Địa lý kinh tế Phần 7

G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
243

 Cấc ngên hâng àa qëc gia vâ núå ca cấc nûúác thïë giúái
thûá 3.
Vúái sûå bng nưí ca cấc cåc khng hoẫng kinh tïë trong
nhûäng nùm 1970, cấc cú hưåi tòm kiïëm lúåi nhån tẩi cấc nûúác
cưng nghiïåp hoấ cng hiïëm ài. Cấc ngên hâng àa qëc gia àậ
cho cấc nûúác dûúâng nhû đt bõ tấc àưång búãi cåc khng hoẫ
ng
kinh tïë vay mưåt phêìn tâi chđnh khï àổng ca hổ, àố lâ ca cấc
nûúác thïë giúái thûá 3 àang phất triïín, cấc nûúác sẫn xët dêìu
lûãa, cấc nûúác thïë giúái thûá 3 àậ tùng lïn gêëp 3 lêìn tûâ giûäa cấc
tưí chûác tđn dng cưng cưång (qu tiïìn tïå thïë giúái, Ngên hâng
thïë giúái) vâ cấ
c ngên hâng àậ phẫi thoẫ thån liïn kïët vúái
nhau. Vâ sûå thưëng nhêët giûäa cấc tưí chûác tâi chđnh nây câng
àûúåc cng cưë mẩnh hún khi mưåt sưë nûúác nhû Mïhicư, nùm
1982 bõ tấc àưång búãi cåc khng hoẫng vâ mêët khẫ nùng
thanh toấn núå àẫo loẩn. Sûå thoẫ thån nây giûäa cấc tưí chûác
cưng cưång vâ
cấc ngên hâng tû nhên àậ cho phếp àûa ra
nhûäng kïë hoẩch ra hẩn thêåm chđ xoấ núå cho cấc nûúác nghêo
nhêët (àưìng thúâi cng lẩi lâ nhiïìu nûúác núå đt nhêët búãi tiïìm
nùng kinh tïë ca cấc nûúác nây chó cho phếp àûúåc vay nhûäng
khoẫn núå đt ỗi). Cëi nhûäng nùm 1980 lẩi cố mưåt lêìn ra chẩm
nûäa, thêåm chđ cố mưå
t phêìn núå ca cấc nûúác núå nhiïìu nhêët
song lẩi lâ nhûäng nûúác giâu nhêët àậ àûúåc trẫ.
 Cấc ngên hâng àa qëc gia vâ hïå thưëng tiïìn tïå qëc tïë (S.
M. I).

Sûå hiïån diïån ca cấc ch thïí (tấc nhên) tiïìn tïå mâ cấc hoẩt
àưång tâi chđnh ca chng vûúåt ra ngoâi khn khưí
ca cấc
Nhâ nûúác - qëc gia lâ mưåt trúã lûåc trong khưng gian tiïìn tïå cấc
qëc gia: cấc chđnh sấch tiïìn tïå trúã nïn bêët lûåc trûúác nhûäng
àưång thấi vưën do cấc ngên hâng àa qëc gia tiïën hânh. Vđ d
nhû cấc ngên hâng trung ûúng chêu Êu phẫi lêëy tó sët lúåi
nhån ca àưìng ngoẩi hưëi àư -la tẩi chêu Êu àûúåc xấc àõnh
trïn thõ trûúâng xun qëc gia cu
ãa àưìng tiïìn nûúác mònh. Sûå
sinh tiïën ca cấc ngên hâng nây cung cêëp àậ tẩo ra mưåt hïå
thưëng tiïìn tïå qëc tïë tû nhên mâ khưng mưåt ngên hâng Trung
ûúng nâo cố thïí kiïím soất àûúåc hïå thưëng nây. Hêåu qa ca
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
244

vêën àï nây àố lâ cấc ngên hâng qëc gia phẫi thoẫ thån vúái
cấc ngên hâng tû nhên.
 Cấc àïë chïë ngên hâng lúán.
100 ngên hâng àûáng àêìu thïë giúái gêìn nhû àïìu cố ngìn gưëc
tûâ bưå ba: Bùỉc M- chêu Êu-Nhêåt Bẫn.
Sưë lûúång cấc ngên hâng àa qëc gia đt hún so vúái cấc hậng
àa qëc gia hoẩt àưång ca ngên ha
âng trûng têåp đt cấ nhên hún
hoẩt àưång sẫn xët cưng nghiïåp. Àêìu nhûäng nùm 1990 ngûúâi
ta têåp húåp àûúåc 1000 ngên hâng àûáng àêìu thïë giúái theo thûá tûå
xïëp hẩng tûâ cao xëng thêëp tûúng ûáng vúái cấc khoẫn cố, àậ
tẩo nïn mưåt bûác tranh hiïån thûåc ngên hâng. Cấc ngên hâng
nây cố tưíng sưë khoẫng 5000 chi nhấnh trïn toân thïë giú
ái.

Trong àố bẫng xïëp hẩng cho thêëy sûå nưíi bêåt ca cấc ngên
hâng Nhêåt Bẫn.
Tẩi Nhêåt Bẫn, sûå àa qëc gia hoấ cấc ngên hâng àûúåc bùỉt
àêìu tûâ nhûäng nùm 1960 vâ àûúåc thc àêíy mẩnh trong nhûäng
nùm 1970-1980. Trổng lûúång tâi chđnh ca Nhêåt- nûúác ch núå
sưë mưåt thïë giúái, giẫi thđch l do 29 ngên hâ
ng Nhêåt, vúái gêìn
1000 chi nhấnh trïn toân thïë giúái, chiïëm nhûäng võ trđ quan
trổng trong sưë 100 ngên hâng trong bẫng xïëp hẩng. Trong sưë
29 ngên hâng nây thò àa sưë nùçm trong sưë 20 ngên hâng lúán
nhêët thïë giúái, vâ thûåc sûå lâ nhûäng trung têm trúå vưën cho
ngânh cưng nghiïåp Nhêåt Bẫn vâ cho ra àúâi cấc têåp àoân tâi
chđnh nhû Dai-ichi Kangyo, Sanwa, Mitmi, Tokai Bank. Cấc
ngên hâng àa qëc gia Nhê
åt, thânh lêåp chi nhấnh úã rêët nhiïìu
qëc gia khấc tẩi M, tẩi chêu ấ, tẩi cấc nûúác cưng nghiïåp
chêu M (Braxin, Mïhicư), tẩi austrêylia, tẩi Trung Àưng vâ
tẩi cấc nûúác xậ hưåi ch nghơa chêu Êu.
Sûå àa qëc gia hoấ ngên hâng tẩi M bùỉt àêìu ngay tûâ sau
Àẩi chiïën thïë giúái thûá 2: nùm 1980 M àậ cố 7 ngên hâng àa
qëc gia. Àưång thấ
i nây àûúåc phất triïín mẩnh cëi vâo nùm
1960 (26 ngên hâng àa qëc gia àûúåc thânh lêåp nùm 1968, 53
nùm 1969 vâ 108 nùm 1972). Nùm 1992, 7 ngên hâng àa qëc
gia ca M cố mùåt trong danh sấch 100 ngên hâng lúán thïë giúái
(nùm 1985 lâ 15 ngên hâng). Hïå thưëng ngên hâng M chiïëm
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
245

