Quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập môn tiếng việt theo định hướng phát triển năng lực ở các trường tiểu học thành phố thái nguyên, tỉnh thái nguyên
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.06 MB, 123 trang )
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
LÊ KIM ANH
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ
KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔN TIẾNG VIỆT
THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN,
TỈNH THÁI NGUYÊN
Ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8140114
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Thị Thanh Huyền
THÁI NGUYÊN - 2020
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn: “Quản lý hoạt động đánh giá kết quả học
tập môn Tiếng Việt theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường
tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên” là công trình nghiên cứu
của riêng tôi.
Các số liệu có nguồn gốc rõ ràng, tuân thủ đúng nguyên tắc và kết quả
nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Thái Nguyên, tháng 9 năm 2020
Tác giả
Lê Kim Anh
i
LỜI CẢM ƠN
Bằng tấm lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin được gửi lời cảm ơn đến Ban Giám
hiệu, Phòng Đào tạo, Khoa Tâm lý - Giáo dục Trường Đại học Sư phạm - Đại học
Thái Nguyên cùng với các thầy cô tham gia giảng dạy chuyên ngành Cao học
Quản lí giáo dục.
Đặc biệt xin bày tỏ lòng tri ân sâu sắc đến PGS.TS. Nguyễn Thị Thanh Huyền
- Cán bộ hướng dẫn, người luôn cảm thông, chia sẻ những khó khăn của học viên,
khích lệ, động viên, nhiệt tình hướng dẫn học viên trong quá trình nghiên cứu luận
văn tốt nghiệp.
Xin chân thành cảm ơn Phòng GD&ĐT thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái
Nguyên, Ban Giám hiệu, cán bộ, giáo viên các trường tiểu học trên địa bàn thành
phố đã tạo điều kiện, ủng hộ giúp tôi điều tra, thu thập số liệu trong quá trình
nghiên cứu.
Xin gửi lời cảm tạ đến tất cả những người thân trong gia đình, bạn bè, đồng
nghiệp luôn nhiệt tâm ủng hộ tôi trong suốt chặng đường đã qua.
Thái Nguyên, tháng 9 năm 2020
Tác giả luận văn
Lê Kim Anh
ii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ..................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN .......................................................................................................... ii
MỤC LỤC ............................................................................................................... iii
DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT ............................................................... viii
DANH MỤC CÁC BẢNG ...................................................................................... ix
MỞ ĐẦU ................................................................................................................. 1
1. Lí do chọn đề tài .................................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................... 3
3. Nhiệm vụ nghiên cứu........................................................................................... 3
4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ..................................................................... 3
5. Giả thuyết khoa học ............................................................................................. 4
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu .............................................................................. 4
7. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................... 4
8. Cấu trúc của luận văn .......................................................................................... 6
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ
KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔN TIẾNG VIỆT THEO ĐỊNH HƯỚNG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC ........... 7
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ......................................................................... 7
1.1.1. Những nghiên cứu về đánh giá và đánh giá kết quả học tập của học sinh
theo định hướng phát triển năng lực................................................................ 7
1.1.2. Những nghiên cứu về quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của
học sinh theo định hướng phát triển năng lực ............................................... 10
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài .................................................................... 14
1.2.1. Đánh giá; Đánh giá kết quả học tập ............................................................. 14
1.2.2. Năng lực, năng lực học sinh, phát triển năng lực ........................................ 16
1.2.3. Đánh giá kết quả học tập theo định hướng phát triển năng lực ................... 17
1.2.4. Quản lý; Quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập theo định hướng
phát triển năng lực ......................................................................................... 19
1.3. Hoạt động đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Việt theo định hướng phát
