Địa lý kinh tế Phần 2

G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
43

nhỗ thếp (1/3) bùçng biïån phấp oxi vâ qua nhûäng mễ kim loẩi àưí
khn liïn tc (16%).
Liïn Xư àậ gip àúä, trang bõ cho ngânh cưng nghiïåp gang
thếp ca ÊËn Àưå vâ Angiïri nhûng liïn bang nây cng phẫi dûåa
vâo cấc nûúác phûúng Têy àïí xêy dûång cấc nhâ mấy siïu hiïån
àẩi vâ tẩo ra cấc sẫn phêím cao cêëp (thếp àùåc biïåt, ưëng khđ dêỵn
ga). Ngây nay, nûú
ác Nga cng àang lêm vâo tònh trẩng tûúng
tûå. Tònh hònh úã cấc nûúác Hungari, Ba Lan, Sếc vâ Slưvakia
cng khưng lêëy gò lâm sấng sa.
 Cấc nûúác cưng nghiïåp hốa - nhûäng bêët ngúâ ca thúâi cú
múái
Ngânh cưng nghiïåp gang thếp ca têët cẫ cấc nûúác phûúng
Têy hiïån àang phẫi àûúng àêìu vúái mưåt cåc khng hoẫng
thûâa rêët nghiïm trổng. Cåc khng hoa
ãng trong sẫn xët
nây khưng chó lâm giẫm cưng ùn viïåc lâm, hẩ giấ cẫ mâ côn
kếo theo mưåt cåc chiïën tranh thûúng mẩi khưng nhên
nhûúång giûäa cấc qëc gia.
Lâ mưåt ngânh cưng nghiïåp trổng ëu, ngânh luån gang
thếp àậ tûâng lâ nïìn tẫng cho sûå phất triïín cưng nghiïåp ca
cấc nûúác trong khưëi OCDE. Thïë nhûng ngây nay, nối àïë
n
ngânh cưng nghiïåp nây lâ ngûúâi ta nghơ ngay túái nhûäng cåc
khng hoẫng, nẩn thêët nghiïåp, cấc khu àêët vâ cú súã cưng
nghiïåp bõ bỗ hoang vâ nhûäng khu vûåc bõ tưín thêët nùång nïìn.
Sẫn lûúång ca phêìn lúán cấc qëc gia nây àậ tùng lïn àïìu àïìu
àïën nùm 1974 àẩt àûúåc mưåt sẫn lûúång cao nhêët so vúái cấc nùm

sau àố. Va
âo nhûäng nùm 1970, cåc khng hoẫng kinh tïë toân
cêìu àậ khiïën nhu cêìu tiïu dng giẫm àấng kïí vâ gêy ẫnh
hûúãng khưng nhỗ túái ngânh cưng nghiïåp gang thếp úã Àưng Êu.
Nối c thïí hún lâ ngânh cưng nghiïåp nây phẫi chõu nhûäng hêåu
quẫ do viïåc àònh trïå sẫn xët - tiïu dng ca cấc khấch hâng
quan trổng ca nố: àố la
â cưng nghiïåp chïë tẩo mấy, cưng nghiïåp
ưtư, cấc xûúãng àống tâu vâ úã mưåt sưë nûúác khấc lâ ngânh xêy
dûång. Ngoâi ra, viïåc phất minh vâ ûáng dng cấc chêët liïåu múái
àậ thûåc sûå lâm lung lay võ thïë tưëi ûu ca thếp. Thêåt vêåy,
ngûúâi ta àậ thay thïë thếp bùçng cấc chêët liïåu nhể vâ
kinh tïë
hún nhû nhûåa, nhưm... (cấc thng xe ưtư àậ àûúåc chïë tẩo bùçng
nhûåa). Khưng nhûäng thïë, ngânh cưng nghiïåp luån gang thếp
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
44

úã cấc qëc gia nây côn bõ sûå cẩnh tranh ca nhûäng nhâ sẫn
xët múái cố qu tiïìn lûúng nhỗ. Àố lâ cấc nûúác cưng nghiïåp
múái nhûng àậ trang bõ àûúåc cấc xđ nghiïåp liïn hiïåp rêët hiïån
àẩi. Ngây nay, ngûúâi ta khưng côn ngẩc nhiïn vò sẫn lûúång
thếp ca Nam Triïìu Tiïn, Braxin vâ ÊËn Àưå àậ vûúåt mûác sẫn
lûúå
ng ca Phấp. Côn cấc nûúác Àưng Êu cng cố may mùỉn k
àûúåc nhûäng hiïåp àõnh liïn kïët cho phếp hổ tiïu th sẫn phêím
cuẫ mònh trïn thõ trûúâng chêu Êu. Do sûå giẫm cêìu, sûå cẩnh
tranh mẩnh mệ ca cấc nûúác cưng nghiïåp múái vâ ca cấc
nûúác Àưng Êu, sûå thu hểp thõ trûúâng úã phûúng Têy nïn giấ cẫ
tûâ nùm 1988 àïën nùm 1993 àậ giẫm gêìn 30%.

Àï
í khùỉc phc cåc khng hoẫng nây, ngânh luån gang
thếp úã cấc nûúác phûúng Têy àậ thûåc hiïån cấc biïån phấp phông
vïå vâ àậ thđch ûáng àûúåc vúđ cấc àiïìu kiïån múái. Àïí trẫ th viïåc
thûåc thi cấc chđnh sấch nây, M àậ gêy ấp lûåc, båc tưåi cấc
nûúác chêu Êu vâ chêu Ấ xët khêí
u bấn phấ giấ. Mùåc d ngûúâi
M vâ ngûúâi chêu Êu àậ àâm phấn vúái Nhêåt Bẫn vïì nhûäng
thỗa thån trïn sûå tûå giúái hẩn cấc mùåt hâng xët khêíu song
àiïìu àố cng khưng gip cho cấc xđ nghiïåp thoất khỗi nhûäng
sûå thấch thûác, cẩnh tranh gay gùỉt. Tûâ nùm 1990, cấc nhâ
luån gang thếp M
àậ tiïën hânh cẫi tưí vúái viïåc giẫm khoẫng
1000 viïåc lâm. Nhâ sẫn xët thûá hai trïn thïë giúái Usinor-
Sacilor àậ giẫm sơ sưë tûâ 100. 000 ngûúâi xëng côn 40. 000
trong vông 11 nùm (1982-1993) vâ cưng viïåc cẫi cấch nây cố lệ
sệ côn tiïëp diïỵn. Côn nghiïåp àoân British Steel cng phẫi
giẫm sưë cưng nhên tûâ 160. 000 (1973) xëng 40. 000 (àêìu nùm
1994). Àưìng thú
âi vúái viïåc giẫm con sưë ngûúâi lao àưång lâ sûå
giẫm sẫn lûúång ca cấc cưng ty nây.
Mưåt sưë cưng nghiïåp àậ tòm ra lưëi thoất trong sûå àưíi múái cấc
hoẩt àưång àêìy hûáa hển, trong viïåc sất nhêåp cấc xđ nghiïåp nhỗ
hay trong viïåc têåp trung vưën àïí múã rưång vâ àêíy mẩnh sẫn
xët. Àiïín hònh nhû cưng ty US Steel sau khi mua la
åi hai cưng
ty nhỗ khấc lâ Marathon Oil vâ Texas Oil àậ àưíi tïn thânh
nghiïåp àoân USX. Lúåi nhån thu àûúåc tûâ thếp chó chiïëm 30%
doanh sưë ca nghiïåp àoân nây. Hiïån nay, Nippon Steel vêỵn
àang têån dng triïåt àïí cấc thïë mẩnh ca mònh vïì hốa hổc, k