nhûäng võ trđ vâo àêìu nhûäng nùm 1970, àậ mêët dêìn “trổng lûúång

trong nhûäng nùm 1970-1980. Sûå suy tân nây kếo theo quìn bấ
ch ca nïìn kinh tïë M àưëi vúái phêìn côn lẩi ca thïë giúái. Cấc
ngên hâng lúán ca M lâ Coti-corp, ngên hâng lúán sưë 1 thïë giúái
trong nhûäng nùm 1980 song lẩi bõ lùỉng xëng hẩng thûá 28 nùm
1992, Chare Manhattan, Bank of american, La Morgan du
Nations Bank, Chemical Banking Corporation, Le Barker Trut.
Cấc chi nhấnh ngên hâng M àûúåc thânh lêåp ch ëu úã chêu Êu,
chêu ấ, chêu M latinh, chêu Àẩi Dûúng (c) vâ tẩi Trung Àưng.
Cng giưëng nhû Nhêåt Bẫn, sûå àa qëc gia hoấ ngên hâng tẩi
Àûác bùỉt àêìu vâo cëi nhûäng nùm1960. Nùm 1992, 11 ngên
hâng Àûác cố mùåt trong sưë 100 ngên hâng lúán thïë giúái trong
bẫng xïëp hẩng. Àiïìu nây chûáng tỗ tro
ång lûúång tâi chđnh Àûác
vúái mưåt nïìn kinh tïë phất triïín úã chêu Êu. Cấc tấc nhên chđnh
trong lơnh vûåc nây cố “3 chõ cẫ”: Deutsche Bank, Dresdner
Bank vâ Commerbank vâ kïí cẫ cấc ngên hâng àõa phûúng. Cấc
ngên hâng Àûác lêåp chi nhấnh ch ëu tẩi chêu Êu vâ Bùỉc M
vâ cẫ tẩi chêu M la tinh, chêu Ấ vâ Trung àưng.
Lõch sûã àa qëc gia hoấ ngên hâng ca Phấp bùỉt àêì
u tûâ
thúâi k thåc àõa àùåc biïåt tẩi chêu Phi. Song cng nhû cấc
nûúác khấc, quấ trònh nây mậi àïën 1960 múái àûúåc phất triïín
mẩnh. Nùm 1992, cố 11 ngên hâng Phấp cố mùåt trong sưë 100
ngên hâng lúán thïë giúái àûúåc xïëp hẩng. Cấc ngên hâng lúán
nhû: Ngên hâng tđn dng Nưng nghiïåp, Ngên hâng qëc gia
paris (BNP), Ngên hâng tđn dng Lyon, Ngên hâng Gếnếgal
(SN), Paribas vâ
Ngên hâng tđn dng, cấc ngên hâng Phấp
lêåp chi nhấnh ch ëu tẩi chêu Êu. Cấc ngên hâng (9/ 100
ngên hâng hâng àêìu) àậ vûúåt mùåt cấc ngên hâng Anh (4/10).

Ngoâi chêu Êu ra, Canầa cng cố 4 ngên hâng trong tưíng sưë
100 ngên hâng lúán nhêët thïë giúái.
Nïëu nhû ngên hâng Trung Hoa lâ ngên hâng duy nhêët
trong sưë cấc ngên hâng xậ hưåi ch nghơa cố mùåt trong bẫng
xïë
p hẩng 100 ngên hâng lúán nhêët thïë giúái thò nhiïìu ngên
hâng khấc ca cấc nûúác xậ hưåi ch nghơa c cng àậ àûúåc àa
qëc gia hoấ. Nhû Gosbank Matxcúva àậ lêåp nhiïìu chi nhấnh
tẩi cấc nûúác chêu Êu, ngên hâng Dalska Vấc-xa-va cng thânh
lêåp nhiïìu chi nhấnh tẩi chêu Êu vâ chêu m.
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
246

 Cåc cấch mẩng doanh nghiïåp
Hoẩt àưång kinh tïë dêìn dêìn àậ trúã thânh mưåt trong nhûäng
mưëi quan têm àùåc biïåt ca xậ hưåi. Trong àố cấc doanh nghiïåp
chiïëm vai trô ch àẩo. Doanh nghiïåp vûâa lâ tấc nhên sûã dng
cấc ngìn lûåc khấc nhau, vûâa lâ ngìn gưëc ca sûå giâu cố ca
xậ
hưåi, vâ lâ tấc nhên nùỉm giûä quìn lûåc. Chđnh trổng lûúång
ca cấc doanh nghiïåp ngây câng phất triïín, àậ “giao phố” cho
nố nhûäng trổng trấch múái. Nïëu nhû doanh nghiïåp hún bao giúâ
hïët vêỵn lâ mưåt tấc nhên kinh tïë, thò nố phẫi àûúåc xem xết dûúái
nhiïìu gốc àưå (xậ hưåi, sinh hổc- mưi trûúâng... ). Hún nûäa, tûâ
nhûä
ng nùm 1970 thïë giúái cưng nghiïåp àậ bûúác vâo thúâi k gia
tùng tấi cú cêëu sẫn xët, àûa cấc doanh nghiïåp vâo mưåt quấ
trònh bêët ưín àõnh thûúâng trûåc. Àiïìu gêy êën tûúång mẩnh nhêët
àố lâ sûå xem xết lẩi nhûäng thïë mẩnh thu àûúåc: sûå àẫo lưån àõa
l cưng nghiïåp, sûå ra àúâi ca cấc tấc nhên múái, sûå chuín hoa

á
ca cấc sẫn phêím, sûå rt ngùỉn thúâi gian lâm viïåc ca cấc
doanh nghiïåp. Nhûäng gô bố àa dẩng nây àậ båc cấc doanh
nghiïåp phẫi tûå thđch ûáng,hóåc phẫi phấ sẫn. Do àố nhûäng nùm
1980-1990 àûúåc àùåc trûng búãi sûå múã rưång “sên khêëu doanh
nghiïåp”, sûå toân cêìu hoấ doanh nghiïåp, vâ sûå mêët cên àư
ëi giûäa
cẫi tiïën vâ àôi hỗi thu gổn bưå mấy quẫn l doanh nghiïåp.
Vò thïë cấc doanh nghiïåp phẫi kïët húåp dûå bấo vâ thđch ûáng,
giûäa àõnh hûúáng trung hẩn vâ dâi hẩn, linh hoẩt mïìm dễo
trûúác nhûäng bêët ngúâ ca thõ trûúâng. Àiïìu nây cố nghơa lâ cng
mưåt lc doanh nghiïåp vûâa phẫi xa
ác àõnh àûúåc sẫn phêím hay
dõch v chinh phc thõ trûúâng vâ ln cung ûáng cho thi trûúâng
trong mổi tònh hëng.
Nhûäng àưỵ vúä trong “låt chúi” àậ båc phêìn lúán cấc doanh
nghiïåp phẫi àiïìu chónh lẩi hoẩt àưång ca mònh. Phẫi bỗ qua
nhûäng lơnh vûåc nùçm ngoâi têìm vúái. Cấc àưång thấi têåp trung
àûúåc tiïën hânh trong têët cẫ cấc lơnh vûåc kïí
cẫ nhûäng lơnh vûåc
phất triïín mẩnh vâ nhûäng lơnh vûåc suy thoấi. 3 hònh thûác têåp
trung lúán àố lâ: mưåt sưë hậng sẫn xët têåp trung vâo nhûäng
hoẩt àưång c thïí, hûúáng hưåi nhêåp vïì sûå bẫo lậnh k phiïëu
trong cấc khu vûåc cố giấ trõ thùång dû cao, mưåt sưë doanh nghiïåp
hûúáng àïën thêu tốm toâ
n bưå mưåt lơnh vûåc sẫn xët nhúâ vâo viïåc
tđch lu cấc k thåt vâ cưng nghïå múái (àiïín hònh lâ ngânh sẫn
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
247

