáu vâ cấch tên, cẫi thiïån cú sú
ã hẩ
têìng vêån tẫi vâ àưíi múái bưå mấy sẫn xët.
Nïìn kinh tïë vûúåt khỗi sûå suy sp trong nhûäng nùm 80 ln àùåt
ra nhiïìu vêën àïì cêìn giẫi quët, àùåc biïåt lâ t lïå thêët nghiïåp côn úã
mûác cao nhêët trong cưång àưìng chêu Êu (khoẫng 20%), t lïå nây côn
cao hún úã miïìn nam vâ úã Andalousie. Ca
án cên thûúng mẩi ln
thêm ht. Giûäa cấc vng vêỵn côn mêët cên àưëi.
 Nïìn nưng nghiïåp phất triïín hai tưëc àưå
Tûâ nùm 1960, ngânh nưng nghiïåp bùỉt àêìu hng mẩnh, sûå cẩnh
tranh ca Têy Ban Nha giúâ àêy khiïën nưng dên Phấp vâ phẫi lo
ngẩi.
Tûâ nùm 1960 nïìn nưng nghiïåp àậ chuín biïën sêu sùỉc. Vúái 1,3
triïåu nưng dên (chiïëm 10% dên lao àưång), sưë lao àưång trong nưng
nghiïåp àậ giẫm ài mưåt nûãa. Àêìu tû lúán nhêët vêỵn lâ tûâ nhâ nûúác, àậ
tẩo àiïìu kiïån thån lúåi cho cú khđ hoấ nưng nghiïåp vâ tùng mûác tiïu
th phên bốn. Khoẫn àêìu tû nây côn cho phếp têåp trung àûúåc 4 triïåu
hếc ta àêët nưng nghiïåp vâ phất triïín tûúái tiïu cho ba triïåu hếc ta
(15% àêët canh tấc) àưìng thúâi côn mang lã nhûäng lú

åi đch khấc - sûå
mất mễ trïn diïån rưång ca àêët nûúác.
Trong nưng nghiïåp cng nưíi lïn nhûäng tûúng phẫn. Ngânh nưng
nghiïåp phất triïín theo hûúáng thêm canh trong nhûäng vng canh tấc
àûúåc tûúái nûúác thåc cấc àưìng bùçng dun hẫi dổc theo cấc con sưng
lúán nhû (êbre, Guadalquivir), bùçng viïåc trưìng xen kệ cam qut (Têy
Ban Nha lâ nûúác xët khêíu hâng àêìu vïì mùå
t hâng nây), rau quẫ, la
gẩo vâ trïn cấc quẫ àưìi trưìng nho vâ ư liu.
Trấi lẩi, viïåc trưìng cêëy trïn àêët khư thưëng lơnh vng cao ngun
Meseta vâ miïìn nam, vúái viïåc thêm canh nhùçm múã rưång cấc loẩi ng
cưëc, nho vâ ư liu. Mưåt sûå àưëi lêåp khấc; àố lâ giûäa nhûäng cấnh àưìng
nho phđa bùỉc vâ cấc vng àưìng bùç
ng dun hẫi vâ cấc àiïìn trang lúán
phđa nam (2% ch súã hûäu chiïëm 2/3 àêët trưìng úã àêy), tuy nhiïn àêët
trưìng úã àêy chûa àûúåc khai thấc hïët hóåc khai thấc kếm vâ nùng
xët thêëp. Vêën àïì vïì àiïìn trang lúán- trúã ngẩi lúán àưëi vúái nưng nghiïåp
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
85

vêỵn chûa cố giẫi phấp thûåc sûå.
 Ngânh du lõch: con ất ch bâi
Têy Ban Nha lâ nûúác hâng àêìu thïë giúái vïì nhûäng ngìn lúåi thu
àûúåc tûâ ngânh du lõch qëc tïë, àûúåc phất triïín tûâ nhûäng nùm 50,
lâ mưåt trong nhûäng àưång lûåc cho sûå phất triïín kinh tïë.
Sûå bng nưí du lõch bùỉt àêìu tûâ thêåp niïn 50-60, trong khoẫ
ng thúâi
gian nây, sưë du khấch tùng tûâ 1 triïåu lïn 7 triïåu. Tiïëp àố, ngânh du
lõch tiïëp tc tùng trûúãng àïí àẩt àïën con sưë 67 triïåu khấch vâo nùm
1997. Quẫ vêåy, nïëu chng ta khưng tđnh àïën nhûäng ngûúâi Bưì Àâo

Nha quấ cẫnh vïì nûúác vâ khấch du lõch ca nhûäng vng lên cêån,
ngûúâi ta cố thïí ûúác tđnh àûúåc rùçng vâo àêìu nhûä
ng nùm 90, mưỵi nùm
Têy Ban Nha tiïëp àốn khoẫng 35 triïåu khấch du lõch qëc tïë. Trong
sưë àố, ngûúâi Àûác, Anh vâ Phấp àưng hún cẫ. Trûúác bêët k mưåt nûúác
chêu Êu nâo, ngânh du lõch Têy Ban Nha àđch thûåc lâ ngânh du lõch
ca ma hê vâ tùỉm biïín vâ nhûäng vng cố nhiïìu khấch du lõch àïën
nhêët lâ vng dun hẫi Àõa Trung Hẫi tûâ Costa Brava àïën Costa Del
Sol, khưng bỗ qụn vng Bale
áares. úã bïn trong, vúái mưåt di sẫn nghïå
thåt tuåt m, chó thu ht nhûäng àưì àïå ca ngânh du lõch vùn hoấ,
tđch cûåc àïën vúái trung têm ca àêët nûúác (Madrid, Sếgovie, Tolêde,
Salamanque, Burgos) vâ àïën cẫ vúái vng Andalousie (vúái ba thùỉng
cẫnh chđnh; Sếville, Cordoue vâ Grenade).
Kinh tïë du lõch àậ cố nhûäng tấc àưång lúán. Nố àẫm bẫo cho Têy
Ban Nha cố nhûäng khoẫn thu ngoẩ
i tïå àấng kïí (thùång dû ca ngânh
du lõch lâ 18 t $ vâo àêìu nùm 1992, tûúng àûúng vúái 20% lûúång tiïìn
thu àûúåc tûâ xët khêíu). Cấi giỗ tiïìn nây cng vúái ngìn tiïìn do
ngûúâi Têy Ban Nha lûu vong úã nûúác ngoâi gûãi vïì vâ vưën nûúác ngoâi
lâ mưåt trong nhûäng àưång lûåc cho sûå phất triïín. Ngânh du lõch mang
lẩi viïåc lâm cho 1,8 triïå
u ngûúâi. Ngoâi ra, nố côn thc àêíy nhanh
hoẩt àưång xêy dûång, chùèng hẩn hïå thưëng àûúâng ưtư chẩy dổc theo
vng dun hẫi Àõa Trung Hẫi.
Nhûng khưng phẫi lc nâo ngânh nây cng chó mang lẩi thån
lúåi: sûå tân phấ cấc thùỉng cẫnh búãi quấ trònh àư thõ hoấ cấc vng búâ
biïín mưåt cấch quấ mẩnh mệ, sûå àêí
y li cấc vng àêët cố thïí canh tấc
àûúåc (vò ngânh du lõch lâ kễ tiïu th khưng gian vâ ngìng nûúác mưåt