G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
45

thåt vâ mấy tđnh siïu nhỗ àïí phất triïín trïn phẩm vi toân
cêìu.
Àïí trấnh mưåt cåc chiïën vïì giấ cẫ vâ cng àïí àẫm bẫo sûå
cẩnh tranh lânh mẩnh, cấc Nhâ nûúác vâ cấc ch doanh nghiïåp
ca cưång àưìng chêu Êu àậ cng phưëi húåp hoẩt àưång trong
khn khưí ca kïë hoẩch Davignon (1977) vâ
tn theo àiïìu 58
(nùm 1980) ca hiïåp ûúác vïì tònh hònh khng hoẫng kinh tïë
àûúåc k kïët búãi khưëi cưång àưìng chung chêu Êu. Bẫn bấo cấo
(1993) àậ dûå tđnh giẫm 15% sẫn lûúång ca chêu Êu vâ 50. 000
nhên cưng vâ cho àêy lâ cấi giấ phẫi trẫ àïí àûa cưng nghiïåp
gang thếp chêu Êu tiïën túái mưåt sûå ưín àõnh lêu dâi.
 Ngânh cưng nghiïåp luån kim
Cưng nghiïåp luån kim lâ
k thåt lổc, loẩi bỗ vâ biïën àưíi
cấc kim loẩi. Nïëu nhû cưng nghiïåp gang thếp lâ ngânh quan
trổng nhêët ca cưng nghiïåp luån kim thò ngânh cưng nghiïåp
lúán nây lẩi ln àûúåc bưí sung, hoân thiïån vúái nghïì bn bấn
kim hoân vâ viïåc sûã dng cấc khoấng sẫn khấc nhû thiïëc mâ
con àûúâng biïín vêån chuín tûâ
Cornouailles àïën vng Àõa
Trung Hẫi àậ múã ra mưåt trong nhûäng bûúác tiïën kinh tïë àêìu
tiïn ca nhên loẩi.
Tuy nhiïn, àïën nay hònh ẫnh ca ngûúâi thúå luån kim -
hònh mêỵu ca ngûúâi cưng nhên àêìu thïë k 20 àậ bõ lu múâ ài.
Cêu hỗi àùåt ra lâ ngânh luån kim àậ chêëm dûát úã àêu vâ
ngânh chïë tẩo mấy àậ bùỉt àêìu tûâ khi nâo vâ nhû thï

ë nâo ?
Ngûúâi ta nối vïì mưåt ngânh cưng nghiïåp nùång luån kim àïí chó
sûå gia tùng giấ trõ sẫn phêím àêìu tiïn àấnh dêëu mưåt bûúác tiïën
so vúái nïìn sẫn xët thếp giẫn àún. Àố côn lâ ngânh luån kim
biïën àưíi phêìn nâo àưìng nghơa vúái cấc ngânh cưng nghiïåp chïë
tẩo mấy rêët àa dẩng vïì sẫn phê
ím. Vêåy chng ta cố thïí phên
biïåt kim loẩi vâ cấc vêåt liïåu phi kim loẩi àïí ûáng dng cố đch
trong àúâi sưëng vâ sẫn xët khưng? Àêu sệ lâ ranh giúái àûúåc
thiïët lêåp vúái ngânh hốa hổc nhùçm hẩn chïë ẫnh hûúãng ca
phûúng phấp khoa hổc múái tẩo ra cấc húåp kim tûâ cấc ngun
tûã hốa hổc?
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
46

Tuy nhiïn, sûå tiïën triïín nhêåp nhùçng nây àậ khưng côn múái
mễ nûäa: nhûäng sẫn phêím luån kim àûúåc ûa chång àậ lêìn
lûúåt kïë tiïëp nhau tûâ àưìng àïën thếp trûúác sûå ra àúâi ca nhûåa
vâ cấc húåp kim. Àïën thïë k 19, nhûäng àưì vêåt lâm bùçng nhưm
àậ tûâng lâ nhûäng hâng xa xó phêím cu
äng nhû cấc àưì bùçng bẩc.
Cấc chun gia hâng àêìu trong lơnh vûåc nây, cấc ưng ch nhâ
bùng vâ nhûäng ngûúâi Nhêåt Bẫn àậ khùèng àõnh sûå phất triïín
ca ngânh cưng nghiïåp luån kim múái nây. Theo hổ, mưỵi nùm
ngânh cưng nghiïåp nây cố thïí múã rưång 11% thõ trûúâng ca nố
trïn thïë giúái cho túái nhûäng nùm cëi thïë k 20.
 Cấc khu mỗ vâ khu cưng nghiïåp
Hai khu vûåc nây khưng nhêët thiïët phẫi trng nhau vâ àưi
khi chđnh sûå phất triïín ca cấc phûúng tiïån giao thưng lẩi lâ
mưåt ëu tưë thån lúåi cho viïåc phên cấch hai khu vûåc nây.

Ngoâi qúång nhưm ra, viïåc khai thấc khoấng sẫn ch ëu lâ
trong cấc vng ni giâ vò sûå khu tr thânh cấc mẩch àậ
tẩo ra
phêìn lúán cấc mỗ cố cấc ëu tưë hốa hổc chûáa trong thânh phêìn
mùỉc ma phun trâo. Ngìn gưëc chêu Êu ca ngânh luån kim
trong cấc vng ni cố kim loẩi hay hâm lûúång ca cấc ngìn
sëi nống cng àậ chûáng minh àiïìu àố. Nhûng dêìn dêìn ngûúâi
ta chuín sang khai thấc cấc lúáp trêìm tđch àûúåc hònh thâ
nh
trong mưåt quấ trònh lõch sûã àõa chêët lêu dâi vâ tđch t úã mưåt sưë
àõa danh ngây nay àậ trúã nïn nưíi tiïëng vïì sưë lûúång vâ trûä
lûúång cấc loẩi khoấng sẫn. Ta cố thïí kïí ra khu vûåc Cerrode
Pasco úã Pïru cho phếp khai thấc ngay úã têìng bïì mùåt cấc
khoấng sẫn nhû àưìng, kệm, chò, bitmut, cầimi, vâng vâ bẩc.
Sûå rưång lúán va
â phong ph vïì àõa chêët àậ àẫm bẫo cho cấc
qëc gia lc àõa cố mưåt thån lúåi rêët to lúán trong viïåc phất triïín
cưng nghiïåp khai khoấng: xấc sët vïì cấc mỗ khoấng sẫn vâ lúåi
nhån thu àûúåc tûâ sûå tùng giấ trõ sẫn phêím úã cấc nûúác nây
àûúåc tùng lïn àấng kïí. Do vêåy, mưåt sưë qëc gia (thûúâ
ng lâ nûúác
cố diïån tđch nhỗ) phẫi dûåa vâo ngìn tâi ngun phong ph
nây. Nố àậ àem lẩi ngìn lúåi àûáng võ trđ hâng àêìu trong tưíng
thu nhêåp qëc nưåi (PIB) ca cấc nûúác nây. Vđ d nhû thiïëc àưëi
vúái Bolivia, qúång nhưm chiïëm 12% tưíng sẫn phêím qëc nưåi úã
Surinam, 25% PIB ca Surinam; 10% dên sưë ca Zùmbia lâm
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
47