xët ưtư: viïåc tấi triïín khai hoẩt àưång cố thïí båc mưåt sưë doanh
nghiïåp phẫi phất triïín nhiïìu ngânh khấc nhau, cho phếp
doanh nghiïåp thu lúåi nhån vâ tưëi àa hoấ lúåi nhån tûâ nhûäng
àêìu tû k thåt ca hổ).
 Doanh nghiïåp lâ gò?
Doanh nghiïåp chiïëm mưåt võ trđ àùåc biïåt quan trổng trong xậ
hưåi, nố àưìng thú
âi lâ tấc nhên sûã dng cấc ngìn lûåc àa dẩng,
lâ ngìn gưëc ca sûå giâu cố vâ lâ tấc nhên chiïëm giûä quìn
lûåc.
Cố rêët nhiïìu àõnh nghơa khấc nhau vïì doanh nghiïåp, tu
vâo tûâng gốc àưå nhòn nhêån hoẩt àưång cú bẫn ca nố: doanh
nghiïåp thoẫ mận nhu cêìu ca thõ trûúâng, tòm kiïëm lúåi nh
ån,
kïët húåp cấc ëu tưë sẫn xët, lâ trung têm hẩch toấn kinh tïë.
Àõnh nghơa rưång nhêët, bao gưìm têët cẫ cấc doanh nghiïåp vúái cấc
hònh thûác phấp l khấc nhau, quy mư vâ hoẩt àưång khấc nhau:
doanh nghiïåp lâ tưí chûác àẩi diïån búãi xđ nghiïåp àûúåc xem nhû
mưåt hïå thưëng hoẩt àưång, nhúâ vâo nhûäng tû liïåu vêåt chê
ët vâ con
ngûúâi nhùçm sẫn xët ra cấc hâng hoấ, dõch v cung ûáng trïn
thõ trûúâng. Àõnh nghơa nây cêìn phẫi thïm vâo khấi niïåm doanh
nghiïåp àûúåc tưí chûác búãi mưåt trung têm ra quët àõnh, vâ cố mưåt
sûå àưåc lêåp tûúng àưëi nâo àố.
Cêìn phẫi xấc àõnh rộ thïm mưåt sưë àiïím khấc vïì doanh
nghiïåp: àïí àẫm bẫo hoẩ
t àưång ca mònh, doanh nghiïåp phẫi
sûã dng cấc ngìn nhên lûåc, àiïìu nây hâm chûáa mưåt sûå phên
chia nhiïåm v, thûá bêåc vâ cấc mưìi quan hïå giûäa cấc tấc nhên
trong doanh nghiïåp. Tốm lẩi cú cêëu nưåi tẩi ca doanh nghiïåp

thïí hiïån nhûäng àùåc tđnh ch ëu ca tưí chûác.
Mùåt khấc doanh nghiïåp cố mưå
t mc àđch kinh tïë vò úã àêy nố
thoẫ mận nhu cêìu ca thõ trûúâng mâ nố hûúáng túái, tẩo ra sûå
phong ph cho thõ trûúâng.
Cëi cng doanh nghiïåp cố mưåt sûå àưåc lêåp nâo àố trong viïåc
ra quët àõnh. Nhòn chung, d doanh nghiïåp cố nhiïìu chi
nhấnh àïën mêëy ài chùng nûäa, nố vêỵn chó cố mưåt trung têm ra
quët àõnh duy nhêët. Àiïìu nây sệ àẫm ba
ão àûúåc tđnh nhêët
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
248

quấn trong hoẩt àưång song lẩi gẩt bỗ mêët khẫ nùng ca mưåt
sûå li tấn nhêët àõnh trong doanh nghiïåp.
Cấch thûác xem xết doanh nghiïåp thay àưíi tu theo hïå
thưëng kinh tïë mâ doanh nghiïåp ph thåc vâ nhûäng giấc àưå
quan têm ca nhâ phên tđch. Ngûúâi ta cố thïí liïåt kï ra 5 cấch
thûác xem xết doanh nghiïåp: trïn danh nghơa doanh nghiïåp kïët
húåp cấc ëu tưë sa
ãn xët nhùçm tẩo ra hâng hoấ vâ/hóåc dõch v
thò nố àûúåc xem nhû mưåt thûåc thïí sẫn xët. Trïn danh nghơa
phên phưëi giấ trõ gia tùng giûäa cấc tấc nhên liïn quan, doanh
nghiïåp àûúåc xem nhû mưåt thûåc thïí phên phưëi. Nhûäng nhu cêìu
cêëp thiïët ca sẫn xët, àậ têåp húåp nhûäng ngûúâi lao àưång lẩi
vúái nhau, hổ chiïëm giûä nhûäng chûác v, võ trđ, thû
á bêåc khấc
nhau, vâ vò thïë doanh nghiïåp àûúåc xem nhû mưåt tïë bâo xậ hưåi.
Hoẩt àưång ca doanh nghiïåp bao hâm nhiïìu quët àõnh mang
tđnh khưng cưng bùçng lúán nïn nố àûúåc xem nhû mưåt trung têm

ra quët àõnh. Vò doanh nghiïåp têåp húåp cấc thânh tưë cố sûå tấc
àưång qua lẩi lêỵn nhau mưåt cấch thûúâng trûåc do àố theo cấch
nhòn nhêån cëi cng, doanh nghiïåp cố
thïí àûúåc xem nhû mưåt
hïå thưëng - chónh thïí.
 Tấc àưång ca cấc cưng nghïå múái.
Cấc cưng nghïå cú bẫn xët hiïån trong nhûäng nùm 1970-
1980 àậ lâm thay àưíi mưåt cấch hïët sûác nhẩy cẫm bûác tranh
cưng nghiïåp tẩi cấc nûúác tiïn tiïën nhêët.
Cấc chó sưë cho phếp àõnh giấ sûác mẩnh cưng nghïå vâ mûác
àưå hoẩt àưå
ng sấng tẩo ca mưåt doanh nghiïåp, hay ca mưåt
qëc gia lâ nhûäng chi phđ trong nghiïn cûáu vâ phất triïín, cấn
cên vâ vùn bùçng sấng chïë, cấn cên xët khêíu cưng nghïå cao.
Chó trong mưåt vâi nùm, cú súã ca hïå thưëng cưng nghiïåp àậ bõ
àẫo lưån hoân toân do sûå ra àúâi ca cấc cưng nghïå múái nhû vi
àiïån tûã, cấc cưng nghïå sinh hổc hay sûå phấ
t triïín ca cấc vêët
liïåu múái, chng àậ lâm kếo theo hóåc nhûäng cấch thûác sẫn
xët múái hóåc nhûäng tiïën bưå múái trong cấc lơnh vûåc truìn
thưëng.
Khi xem xết tònh hònh cưng nghïå ca cấc doanh nghiïåp
chêu Êu, ngûúâi ta àậ nhêån thêëy sûå chêåm trïỵ rêët lúán ca cấc
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
249

doanh nghiïåp nây trong mûác àưå cưng nghïå cú bẫn (kïí cẫ
nhûäng cưng nghïå thưng tin) vâ nhûäng sẫn phêím tiïu dng
lúán trong chûâng mûåc cấc sẫn phêím nây sấp nhêåp mưåt sưë
lûúång ngây câng tùng cấc sẫn phêím ph cố cưng nghïå cao.