triển năng lực học sinh ở trường tiểu học ........................................................ 20
1.3.1. Nội dung, chương trình môn Tiếng Việt ở tiểu học .................................... 20
iii
1.3.2. Mục tiêu, bản chất của hoạt động đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Việt
theo định hướng năng lực học sinh ở trường tiểu học ....................................... 21
1.3.3. Nội dung đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Việt theo định hướng
phát triển năng lực học sinh ở trường tiểu học.............................................. 23
1.3.4. Nguyên tắc đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Việt theo định hướng
phát triển năng lực học sinh ở trường tiểu học.............................................. 24
1.3.5. Các hình thức đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Việt theo định hướng
phát triển năng lực học sinh ở trường tiểu học ................................................ 25
1.3.6. Các phương pháp đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Việt theo định hướng
phát triển năng lực học sinh tiểu học ................................................................ 27
1.3.7. Các lực lượng tham gia đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Việt theo định
hướng phát triển năng lực học sinh ở trường tiểu học..................................... 29
1.4. Quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Việt theo định
hướng phát triển năng lực học sinh ở trường tiểu học .................................. 29
1.4.1. Lập kế hoạch đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Việt theo định hướng
phát triển năng lực học sinh .......................................................................... 29
1.4.2. Tổ chức thực hiện hoạt động đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Việt
theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường tiểu học .................. 30
1.4.3. Chỉ đạo triển khai hoạt động đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Việt theo
định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường tiểu học .......................... 32
1.4.4. Kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động đánh giá kết quả học tập môn Tiếng
Việt theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường tiểu học .......... 35
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập môn
Tiếng Việt theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường tiểu học ...... 36
1.5.1. Yếu tố chủ quan ........................................................................................... 36
1.5.2. Yếu tố khách quan ....................................................................................... 38
Kết luận chương 1 .................................................................................................. 40
Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ KẾT
QUẢ 41HỌC TẬP MÔN TIẾNG VIỆT THEO ĐỊNH HƯỚNG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU
HỌC THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN ............. 41
2.1. Khái quát chung về tình hình kinh tế - xã hội và giáo dục - đào tạo của
thành phố Thái Nguyên ................................................................................. 41
2.1.1. Về tình hình KT - XH của thành phố Thái Nguyên .................................... 41
iv
2.1.2. Tình hình giáo dục đào tạo tiểu học ở thành phố Thái Nguyên .................. 42
2.2. Khái quát chung về khảo sát thực trạng ......................................................... 44
2.2.1. Mục đích khảo sát ........................................................................................ 44
2.2.2. Nội dung khảo sát ........................................................................................ 44
2.2.3. Đối tượng khảo sát và phương pháp khảo sát.............................................. 44
2.2.4. Cách thức xử lý kết quả khảo sát ................................................................. 45
2.3. Thực trạng hoạt động đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Việt theo định
hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường tiểu học thành phố Thái
Nguyên tỉnh Thái Nguyên................................................................................ 46
2.3.1. Thực trạng thực hiện các mục tiêu đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Việt
theo định hướng phát triển năng lực học sinh ................................................... 46
2.3.2. Thực trạng thực hiện nội dung đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Việt
theo định hướng phát triển năng lực học sinh ............................................... 47
2.3.3. Thực trạng các hình thức đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Việt theo
định hướng phát triển năng lực học sinh ....................................................... 50
2.3.4. Thực trạng các phương pháp đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Việt
theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường tiểu học..................... 51
2.3.5. Thực trạng các lực lượng tham gia đánh giá kết quả học tập môn Tiếng