viïåc trong cấc lơnh vûåc cố liïn quan àïën ngânh cưng nghiïåp

khai khoấng coban. Têët nhiïn lâ sẫn lûúång khoấng sẫn àûúåc
khai thấc ph thåc vâo cấch sûã dng àùåc biïåt ca mưỵi loẩi kim
loẩi: coban cố khẫ nùng tûâ hốa vơnh cûãa, manhï lâ mưåt kim loẩi
nhể, kệm cố khẫ nùng chưëng oxi hoấ cao, niken chưëng ùn môn
tưët côn chò cố khẫ
nùng chõu bûác xẩ nhiïåt cao. Nguy cú thiïëu
ht sẫn lûúång cố xu hûúáng giẫm dêìn cng vúái viïåc liïn hïå vúái
sûå phên bưë sûã dng trïn. Àùåc biïåt lâ nhúâ cố phûúng phấp
nghiïn cûáu bïì mùåt trấi àêët tûâ khưng gian mâ cấc nhâ sẫn xët
múái àậ khưi phc àûúåc nïìn sẫn xët. Ưtxtrêylia lâ mưåt vđ d
àiïí
n hònh. Qëc gia nây àậ tiïën hânh khai thấc nhûäng tiïìm
nùng khoấng sẫn úã vng Bùỉc Cûåc vâ trïn nïìn àẩi dûúng theo
nhûäng sấng kiïën ca IFREMER.
Do vêåy, quan niïåm vïì cấc vng mỗ ngây nay cố nhiïìu thay
àưíi sêu sùỉc. Cấc vêën àïì vïì khai thấc mỗ vïì vưën vâ vêån chuín
àang nưíi trưåi lïn trïn cẫ viïåc phấ
t hiïån ra cấc mỗ khoấng sẫn
àậ khưng côn lâ mưåt bâi toấn àưëi vúái khoa hổc. Trong khi cấc
nhâ khai khoấng àậ chinh phc àûúåc nhûäng trúã ngẩi do khoẫng
cấch vâ àưå sêu ca àẩi dûúng gêy ra, àậ toân cêìu hốa cấc thõ
trûúâng thò sûå têåp trung rẫi rấc cấc khoấng sẫn trong lông àêët
vêỵn côn lâ mưå
t khố khùn cho cưng viïåc khai thấc, vêån chuín.
Têët cẫ cấc giẫi phấp àïìu àậ àûúåc huy àưång nhùçm khùỉc phc sûå
tưìn tẩi nây: tûâ con àûúâng nûúác (Orïnoque) àïën nhûäng têëm
thẫm di àưång hay cấc àûúâng cấp treo (úã Cưngư) (mưåt con àûúâng
"àõa ngc" àậ nưëi liïìn khu cưng nghiïåp Coppor Bel ca Zùmbia
vúái ÊËn Àưå Dûúng bùçng mưåt gìng nûúá
c khưíng lưì vúái 10. 000

vông quay ln chuín hâng thấng ca nhûäng chiïëc xe tẫi
nùång túái 20 têën. Nhûng hïå thưëng àûúâng sùỉt (nhû tuën àûúâng
sùỉt múái xêy dûång Carajấs Sậo Lufs úã Braxin) vêỵn lâ àûúâng dêy
liïn kïët ch ëu cấc mỗ vúái àẩi dûúng cng nhû cấc nhâ mấy
cưng nghiïåp lâ cêìu nưëi khoấng sẫn vúái sẫ
n phêím tẩo ra.
 Khưng gian thûúng mẩi
Nhûäng biïën àưång vïì khoa hổc k thåt, chu trònh tấi xët
cấc chêët phïë thẫi trong cưng nghiïåp vâ sûå can thiïåp àng àùỉn
ca Nhâ nûúác àậ gip cấc têåp àoân luån kim lúán trïn thïë giúái
thu hưìi lẩi àûúåc quìn lûåc ca hổ. Trong mưåt thúâi gian dâi,
ngânh cưng nghiïåp lu
ån kim bõ chi phưëi búãi cấc têåp àoân lúán
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
48

nhû Anconda, Rio Tinto, Liïn hiïåp ngânh mỗ (Union Minòere).
Cấc têåp àoân nây lâ nhûäng nhâ tâi chđnh duy nhêët cố à khẫ
nùng àêìu tû vâo xêy dûång cú súã hẩ têìng, múã rưång sẫn xët vâ
thûúng mẩi cng nhû gấnh vấc nhûäng ri ro trong kinh doanh.
Trong nghiïn cûáu thêm nhêåp thõ trûúâng theo cẫ chiïìu rưång vâ
chiïìu sêu, cấc xđ nghiïåp liïn hiïåp nây thêåm chđ àậ àêíy mẩ
nh
tiïën trònh têåp trung ca mònh bùçng cấch ûu tiïn sûå liïn minh
vâ chêëp nhêån mưåt sưë thiïåt hẩi do cẩnh tranh. Àiïín hònh lâ viïåc
nghiïåp àoân INCO àậ quët àõnh nhûúång lẩi nhûäng quìn lúåi
ca mònh àưëi vúái bẩch kim cho mưåt àưëi th khấc vâ k mưåt thỗa
thån liïn kïët vúái têåp àoân Rustenburg trong hoẩt àưång trao
àưíi niken.
Tuy thïë

, ngây nay, cấc nghiïåp àoân khưíng lưì nây cng
àang vêëp phẫi nhiïìu lûåc cẫn. Trûúác tiïn lâ sûå àưåt nhêåp ca
cấc cưng ty dêìu mỗ trong mưåt sưë ngânh cố liïn quan (20% sẫn
lûúång àưìng trïn thïë giúái phẫi qua kiïím tra búãi cấc tâu chúã
dêìu). Thïm vâo àố lâ sûå phất triïín ca cấc liïn hiïåp xđ nghiïåp
àang ra sûác cng cưë sûác mua trïn thõ trûúâng bùçng viïåc cho ra
àúâi cấc ngun liïåu khấc cố lúåi thïë vïì kinh tïë hún (nhêët lâ
chêët liïåu nhûåa). Mùåt khấc sûå phưí biïën ca viïåc tấi sûã dng cấc
chêët phïë thẫi trong cưng nghiïåp cng lâ mưåt ëu tưë cẩnh tranh
bao vêy ch ëu cấc xđ nghiïåp nhỗ. Hâng nùm, trïn thï
ë giúái cố
30% nhưm àậ àûúåc tấi sûã dng. Khưng nhûäng thïë, cấc cưng ty
nây côn phẫi chõu nhûäng sûå kiïím tra theo quy àõnh ca nhâ
nûúác vâ àùåc biïåt lâ sûác ếp vïì thụë sët cao. Nhâ nûúác côn tòm
cấch hẩn chïë ẫnh hûúãng ca nhûäng cåc chuín nhûúång, loẩi
trûâ ẫnh hûúãng êëy bùçng viï
åc qëc hûäu hoấ cấc xđ nghiïåp hóåc
sûã dng cấc cưng ty kinh doanh tưíng húåp àïí thu hểp sûå bânh
trûúáng ca cấc têåp àoân àưåc quìn. Nhâ nûúác àậ têën cưng vâo
nhûäng mùỉt xđch quan trổng chi phưëi quìn lûåc ca cấc cưng ty
lâ giấ cẫ vâ mêåu dõch.
Tûâ nhûäng nùm 1877, Súã giao dõch kim loẩi London àậ êën
àõnh giấ
cẫ kim loẩi (àưìng, thiïëc, bẩc, nhưm, niken). Àïí hẩn
chïë àưåc quìn ca cưng ty nây, cấc cưng ty liïn minh (cấcten)
ca cấc nhâ sẫn xët nhû IBA (liïn hiïåp qëc tïë cấc xđ nghiïåp
vïì bưxit) àậ tiïën hânh nhûäng thoẫ thån song phûúng vâ qëc
tïë (hiïåp ûúác SYSMIN), nhûäng cåc hưåi thẫo (Lomế) nhùçm àiïìu
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
49