cấch khng khiïëp, chiïëm àoẩt cấc vng àêët vâ gêy hẩi cho viïåc tûúái
tiïu), sûå ư nhiïỵm ngây mưåt tùng ca vng gêìn búâ biïín... Cëi cng nố
lâm tùng cûúâng sûå di dên nưng thưn vâ gốp phêìn lâm cẩn kiï
åt vng
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
86

nưåi àõa ca àêët nûúác.
 Sûå tt hêåu ca Bưì Àâo Nha
Lâ nûúác nghêo nhêët trong cưång àưìng chêu Êu, Bưì Àâo Nha cố tưíng
sẫn phêím qëc nưåi trïn àêìu ngûúâi thêëp hún mưåt nûãa so vúái Têy Ban
Nha.
Nùçm trïn búâ àẩi dûúng ca vng nam Êu, Bưì Àâo Nha lâ nûúác cố
diïån tđch khiïm tưën, vúái nïìn nưng nghiïåp khưng sinh lúåi nhiï
ìu vâ
nïìn cưng nghiïåp kếm phất triïín.
Nưng nghiïåp khưng à dng, chó àấp ûáng àûúåc 50% nhu cêìu lûúng
thûåc ca àêët nûúác, do àố Bưì Àâo Nha phẫi hêåp khêíu ng cưëc, dêìu ùn
vâ trấi cêy. Cưng viïåc àưìng ấng chiïëm 18% thu nhêåp, àûúåc tiïën hânh
vúái nhûäng dng c k thåt thư sú.
Viïåc cú giúái hoấ, cung cêëp phên bố
n vâ tûúái tiïu rêët hẩn chïë
(700.000ha), ngìn lúåi thu àûúåc tûâ nưng nghiïåp thêëp nhêët trong cưång
àưìng chêu Êu. Sûå phên bưë àêët àai rêët khưng àưìng àïìu cng gốp phêìn
lâm cho nưng nghiïåp lẩc hêåu. Nhûäng àiïìn trang nhỗ úã miïìn bùỉc vâ
vng trung têm vúái phûúng thûác àa canh chó mang lẩi nhûäng khoẫn
lúåi nhỗ bế. úã miïìn nam, trấi lẩi ngûúâ
i ta thêëy àa sưë lâ nhûäng àiïìn
trang lúán, àêët àai chûa àûúåc sûã dng hïët vúái hònh thûác quẫng canh
nùng xët thêëp. Cåc cẫi cấch rång àêët tûâ nùm 1975-1977 chó chónh

l àûúåc rêët đt nhûäng àiïìu bêët húåp l. Thânh cưng thûåc sûå duy nhêët
rưët cåc lâ nghïì trưìng nho vúái 400.000ha, nùng xët hâng nùm tûâ 8-
10 triïåu thng vâ mưåt sưë
loẩi rûúåu chêët lûúång cao nhû Porto, àûúåc
xët khêíu trïn khùỉp thïë giúái. Ngun nhên ca sûå ëu kếm trong
phất triïín nưng nghiïåp vâ sûác cẩnh tranh ëu ca Bưì Àâo Nha lâ do
thiïëu ngun liïåu vâ nùng lûúång, thiïëu àêìu tû vâ do sûå vûúåt trưåi ca
ngânh cưng nghiïåp nhể (súåi, giây dếp, àưì hưåp) vâ sûã dng nhiïìu lao
àưång, trẫ lûúng thêëp.
Sûå thiïëu ht vâ tònh trẩng hû nất ca mẩng lûúái giao thưng vêån
tẫi trong nûúác (300km àûúâng ưtư, 1 àûúâng tâu àiïån duy nhêët:
Lisbone-Porto) lâ mưåt cẫn trúã ph cho quấ trònh cưng nghiïåp hoấ, vâ
hún thïë nûäa, tẩo ra mưåt àiïìu bêët lúåi cho tưíng thïí cấc hoẩt àưång kinh
tïë. Trong cấc ngânh, du lõch lâ ngânh àêìy triïí
n vổng vúái 5,5 triïåu du
khấch mưỵi nùm. Nhûng cấc khoẫn tiïìn gûãi vïì ca nhûäng ngûúâi di cû
cng chó b àûúåc mưåt phêìn sûå thiïëu ht thûúng mẩi.
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
87

 Nûúác
Bấn àẫo trẫi dâi trïn 10 vơ àưå. Vúái cấc hôn àẫo (Elbe, Sicille,
Patteleria vâ Lampedusa- hai àõa danh nây gêìn vúái chêu Phi hún
chêu Êu), nûúác chiïëm mưåt võ trđ chiïën lûúåc úã trung têm Àõa trung
Hẫi. Nố lâm cêìu nưëi giûäa bùỉc vâ nam, giûäa chêu Êu vâ bùỉc Phi, lâ
trẩm giûäa Àưng vâ Têy. Vng Malte, sau khi chõu nhiïìu ẫnh hûúãng
vâ sûå hiïån diïån cu
ãa ngûúâi Anh, túái nùm 1964 múái giânh àûúåc àưåc lêåp.
Nûúác nhû lâ àiïím têån cng phđa nam ca mưåt cm cấc thânh
phưë lúán trẫi dâi tûâ Glasgow àïën Rưma, trong àố chûáa cẫ Ln Àưn,