Ngûúåc lẩi, võ thïë ca cấc doanh nghiïåp nây lẩi rêët cố khẫ
nùng cẩnh tranh trong mưå
t sưë lơnh vûåc cố truìn thưëng àưíi
múái cẫi tiïën nhû hoấ chêët vâ dûúåc phêím hay trong cấc dûå ấn
lúán nhû khưng gian vâ hẩt nhên.
Sûå xëng hẩng ca cấc doanh nghiïåp chêu Êu lâ do cấc
doanh nghiïåp nây rúi vâo giûäa hai tuën lûãa. Mưåt mùåt do Mơ
àêìu tû nhûäng khoẫn tâi chđnh khưíng lưì cho viïåc thêm nhêåp
vâo lơnh vûåc nghiïn cûáu cú ba
ãn. Sú àưì cưí àiïín (àêìu tû vâo
nghiïn cûáu cú bẫn-cẫi tiïën- phất triïín cưng nghïå) àậ vêån hânh
chùỉc chùỉn nhûng phẫi dûåa vâo nhûäng phûúng tiïån tâi chđnh
sùén cố ca nûúác nây. Mùåt khấc, nïëu nhû cấc doanh nghiïåp
Nhêåt Bẫn cố vưën cẫi tiïën sẫn xët, thò cấc doanh nghiïåp nây
cng cố hai lúåi thï
ë cú bẫn hún lâ chêët lûúång sẫn phêím vâ khẫ
nùng sẫn xët trong nhûäng thúâi hẩn ngùỉn nhêët. Vïì phêìn
mònh, cấc doanh nghiïåp chêu Êu àậ do dûå trong khoẫng thúâi
gian rêët lêu giûäa chiïën lûúåc liïn kïët dổc trong sẫn xët vâ
chiïën lûúåc “lưỵ chêu mai”. Do àố cấc doanh nghiïåp chêu Êu àậ
bỗ mêët cú hưåi, tưën thúâi gian àïí thiïët lêåp ca
ác cú cêëu sẫn xët
vâ cưë gùỉng tđch ly vưën.
Cåc cấch mẩng àûúåc thc àêíy búãi tin hổc, cưng nghiïåp vâ
sẫn xët àậ kếo theo sûå bỗ rúi dêìn khấi niïåm lao àưång theo dêy
truìn vâ nhûúâng chưỵ cho khấi niïåm vïì mưåt mẩng lûúái sẫn
xët dûåa trïn cấc tiïíu àún võ àûúåc liïn hïå vúái nhau bùçng ca
ác
mẩng lûúái thưng tin liïn lẩc. Cấch hiïíu doanh nghiïåp dûúái gốc
àưå quẫn l vâ phất triïín mưåt mẩng lûúái àậ trúã thânh cú bẫn vâ

hâm chûáa nghơa mën bao gưìm cẫ nhûäng mẩng lûúái k thåt
àêìu vâo vâ nhûäng mẩng lûúái phên phưëi àêìu ra.
 Tưí chûác doanh nghiïåp múái.
Nïë
u nhû chûác nùng ca tiïëp thõ cố nhiïåm v thùm dô
thûúâng trûåc thõ trûúâng, thò chûác nùng nây sệ mêët ài sûå àưåc
quìn ca nố. Búãi chûác nùng “chó dêỵn” giấm sất têët cẫ cấc mưi
trûúâng (cưng nghïå, kinh tïë, xậ hưåi hổc hay chđnh trõ) àậ giûä
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
250

mưåt võ trđ quët àõnh. Mưi trûúâng kinh doanh lưi cën cấc
thưng tin bïn ngoâi vâ thưng tin bïn trong. Bïn ngoâi, doanh
nghiïåp phẫi nối rộ nố lâ gò, mc àđch mâ nố hûúáng túái lâ gò.
Bïn trong doanh nghiïåp phẫi tòm cấch lâm xêm nhêåp àûúåc
nhûäng thưng tin tûâ bïn ngoâi àïí cho têët cẫ cấc tấc nhên trong
doanh nghiïåp xấc àinh àûúåc têìm quan trổng ca thưng tin.
Nhiïìu hoẩt àưång múái àậ àûúåc thiïët lê
åp, trong sưë àố cố thïí
kïí ra: hoẩt àưång quẫn l cấc ngìn lûåc k thåt cho phếp
àõnh giấ rộ râng hún têët cẫ cấc tiïìm nùng k thåt ca doanh
nghiïåp; sùn lng cấc sẫn phêím khưng cố chêët lûúång chiïëm
khoẫng 20 àïën 40% giấ trõ gia tùng ïë thûâa; quẫn l toân bưå
thúâi gian nhùçm phất triïín sû
å thoẫ mận ca cấc tấc nhên vâ
sûå hoân thiïån ca doanh nghiïåp; cấc hïå thưëng thi àua khen
thûúãng àûúåc cấ nhên hoấ.
Trong sët thêåp kó 1980-1990, hổc thuët quẫn l ca
Taylor àậ trúã nïn quấ thúâi. Giúái ch vâ cưng àoân àậ kïët húåp
vúái nhau àïí chûáng minh cho mưëi quan hïå chùåt chệ giûäa kinh

tïë vâ xậ
hưåi. Àùåc biïåt ngûúâi ta àậ nghơ rùçng sûå quy trấch
nhiïåm hoấ, àâo tẩo, huy àưång nhên lûåc vâ mưåt sûå tưí chûác
nhên lûåc tưët sệ cho phếp doanh nghiïåp hoẩt àưång tưët nhêët.
Nhûäng bûúác tiïën múái tđch lu àûúåc nây úã àêìu vâo trong lơnh
vûåc xậ hưåi phẫi àûúåc chuín thânh tiïìn th lao vâ lú
åi thïë úã
àêìu ra, àưìng thúâi phẫi duy trò sẫn xët.
Tưí chûác hiïån nay ca doanh nghiïåp bao gưìm hai hònh thûác
hoẩt àưång cú bẫn. Mưåt mùåt àố lâ hoẩt àưång tẩo ra mưåt tiïìm
nùng hoân thiïån, àïí cố àûúåc tiïìm nùng nây, phẫi cố cấc khoẫn
àêìu tû àêìu vâo nghiïn cûáu- phất triïín, tung sẫn phêím ra thõ
trûúâ
ng, tấi tưí chûác lẩi sẫn xët. Àưìng thúâi bùçng cấch phất
triïín nhûäng tiïìm nùng ca mònh, doanh nghiïåp cố thïí tr tđnh
àẩt àûúåc nhûäng kïët quẫ mong mën. mùåt khấc sûå khai thấc
cấc tiïìm nùng doanh nghiïåp àôi hỗi phẫi cố mưåt sûå quẫn l cấc
hoẩt àưång thûúâng nhêåt, àõnh hûúáng cấc hoẩt àư
ång nây nhùçm
àẩt àûúåc kïët quẫ mong mën: sẫn xët, phên phưëi nhêåp qu.
Hai hònh thûác hoẩt àưång biïíu hiïån úã hònh thûác nây lâ sûå quẫn
l chiïën lûúåc (nố tn theo mưåt lư gđc sùỉp àùåt vâ cẫi tiïën àưìng
thúâi cẫ sûå trúå cêëp cho cấc ngìn lûåc ch ëu), biïíu hiïån úã hònh
thû
ác khấc lâ quẫn l thưng thûúâng hay quẫn l tấc chiïën (tn
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
251

th mưåt lư gđc tưëi àa hoấ hoẩt àưång trong khn khưí låt chúi
àậ àûúåc thiïët lêåp bùçng phûúng thûác hoẩt àưång thûúâng nhêåt).