Việt theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường tiểu học............. 52
2.4. Thực trạng quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Việt
theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường tiểu học thành
phố Thái Nguyên tỉnh Thái Nguyên.............................................................. 53
2.4.1. Thực trạng lập kế hoạch hoạt động đánh giá kết quả học tập môn Tiếng
Việt theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường tiểu học
thành phố Thái Nguyên tỉnh Thái Nguyên .................................................... 53
2.4.2. Thực trạng về tổ chức thực hiện hoạt động đánh giá kết quả học tập
môn Tiếng Việt theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các
trường tiểu học thành phố Thái Nguyên ....................................................... 54
2.4.3. Thực trạng chỉ đạo triển khai hoạt động đánh giá kết quả học tập môn
Tiếng Việt theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường
tiểu học thành phố Thái Nguyên ................................................................... 56
v
2.4.4. Thực trạng kiểm tra hoạt động đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Việt
theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường tiểu học thành
phố Thái Nguyên ........................................................................................... 59
2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý hoạt động đánh giá kết quả học
tập môn Tiếng Việt theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các
trường tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên .......................... 60
2.6. Đánh giá chung về thực trạng........................................................................ 62
2.6.1. Những kết quả đạt được............................................................................... 62
2.6.2. Những tồn tại, hạn chế ................................................................................. 63
2.6.3. Nguyên nhân của thực trạng ........................................................................ 63
Kết luận chương 2 .................................................................................................. 64
Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ KẾT
QUẢ HỌC TẬP MÔN TIẾNG VIỆT THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT
TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC
THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN ......................... 65
3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp ................................................................. 65
3.1.1. Nguyên tắt đảm bảo tính mục tiêu ............................................................... 65
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ................................................................ 65
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống .............................................................. 66
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .............................................................. 67
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ................................................................. 68
3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập môn Tiếng
Việt theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường tiểu học
thành phố Thái Nguyên ................................................................................. 69
3.2.1. Tổ chức nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên và phụ
huynh học sinh về đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Việt theo định
hướng phát triển năng lực học sinh ............................................................... 69
3.2.2. Huy động cán bộ quản lý, giáo viên nhà trường cùng tham gia xây
dựng kế hoạch kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Việt
theo định hướng phát triển năng lực học sinh ................................................. 73
3.2.3. Chỉ đạo thực hiện hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập môn
Tiếng Việt theo định hướng phát triển năng lực học sinh ............................. 76
vi
3.2.4. Chỉ đạo bồi dưỡng nâng cao năng lực đánh giá kết quả học tập môn
Tiếng Việt theo định hướng phát triển năng lực học sinh cho đội ngũ
giáo viên ........................................................................................................ 78
3.2.5. Tăng cường hoạt động dự giờ, sinh hoạt tổ, khối chuyên môn về đổi
mới đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Việt theo định hướng phát triển
năng lực học sinh cho giáo viên .................................................................... 83
3.2.6. Chỉ đạo tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động kiểm tra, đánh giá kết
quả học tập môn Tiếng Việt theo định hướng phát triển năng lực học sinh
ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên .............................................. 84
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp quản lý hoạt động đánh giá kết quả học
tập môn Tiếng Việt theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các