Bruxelle, Hâ Lan, Rhếnanie vâ Francfort, Munich, Zurich, ven hưì
Lếman, Milan vâ cấc thânh phưë lúán khấc ca bùỉc vûâa bõ giấn àoẩn
búãi dậy Alpú. Vúái 57,8 triï
åu dên trïn diïån tđch 300.000km2, nûúác cố
mêåt àưå dên sưë vâo khoẫng 200 ngûúâi / km2, cao hún nhiïìu so vúái mêåt
àưå trung bònh ca cấc nûúác chêu Êu. Xûá Malte chiïëm 316km2 vâ cố
gêìn 400.000 dên.
Cẫnh sùỉc thiïn nhiïn ca rêët àa dẩng vò lậnh thưí trẫi dâi vâ àưå
lúán ca àõa hònh. Ni (sûúân nam ca cấnh cung dậy Alpú, phđa bùỉc bưå
khung trung têm Apennin), cao ngun vâ àưìi nưëi tiï
ëp nhau trong
khùỉp cẫ nûúác lâm chia nhỗ àõa hònh. Àưìng bùçng rêët hiïëm, trûâ àưìng
bùçng sưng Pư vâ Campagnie. Khđ hêåu chõu ẫnh hûúãng ca vng Alpú
úã phđa bùỉc vâ khđ hêåu lc àõa trong àưìng bùçng sưng Pư, chó cố tûâ miïìn
trung àïën miïìn nam vâ mưåt sưë hôn àẫo lâ àûúåc ẫnh hûúãng búãi khđ
hêåu vng Àõa Trung Hẫi. Sûå tûúi sấng ca bêìu trú
âi, sûå dõu dâng ca
biïín, vễ àểp ca cẫnh sùỉc thiïn nhiïn vâ cấc di sẫn nghïå thåt thu
ht hâng triïåu khấch du lõch, nhêët lâ du khấch àïën tûâ bùỉc vâ trung
Êu.
Nhûäng tûúng phẫn thïí hiïån giûäa phđa trong vng n núi nïìn
nưng nghiïåp vưën cố tûâ xa xûa vâ sẫn xët theo phûúng thûác quẫng
canh vâ cấc àưìng bùçng dun hẫi, núi nưng nghiïå
p cố xu hûúáng thêm
canh vâ thûúng mẩi hún, núi mâ truìn thưëng bn bấn cố tûâ rêët lêu
cho phếp trao àưíi vïì thûúng mẩi vâ du lõch.
Giûäa cấc vng vêỵn côn cố nhiïìu mêët cên àưëi: mưåt mùåt giûäa cấc àẫo
vâ miïìn nam, mùåt khấc giûäa miïìn nam vâ miïìn bùỉc mâ thu nhêåp úã
àêy cao hún. Miïìn nam, núi àậ àïí mêët ài sûác mẩ
nh nùng àưång trûúác

mưåt thïë giúái phất triïín vâ nhûäng “thïë giúái múái” (Mơ, c, - núi mâ
trong lông cấc thânh phưë àậ tấi tẩo nïn “nhûäng nûúác nhỗ bế”, tiïëp
tc trúã nïn trưëng trẫi. phẫi àưëi mùåt vúái cåc khng hoẫng kếp cẫ vïì
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
88

kinh tïë lêỵn chđnh trõ lâm cho miïìn nam — nghêo hún vâ cố thïí thiïn
vïì thoẫ hiïåp nhiïìu hún- àưëi lêåp vúái miïìn bùỉc phất triïín hún.
Àêët nûúác câng thõnh vûúång thò nhûäng cû xûã dên sưë câng gêìn vúái
cấc nûúác chêu Êu khấc hún. Àêy lâ mưåt trong nhûäng nûúác cố t lïå
sinh thêëp nhêët. Dên lao àưång àậ àưí xư vâo khhu vûåc kinh tïë thûá ba -
ngânh dõch v vâ du lõch.
 Sûå nùng àưång ca nïìn kinh tïë
Trong sët nhûäng nùm 80, hïå thưëng chđnh trõ ca quấ ëu kếm,
nhûng nïìn kinh tïë lẩi thõnh vûúång vâ nùng àưång.
y á àûáng thûá ba chêu Êu vïì tưíng sẫn phêím qëc nưåi (sau Phấp vâ
Àûác) vâ cố mûác thu nhêåp àêìu ngûúâi trung bònh. Lâ mưåt nûúác lúán cố
tru
ìn thưëng thûúng mẩi, àûáng hâng thûá 6 trïn thïë giúái vïì thûúng
mẩi, àẩt 5% tưíng giấ trõ thûúng mẩi thïë giúái. Trong nhûäng nùm 80,
lâ nûúác cố hïå thưëng chđnh trõ ëu kếm, nhûng cố nïìn kinh tïë àang
phất àẩt vâ nùng àưång.
Diïån tđch àêët canh tấc cng nhû sẫn lûúång lûúng thûåc àậ tùng
gêëp àưi trong thúâi k 1970-1990, nùng xët àẩt tûâ 47-60 tẩ/ha. Sa
ãn
lûúång ng cưëc cng tùng àấng kïí, nghïì ni bô, trưìng rau quẫ, têët
cẫ àïìu àûúåc tẩo àiïìu kiïån búãi sûå phất triïín àư thõ.
Cưng nghiïåp mùåc dêìu cố nhiïìu hẩn chïë (ph thåc vïì nùng lûúång,
cú súã hẩ têìng thiïëu thưën) ngìn lûåc kếm (đt vưën, kếm sấng tẩo) vâ
mùåc dêìu nï