Trïn thûåc tïë hai cấch quẫn l nây cố sûå àan xen bưå phêån.
 Cấc ngìn nhên lûåc.
Tûâ nhûäng nùm 1960, hổc thuët quẫn l ca Taylor àậ rúi
vâo sûå quấ thúâi bùçng cấc nghiïn cûáu linh hoẩ
t, ngûúâi ta àậ
thânh cưng trong viïåc thiïët lêåp dêìn dêìn nhûäng chiïën lûúåc xậ
hưåi thûåc sûå. Trûúác nhûäng biïën àưång nây, rộ râng sûå quẫn l xậ
hưåi cấc doanh nghiïåp àậ cố nhûäng thay àưíi cùn bẫn nhêët, xët
phất tûâ sûå chêåm chïỵ ca cấc doanh nghiïåp trong quẫn l con
ngûúâi.
Dûú
ái tấc àưång ca khng hoẫng, cấc mưëi quan hïå vúái doanh
nghiïåp àậ gia tùng: tûâ cấc v xung àưåt, cấc mưëi quan hïå nây
àậ trúã thânh thoẫ thån (nhûäng ngûúâi lâm cưng ùn lûúng
nhêån thûác àûúåc rùçng viïåc lâm ca hổ ph thåc trûåc tiïëp vâo
sûå hoân thiïån tay nghïì ca hổ). Do àố úã
àêy cố mưåt cấch thûác
àậ xết àïën cấc “dûå ấn doanh nghiïåp”, “vùn hoấ doanh nghiïåp”.
Tûâ àêy ngûúâi ta nối àïën mưåt cấch “quẫn l thoẫ thån” hay
mưåt cấch “quẫn l cẫi tiïën k thåt xậ hưåi”. Nhûäng mûác lúåi tûác
cưí phêìn múái ài song song vúái mc àđch múái ca doanh nghiïåp
àố lâ sû
å toân cêìu hoấ. Mc tiïu nây vûâa thïí hiïån nhû lâ mưåt
têët ëu cêìn thiïët vâ nhû mưåt lån àïì vâ sûå toân cêìu hoấ nhên
cưng. Nhên cưng tûâ nay trúã ài phẫi hïët lông vúái cưng viïåc, vâ
phẫi gùỉn bố nhiïìu hún vúái doanh nghiïåp, àưìng thúâi phẫi chêëp
nhêån cấc nguy cú vâ nhûäng bêëp bïnh trong tđnh linh hoẩt c
a
lao àưång vâ ca viïåc lâm. Sûå hiïån àẩi hoấ cấc doanh nghiïåp vâ
sûå cêìn thiïët phẫi gùỉn liïìn nhên cưng vúái lao àưång mâ doanh

nghiïåp tẩo ra àậ chuín hoấ nhên cưng ngoẩi biïën thânh
nhûäng ngûúâi quët àõnh vâ ngûúâi lâm cưng ùn lûúng. Lâm
xët hiïån úã àêy sûå mêët ưín àõnh trong thûá bêåc vùn phông vâ sûå
thay àư
íi cấc võ trđ lao àưång. Cng tûúng tûå vúái nhûäng khêíu trûâ
truìn thưëng — mûác tùng lûúng vâ bẫo àẫm viïåc lâm, dûúâng
nhû àậ mêët ài tđnh cêìn thiïët mâ nố àậ tûâng cố. Nhên cưng
àûúåc huy àưång ngay cẫ khi nhûäng khoẫn b vâo nây cho lao
àưång àûúåc trẫ cưng ngây câng đt ài vâ cố xu hûúáng biïën mêët
trûâ nhûäng gò cố thï
í thoẫ thån àûúåc.
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
252

Tûâ giûäa nhûäng nùm 1980, ba ëu tưë àûúåc kïët húåp àậ thc
àêíy quấ trònh chuín hoấ. Mûác phất triïín têìm cúä doanh
nghiïåp, bõ giúái hẩn búãi tưí chûác k thåt ca lao àưång, àậ lâm
sẫn sinh ra nhûäng chi phđ gia tùng tûâ thưng tin bïn trong
doanh nghiïåp. Tïå quan liïu àậ lâm xët hiïån lẩm phất ca
khung quẫn l vâ lâm mêë
t tđnh hiïåu quẫ ca hïå thưëng ra
quët àõnh. Cấc cưng nghïå múái, àùåc biïåt lâ tin hổc vâ thưng tin
liïn lẩc àậ lâm thay àưíi nưåi dung lao àưång truìn thưëng vâ àôi
hỗi phẫi triïín khai mưåt sûå àưåc lêåp, (thưng minh) vâ thưng tin.
ëu tưë cú cêëu khúãi àưång cố ngìn gưëc sêu xa tûâ khng hoẫng.
Nhûäng gô bố múái c
a thõ trûúâng vâ sûå tấch biïåt giûäa vưën sẫn
xët vâ tâi chđnh àậ kếo theo sûå gia tùng lúåi nhån vâ àûa cấc
doanh nghiïåp àïën cấc chiïën lûúåc mâ nhûäng àôi hỗi vïì tâi
chđnh ngây câng cao. Tûâ àố cấc doanh nghiïåp dêìn dêìn àậ

chuín sang mưåt mư hònh quẫn l cấc ngìn nhên lûåc àûúåc
àấnh gđa lâ
“linh hoẩt”.
Tốm lẩi, ngun nhên, tiïìm lûåc, sûå têåp trung hoấ hay phên
tấn quìn lûåc vâ tđnh linh àưång lâ nhûäng mưëi quan têm hâng
àêìu trong doanh nghiïåp. Bùçng cấch tiïën àïën nhûäng chên trúâi
múái, nhûäng àưåt biïën trong doanh nghiïåp båc phẫi xem con
ngûúâi nhû lâ mưåt sûå àêìu tû hún lâ mưåt chi phđ sẫn xët.
 Thêët nghiïåp.
Thêët nghiïåp àûúå
c xem nhû lâ biïíu tûúång ca khng hoẫng
kinh tïë thïë giúái. Tuy nhiïn, nố àậ xët hiïån tẩi têët cẫ cấc nûúác
phất triïín ngay tûâ cëi nhûäng nùm 1960. Tûâ 1967, Hoa K cố
3 triïåu ngûúâi tòm viïåc lâm, Italia cố 1,2 triïåu, Anh cố tûâ 500.
000 àïën 700. 000 ngûúâi. T lïå thêët nghiïåp câng gia tùng mẩnh
túái têån cấc nùm 1982 — 1983, tẩi Bùỉc M
, vâ túái têån cấc nùm
1986 — 1987 tẩi cấc nûúác chêu Êu thåc Tưí chûác húåp tấc vâ
phất triïín kinh tïë (D. C. D. E), t lïå thêët nghiïåp tẩi thúâi àiïím
nây tẩi cấc nûúác nối trïn trung bònh lâ 10% trong tưíng dên sưë
trong àưå tíi lao àưång. Sùu àố tó lïå nây àậ giẫm ài. Thêët
nghiïåp xët hiïån nhû mưåt thânh tưë cú cêëu c
a cấc nïìn kinh tïë
àûúng àẩi. đt cố khẫ nùng ngùn chùån àûúåc sûå gia tùng ca nố.
Àõnh nghơa vâ ào lûúâng thêët nghiïåp lâ mưåt vêën àïì thêåt sûå
tïë nhõ. Trong chiïën tranh thïë giúái thûá II, nhûäng àiïìu tra àõnh
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
253