trường tiểu học thành phố Thái Nguyên ....................................................... 86
3.4. Khảo nghiệm về mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản
lý hoạt động đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Việt theo định hướng
phát triển năng lực học sinh ở các trường tiểu học thành phố Thái
Nguyên, tỉnh Thái Nguyên ............................................................................ 87
3.4.1. Giới thiệu về quá trình khảo nghiệm ........................................................... 87
3.4.2. Kết quả khảo nghiệm ................................................................................... 89
Kết luận chương 3 .................................................................................................. 93
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ..................................................................... 94
1. Kết luận .............................................................................................................. 94
2. Khuyến nghị....................................................................................................... 95
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 98
PHỤ LỤC
vii
DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT
CBQL
: Cán bộ quản lý
CT
: Cần thiết
GD&ĐT
: Giáo dục và đào tạo
GD
: Giáo dục
GV
: Giáo viên
HS
: Học sinh
KQHT
: Kết quả học tập
KT - XH
: Kinh tế - xã hội
NL
: Năng lực
NV
: Nhân viên
PTNL
: Phát triển năng lực
QT
: Quan trọng
TBDH
: Thiết bị dạy học
THCS
: Trung học cơ sở
THPT
: Trung học phổ thông
viii
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Tổng số lớp và số học sinh tại các trường tiểu học ở thành phố
Thái Nguyên năm học 2019-2020 ...................................................... 43
Bảng 2.2. Thang đo khoảng theo giá trị trung bình ............................................ 45
Bảng 2.3. Đánh giá của CBQL, GV trường tiểu học về thực trạng thực hiện
mục tiêu đánh giá KQHT môn TV theo định hướng PTNL học sinh .....46
Bảng 2.4. Đánh giá của CBQL, GV trường tiểu học về thực trạng thực hiện các
nội dung đánh giá KQHT môn TV theo định hướng PTNL học sinh .....48
Bảng 2.5. Đánh giá của CBQL, GV trường tiểu học về thực trạng thực hiện
các hình thức đánh giá KQHT môn TV theo định hướng PTNL
học sinh ............................................................................................... 50
Bảng 2.6. Đánh giá của CBQL, GV trường TH về thực trạng thực hiện các
phương pháp đánh giá KQHT môn TV theo định hướng PTNL
học sinh ............................................................................................... 51
Bảng 2.7. Đánh giá của CBQL trường TH về thực trạng lập kế hoạch đánh
giá KQHT môn TV theo hướng PTNL học sinh ................................ 53
Bảng 2.8. Đánh giá của CBQL trường TH về thực trạng tổ chức thực hiện
hoạt động đánh giá KQHT môn TV theo hướng PTNL học sinh ...... 55
Bảng 2.9. Đánh giá của CBQL trường TH về thực trạng chỉ đạo triển khai
hoạt động đánh giá KQHT môn TV theo hướng PTNL học sinh ...... 57
Bảng 2.10. Đánh giá của CBQL trường TH về thực trạng kiểm tra hoạt động
đánh giá KQHT môn TV theo hướng PTNL học sinh ....................... 59
Bảng 2.11. Đánh giá của CBQL, GV trường TH về thực trạng các yếu tố ảnh
hưởng đến quản lý đánh giá KQHT môn TV theo hướng PTNL
học sinh ............................................................................................... 60
Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm về mức độ cấp thiết của các biện pháp quản
lý hoạt động đánh giá KQHT môn Tiếng Việt theo định hướng
PTNL học sinh ở các trường TH ........................................................ 90
Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm về tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt
động đánh giá KQHT môn TV theo định hướng PTNL học sinh ở
các trường TH ...................................................................................... 91
ix
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
1.1. Giáo dục và đào tạo được coi là quốc sách hàng đầu, là “một điều kiện
thúc đẩy và là điều kiện cơ bản đảm bảo việc thực hiện những mục tiêu kinh tế xã hội, xây dựng và bảo vệ đất nước”. Để nâng cao chất lượng giáo dục, cần đổi
mới đồng bộ các thành tố của quá trình giáo dục, trong đó có kiểm tra, đánh giá.
Nghị quyết 29 - NQ/TW ngày 4/11/2013 có xác định “Đổi mới căn bản hình thức
và phương pháp thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục, đào tạo, bảo đảm
trung thực, khách quan: Việc thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục, đào tạo
cần từng bước theo các tiêu chí tiên tiến được xã hội và cộng đồng giáo dục thế
giới tin cậy và công nhận. Phối hợp sử dụng kết quả đánh giá trong quá trình học
với đánh giá cuối kỳ, cuối năm học; đánh giá của người dạy với tự đánh giá của
người học; đánh giá của nhà trường với đánh giá của gia đình và của xã hội…”.
Để thực hiện tốt mục tiêu giáo dục, ngoài việc hoàn thiện và đổi mới nội
dung giáo dục thì cần thiết phải không ngừng đổi mới phương pháp dạy học. Đổi