ìn kinh tïë côn bđ êín- mẩnh hay ëu tu theo con mùỉt
ngûúâi nhêån xết- song vêỵn lâ mưåt trong sưë nhûäng cêy hoa ca kinh tïë
. Thânh tûåu ca ngânh nây tûâ lêu dûåa trïn sûå can thiïåp cuẫ nhâ
nûúác. Thûåc vêåy, lâ thânh viïn ca cưång àưìng chêu Êu cố nhiïìu
doanh nghiïåp qëc doanh nhêët. Nhâ nûúác lâ ngûúâi àêì
u tû ch ëu, lâ
nhâ doanh nghiïåp ch chưët vúái cấc tú-rúát [(cấc têåp àoân I.R.I bao gưìm
gêìn 500 doanh nghiïåp vúái hún 40.000 nhên cưng, E.N.I (sẫn xët
hydrưcacbua), E.N.E.L (àiïån) vâ I.N.A (cưng ty bẫo hiïím)] kiïím soất
khoẫng 1/3 sẫn lûúång cưng nghiïåp ca cẫ nûúác, bao trm nhiïìu hoẩt
àưång khấc nhau nhû ngên hâng, cưng nghiïåp, hâng khưng, thếp, viïỵn
thưng, nưng lûúng, hoấ dêìu... Vò mưåt sưë doanh nghiïåp q
ëc doanh
lêm vâo tònh trẩng khng hoẫng thiïëu ngên sấch vâ sûå thưëng nhêët
chêu Êu nïn viïåc tû nhên hoấ àậ àûúåc àûa lïn chûúng trònh nghõ sûå.
Mưåt sưë hậng khưíng lưì liïìn kïì nhau trong cú cêëu cưng nghiïåp àa dẩng:
hậng Fiat chun vïì sẫn xët ưtư gùỉn liïìn vúái Turin, Montedison
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
89

chun vïì hoấ hổc, hậng Olivetti chun vïì vùn phông vâ àiïån tûã,
Benetton chun hâng may sùén. Cấc hậng nây, lâ àẩi diïån cho quấ
trònh cưng nghiïåp hoấ úã têy bùỉc vâ lâ biïíu tûúång ca thêìn k kinh tïë,
àậ thu ht nhên lûåc trong cẫ nûúác. Bïn cẩnh àố, cẫ mưåt mẩng lûúái
cấc doanh nghiïåp vûâa vâ nhỗ, dûåa vâo sû
å phên bưë nhên lûåc vâ àûúåc
xêy dûång trïn truìn thưëng th cưng lêu àúâi, cố lệ tûâ thúâi Trung cưí,
giúâ àêy àang thõnh vûúång trong cấc thânh phưë nhỗ. Hoẩt àưång ch
ëu bùçng viïåc thêìu lẩi cho cấc cưng ty hâng àêìu, kiïíu doanh nghiïåp
nây phêìn lúán àống úã àưng bùỉc vâ miïìn trung àêët nûúác; cấc hoẩt àưång

ca no
á hûúáng rưång túái xët khêíu, hûúãng lúåi tûâ sûå ëu kếm triïìn miïn
ca àưìng lire. Np dûúái bống hai hïå thưëng doanh nghiïåp, àưìng thúâi
kïët húåp vúái nố, lâ cẫ mưåt nïìn kinh tïë bđ êín àng phất triïín mâ t
trổng ca nố trong tưíng sẫn phêím toân cêìu rêët khố ào lûúâng.
Ban àêì
u, du lõch lâ mưåt trong nhûäng ngânh àûúåc ûu tiïn nhêët,
giâu cố vâ rẩng rúä. Ngây nay, ngânh nây àậ àûúåc múã rưång vâ àa
dẩng hoấ. Ngânh du lõch mùåc dêìu dïỵ bõ ẫnh hûúãng song lẩi sûã
dng gêìn 10% lao àưång vâo nùm 1993 gip cấn cên thûúng mẩi
àang thêm ht àûúåc cên bùçng trúã lẩi. Vẫ lẩi, vêỵn côn nhiïìu chïnh
lïåch lúá
n trong ngânh nây trïn cẫ nûúác: cấc vng phđa nam cố gêìn
20% tiïìm lûåc khấch sẩn ca cẫ nûúác.
 Sûå àưëi lêåp Bùỉc-Nam
ÚÃã phđa nam thânh Rưma, vng Mezzogiorno àùåc trûng búãi nïìn
kinh tïë xậ hưåi tt hêåu. Àối nghêo vêỵn tiïëp diïỵn trong khi àố mưåt sưë
àẫo nhỗ thõnh vûúång lẩi nưíi lïn.
Vng Mezzogiorno bao gưìm toâ
n bưå nhûäng vng lc àõa vâ bấn
àẫo úã phđa nam thânh Rưma. Vúái hún 1/3 dên sưë vâ gêìn mưåt nûãa
diïån tđch cẫ nûúác, vng nây chó mang lẩi 1/4 tưíng sẫn phêím qëc
nưåi ca . Sûå tt hêåu nây mưåt phêìn do àiïìu kiïån tûå nhiïn khố
khùn (ni non, khđ hêåu khùỉc nghiïåt), nhûng àùåc biïåt do cấc dûä
kiïån vïì
lõch sûã vâ xậ hưåi; hïå thưëng phong kiïën kếo dâi, sûå chiïëm
àoẩt nhiïìu rång àêët hún k nghïå ca mưåt sưë chïë àưå tû sẫn. Hïå
thưëng àiïìn ch úã vng nây giûä vai trô lâm tï liïåt nưng nghiïåp.
Ngây nay, nẩn tham nhng vâ sûå phên chia vêy cấnh lâm khố
khùn thïm cho cấc tû tûúãng tiïën bưå.