tiïët thõ trûúâng. Nhûäng cưë gùỉng nây chó cố thïí thu àûúåc kïët quẫ
khi xêy dûång àûúåc mưåt thõ trûúâng àûúåc àẫm bẫo búãi mưåt trûä
lûúång khoấng sẫn lúán úã cấc qëc gia lc àõa, búãi sûå phất triïín
k thåt ca nghânh luån kim loẩi nhể vâ nhûäng vêåt liïåu
múái cố ûu thïë cẫ vï
ì chêët lûúång vâ sưë lûúång.
 Nhûäng vêën àïì vâ triïín vổng
Trong k ngun ca sûå “tûå do lûåa chổn” cấc vêåt liïåu, tûâ
nhûäng húåp kim nhể dng trong ngânh hâng khưng, nhûäng hưỵn
húåp kim loẩi, nhûäng chêët siïu dêỵn (sûã dng têët cẫ cấc tâi
ngun ca hoấ hổc vïì khoấng) àïë
n nhûäng kim loẩi qu hiïëm
(vâng, bẩc, thiïëc), têìm quan trổng chiïën lûúåc vïì kinh tïë ca
cưng nghiïåp luån kim lẩi nghiïng vïì àêìu tû cho cấc phông thđ
nghiïåm àïí phất minh ra nhûäng k thåt múái vïì luån kim.
Ngûúâi ta nhêån thêëy sûå tt hêåu ca ngânh luån kim truìn
thưëng vúái sûå giẫm mûác tiïu th trïn thõ trûúâng që
c tïë nhûäng
vêåt liïåu cưng nghiïåp (tûâ 45% nùm 1960 xëng côn 17% nùm
1986). Trong khi àố cố mưåt ngânh cưng nghiïåp luån kim múái
àûúåc hònh thânh trïn nïìn tẫng k thåt cưng nghïå cao àậ
chinh phc àûúåc thõ trûúâng vúái cấc sẫn phêím cố chêët lûúång
(khẫ nùng chưëng ùn môn, chưëng giận núã cng nhû khẫ nùng
chõu lûåc, chõu nhiïåt cao).
úã Phấp, cấc ngâ
nh cưng nghiïåp vïì kim loẩi chiïëm 9. 000 xđ
nghiïåp, 600. 000 lao àưång vâ thiïët lêåp nïn "cûåc" xët khêíu cao
nhêët (trong àố 20% thêìu lẩi). Nghânh cưng nghiïåp luån kim
theo nghơa hểp (biïën àưíi kim loẩi) chiïm 29% lao àưång trong

khi àố cưng nghiïåp ưtư lâ 23%, cưng nghiïåp vâ àiïån tûã 25%,
cưng nghiïåp kếo vâ cấn súåi kim loẩi lâ 9%, cưng nghiïåp chïë tẩo
tâu thu 8% vâ cưng nghiïåp gang thếp 8%). Tấc nhên mú
ái nây
àậ lâm thay àưíi mưåt nïìn cưng nghiïåp àang ngây câng bõ àe
doẩ àùåc biïåt lâ khi àố lâ mưåt trong nhûäng ngìn gêy ư nhiïỵm
nghiïm trổng (cưng nghiïåp luån kim loẩi nùång).
 Cưng nghiïåp ư tư
Ngây nay, ưtư àậ trúã thânh mưåt biïíu tûúång ca nïìn vùn
minh cưng nghiïåp tûå do, àùåc biïåt lâ úã M viïåc sûã dng ưtư àậ lâ

mưåt phong cấch sưëng ca nhûäng ngûúâi M vưën ûa tiïån nghi vâ
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
50

hiïån àẩi. Cấc nûúác phất triïín vâ cấc nûúác cưng nghiïåp hoấ àẫm
bẫo hún 80% sẫn xët cấc loẩi ưtư àùåc biïåt trïn thïë giúái. 4 trong
sưë 10 cưång ty lúán nhêët thïë giúái lâ nhûäng nhâ sẫn xët ưtư.
Ngânh cưng nghiïåp nây cng gip phất triïín nhiïìu lơnh vûåc
cưng nghiïåp nùång. (cưng nghiïåp luån gang thếp, cưng nghiïåp
thu
tinh, cưng nghiïåp thiïët bõ àiïån) vâ cấc ngânh dõch v khấc
(sûãa chûäa vâ bẫo dûúäng ưtư, cấc dõch v thûúng mẩi, bậi àêåu
xe). Nhûäng sûå àònh trïå ca thõ trûúâng ưtư sệ gêy ra nhûäng hêåu
quẫ kinh tïë xậ hưåi nghiïm trổng cho cấc lơnh vûåc cố liïn quan.
Nhêët lâ trong cấc qëc gia hiïån àẩi núi mâ ưtư àậ trúã thânh
mưåt phûúngtiïån giao thưng rêët phưí
biïën, phêìn lúán khấc hâng
chó quan têm àïën viïåc thay àưíi kiïíu dấng xe. Do vêåy, chùỉc chùỉn
sệ bng nưí mưåt chiïën khưng khoan nhûúång giûäa cấc nhâ sẫn

xët lúán lâ M, chêu Êu vâ Nhêåt Bẫn. Cưng nghiïåp ca Liïn Xư
c chó ch trổng ûu tiïn nhûäng loẩi xe vêån chuín. Vò vêåy mâ
hiïån nay, nûúác Nga àang phẫi gấnh chõu nhûäng hêåu quẫ
quấ
khûá àïí lẩi. Qëc gia rưång lúán nây lẩi lâ mưåt nûúác àûúåc trang bõ
khưng hiïån àẩi, mưåt nhâ sẫn xët ưtư khưng mêëy nưíi tiïëng.
Àưëi vúái phêìn lúán dên cû thåc thïë giúái thûá 3, ưtư vêỵn côn lâ
mưåt mùåt hâng xa xó mâ đt ngûúâi cố khẫ nùng mua àûúåc. Nûúác
cưång hôa nhên dên Trung Hoa chó sẫn xët ch ë
u lâ cấc loẩi
xe cưng nghiïåp. Duy chó cố Nam Triïìu Tiïn lâ bùỉt àêìu cố
nhûäng chuín biïën àấng mûâng vâ àang ài theo con àûúâng k
thåt vâ thûúng mẩi ca nûúác lấng giïìng Nhêåt Bẫn-ngûúâi àúä
àêìu cho Nam Triïìu Tiïn trong viïåc àêíy mẩnh ngânh cưng
nghiïåp ưtư úã nûúác nây.
 Nhûäng thấch thûác ca Nhêåt Bẫn vâ ca
ác nûúác cưng nghiïåp
múái
Sûå vûúåt trưåi trong trao àưíi thûúng mẩi ca Nhêåt Bẫn àậ
lâm cho cấc àưëi th cẩnh tranh tỗ ra chấn nẫn. Viïåc Nhêåt
nhêåp cấc sẫn phêím nûúác ngoâi cng khưng lâm giẫm ài sûác ếp
ca thõ trûúâng qëc gia nây trïn thïë giúái.
Tuy múái chó hònh thânh tûâ nùm 1945 nhûng àïën nay, cưng
nghiïåp ưtư ca Nhêåt àa
ä chiïëm võ trđ àêìu bẫng trïn thïë giúái.
Nùm trong sưë 11 nhâ sẫn xët ưtư lúán nhêët lâ Toyota, Nissan,
Honda, Mitsubishi, Toyo-Kogyo (mấc Mazda) mưỵi têåp àoân àậ
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
51