mới phương pháp dạy học không thể tách rời đổi mới kiểm tra, đánh giá. Khi nói
đến mục tiêu kiểm tra đánh giá, trước hết người ta nhận thấy kiểm tra đánh giá là
một phần không thể thiếu được của quá trình dạy học. Kiểm tra, đánh giá vì sự
tiến bộ của học sinh. Đánh giá một quá trình học tập, đánh giá diễn ra trong suốt
quá trình dạy và học. Không chỉ giáo viên biết cách thức, các kỹ thuật đánh giá
học sinh mà điều quan trọng không kém là học sinh phải học được cách đánh giá
của giáo viên, phải biết đánh giá lẫn nhau và biết tự đánh giá kết quả học tập rèn
luyện của chính mình. Có như vậy, học sinh mới tự phản hồi với bản thân xem kết
quả học tập, rèn luyện của mình đạt mức nào/đến đâu so với yêu cầu, tốt hay chưa
tốt như thế nào. Với cách hiểu đánh giá ấy mới giúp hình thành năng lực của học
sinh, cái mà chúng ta đang rất mong muốn. Đánh giá phải lượng giá chính xác,
khách quan kết quả học tập, chỉ ra được học sinh đạt được ở mức độ nào so với
mục tiêu, chuẩn đã đề ra. Sau khi học sinh kết thúc một giai đoạn học thì tổ chức
đánh giá, để giáo viên biết được những kiến thức mình dạy, học sinh đã làm chủ
được kiến thức, kỹ năng ở phần nào và phần nào còn hổng…
1
1.2. Đổi mới kiểm tra đánh giá sẽ là động lực thúc đẩy các quá trình khác như
đổi mới phương pháp dạy học, đổi mới cách thức tổ chức hoạt động dạy học, đổi mới
quản lý… Nếu thực hiện được việc kiểm tra đánh giá hướng vào đánh giá quá trình,
giúp phát triển năng lực người học, thì lúc đó quá trình dạy học trở nên tích cực hơn
rất nhiều. Quá trình đó sẽ nhắm đến mục tiêu xa hơn, đó là nuôi dưỡng hứng thú học
đường, tạo sự tự giác trong học tập và quan trọng hơn là gieo vào lòng học sinh sự
tự tin, niềm tin “người khác làm được mình cũng sẽ làm được”…
Mục đích của việc đánh giá là giúp giáo viên đổi mới phương pháp, hình
thức tổ chức dạy học, hoạt động trải nghiệm ngay trong quá trình và kết thúc mỗi
giai đoạn dạy học, giáo dục. Bên cạnh đó, kịp thời phát hiện những cố gắng tiến bộ
của học sinh để động viên khích lệ và phát hiện những khó khăn chưa thể vượt qua
của học sinh để hướng dẫn giúp đỡ, đưa ra nhận định đúng những ưu điểm và hạn
chế của học sinh để có giải pháp kịp thời nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt
động rèn luyện, học tập của học sinh. Tiếp đến giúp học sinh có khả năng tự đánh
giá, tham gia đánh giá; tự học, tự điều chỉnh cách học; giao tiếp, hợp tác; có hứng
thú học tập để rèn luyện và tiến bộ.
1.3. Ở bậc tiểu học nói chung và các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên
nói riêng, hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh bước đầu đã
được quan tâm thực hiện đổi mới theo Thông tư 22/ BGD - ĐTvà đạt được những
kết quả nhất định. Tuy nhiên trong xu thế đổi mới giáo dục hiện nay, dạy học theo
tiếp cận năng lực học sinh, việc tổ chức hoạt động dạy học, đánh giá kết quả học tập
cũng cần hướng đến phát triển năng lực cho học sinh, thì còn tồn tại những bất cập.
Qua thực tiễn việc kiểm tra đánh giá các môn học nói chung và môn Tiếng Việt nói
riêng ở cấp tiểu học thành phố Thái Nguyên cho thấy: quan niệm về kiểm tra, đánh
giá của một bộ phận cán bộ quản lí, giáo viên và phụ huynh học sinh còn theo tiếp
cận nội dung. Khi đánh giá học sinh, giáo viên còn nhận xét một cách chung chung
như: có tiến bộ, cần cố gắng phát huy, tương đối tốt, tạm được hoặc bài làm quá
kém, quá tệ hại, lạc đề, không chịu học bài,… Việc đánh giá còn nặng về hình thức,
độ chính xác chưa cao, chưa chỉ rõ được những mảng kiến thức/kỹ năng nào có sự
tiến bộ, mảng kiến thức/kỹ năng nào còn yếu để điều chỉnh. Giáo viên ra đề kiểm
tra hầu hết chưa đủ bốn mức độ theo quy định. Chính vì vậy chưa phát huy được
2
đúng vai trò của kiểm tra, đánh giá, chưa tạo động lực cho học sinh, chưa hướng
vào phát triển được năng lực cho học sinh. Điều này đặt ra cho ngành giáo dục, các
cấp quản lí cũng như bản thân mỗi người giáo viên phải xem xét lại vấn đề kiểm tra,
đánh giá kết quả học tập của học sinh làm sao cho đó là động lực thúc đẩy học sinh
phát triển, đánh giá là căn cứ giúp giáo viên nhìn vào đó để điều chỉnh hoạt động
dạy, học sinh điều chỉnh hoạt động học cho tốt hơn.
Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài: “Quản lý hoạt động đánh
giá kết quả học tập môn Tiếng Việt theo định hướng phát triển năng lực học
sinh ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên” làm đề
tài nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý hoạt động đánh giá kết
quả học tập môn Tiếng Việt theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các
trường tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên, luận văn đề xuất một
số biện pháp quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Việt theo định
hướng phát triển năng lực nhằm nâng cao hiệu quả học tập môn Tiếng Việt, góp
phần nâng cao chất lượng giáo dục ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên,
tỉnh Thái Nguyên.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Nghiên cứu cơ sở lí luận về quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập
môn Tiếng Việt theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường tiểu học.