k hoân toân khưng cố, àiïìu nây cho thêëy thêët nghiïåp khưng

àûúåc cấc nhâ kinh tïë hổc quan têm àng mûác. Song sûå vùỉng
mùåt ca thêët nghiïåp thưëng kï àûúåc, khưng phẫi lâ mưåt bùçng
chûáng khùèng àõnh tònh trẩng mổi ngûúâi àïìu cố viïåc lâm. Búãi
vò thêët nghiïåp cố rêët nhiïìu hònh thûác khấc nhau. Tònh trẩng
ca nhûä
ng ngûúâi lao àưång mâ thúâi gian lâm viïåc bùçng khưng.
lâ cấch xấc àõnh duy nhêët trong thưëng kï thêët nghiïåp chó lâ
mưåt trûúâng húåp àùåc biïåt trong mưåt dêy truìn bao gưìm cấc
tònh trẩng trung gian: Thêët nghiïåp tẩm thúâi, thêët nghiïåp
theo chu k, vông quay nhanh trïn nhûäng viïåc lâm rêët
ngùỉn... Dûúái têët cẫ cấc hònh thûác, Thêët nghiïåp àïìu tấc àưå
ng
àïën mưåt phêìn gia tùng trong dên sưë. Tuy nhiïn thêët nghiïåp
lẩi têåp trung tẩi mưåt sưë vng àõa l vâ trïn mưåt sưë têìng lúáp
xậ hưåi: Thanh niïn, ph nûä, ngûúâi nhêåp cû...
Thêët nghiïåp cố mưåt nhốm phûác tẩp cấc ngun nhên: do
sûå gia tùng dên sưë, do sûå gia tùng sẫn lûúång sẫn xët, do mûác
tưíng cêìu... Àiïìu nây cho thêëy thêët nghiïåp dï
ỵ àïí giẫi thđch
hún lâ giẫi quët. Hún nûäa thêët nghiïåp côn lâ hoân cẫnh khố
cố thïí khoan nhûúåc àưëi vúái nhûäng ngûúâi bõ båc phẫi thêët
nghiïåp. Nố thïí hiïån sûå phï bònh gùỉn chùåt vúái hïå thưëng kinh
tïë vâ do àố nố chđnh lâ mưåt ch àïì ca mưåt cåc tranh cậi sưi
nưíi vûâa co
á tđnh chđnh trõ vâ kinh tïë.
Miïu tẫ thêët nghiïåp àôi hỗi phẫi cố mưåt àõnh nghơa, cấc
biïån phấp c thïí nố cho phếp nghiïn cûáu cấc hònh thûác thêët
nghiïåp vâ sûå phên bưí ca thêët nghiïåp. Nhûäng cấch giẫi thđch
khấc nhau vïì hiïån tûúång nây àậ àûúåc phất triïín tỗ ra đt
mêu thỵn.

 Àõnh nghơa vâ cấc thûúác ào thêë
t nghiïåp.
Àïí mư tẫ àûúåc thêët nghiïåp, trûúác hïët phẫi àõnh nghơa thêët
nghiïåp vâ tòm ra nhûäng cấch thûác àïí ào lûúâng thêët nghiïåp mưåt
cấch chđnh xấc.
Thõ trûúâng lao àưång khưng àưëi lêåp nhûäng ngûúâi lao àưång
lâm cưng ùn lûúng vúái nhûäng ngûúâi thêët nghiïåp, dûúâng nhû
chó cố hai hoân cẫnh bêìn cûåc. Ngûúåc lẩi trong viïåc lâm, ngûúâi
ta lẩ
i phên biïåt ra 4 loẩi hoân cẫnh. Mưåt sưë ngûúâi lao àưång
àûúåc xem nhû lâ trong trẩng thấi mổi ngûúâi àïìu cố viïåc lâm
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
254

(lâm khưng hïët viïåc), mưåt sưë ngûúâi lao àưång khấc thò cố đt viïåc
lâm hún lâ hổ mong mën (tònh trẩng thiïëu viïåc lâm), côn mưåt
sưë khấc lẩi phẫi lao àưång nhiïìu hún mûác hổ mong mën (trang
trẫi quấ tẫi lao àưång), cëi cng mưåt sưë ngûúâi lao àưång phẫi
lâm cưng viïåc mâ hổ khưng mong mën (lâm trấi nghïì).
 + Àõnh nghơa thêët nghiïåp.
Àõnh nghơa chung nhêët ca thêët nghiïåp àûúåc vùn phông lao
àưång qëc tïë (B. I. T) àûa ra: Vùn phông nây xấc àõnh ngûúâi
thêët nghiïåp lâ têët cẫ nhûäng ngûúâi cố khẫ nùng lao àưång mâ
khưng cố viïåc lâm, ln mong mën tòm kiïëm mưåt viïåc lâm cố
th lao. Tuy nhiïn úã mûác àưå qëc gia àõnh nghơa nây vêỵn côn
nhiïìu bêët cêp. Hún nûäa, khưng co
á mưåt àõnh nghơa nâo vïì thêët
nghiïåp cố thïí bao quất àûúåc têët cẫ mổi hoân cẫnh cấ nhên. Àïí
duy trò àûúåc cấc tiïu chđ cưë àõnh trong ào lûúâng lẩm phất, àưi
khi cấc nhâ thưëng kï phẫi khấch quan hoấ mưåt hoân cẫnh ch

quan ca ngûúâi lao àưång.
Thêët nghiïåp lâ mưåt sûå dûå trûä, tûác lâ têåp húåp cấc hoa
ân cẫnh
nùỉm bùỉt àûúåc tẩi mưåt thúâi àiïím c thïí. Song khoẫng thúâi gian
trong àố nhûäng ngûúâi nây vâ nhûäng ngûúâi khấc úã trong tònh
trẩng thêët nghiïåp àûúåc tđnh bùçng sưë ngûúâi thêët nghiïåp: trong
cng mưåt t lïå thêët nghiïåp (sưë ngûúâi thêët nghiïåp so vúái ngûúâi
trong àưå tíi trong 1 nùm), thúâi gian trung bònh ca thêët
nghiïåp thay àưíi rộ rïåt. Mưåt phêìn dên sưë trong àưå tíi lao
àưång, mưåt khi àậ bõ rúi vâo tònh trẩng thêët nghiïåp thò khưng
cố khẫ nùng tòm àûúåc viïåc lâm.
Thêët nghiïåp rêët nhẩy cẫm vúái thúâi cåc. Chó mưåt sûå giẫm
cung viïåc lâm nhỗ cng à gêy ra mûác tùng thêët nghiïåp. Trïn
ngun tùỉc, mûác tùng nây sệ phẫi dûâng lẩi khi cung viïå
c lâm
tùng à àïí b cho nố. Song sú àưì l thuët nây khưng hoân
hẫo, vò tó lïå thêët nghiïåp tùng mưåt mùåt do mưåt mùåt do tíi tấc,
mùåt khấc do thêët nghiïåp kếo dâi.
 + Cấc thûúác ào thêët nghiïåp.
Tẩi Phấp thêët nghiïåp àûúåc tđnh theo hai cấch khấc nhau vâ
àưåc lêåp vúái nhau do Vùn phông lao àưång qëc gia Phấp (A. N.
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
255