tung ra thõ trûúâng hún 1 triïåu xe. Cấc nhâ mấy ca cấc nhâ
sẫn xët khưíng lưì nây àïìu àûúåc xêy dûång trong cấc thânh phưë
lúán lâ Tokyo, Nagoya vâ Hiroshima. Nhêåt Bẫn sẫn xët hún
12 triïåu xe trong àố 9,3 triïåu xe ưtư du lõch (chiïëm hún 1/4
tưíng sẫn xët trïn thïë giúái) vâ 3 triïåu xe chun chúã (chiïëm
khoẫng 1/4 tưíng sẫn lûúång thïë giúái vâ gêëp ba gêì
n sẫn lûúång
ca toân chêu Êu). Thõ trûúâng trong nûúác ca Nhêåt lâ thõ
trûúâng mẩnh thûá 2 trïn thïë giúái hâng nùm àậ tiïu th 1/2 sẫn
lûúång qëc gia nhûng túái nay cng àang cố dêëu hiïåu chûäng lẩi.
Mùåc d nhûäng sûå nhêåp khêíu múái àêy àậ tùng lïn song vêỵn côn
rêët hẩn chïë (vâo nùm 1992 chó cố 180. 000 loẩi xe àùåc biïåt
àûúåc nhêåp va
âo Nhêåt Bẫn). Sûå khố khùn trong viïåc xêm nhêåp
thõ trûúâng Nhêåt Bẫn khưng phẫi chó do thụë quan quấ cao mâ
ch ëu côn ph thåc vâo mưåt sưë trúã ngẩi tïë nhõ khấc: sûå cư
lêåp vïì àõa l kinh tïë àậ thc àêíy nïìn cưng nghiïåp qëc gia
súám phẫi thỗa mận cấc nhu cêìu trong nûúác, sûå thiïët lêåp
nhûäng giú
ái hẩn k thåt chđnh xấc (cấc hâng râo khưng àấnh
thụë BNT) vâ àùåc biïåt lâ sûå cẩnh tranh trong sẫn xët. Bẫn
bấo cấo vïì chêët lûúång vâ giấ cẫ trong àố ûu thïë thûúâng
nghiïng vïì phđa Nhêåt àậ chûáng minh tđnh nùng àưång ca
ngânh xët khêíu úã àêët nûúác nây bùçng cấc con sưë àấng nïí
phu
åc: Nùm 1992, Nhêåt àậ xët khêíu gêìn 4,5 triïåu xe du lõch
vâ 1,3 triïåu xe vêån chuín. Nhûäng khấch hâng chđnh ca
Nhêåt lâ M vâ cấc nûúác chêu Êu. Àïí phông ngûâa nhûäng ri ro
thûúng mẩi (chïë àưå thụë quan bẫo hưå) vâ nhûäng biïën àưång
mẩnh quấ trònh qëc tïë hốa cấc sẫn phêím ca hổ trïn 36 qëc

gia thåc ca
ã 5 chêu lc, cấc nhâ mấy àûúåc àùåt tẩi M vâ Anh
àậ chi phưëi mưåt phêìn lúán thõ trûúâng nưåi àõa ca cấc qëc gia
nây.
Bưën nhâ sẫn xët ưtư hâng àêìu ca thïë giúái thûá 3 lâ Nam
Triïìu Tiïn (1,3 triïåu xe àùåc biïåt nùm 1993), Braxin, Àâi Loan
vâ Mïhicư, cng chung mưåt chđnh sấch thụë quan bẫo hưå vâ
thïí hiïån nhûä
ng tham vổng ca hổ trong cåc chiïën giânh giêåt
thõ trûúâng thïë giúái (àùåc biïåt lâ Nam Triïìu Tiïn). Cấc hậng sẫn
xët ưtư lúán ca Triïìu Tiïn lâ Hyundai (úã Ulsan) vâ Daewoo (úã
Seoul) àậ vûún lïn võ trđ thûá 15 vâ 20 trong bẫng xïëp hẩng
qëc tïë. Ngây nay, cấc hậng sẫn xët ưtư ca Nam Triïìu Tiïn
ngây câng tỗ ra lâ mưåt àưëi th nùå
ng k ca Nhêåt Bẫn- ngûúâi
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
52

bẫo trúå trûúác àêy ca Nam Triïìu Tiïn àậ tûâng gip àúä nûúác
nây vïì k thåt vâ thõ trûúâng tiïu th. Ngânh cưng nghiïåp ưtư
ca Nam Triïìu Tiïn bưåc lưå rộ xu thïë hûúáng ngoẩi. Chiïën lûúåc
phất triïín ca ngânh nây ch ëu dûåa vâo xët khêíu hâng
loẩt (500. 000 xe nùm 1988). Nhûng àïën àêìu nhûäng nùm 1990,
chđnh thõ trûúâng nưåi àõa lẩ
i tiïu th nhiïìu sẫn phêím ca qëc
gia nhỗ bế àang trong thúâi k cú giúái hốa vâ dênch hốa nây.
Hiïån nay, tưíng sưë xe cưå àûúåc sûã dng úã Nam Triïìu Tiïn àậ
vûúåt quấ con sưë 4 triïåu. Thïë nhûng àïí phông ngûâa tònh trẩng
bậo hôa cố thïí xẫy ra trong thúâi gian sùỉp túái, cấc nhâ sẫn xët
lẩ

i tiïëp tc tung ra chiïën lûúåc xët khêíu. Vâ àïí trấnh nhûäng
phẫn ûáng ca thïë àưå thụë quan bẫo hưå ca M, hậng Hyundai
àậ tung ra nhiïìu sẫn phêím hún trïn thõ trûúâng M vâ hoân
thânh viïåc xêy dûång úã Qụ-bïëc mưåt nhâ mấy cố khẫ nùng sẫn
xët khoẫng 100. 000 xe mưỵi nùm. Kïí tûâ nùm 1992, cấc cưng
ty ca Nam Triïì
u Tiïn cng àậ thêm nhêåp thõ trûúâng Phấp.
 Cåc khng hoẫng úã M
Ngânh cưng nghiïåp ưtư vêỵn àang lâ mưåt ngânh mi nhổn úã
M song àậ phẫi rêët khố khùn múái vûúåt qua àûúåc nhûäng hêåu
quẫ ca cåc khng hoẫng cëi nhûäng nùm 1970.
Ba hậng sẫn xët khưíng lưì lâ General Motors Corporation
(34% nùm 1993), Ford (23%) vâ Chrysler (12%) chia nhau thưëng
trõ 2/3 thõ trûúâng c
a M. Bùỉt àêìu tûâ Detroit, cấc nhâ mấy àûúåc
phên chia trong cấc vânh àai cưng nghiïåp rưìi àïën Atlanta vâ
Los Angeles. Mùåc d thõ trûúâng rưång lúán trong nûúác àậ tiïu th
hêìu hïët cấc sẫn phêím nưåi àõa song cấc hậng ưtư ca M vêỵn
nhanh chống àùåt cấc chi nhấnh sẫn xët tẩi cấc thõ trûúâng lúán
úã nûúác ngoâi. Tûâ nùm 1977 àïë
n nùm 1982, sẫn lûúång ưtư úã M
àậ giẫm ài mưåt nûãa. Hậng Chryster sut nûäa phẫi phấ sẫn
trong khi àố têët cẫ cấc nhâ sẫn xët àïìu båc phẫi thẫi hưìi mưåt
lûúång nhên cưng rêët lúán. Mưåt thõ trûúâng múái àậ hònh thânh vâ
tỗ ra rêët nhẩy cẫm vúái nhûäng biïën àưíi vïì kinh tïë xậ hưåi. Do thu
nhêåp giẫm vò nhûäng ẫnh hûúãng ca cåc khng hoẫng dêìu lûãa
lêìn thûá hai vâ chđnh sấch tiïìn tïå ca chđnh quìn Reagan, cấc
gia àònh àậ khấ àêìy à tiïån nghi phẫi tẩm gấc lẩi kïë hoẩch
mua sùỉm mưåt chiïëc ưtư thûá hai hay mưåt chiïëc ưtư múái hún. Tuy
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i