3.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng hoạt động đánh giá và quản lý hoạt động
đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Việt theo định hướng phát triển năng lực học
sinh ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên.
3.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập môn
Tiếng Việt theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường tiểu học
thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên.
4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Việt theo định
hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên,
tỉnh Thái Nguyên.
3
4.2. Khách thể nghiên cứu
Quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Việt của học sinh ở
các trường tiểu học.
5. Giả thuyết khoa học
Hoạt động đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Việt theo định hướng phát
triển năng lực học sinh ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái
Nguyên đã được quan tâm thực hiện, tuy nhiên còn tồn tại những bất cập. Nếu đề
xuất được những biện pháp quản lý hoạt động, đánh giá kết quả học tập môn Tiếng
Việt theo định hướng phát triển năng lực học sinh một cách khoa học, phù hợp với
điều kiện thực tiễn nhà trường và đặc điểm tâm sinh lý của học sinh, thì sẽ nâng
cao hiệu quả học tập môn Tiếng Việt, phát triển các năng lực chung và năng lực
ngôn ngữ cho học sinh, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục ở tiểu học.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu, đánh giá thực trạng quản lý
hoạt động đánh giá kết quả học môn Tiếng Việt theo định hướng phát triển năng
lực học sinh khối lớp 5 ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên, đề xuất các
biện pháp quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Việt theo định
hướng phát triển năng lực học sinh của Hiệu trưởng các trường tiểu học thành
phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên.
- Về địa bàn nghiên cứu: Nghiên cứu tại 5 trường tiểu học thuộc 5 cụm
chuyên môn, gồm các trường: Hoàng Văn Thụ, Nguyễn Huệ, Nguyễn Viết Xuân,
Phú Xá, Tân Cương thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên.
- Về đối tượng khảo sát: Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng, Tổ trưởng tổ chuyên
môn, Chủ tịch Công đoàn nhà trường và một số giáo viên, học sinh khối lớp 5 của 5
trường tiểu học nói trên.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Các phương pháp nghiên cứu lý luận gồm: Phương pháp phân tích và tổng hợp
lý thuyết; phương pháp so sánh; tổng hợp hóa và khái quát hóa các tài liệu lý thuyết.
4
Sử dụng các phương pháp trên để nghiên cứu các văn kiện, Chỉ thị, Nghị
quyết của Đảng; các văn bản pháp luật của Nhà nước về Giáo dục và Đào tạo;
nghiên cứu các quy định của ngành về quản lý hoạt động chuyên môn; nghiên cứu
các tài liệu, sách, báo, tạp chí khoa học có liên quan đến hoạt động quản lý, hoạt
động dạy học môn Tiếng Việt, dạy học theo định hướng phát triển năng lực học
sinh, để xây dựng khung lý luận của đề tài.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp điều tra bằng anket
Sử dụng các mẫu phiếu hỏi để điều tra trên cán bộ quản lý, giáo viên về thực
trạng hoạt động đánh giá kết quả học tập và quản lý hoạt động đánh giá kết quả học
tập của học sinh ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Thái Nguyên.
7.2.2. Phương pháp quan sát
Quan sát hoạt động dạy và hoạt động học môn Tiếng Việt của học sinh theo
dõi hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh của giáo viên ở các trường
tiểu học trên địa bàn thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên.
7.2.3. Phương pháp đàm thoại
Tiến hành trò chuyện, trao đổi với cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh, cha
mẹ học sinh về hoạt động đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Việt của học sinh ở
các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên hiện nay nhằm thu thập thông tin, bổ
sung cho phương pháp điều tra.
7.2.4. Phương pháp chuyên gia
Xin ý kiến chuyên gia về tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp quản lý
hoạt động đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Việt theo định hướng phát triển
năng lực của học sinh ở các trường tiểu học thuộc thành phố Thái Nguyên mà luận
văn đề xuất.
7.3. Nhóm phương pháp bổ trợ
Sử dụng toán thống kê, một số phần mềm tin học để xử lý kết quả điều tra.
Lập các biểu bảng để so sánh, đối chiếu số liệu nhằm mục đích rút ra những nhận
xét về kết quả nghiên cứu.