Kïí
tûâ khi thưëng nhêët, àậ thûác àûúåc thuët nhõ ngun ca
mònh vâ sûå kếm phất triïín úã miïìn nam. Àưëi vúái miïìn bùỉc, miïìn nam
lâ mưåt thõ trûúâng lúán cho cưng nghiïåp vâ lâ ngìn dûå trûä nhên lûåc
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
90

hng mẩnh. Mưåt chđnh sấch nùng lûúång cho miïìn nam do qu Midi
àiïìu phưëi tûâ nùm 1950 àậ àêìu tû cho cú súã hẩ têìng vâ cú cêëu lẩi nưng
nghiïåp. Sau nây lẩi têåp trung vâo cưng nghiïåp hoấ bùçng viïåc giao
nhiïåm v cho cấc doanh nghiïåp qëc doanh thûåc hiïån 60% àêìu tû
ca mònh vâo nam . Sau nùm 1970, cấc biïån phấp thụë vâ xậ hưåi lẩi
hûúáng vâ
o phc v dên cû. Nùm 1986, viïåc thânh lêåp nưåi cấc
Mezzogiorno nhùçm mc àđch kïët húåp hâi hoâ cấc dûå ấn vng vâ qëc
gia, àưìng thúâi nhùçm k cấc húåp àưìng chûúng trònh vúái cấc têåp àoân
cưng nghiïåp lúán. Nhûäng nưỵ lûåc nây àûúåc nhên lïn gêëp àưi vúái nhûäng
sấng kiïën tûâ phđa chêu Êu. Nhûäng hôn àẫo nhỗ thõnh vûúång chu
ã ëu
nùçm dổc theo búâ biïín. Trong nhûäng vng àêët thêëp úã búâ biïín, nưng
nghiïåp cố nhiïìu biïíu giấ cng nhû loẩi nưng sẫn. Cưng nghiïåp hiïån
àẩi (luån gang thếp úã Naples vâ úã Tarente, hoấ dêìu úã Brindisi,
Syracuse vâ úã Raguse) vâ ngânh du lõch múái phất triïín.
Mùåc d trong têët cẫ cấc nûúác thåc khưëi E.U, dûú
âng nhû lâ nûúác
cố nhiïìu nưỵ lûåc nhêët àưëi vúái cấc vng nghêo khố, song cấc vng vâ
cấc khu vûåc phong kiïën vâ àối nghêo vêỵn côn àeo àùèng. Nẩn thêët
gnhiïåp úã àêy tùng mưåt cấch thêìn k; 17% úã miïìn nam, 18% úã
Sardaigne, 21% úã Campagnie vâ trïn 22% úã Sicile. Àậ khố khùn nhû
vêåy, song nam côn phẫi gấnh chõu lûúång ngûú

âi nhêåp cû lúán àïën tûâ
nhûäng nûúác côn nghêo hún (àùåc biïåt lâ tûâ Tunisie).
Nưỵ lûåc àoân kïët àùåt ra cho miïìn bùỉc àưi khi gêy ra sûå bâi xđch vâ
nhûäng khuynh hûúáng li khai ra àúâi ngay trong lông àêët nûúác, nïëu
cêìn, dûåa trïn sûå “khoanh vng” bấn àẫo. Liïn àoân xûá Lombardie àậ
tiïën hùèn túái viïåc àôi cùỉt viïån trúå àïí pha
át triïín cho miïìn nam. Trûúác
hïët, àêy thûåc ra lâ àïí gúä miïìn nam nûúác ra khỗi sûå chi phưëi ca cấc
tưí chûác Mafia.
 Albani, Croatia, Bosnia, vâ Nam tû
Nhâ vùn ngûúâi Albani-I. Kadarế àậ diïỵn tẫ sất thûåc hoân cẫnh rưëi
ren khố gúä mâ cấc nûúác nây trẫi qua tûâ àêìu nhûäng nùm 90 khi tun
bưë rùçng “thåt ngûä” kho thëc s
ng “cố mưåt tiïëng vang ấm ẫnh dưåi
lẩi àưëi vúái ngûúâi dên vng Balkùng”. Nïìn kinh tïë ca cấc nûúác nây
àưí bïí, hún ba triïåu ngûúâi tõ nẩn lang thang tòm núi êín nấu. Nùm
1994, chiïën tranh lïn àïën cûåc àiïím úã Bosnia-Herzegovina.
Tûâ bùỉc túái nam, 3 trong sưë nhûäng mẫnh vúä ca Nam tû c:
Croatia, Bosnia-Herzegovina vâ cưång hoâ liïn bang Nam Tû (côn gổi
lâ Nam Tû) àûúåc tẩo thânh tû
â Serbie, Montếnegro vâ hai vng xûa
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
91

kia tûå trõ lâ Kosovo vâ Vojvodine - vâ Albani, lâ nhûäng nûúác cố nhiïìu
ni non hún vâ cấc con sưng lúán (Drave vâ Àa-nup). Àưëi diïån vúái
phêìn phđa bùỉc nûúác , 4 nûúác nây nùçm trïn búâ phđa àưng ca biïín
Adriatique vúái àưå dâi khoẫng 1000km cho túái têån biïín Ionienne. Cấc
nûúác nây cố 22 triïåu dên thåc nhiïìu dên tưåc phûác tẩp hiïëm thêëy.
Cấ