53

nhiïn, cấc àún àùåt hâng nûúác ngoâi vêỵn khưng ngûâng tùng lïn.
Thïm vâo àố, sûå àưåt phấ ca Nhêåt Bẫn trong lơnh vûåc nây do
sûå st giấ tûúng àưëi ca àưìng n àậ chó ra cấc ëu àiïím trong
cú cêëu ca cưng nghiïåp ưtư M. Nhûäng chiïëc xe ca M lưång lêỵy
hún nhûng khẫ nùng vêån hânh lẩi kếm hún lẩi àùỉt hún xe Nhêåt
vò nhûäng cưng nhên M gia nhêå
p Cưng àoân ca cưng nhên ưtư
vûâa lâm viïåc kếm hún lẩi vûâa àûúåc trẫ lûúng cao hún cưng nhên
Nhêåt. Sau khi phẫi chõu mưåt sûå àõnh sưë nhêåp cẫng, cấc nhâ sẫn
xët ca Nhêåt cng vui lông hẩn chïë viïåc xët khêíu ưtư ca hổ
vâo thõ trûúâng M kïí tûâ nùm 1985 lâ 2,3 triïåu xe/ nùm, trong
khi àố, ba cưng ty lúán ca M tiïën hânh tưí chûác lẩ
i bưå mấy sẫn
xët ca hổ: àống cûãa cấc nhâ mấy àậ quấ tưìi tân, mua lẩi vâ
ûáng dng cấc phûúng phấp, k thåt ca Nhêåt (chûúng trònh
Saturne ca GMC, Chryster thûåc hiïån viïåc giẫm cấc cú súã hẩ
têìng vâ k thåt ca M côn Ford vâ GMC thò lẩi múã rưång àêìu
tû ra nûúác ngoâi.
C
ëi cng, M àậ chêëp thån cho ngûúâi Nhêåt thêm nhêåp
thõ trûúâng ca mònh búãi hổ nhêån ra sûå cêìn thiïët vâ nhûäng
thån lúåi ca viïåc Nhêåt xêy dûång cấc chi nhấnh sẫn xët úã
àêët nûúác hổ: tẩo ra cưng ùn viïåc lâm cho dên M, nhûäng àiïìu
kiïån cẩnh tranh trúã nïn ngang bùçng giûäa hai qëc gia, viïåc
nhêåp khêíu tû
â Nhêåt giẫm xëng vâ viïåc xët khêíu ưtư Nhêåt
sẫn xët tẩi USA àậ àem lẩi cho M nhûäng ngìn lúåi múái vâ
lâm giẫm búát thiïåt hẩi, khố khùn vïì kinh tïë. Cấc húåp àưìng

àûúåc k kïët giûäa hai bïn àïí àưìng sẫn xët nhûäng mêỵu xe
Nhêåt trong cấc nhâ mấy ca M àûúåc cẫ
i dng ài hay trong
cấc àún võ múái àûúåc xêy dûång khấc (vđ d Honda trong Ohio,
Nissan trong Tennessee, Toyota úã bang Kentucky). Nhû vêåy,
ngûúâi Nhêåt àậ thêåt sûå àống vai trô then chưët trong nïìn cưng
nghiïåp ưtư ca M. Nïëu tđnh thïm cẫ lûúång xe àûúåc sẫn xët
tẩi chưỵ phc v cho xët khêíu trûåc tiïëp (nghơa lâ kiïíu xe Nhêåt
sẫn xët úã M vâ bấn cho ngûúâi M) thò cưng nghiïåp Nhê
åt
Bẫn hiïån dậ nùỉm giûä 1/3 thõ trûúâng M.
Cấc biïån phấp giẫm nhên cưng vâ hiïån àẩi hốa àậ gip ba
têåp àoân ưtư lúán nhêët nây ca M khưi phc àûúåc nïìn sẫn
xët vâ doanh thu. Hậng Ford àậ thu àûúåc lúåi nhån cao hún
GMC côn Chryster àậ àûúåc hưìi sinh vâ cố nhûäng thânh tđch
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
54

àấng kïí. Trïn thûåc tïë, cấn cên thûúng mẩi ca ngânh nây vêỵn
côn thêm ht trong khi àố Ford vâ GMC phẫi sûã dng quìn
lûåc qëc tïë ca hổ àïí chi phưëi cẫ thõ trûúâng trong nûúác nhùçm
àêíy mẩnh sẫn xët vâ tiïu th ca hậng.
 Khẫ nùng tiïu th ca cấc nûúác phûúng Têy
Phûúng Têy lâ mưåt thõ trûúâng tiïu th hêë
p dêỵn cấc nhâ sẫn
xët nûúác ngoâi, àùåc biïåt lâ nhûäng cưng ty ca Nhêåt.
Ngânh cưng nghiïåp chêu Êu àûúåc chia thânh hai loẩi nhâ
sẫn xët. Renault, PSA (Peaugeot vâ Citrãn), Volkswagen
(Audi, Skoda, SEAT), FIAT (Lancia, Alfa-Romeo vâ Ferrari),
GMC Europe (Opel) vâ Ford Europe lâ sấu têåp àoân lúán chi

phưëi 75% thõ trûúâng ưtư du lõch vúái cấc kiïíu mêỵu vư cng
phong ph, vúái nhiïìu loẩi nhận mấc chûáng minh nhûäng sûå sấ
t
nhêåp cấc xđ nghiïåp nhỗ trong thúâi gian trûúác. Mưåt sưë hậng àùåc
biïåt chun sẫn xët cấc loẩi xe àùỉt tiïìn hóåc nhûäng xe cố
trổng tẫi lúán àậ nhanh chống trúã nïn thõnh vûúång nhû
Daimler-Benz (vúái Mercedes), BMW, Volve, SAAB, Rolls-Royce
vâ Jaguar (àûúåc mua lẩi búãi hậng Ford). Nùm 1994, BMW àậ
mua lẩi cưng ty Rover- mưåt hậng sẫn xët cấc loẩi xe vêån
chuín vâ xe àùåc biïåt.
Ngânh cưng nghiïåp ưtư àậ àûúåc ûu tiïn búãi chđnh sấch quy
hoẩch àêët àai. Trong giai àoẩn phất triïín mẩnh, ngânh cưng
nghiïåp nây àậ tẩo ra nhiïìu cưng ùn viïåc lâm trong cấc khu àư
thõ (London, Paris, Turin), trong cấc vng nưng thưn nhû úã
Mezzogiorno, Bretagne thêåm chđ cẫ úã cấc qëc gia chêu Phi
àang trïn àâ cẫi tưí. Cưng nghiïåp ưtư úã chêu Êu àûúåc phất
triïín têåp trung trong khn khưí qëc gia. Ngoẩi trûâ mưåt sưë
hiïåp ûúác, sûå
qëc hûäu hốa àa qëc gia úã chêu Êu rêët hiïëm. Cấc
chi nhấnh ca chêu Êu àùåt úã nûúác ngoâi khưng nhiïìu (VW úã
Braxin) nhêët lâ tûâ khi hậng Renault (àậ àûúåc American
Motors mua lẩi nùm 1979 sau àố lẩi bõ bấn lẩi cho Chrysler
nùm 1987) vâ VW quët àõnh tûâ bỗ nhûäng chuën àêìu tû
phiïu lûu ca hổ úã M.
Sûå cẩnh tranh ca Nhêåt Bẫn (12% thõ trûúâng nùm 1993) àậ
bõ hẩn chïë
trïn thõ trûúâng Anh, Phấp, Têy Ban Nha (Nhêåt chó
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
55