5
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Khuyến nghị, Danh mục tài liệu tham
khảo, phần Phụ lục, luận văn còn có 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận của quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập tập
môn Tiếng Việt theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường tiểu học.
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập môn
Tiếng Việt theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường tiểu học
thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên.
Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập môn
Tiếng Việt theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường tiểu học
thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên.
6
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ
KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔN TIẾNG VIỆT THEO ĐỊNH HƯỚNG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Những nghiên cứu về đánh giá và đánh giá kết quả học tập của học sinh
theo định hướng phát triển năng lực
Đánh giá là một khoa học luôn luôn gắn liền với hoạt động dạy học và hoạt
động giáo dục, nhiều nước trên thế giới đều rất quan tâm đến khoa học đánh giá
trong giáo dục, dạy học. Có nhiều quan niệm khác nhau về đánh giá.
Nghiên cứu lý thuyết chung về đánh giá trong lớp học như công trình của
C.A. Paloma và Robert L. Ebel “Measuring Educational Achievement” (Đo lường
thành tích giáo dục) đã mô tả rất chi tiết phương pháp đo lường đánh giá học sinh
ở các trường phổ thông ở Mỹ. Công trình này cho thấy việc đánh giá học sinh cần
tập trung vào đánh giá quá trình kiểm tra [7].
Cuốn “Measurement and Evaluation in Teaching” (Đo lường và đánh giá
trong dạy học) của Norman E. Gronlund giới thiệu tới GV và những người đang
tìm hiểu nghiệp vụ sư phạm về những nguyên tắc và quy trình đánh giá cần thiết
cho việc dạy học hiệu quả. Trong cuốn sách này, tác giả đã tiếp tục khẳng định
người học là đối tượng của các đánh giá và đo lường sư phạm, tác giả đã đề cập
các nội dung, hình thức và nguyên tắc trong đánh giá [22].
Trong quyển “A Teacher's Guide to Assessment” (Hướng dẫn GV đánh giá)
do D.s. Frith và H.G.Macintosh lại viết rất cụ thể, chuyên sâu về những lý luận cơ
bản của đánh giá trong lớp học, cách lập kế hoạch đánh giá, cách đánh giá, cho
điểm, và cả cách thức đánh giá bằng nhận xét của giáo viên đối với học sinh. Đây
là cuốn sách gọi mở rất nhiều cho nhà quản lý trong công tác quản lý hoạt động
đánh giá học sinh [10].
Bên cạnh đó, cuốn tài liệu thể hiện xu hướng đánh giá hiện đại đang thịnh
hành của Anthony J.Nitko, Đại học Arizona (Mỹ) mang tên “Educational
Assessment of Students” (Đánh giá học sinh) một lần nữa đã đề cập đến rất nhiều
nội dung của đánh giá học sinh, bao gồm: Phát triển các kế hoạch giảng dạy kết
7
hợp với đánh giá; các đánh giá về mục tiêu, hiệu quả; đánh giá học sinh. Không
chỉ vậy, cuốn sách còn cho rằng: Đánh giá học sinh còn là trách nhiệm to lớn của
người Hiệu trưởng trong nhà trường, hiệu quả của công tác đánh giá có tốt hay
không là do năng lực quản lý của người Hiệu trưởng nhà trường. Như vậy, tác
phẩm này đã nêu lên vai trò, tầm quan trọng của công tác quản lý trong đánh giá
học sinh nói chung [1].
Ngoài ra có những nghiên cứu cụ thể về quản lý hoạt động đánh giá học
sinh trong các nhà trường hiện nay, như Cuốn “Monitering Educational
Achivement” của N.Postlethwaite (2004); cuốn “Monitering Evaluation: Some
Tools, Methods and Approches” do Worbank phát hành (2004); cuốn “Managing
Evaluation in Educational” của Kath Aspinwall, Tim Simkins, John F. Wilkinson
and M. John Me Auley (1992); cuốn “Mười bước tiến tới hệ thống giảm sát và
đảnh giá dựa trên kết quả” của Jody Zall Kusek, Ray C.Rist (2005), ... Trong các
cuốn tài liệu này đã chỉ cho người đọc thấy các nghiệp vụ quản lý cần thực hiện để
quản lý hoạt động đánh giá học sinh như thế nào cho hiệu quả, làm thế nào cần
đánh giá học sinh trong bối cảnh đổi mói giáo dục trên phạm vi toàn cầu.