c àûúâng ra biïín ca nhûäng nûúác nây àûúåc phên bưë rêët khưng àïìu.
Ven biïín Croatia (xûá Dalmatie) chiïëm 2/3 búâ biïín, trong khi àố
Bosnia- Herzegovina chó thưng ra biïín bùçng mưåt hânh lang nhỗ
Neum. “Nam Tû” chó cố biïín dổc theo dun hẫi Montếnegro. Albani,
mùåc d nhû mưåt phấo àâi ni, nhûng lẩi múã rêët rưång ra biïín.
Sûå chia cùỉt k lẩ nây cố ngìn gưëc tûâ lõch sûã lêu àúâ
i kïët húåp vúái
hoân cẫnh àõa l àùåc biïåt hún lâ tûâ sûå biïën àưång ca k ngun hêåu
cưång sẫn. Thûåc vêåy, 4 nûúác nây cho túái àêìu thïë k XX àậ nùçm trong
vng ngoẩi vi, thûúâng bõ tranh ài cûúáp lẩi giûäa cấc àïë qëc Ottoman
vâ àïë chïë ấo-Hung.
Mùåc cho sûå biïåt lêåp mâ trong àố nhûä
ng ngûúâi thưëng trõ àậ dòm àêët
nûúác trong sët 40 nùm, song Albani àûúåc qëc tïë cưng nhêån tûâ nùm
1913 trong khi àố Croatia vâ Bosnia-Herzegovina mậi túái nùm 1992
múái àûúåc cưng nhêån. “Nam Tû” khưng àûúåc qëc tïë cưng nhêån vò
chđnh sấch theo ch nghơa dên tưåc Panserbi, thûúâng lâ ngìn gưëc ca
nhûäng cåc xung àưåt àêỵm mấu trong khu vûåc.
 Albani
Albani lâ nûúác kếm phất triïín nhêët chêu lc. Nhúâ sûå trú
å gip qëc
tïë lúán, nûúác nây vûún lïn mưåt cấch khố khùn tûâ giêëc ng lõm.
Ngûúâi Albani sưëng trong nûúác đt hún lâ úã cấc vng lên cêån: Kosovo,
Macedưnia vâ Hy Lẩp. Sûå hiïån diïån ca hổ úã cấc nûúác biïn giúái àùåt
ra nhiïìu vêën àïì, gêy nïn nhûäng cùng thùèng úã mưåt phêìn ca chêu Êu
trong àố cố Albani.
Lâ phấo àâi n
i vúái 29.000km2, Albani vêỵn côn lâ nûúác nghêo
nhêët chêu Êu, G.D.P àêìu ngûúâi theo sưë liïåu thưëng kï lâ ngang bùçng
vúái Sếnếgal, thêëp hún ba lêìn so vúái Hy Lẩp vâ Thưí Nhơ K. Nưng

nghiïåp chiïëm 50% dên lao àưång - t lïå ngoẩi lïå úã chêu Êu. Mùåc d
vêåy, trong khi chúâ àúåi kïët quẫ vïì sẫn lûúång nưng nghiïåp tûâ viïåc trúã
lẩi vúá
i súã hûäu tû nhên nhỗ (trung bònh 1,2 ha), àêët nûúác nây vêỵn
khưng thïí àẫm bẫo nhu cêìu lûúng thûåc trong nûúác. Cú chïë tûå cung tûå
cêëp - dêỵn túái viïåc phất triïín cưng nghiïåp nùång (mỗ, hoấ dêìu, luån
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
92

gang thếp) - hiïån nay àậ lưỵi thúâi. Cûáu trúå nhên àẩo úã àêy rêët lúán
trong mổi lơnh vûåc vâ chêu Êu àậ cố nưỵ lûåc lúán àưëi vúái Albani àïí lêëp
àêìy sûå thiïëu thưën vïì y tïë, giấo dc, lûúng thûåc vâ àûúng nhiïn vúái hy
vổng ngùn chùån dông ngûúâi hâng ngân ngân àang di cû trûúác hïët tûâ
sûå bêëp bïnh tưåt àưå cu
ãa cåc sưëng mâ ngûúâi Albani chûáng kiïën.
 Croatia
Hûúáng ra biïín, Croatia sưëng nhúâ mưåt phêìn vâo ngânh du lõch,
nhûng nïìn kinh tïë nûúác nây chó cố thïí ưín àõnh khi thoất khỗi cåc
xung àưåt úã Nam Tû c.
Croatia- mưåt trong 6 nûúác cưång hoâ Nam Tû- gưìm cố Slưvïnia úã
phđa bùỉc vâ xûá Dalmatie úã phđa nam, cưång thïm bấn àẫo istrie úã phđa
têy. Croatia àậ àûúåc qëc tï
ë cưng nhêån. Nhûng ngûúâi Serbi úã Àưng
Slưvïnia vâ Krajina, sau cåc chiïën tranh thẫm sất chiïëm 1/4 lậnh
thưí, giúâ àêy àậ thoất khỗi ch quìn ca cấc nhâ cêìm quìn Zagreb -
gêy khưng khđ chiïën tranh vâ lâm àònh àưën mổi triïín vổng kinh tïë
hiïån thúâi. Rêët nhiïìu ngûúâi Croatia àậ súám di cû vò sûå nghêo nân ca
nïìn kinh tïë vâ àiïìu kiïån thưí nhûú
äng toân àấ vưi rêët khùỉc nghiïåt vúái
con ngûúâi. Ngûúâi ta côn cho rùçng vng búâ biïín Dalmatie cố thïí àậ

mêët ài 1/3 sưë dên kïí tûâ àêìu thïë k. Hoân toân thåc bấn àẫo
Balkùng, vng dun hẫi chûa bao giúâ àûúåc thưëng nhêët chđnh trõ. Nố
bõ phên chia qua nhiïìu thïë k giûäa nhiïìu thïë lûåc: Venise, ấo, Hung,
Serbi, , trong khi àố àïë qëc Ottoman kiï
ím soất phêìn trong lậnh
thưí.
Ngûúâi Croatia lâ ngûúâi thưng thẩo hâng hẫi nhêët trong cấc dên tưåc
Slavú. Cấc tâu ca Croatia cố chêët lûúång cao, àưëi mùåt vúái Venise -
thânh phưë Doges - àậ chinh phc vng búâ biïín vâ cấc hôn àẫo
Dalmatie mâ úã àêy àiïìu kiïån cû tr thđch ûáng tưët vúái viïåc tẩo nïn
àiïím chu chuín vïì phđa àưng. Thûå
c vêåy, dun hẫi Croatia lâ àiïín
hònh cưí àiïín ca vng búâ biïín ngêåp nûúác. Ven dậy ni Alpú thåc Di-
na-ra bõ nhêën chòm búãi sûå xêm lêën múái àêy ca thúâi k Flandrien.
Biïín àậ xêm lêën cấc phêìn àêët thêëp vâ ln dêìn - cấc kïnh àâo - vâ
thêm nhêåp khấ xa vâo trong cấc thung lng sêu vâ kđn, tẩo ra cấc
loẩi búâ àấ.
Biï
ín chó àïí cấc dậy ni cao nưíi lïn tẩo thânh nhûäng hôn àẫo cố
hònh xûúng sưëng mỗng vâ thon, song song vúái cấc búâ biïín, tẩo nïn
qìn àẫo Ài-na-ra.
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
93