chiïëm 3% thõ trûúâng Phấp) song qëc gia nây lẩi chiïëm 30% thõ
trûúâng Hâ Lan, 42% thõ trûúâng Ailen. Nûúác Àûác tûâ xûa àïën nay
vêỵn lâ mưåt qëc gia tûå do trao àưíi mêåu dõch àậ àïí cấc kiïíu
Nhêåt Bẫn nhêåp tûå do. Vúái sûå ra àúâi ca thõ trûúâng chung chêu
Êu, cưng nghiïåp ưtư Nhêåt Bẫn cố thïí sệ tiïëp tc bânh trûúáng
trong cấc nûúác chêu Êu khấc. Nûúá
c Phấp àậ lïn tiïëng ng hưå
quan àiïím tûúng trúå lêỵn nhau nghơa lâ àưìng tònh vúái viïåc Nhêåt
múã rưång thõ trûúâng trïn thïë giúái. Chêu Êu hiïån àang phẫi tòm
cấch àưëi phố vúái nhûäng chi nhấnh ca cấc têåp àoân Nhêåt Bẫn
àậ trân ngêåp khu vûåc tûâ nùm 1980. Hiïåp àõnh àûúåc k kïët giûäa
Bruxelles vâ Nhêåt nùm 1991 àậ dûå tđnh sûå giẫ
m phêìn trùm
nhêåp khêíu vâ thu hểp hâng xët khêíu ca Nhêåt. Tuy nhiïn
ngûúâi ta khưng hiïíu nhûäng chiïëc xe húåp tấc sệ àûúåc hẩch toấn
cho chêu Êu hay Nhêåt Bẫn.
 Cưng nghiïåp hốa hổc
Cưng nghiïåp hốa hổc bẫo àấp ûáng cấc nhu cêìu thiïët ëu
ca nhên dên:
- Vïì dinh dûúäng: Ngânh nưng nghiïåp àậ tiïu th mưåt nûãa
sẫn phê
ím ca cưng nghiïåp hốa hổc dûúái dẩng thëc trûâ sêu,
phên bốn, thëc diïåt cưn trng, thëc bẫo vïå thûåc vêåt cng
nhû cấc sẫn phêím phc v th y (thûác ùn gia sc). Bïn cẩnh
àố, ngânh bn bấn thûåc phêím côn sûã dng rêët phưí biïën cấc
phêím nhån, cấc vêåt liïåu bẫo quẫn, àống gố
i, cấc chêët liïåu
nhûåa lâ nhûäng sẫn phêím trûåc tiïëp ca cưng nghiïåp hốa hổc.
- Vïì mùåc: úã Phấp, súåi hốa hổc chiïëm 80% nhu cêìu ca
ngânh dïåt.

- Vïì chùm sốc y tïë: Nhûäng thânh cưng ca ngânh hốa hổc
hûäu cú àậ cho phếp tưíng húåp cấc loẩi thëc chûäa bïånh rêët
hiïåu nghiï
åm.
- Vïì cẫi thiïån àúâi sưëng: Sûå tiïu th ca cấc hưå gia àònh lâ
thõ trûúâng àêìu tiïn ca bưå phêån ca cưng nghiïåp hốa hổc
cung cêëp cấ sẫn phêím nûúác hoa, m phêím, xâ phông, cấc
chêët têíy, sún, phim mấy ẫnh, cấc sẫn phêím bẫo dûúäng vâ
dng c gia àònh.
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
56

Ngoâi ra, ngânh cưng nghiïåp nây côn gốp phêìn trang bõ
tiïån nghi cho cấc hưå gia àònh: sûå cấch nhiïåt, cấch êm hay cấch
àiïån, cấc lúáp ph tûúâng, thẫm lất sân... Cưng nghiïåp ưtư àậ trúã
thânh mưåt khấch hâng quan trổng ca cưng nghiïåp hốa hổc
àûúåc ûu tiïn cấc chêët liïåu múái nhû nhûåa k thåt, gưëm, bònh
xc tấc cng nhû cấ
c sẫn phêím truìn thưëng (miïëng àïåm, lưëp
xe, xùng) Ngânh cưng nghiïåp hốa hổc lâ àiïím gùåp gúä ca rêët
nhiïìu quấ trònh sẫn xët ph thåc lêỵn nhau vâ côn lâ trung
têm ca nhûäng sûå trao àưíi cưng nghiïåp (àưëi vúái nhiïìu khêu
sẫn xët ca nố). Tuy nhiïn, do àùåc àiïím ca quấ trònh sẫn
xët ca mưåt sưë
khêu nïn ngânh cưng nghiïåp nây cng thûúâng
lâ trung têm ca cấc vấan àïì vïì mt.
 Bưëi cẫnh thïë giúái
Ngânh cưng nghiïåp hốa hổc àûúåc àùåc trûng búãi nhûäng sûå
têåp trung quìn lûåc. Cưng nghiïåp hốa hổc ca M vâ Àûác
àang chïë ngûå thõ trûúâng thïë giúái.

Cưng nghiïåp hốa hổc àûúåc têåp trung ch ëu trong ca
ác nûúác
phất triïín. Thêåt vêåy, ngânh cưng nghiïåp hốa hổc ca M vâ
cấc nûúác Phûúng Têy àẫm bẫo gêìn 60% sẫn lûúång thïë giúái.
Nhûäng qëc gia sẫn xët chđnh khấc lâ Nhêåt Bẫn, mưåt sưë
nûúác Àưng Êu vâ Trung Àưng. Tûâ nùm 1980, sẫn lûúång hốa
hổc úã M vâ Nhêåt Bẫn tùng nhiïìu hún úã chêu Êu. Trong
nhûäng nùm gêì
n àêy nưíi trưåi lïn lâ xu thïë phất triïín ca hoẩt
àưång hốa hổc khoấng dêìu úã cấc nûúác thåc vng võnh Pếcxic
vâ sûå xêm nhêåp ca nïìn sẫn xët hốa hổc cú súã vâo cấc nûúác
cưng nghiïåp múái (àiïín hònh lâ Nam Triïìu Tiïn).
Cú cêëu cưng nghiïåp ca ngânh hốa hổc trïn thïë giúái dûåa trïn
cấc cưng ty àa që
c gia. Võ trđ ûu viïåt thåc vïì cấc cưng ty ca
chêu Êu, M vâ Nhêåt Bẫn. Cấc cưng ty nây thûåc hiïån 98%
nhûäng v bn bấn ca 200 cưng ty hốa hổc hâng àêìu thïë giúái
trong àố 45% lâ ca cấc hậng chêu Êu. Bẫy trong sưë 10 cưng ty
hốa hổc hâng àêìu thïë giúái (tđnh theo doanh sưë nùm 1992) lâ
thåc vïì chêu Êu; 3 cưng ty ca Àûác vâ bưën cưng ty thåc sûå
quẫn ly
á ca M.
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
57