P. E) vâ Viïån thưëng kï vâ nghiïn cûáu kinh tïë qëc gia Phấp (I.
N. S. E. E) thûåc hiïån.
Têët cẫ nhûäng ai mën tòm kiïëm viïåc lâm àïìu cố thïí ghi tïn
vâo Vùn phông lao àưång qëc gia Phấp, d hoân cẫnh thêët
nghiïåp ca hổ cố nhû thïë nâo ài chùng nûäa. Tuy nhiïn àêy lâ
mưåt sûå khúãi àêìu tûå nguån, vâ Vùn phông chûa chùỉc hùèn àêỵ

àòm àûúåc viïåc lâm cho têët cẫ nhûäng ngûúâi àùng k. Trïn thûåc
tïë cấch ào lûúâng thêët nghiïåp ca A. N. P. E lâ thiïëu chđnh xấc.
Song nhûäng con sưë cung cêëp hùçng thấng àûúåc thïí hiïån dûúái
hai dẩng; bùçng cấc dûä liïåu tuåt àưëi vâ bùçng nhûäng sưë liïåu sûäa
chûäa theo nhûäng biïën àưång ma v. Nhûäng mûá
c tùng ca
nhûäng con sưë nây lâ thûúâng xun trấi ngûúåc nhau.
Àưëi vúái viïån thưëng kï vâ nghiïn cûáu kinh tïë qëc gia Phấp
(I. N. S. E. E) àïí tđnh àûúåc sưë ngûúâi thêët nghiïåp khưng àùng
k vâo A. N. P. E, Viïån tiïën hânh àiïìu tra hùçng nùm vâ àiïìu
chónh sưë ngûúâi thêët nghiïåp hùçng thấng. Viïån phên biïåt hai
loẩi thêët nghiïåp: sưë dên ln sùén sâng tòm mưåt viï
åc lâm lâ
nhûäng ngûúâi thûúâng xun thưng bấo thêët nhiïåp, vâ dên sưë
cêån biïn ln sùén sâng tòm viïåc lâm lâ nhûäng ngûúâi thưng bấo
tòm viïåc lâm. Do àố nhûäng sưë liïåu ca Viïån ngiïn cûáu thưëng kï
kinh tïë qëc gia Phấp àûúåc thiïët lêåp dûåa trïn nhûäng cú súã
khấc vúái Vùn phông viïåc lâm qëc gia Phấp (àõnh nghơa ca
Vùn phô
ng lao àưång qëc tïë àậ loẩi bỗ nhûäng ngûúâi thêët
nghiïåp múái chó ài lâm viïåc mưåt giúâ trong tìn trûúác khi àiïìu
tra).
Ngoâi hai cú quan thưëng kï trïn, cêìn phẫi kïí àïën nghiïåp
àoân liïn qëc gia vïì viïåc lâm trong cưng nghiïåp vâ thûúng
mẩi (U. N. E. D. I. C), tưí chûác nây thưëng kï sưë lûúång ngûúâi
thêët nghiïåp lâ nhûäng ngûúâi nhêån trúå cê
ëp thêët nghiïåp.
 Nẩn thêët nghiïåp gia tùng khưng àưìng àïìu.
T lïå thêët nghiïåp gia tùng tẩi cấc nûúác khấc nhau, cấc vng

khấc nhau vâ cấc têìng lúáp xậ hưåi cng khấc nhau.
Thêët nghiïåp àậ bùỉt àêìu xët hiïån nhû mưåt hiïån tûúång xậ
hưåi sau Chiïën tranh thïë giúái thûá nhêët, vâ àùåc biïåt la
â khi xët
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
256

hiïån khng hoẫng nùm 1929. Bùỉt àêìu tûâ Chiïën tranh thïë giúái
II, sûå phất triïín ca thõ trûúâng lao àưång àûúåc àấnh dêëu búãi mưåt
sûå chuín hoấ triïåt àïí ca viïåc lâm trong cấc lơnh vûåc hoẩt
àưång. Tẩi Phấp nùm 1946, dên sưë lâm nưng nghiïåp chiïëm 35%,
àïën àêìu nhûäng nùm 1990, tó lïå nây chó côn lâ 6%. Hún nûäa, viïåc
la
âm àûúåc tẩo ra khưng à àïí b vâo sưë dû thêët nghiïåp do dên
sưë trong àưå tíi lao àưång gia tùng. Tûâ 1965 àïën 1981, thêët
nghiïåp gia tùng chêåm vâ sau àố tùng rêët nhanh tẩi Phấp. Cấc
chđnh sấch giẫi quët xậ hưåi cho thêët nghiïåp nhû giẫm àưå tíi
ngó hûu, giẫm giúâ lâm, chó cho phếp duy trò sưë ngûúâi thêët
nghiïåp dao àưång trong khoẫng 2 triïåu ngûúâi tûâ 1981- 1983. Sau
àố mûác tùng tó lïå thêët nghiïåp lẩi bùỉt àêìu. Têët cẫ cấc nûúác phất
triïín àïìu bõ tấc àưång búãi thêët nghiïåp, nhûng vúái cấc mûác tó lïå
khấc nhau. Giûäa cấc vng cng vêåy tó lïå thêët nghiïåp cng
khưng giưëng nhau. Nhûng tûâ nhûäng nùm 1974, cấc vng cưng
nghiïåp hoấ c àïìu bõ tấc àưång mẩnh búãi thêët nghiï
åp do hâng
loẩt viïåc lâm cưng nghiïåp bõ mêët ài. Kïí tûâ thúâi àiïím nây,nïëu
nhû thûá bêåc giûäa cấc vng vêỵn àûúåc duy trò thò khoẫng cấch
thêët nghiïåp câng sêu sùỉc hún búãi khưng côn khấi niïåm cấc vng
àûúåc bẫo trúå chưëng lẩi thêët nghiïåp
 Sûå mêët cên bùçng xậ hưåi trûúác nẩn thêët nghiï

åp.
Thêët nghiïåp giấng ch ëu vâo nhûäng ngûúâi giâ vâ nhûäng
ngûúâi nhêåp cû. Thưng thûúâng thò mưåt bùçng cêëp cố thïí àẫm bẫo
khong thêët nghiïåp. Nhûng nïëu nhû sûå phất triïín ca khng
hoẫng kinh tïë tẩo ra nguy cú thêët nghiïåp thò nố vêỵn khưng
ddẫo lưån trêåt tûå truìn thưëng. Do àố se lâ sai khi nối rùçng ph
nûä lao àưång nhiïìu hún trong quấ khûá: hổ ln ln lao àưång.
Trấi lẩi hổ câng ngây câng nhiïìu ngûúâi lâm nhûäng nghïì lâm
cưng ùn lûúng, hổ đt bỗ viïåc vâ duy trò cưng viïåc trong thúâi
gian lêu hún. Nhûng mưåt àiïìu rêët nghõch l lâ tó lïå thêët
nghiïåp trong nûä giúái lẩi cao hún trong nam giúái (tẩi Phấp tó lïå
nây lâ mưåt gêëp rûúäi nùm 1993). Mưåt khi nûä giúá
i tòm àûúåc viïåc
lâm thò hổ cố đt nguy cú mêët viïåc hún nam giúái, song khi bõ rúi
vâo tònh trẩng thêët nghiïåp thò hổ lẩi cố đt cú may tòm àûúåc
viïåc lâm hún nam giúái.
Nẩn thêët nghiïåp trong giúái trễ cng lâ mưåt hiïån tûúång
khưng kếm phêìn bi àất. Trong àổ tíi tûâ 14 àïën 24, theo
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
257

thưëng kï nùm 1993, tẩi Phấp cûá hún mưåt nam giúái/ 5 trong àưå
tíi lao àưång vâ hún 1/4 nûä giúái trong àưå tíi lao àưång lâ
ngûúâi thêët nghiïåp.
Nïëu nhû tay nghïì khưng phẫi lâ mưåt vêåt bẫo àẫm chưëng lẩi
thêët nghiïåp thò ngûúâi ta nhêån thêëy rùçng t lïå nhûäng ngûúâi thêët
nghiïåp khưng cố bùçng cêëp hay chó cố mưåt chûáng chó hổ
c nghïì
cao gêëp hai lêìn so vúái nhûäng ngûúâi cố mưåt vùn bùçng( t tâi + 2
nùm àẩi hổc).