Cêëu tẩo àõa l nây chûáng tỗ sûå phất triïín k vơ ca búâ biïín
Dalmatie (2000km), cho phếp vng nây tùng àưå dâi ban àêìu lïn gêëp
3 lêìn, vûúåt 600km theo àûúâng chim bay. Du lõch biïín chiïëm võ trđ rêët
hêëp dêỵn, sau vâ Têy Ban Nha, nhúâ cố cấc bậi biïín Dalmatie (nhêët
lâ Zadar, Sibenik vâ hún nûäa lâ Split vâ Dubrovik). Nhûng cấc bậi
biïín nây giúâ àêy thûúâng xun bõ tâ

n phấ.
 Malte- mưåt qëc àẫo
Qìn àẫo Malte àûúåc tẩo búãi cấc vng àêët àấ vưi. Nố gưìm hai hôn
àẫo Malte vâ Gozo vâ 3 àẫo nhỗ (Comino, Cominotto vâ Filfola).
Phêìn lúán dên cû sưëng úã Malte- àẫo chđnh, àûúåc coi nhû võ trđ chiïën
lûúåc nưíi bêåt giûäa àẫo Sicile vâ cấc vng búâ biïín bùỉc Phi, dêỵn ra biïín
phđa àưng Àõa Trung Hẫi.
Dên sưë Malte lâ dên sưë
trễ, nhûng di cû nhiïìu. Nố lâ kïët quẫ
ca sûå trưån lêỵn gùỉn liïìn vúái lõch sûã bõ chiïëm àống ca àẫo (qn
chiïëm àống Rưma, a Rêåp, Sicile, Hospitalier vâ qn Anh). Qìn
àẫo nây àậ trúã thânh mưåt qëc gia àưåc lêåp nùm 1964. Nùçm vâo võ
trđ cấnh cûãa ca chêu Êu nïn nố cho phếp phất triïín cưng nghiïåp
thõnh vûúång (cưng nghiïåp dïåt) vâ du lõch.
 Bosnia- Herzegovina
Àậ àûúåc cưång àưìng qëc tïë cưng nhêån, song bõ cấc nûúác lấng giïìng
phẫn àưëi, Bosnia - Herzegovina lâ àêët nûúác bõ xêu xế búãi sûå àưëi àêìu
dên tưåc
Tđnh ngoẩi lai ca tïn gổi “Bosnia-Herzegovina” vêỵn khưng che
àêåy àûúåc thẫm kõch thûúâng trûåc mâ ngûúâi dên trïn àêët nûúác 51.100
km2 nây chûáng kiïën. Nûúác nây nùçm giûäa àưìng bùçng Panno úã phđa
bùỉc vâ da
äy Alpú Àa-ra-na Kar-tú úã phđa nam, trong gốc ca Croatia
vâ Serbi, thûúâng khưng cố àûúâng trûåc tiïëp ra biïín.
Tưíng dên sưë ca Bosnia-Herzegovina theo dûå tđnh vâo nùm 1991
khoẫng 4,4 triïåu ngûúâi. Nùm 1994, trong lông lậnh thưí cố khoẫng tûâ
2 àïën 2,5 triïåu ngûúâi di chuín qua lẩi. Khưng dên tưåc nâo trïn àêët
nûúác nây chiïëm àa sưë dên sưë. Nùm 1991, nhûäng dên tưåc tun bưë
theo “àẩo hưìi hûäu khuynh dên tưåc” chiïëm 44% tưíng dên sưë
trong khi

àố ngûúâi Serbi chiïëm 32%, ngûúâi Croatia 17%, 7% côn lẩi thåc vïì
nhiïìu dên tưåc khấc nhau. Sûå chưìng chếo khưng gian ca cấc thânh
phêìn dên tưåc - tưn giấo chđnh (ngûúâi Serbi phêìn lúán theo àẩo chđnh
thưëng, vâ ngûúâi Croatia theo àẩo thiïn cha) vâ sûå can thiïåp ca cấc
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
94

nûúác lấng giïìng Serbi vâ Croatia giẫi thđch cho thẫm kõch úã Bosnia-
Herzegovina. Nhûäng hẩn chïë trong nûúác trng húåp vúái sûå tiïën lïn túái
mûác àưå cûåc àiïím úã chêu Êu ca cấi gổi lâ àïë chïë Ottoman khoẫng
hún mưåt thïë k trûúác (1878). Thúâi k nây, àêët nûúác côn chõu sûå xêm
lêën ca àïë chïë ấo - Hung àïí rưìi sau nây (nùm 1918) hoa
â vâo tưíng thïí
Nam Tû mâ nûúác nây tẩo nïn mưåt vng àïåm giûäa Serbi vâ Croatia.
Nûúác nây nùçm trong Nam Tû cho túái khi liïn bang nây tan rậ nùm
1991.
Lậnh thưí Bosnia-Herzegovina phêìn lúán lâ ni non, rûâng rêåm khố
cố lưëi vâo. Thưëng chïë Titư àậ thc àêíy phất triïín vâ tùng cûúâng khai
thấc cấc ngìn tâi ngun nùng lûúång vâ mỗ, qúå
ng, rûâng vâ têåp
trung lẩi mưåt sưë ngânh cưng nghiïåp, àùåc biïåt lâ ngânh dïåt, luån
kim, vâ cú khđ, àïí sất nhêåp lậnh thưí dïỵ dâng hún. Sarajevư àậ trúã
thânh trung têm cưng nghiïåp lúán, nhûng cấc cåc xung àưåt ngây nay
khiïën khu vûåc nây khưng côn gò àấng kïí nûäa. Bosnia lâ mư hònh thu
nhỗ ca sûå lưån xưån trïn bấn àẫo Balkùng rrưång lúá
n. Sûå bêëp bïnh lúán
vâ nùång nïì àậ àê nùång lïn sûác sưëng. Nhûäng dûå àõnh ca cưång àưìng
qëc tïë nhùçm khưi phc lẩi hoâ bònh (kïë hoẩch Vance-Owen nhùçm
chia tónh nûúác nây) àậ vư hiïåu quẫ vâ qn m xanh ca Liïn Húåp
Qëc cng bêët lûåc. Sûå chia cùỉt thûåc sûå àûúåc thûåc hiïån cố lúåi hún cho