Cấc têåp àoân ca M đt phẫi chõu hêåu quẫ ca cún sưët dêìu
lûãa vâ cng đt bõ ẫnh hûúãng ca cåc cẩnh tranh giûäa cấc nûúác
phûúng Têy (phên hốa hổc) vâ cấc qëc gia trong vng võnh
(cưng nghiïåp hốa hổc khoấng dêìu) nhûng kïí tûâ nùm 1983,
nhûäng hoẩt àưång cẩnh tranh giûäa cấc cưng ty nây àậ trúã nïn

nghiïm trổng do sûå tùng giấ àưì
ng àưla. Ngûúåc lẩi, àïën nùm
1986, sûå st giấ àưìng àưla àậ lâm cấc têåp àoân chêu Êu bõ
mêët ài ûu thïë ca hổ vâ hiïån nay cưng nghiïåp hốa hổc ca M
àang tiïëp tc nhûäng bûúác phất triïín tûúng àưëi ưín àõnh. Côn
cưng nghiïåp hốa hổc ca Nhêåt Bẫn nhúâ vâo nhûäng sûå tùng
xët khêíu ca cấc khấch hâ
ng ca mònh àậ cố thïí phc hưìi
sẫn xët vâo nùm 1983. Ngânh cưng nghiïåp nây ca Nhêåt vêỵn
àang nưỵ lûåc phất minh ra nhûäng vêåt liïåu múái vâ múã rưång thõ
trûúâng nưåi àõa.
Nhû àậ trònh bây úã trïn, sûå qëc tïë hốa lâ mưåt àùåc trûng
ca ngânh cưng nghiïåp hốa hổc. Àêy lâ mưåt àôi hỗi bûác x
c
nhùçm thiïët lêåp nhûäng thõ trûúâng rưång lúán vâ hẩn chïë nhûäng
ri ro ngoẩi cẫnh. Múái àêy, ngûúâi ta àậ àấnh dêëu mưåt bûúác
tiïën múái ca quấ trònh qëc tïë hốa nây bùçng sûå gia tùng
nhûäng cåc trao àưíi thûúng mẩi giûäa cấc qëc gia vâ sûå phất
triïín hưåi nhêåp qëc tïë (àêíy mẩ
nh sûå giao dõch kinh tïë chûáng
khoấn vâ xấc àõnh lẩi àûúâng biïn giúái lậnh thưí cng nhû giúái
hẩn ca hoẩt àưång).
Nhûäng cåc bn bấn trao àưíi ca cấc têåp àoân ngây câng
àûúåc tiïën hânh ngoâi phẩm vi lậnh thưí tr súã ca hổ. (BASF:
64%, AKZO: 88%, Rhưne-Poulenc: 70%). Cấc hậng nây àậ
thânh cưng trong viïåc thưëng trõ thõ trûúâng trong nûúác àï
í
chín bõ àêíy nhanh tiïën trònh qëc tïë hốa. Àùåc biïåt lâ cấc nhâ
sẫn xët Nhêåt àậ àïì ra nhûäng tiïu chín nghiïm ngùåt nhùçm
àống cûãa nhêåp khêíu cấc sẫn phêím ca nûúác ngoâi àïí àưåc

quìn chi phưëi thõ trûúâng nưåi àõa àưìng thúâi vêỵn theo àíi
chđnh sấch qëc tïë hốa riïng ca mònh.
Do cåc kh
ng hoẫng kinh tïë, sûå bậo hôa trïn thõ trûúâng
nïn nhu cêìu tiïu th àậ giẫm xëng lẩi àng vâo lc sûå qëc
tïë hốa trao àưíi thûúng mẩi àang àêíy mẩnh khẫ nùng cung.
Àiïìu àố dêỵn àïën sûå bng nưí mưåt cåc chiïën vïì giấ cẫ. Ngânh
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
58

cưng nghiïåp hốa hổc trïn thïë giúái (nhêët lâ ngânh hốa hổc
khoấng dêìu) thûåc sûå bûúác vâo mưåt giai àoẩn khố khùn.
 Ngânh cưng nghiïåp hốa hổc úã Phấp
Cấc xđ nghiïåp ca Phấp têåp trung ûu tiïn mưåt sưë quấ trònh
sẫn xët nhêët àõnh cố sẫn lûúång cao. Tuy nhiïn, mưåt vâi ëu
àiïím vïì quy mư xđ nghiïåp vâ àùå
c biïåt lâ vïì k thåt cưng
nghïå àậ bùỉt àêìu ẫnh hûúãng túái sûå phất triïín ca cưng nghiïåp
hốa hổc úã Phấp.
Ngânh cưng nghiïåp hốa hổc Phấp têåp trung khoẫng 1. 350 xđ
nghiïåp vúái tưíng doanh sưë thu àûúåc nùm 1992 lâ 370 t àưla.
Cấn cên thûúng mẩi ca ngânh nây lâ dû thûâa (bưåi thu). Sưë
tiïìn dânhcho cưng tấc nghiïn cû
áu (20,5 t) xêëp xó bùçng con sưë
àêìu tû vâo trang thiïët bõ (23 t àưla). Cấc sưë liïåu àûa ra àïìu cố
xu hûúáng tùng chûáng tỗ sûå phất triïín cưng nghiïåp hốa hổc úã
Phấp (ngoẩi trûâ mưåt ëu tưë khưng thåc lơnh vûåc cưng nghiïåp lâ
sơ sưë lao àưång àậ giẫm tûâ 297. 000 (nùm 1980) xëng 260. 000
(nùm 1992). Sûå tùng sẫn lûúång ca cưng nghiïåp hốa hổc thêå
m

chđ côn cao hún sẫn lûúång tùng theo phêìn trùm ca toân ngânh
cưng nghiïåp Phấp. Trïn thûåc tïë, tònh hònh cố nhiïìu biïën àưíi
trong tûâng lơnh vûåc: ngânh hốa hổc khoấng sẫn vâ hốa hổc cú
súã bõ tt hêåu trong khi ngânh hốa hổc khoấng dêìu vâ cấc vêåt
liïåu nhûåa àang dêìn dêìn khưi phc àûúåc võ trđ ca mònh côn
ngânh hốa hổc chun khoa vê
ỵn àang phất triïín. Nïëu tđnh theo
doanh sưë thò cưng nghiïåp hốa hổc Phấp àûáng thûá 4 trïn thïë giúái
chó sau M, Àûác vâ Nhêåt Bẫn, chiïëm khoẫng 1/5 sẫn lûúång
ngânh ca M vâ 17% sẫn lûúång ngânh ca chêu Êu. Quy mư
ca cấc xđ nghiïåp hoấ hổc chđnh ca Phấp tûúng àưëi nhỗ. Búãi
thïë, sûå tùng khưëi lûúång sẫn xët ca qëc gia na
ây àậ chûáng
minh cho tđnh nùng àưång, nhẩy bến ca cưng nghiïåp hốa hổc
Phấp so vúái Àûác (cố quy mư xđ nghiïåp lúán hún rêët nhiïìu). Tưíng
lûúång k phiïëu ca cấc hoẩt àưång hốa hổc ca Phấp côn phẫi
dûåa vâo ngânh hốa hổc cú súã tuy chó cung cêëp mưåt sưë đt sẫn
phêím nhû etilen, fenola song chđnh cấc sẫn phêím hốa hổc na
ây
lẩi rêët cêìn thiïët trong sẫn xët ca ngânh hốa hổc chun
khoa. Nhûäng sûå chun mưn hốa trong quấ trònh sẫn xët àậ
àûúåc nhiïìu ngûúâi biïët àïën (cưng ty Orkem chun vïì acrilic, Air
liquide chun vïì cấc khđ ga cưng nghiïåp, SNPE- cưng ty qëc