Tûâ àêìu nhûäng nùm 1990, ngûúâi ta chûáng kiïën tònh trẩng
thêët nghiïåp dâi hẩn: nùm 1993, 1/3 ngûúâi thêët nghiïåp àậ phẫi
tòm viïåc lâm đt nghêët lâ tûâ mưåt nùm trúã lïn. Tònh trẩng thêët
nghiïåp dâi hẩn nây ch ëu giấng vâo lúáp ngûú
âi giâ tûâ 50 tíi
trúã lïn.
Cëi cng hoân cẫnh ca ngûúâi nhêåp cû trïn thõ trûúâng lao
àưång bõ tha hoấ trêìm trổng hún kïí tûâ nùm 1973, tẩo ra mưåt
cåc tranh lån chđnh trõ sưi nưíi tẩi nhûäng nûúác cố nhiïìu
ngûúâi nhêåp cû sinh sưëng.
 Ngun nhên thêët nghiïåp.
Theo cấch phên tđch kinh tïë vi mư, thêët nghiïåp lâ kïët quẫ
ca sûå kïët t mêë
t cên àưëi cấc trïn thõ trûúâng thõ trûúâng lao
àưång. Côn theo cấch phên tđch kinh tïë vơ mư thi thêët nghiïåp
lẩi phẫi àûúåc xem xết úã mûác àưå tưíng thïí nïìn kinh tïë. Ngoâi
hai cấch phên tđch nây, nhiïìu cấch phên tđch khấc cng àậ
àûúåc nïu ra.
+ Nhûäng phên tđch vi mư kinh tïë.
Vêën àïì chđnh àùåt ra cho nhûäng l thuët nây lâ phẫi biïët
àûúåc lâm thïë nâo mâ
ngûúâi ta lẩi cố thïí bõ thêët nghiïåp. Theo
giẫ thuët thêët nghiïåp lâ mưåt cấ nhên mën tđch lu nhûäng
ca cẫi vêåt chêët àưíi bùçng sûác lao àưång ca anh ta, nhûng anh
ta khưng tòm àûúåc viïåc lâm hóåc búãi anh ta mën cố mưåt viïåc
lâm cố th lao cao hún so vúái viïåc lâm mâ ngûúâi ta àùåt ra cho
anh ta. Sûå vêån hânh hoân hẫ
o ca thõ trûúâng phẫi àẩt àïën àưå
cên bùçng, búãi nhûäng thay àưíi ca t lïå tiïìn lûúng vâ cung viïåc
lâm, vâ côn lẩi nhûäng ngûúâi khưng cố viïåc lâm lâ nhûäng ngûúâi

thêët nghiïåp tûå nguån (mưåt phên tđch vi mư kinh tïë múái àêy
G−¬ng mỈt thÕ giíi hiƯn ®¹i
258

nhêën mẩnh rùçng lúåi nhån rông khưng à àïí b lêëp chi phđ
tòm viïåc lâm). Nhûng ngûúâi ta vêỵn quan sất trïn thûåc tïë cố
nhûäng rưëi loẩn hoẩt àưång trong àố nhûäng rưëi loẩn chđnh lâ
tđnh khưng àưìng nhêët ca nhûäng ngûúâi lao àưång (tûác ngûúâi lao
àưång khưng thïí thay thïë cho nhau àûúåc); tđnh vư ngun tûã
ca cung cêìu trïn thõ trûúâng (cấc tấc nhên khưng thïí biïë
t rộ
àûúåc tònh hònh ca têët cẫ cấc thõ trûúâng); sûå thay àưíi khưng
hoân hẫo khố nùỉm bùỉt. Nhûäng rưëi loẩn nây câng tùng thïm do
sûå can thiïåp tấi phên phưëi ca Nhâ nûúác. Trïn thûåc tïë trẩng
thấi nây gêy ra mưåt sûå thêët nghiïåp khố giẫi quët.
+ Phên tđch theo vơ mư kinh tïë.
Àưëi vúái nhûäng ngûúâi theo ch nghơa Mấc, cng nhû nhûäng
ngûúâi theo hổc thuët Keynes, thò thêët nghiïåp lâ mưåt têët ëu
khưng thïí trấnh khỗi vâ àûúåc ghi nhêån trong cêëu trc ca hïå
thưëng kinh tïë. Vò khưng cố mưåt mưëi liïn hïå nâo giûäa àêìu tû vâ
tiïët kiïåm, nïn nïìn kinh tïë thûúâng xun phẫi gấnh chõu hiïån
tûúång thêët nghiïåp cú cêëu: tònh trẩng mổi ngûúâi àïìu cố viïåc
lâ
m khưng phẫi lâ mưåt trẩng thấi bònh thûúâng. Tưíng cêìu viïåc
lâm lâ ngun nhên cú bẫn ca thêët nghiïåp, Nhâ nûúác phẫi
can thiïåp àïí vûåc dêåy nïìn kinh tïë khi thêët nghiïåp gia tùng.
Theo Mấc thò thêët nghiïåp lâ cêìn thiïët àïí cng cưë quìn lûåc
ca cấc nhâ tû bẫn àưëi vúái ngûúâi lao àưång. Trïn danh nghơa lâ
mưåt mưë
i àe doẩ thûúâng trûåc, thêët nghiïåp lâ mưåt v khđ àïí cấc

nhâ tû bẫn chưëng lẩi ngûúâi lao àưång, båc ngûúâi lao àưång phẫi
chêëp nhêån nhûäng àiïìu kiïån do ngûúâi ch súã hûäu tû liïåu sẫn
xët êën àõnh. Thêët nghiïåp xët hiïån nhû mưåt thúâi àiïím ca
“sûå quẫn l sûác lao àưång xậ hưåi va
â thïë giúái”.
+ Nhûäng l giẫi khấc cho thêët nghiïåp.
Trong sưë rêët nhiïìu nhûäng l thuët tiïn tiïën khấc, nhiïìu
thuët gia cho rùçng thêët nghiïåp xët hiïån lâ do hêåu quẫ ca
sûå phất triïín k thåt, nố cho phếp giẫm nhên cưng lao àưång
trong mưåt àún võ sẫn phêím sẫn xët ra. Mâ trong khn khưí
cẩnh tranh qëc tïë, sûå
ganh àua tẩo ra nhûäng tiïën bưå k thåt
vâ chđnh nhûäng tiïën bưå k thåt khưng gẩt bỗ sûå bẫo vïå viïåc
lâm mâ nố cố thïí tẩo thïm viïåc lâm úã nhûäng hònh thûác múái.