ngûúâ
i Serbi so vúái ngûúâi Croatia (thûúâng kêm theo thẫm hoẩ thanh
lổc sùỉc tưåc) vâ trong mổi trûúâng húåp ln ph thåc vâo cưång àưìng
Hưìi giấo, kiïím soất mưåt khưng gian thu hểp vâ chó mưåt phêìn th àư
bõ vêy hậm, phêìn lúán bõ phấ hu vâ cố nïìn kinh tïë àưí nất.
 Nam Tû
Nam Tû hai nûúác cưång hoâ c: Serbi vâ Montïnïgrư vâ hai vng
tû
å trõ c lâ Kosovo vâ Vojvodine, nhûng vng nây àậ bõ xoấ bỗ quìn
tûå trõ nùm 1989, vúái khoẫng 10 triïåu dên trïn diïån tđch 102.000km2
so vúái 22 triïåu dên trïn diïån tđch 255.000km2 ca Nam Tû c.
Qua dên sưë vâ lõch sûã, Serbi tûâ lêu àậ chiïëm võ trđ quan trổng nhêët
trong sưë cấc nûúác cưång hoâ Nam Tû. Nûúác nây khấ thõnh vûúång, chđ
đt cng úã phêìn phđa bùỉc, nhúâ vng nưng nghiïåp Vojvodine (núi cố dên
tưåc thiïíu sưë
Hungari hng mẩnh), àống vai trô lâ vûåa lûúng thûåc
cung cêëp cho cẫ nûúác. Àêy lâ núi àống th àư Belgrade - thânh phưë
àưìng bùçng nùçm trïn giao àiïím ca dông Danube vâ Save, sûå hiïån
diïån ca hai con sưng nây àậ gip cho quấ trònh cưng nghiïåp hoấ
rưång rậi vâ quan trổng; dïåt, luån kim, cú khđ, xêy dûång.
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
95

Phđa nam Serbi bao gưìm Sandjak, lêën sang Montếnegro- vng ch
ëu theo àẩo Hưìi vâ Kosovo. Kưsưvư àûúåc ngûúâi Serbi coi nhû cấi nưi
sinh thânh ra hổ (chđ đt cng mưåt phêìn trong sưë hổ). Nhûng dên
Kưsưvư ngây nay túái 90% lâ ngûúâi Albani theo Hưìi giấo - mưåt mûác
tùng dên sưë mẩnh, (trong khi àố ngûúâi Serbi theo àẩo Kitư). Ngây
xûa, Kưsưvư lâ mưåt vng kinh tïë tt hêåu, àûúåc hûúãng rêët đt ên hụå tûâ
Belgrade.

úã phđa bùỉc Vojvodine cố
khấ nhiïìu dên tưåc thiïíu sưë ngûúâi Hungari
sinh sưëng (gêìn 400.000 ngûúâi nùm 1991), vúái sưë phêån đt thẫm kõch
hún vò nûúác Hungari lấng giïìng cố thïí gêy ẫnh hûúãng.
Montếnegrư lâ nûúác cưång hoâ duy nhêët thåc liïn bang Nam Tû c
cố chung sưë phêån vúái Serbi, tuy nhiïn nhûäng mưëi quan hïå giúâ àêy àậ
trúã nïn khố khùn hún búãi vò Montếnegro khưng thïí àẫm bẫo cho nhu
cêìu lûúng thûåc mâ khưng co
á sûå gip àúä ca Serbi. Song Serbi khưng
côn àûúâng nâo khấc trûåc tiïëp ra biïín Adriatique ngoâi phđa
Montếnegro - vng dun hẫi du lõch trûúác kia (nhû toân bưå búâ biïín
Dalmatie) vâ nhêët lâ vïì phđa Kotor. Ngây nay, cẫng Bar bao trm
toân bưå têìm quan trổng thûúng mẩi cố tđnh chiïën lûúåc. Ngûúâi
Montếnegro nối tiïëng Serbi vâ theo chđnh thưëng giấo. Nhûng khấc
vúái ngûúâi Serbi (vâ toâ
n bưå cấc dên tưåc khấc thåc Nam Tû c), hổ
chûa bao giúâ khët phc sûå àư hưå ca ngoẩi bang. Nùm 1991, dên
Montenegro gưìm hún 20% theo àẩo Hưìi hóåc ngûúâi Albani Hưìi giấo
hoấ sưëng úã phđa àưng bùỉc nhiï hún úã biïn giúái vúái Serbi (Sandjak) vâ
Kosovo.
Chõu lïånh cêëm vêån qëc tïë tûâ thấng 3/ 1992, nïìn kinh tïë Nam tû
àậ kiïåt qụå. Lẩm phất phi nûúác àẩi. Thûåc lûúng trung bònh khưng
quấ 100 franc (nùm 1989 lâ 4000 franc) vâ mưåt nûãa sưë dên àang
àûáng trûúác ngûúäng cûãa ca àối nghêo. Chó côn cấch bn bấn lâ gip
ngûúâi dên nûúác nây sưëng sốt.
 Macếdonia, Hy lẩp vâ Bulgari
Trong sưë ba bấn àẫo ca chêu Êu Àõa Trung Hẫi: bấn àẫo
Ibeirique, bấn àẫo vâ bấn àẫo Balkùng, thò bấn àẫo Balkùng gùåp
nhiïìu khố khùn nhêët vïì àõa ly
á vâ chđnh trõ. Nùçm úã giấp danh giûäa

chêu Êu vâ chêu Ấ, bấn àẫo nây lêëy tïn tûâ khưëi ni thåc Bulgari
trong vng Balkùng - mưåt tûâ theo tiïëng Thưí Nhơ K cố nghơa lâ “ni”.
Khưëi ni nây chó chiïëm phêìn ròa ca vng, nhûng ngûúåc lẩi, nố tẩo
thânh mưåt giúái hẩn khđ hêåu giûäa chêu thưí sưng Danube cố tđnh lc