Đánh giá theo định hướng PTNL, được coi là một cách tiếp cận, một quan
điểm mới trong đánh giá KQHT. Đánh giá theo định hướng PTNL căn cứ vào kết
quả đầu ra là hệ thống NL mà người học được hình thành và phát triển sau một giai
đoạn hay sau cả quá trình dạy học. Việc đánh giá không chỉ tập trung vào kết quả
cuối cùng mà còn tính đến sự tiến bộ trong quá trình học tập, chú trọng khả năng
vận dụng tổng hợp tri thức, kĩ năng, thái độ trong các tình huống thực tiễn. Quan
điểm này hiện nay đã phát triển trở thành một xu hướng trong lĩnh vực đánh giá
KQHT. Các tác giả coi đây là một loại hình đánh giá KQHT mới và thường gọi là
loại đánh giá phi truyền thống nhằm phân biệt với loại hình đánh giá truyền thống.
Các tác giả như W.J Popham [46], T. Kubiszyn và G. Borich [45]; P.W.
Airasian [39] trong các công trình nghiên cứu của mình đều tập trung đề cập đến hình
thức của đánh giá theo định hướng phát triển năng lực (đánh giá sự thực hiện), trong
đó, các tác giả lí giải rõ thế nào là bài kiểm tra sự thực hiện, vai trò của loại đánh giá
này cũng như phân tích các bước cơ bản để tiến hành đánh giá sự thực hiện. Cũng
nghiên cứu về hình thức đánh giá sự thực hiện nhưng các tác giả J.H McMillan [43],
8
A.J Nitko [44] và R.J Marzano cùng các cộng sự [42] lại tập trung phân tích mối
quan hệ gắn kết giữa đánh giá sự thực hiện với các mục tiêu dạy học, sử dụng hình
thức này để đánh giá sự thực hiện với các mục tiêu dạy học, sử dụng hình thức này để
đánh giá các mục tiêu dạy học cụ thể. Từ việc phân tích các cách phân loại mục tiêu
dạy học của nhiều tác giả khác nhau, J.H McMillan đưa ra cách phân loại mục tiêu
riêng và đi sâu vào việc lựa chọn và sử dụng từng hình thức đánh giá cho từng mục
tiêu dạy học cụ thể sao cho có hiệu quả. Ông chỉ rõ, nếu các hình thức kiểm tra truyền
thống như trắc nghiệm khách quan hay tự luận đánh giá tốt cho mục tiêu biết và hiểu
đơn giản thì hình thức đánh giá sự thực hiện lại phục vụ tốt cho đánh giá mục tiêu
hiểu sâu, lập luận, đánh giá các kĩ năng cũng như sản phẩm. Còn R.J Marzano và A.J
Nitko cho rằng đánh giá sự thực hiện rất thích hợp để đánh giá các loại tư duy. Tác
giả G.P Wiggins [49] thì giới thiệu về hình thức đánh giá xác thực - một dạng khác
của hình thức đánh giá sự thực hiện để đánh giá NL của người học.
Như vậy, các công trình nghiên cứu nước ngoài thể hiện sự quan tâm cũng
như đánh giá vai trò quan trọng của đánh giá học sinh. Tuy nhiên, các nghiên cứu
mới dừng lại ở việc mô tả hoạt động đánh giá và vai trò của đánh giá trong quá trình
dạy học. Còn vấn đề quản lý hoạt động đánh giá chưa được đề cập và nghiên cứu.
Ở Việt Nam quản lý hoạt động đánh giá học sinh trong nhà trường được
xem như là một trong những nội dung quan trọng của hoạt động quản lý giáo
dục. Các tác giả nghiên cứu về giáo dục trong nước cũng đã tìm hiểu và nghiên
cứu khá sâu sắc về vấn đề đánh giá học sinh.
Tác giả Trần Bá Hoành đã nhận định rằng “việc đánh giá không thể chỉ
dừng lại ở yêu cầu tái hiện các kiến thức, rèn luyện các kỹ năng đã học mà phải
khuyến khích tư duy năng động, sáng tạo, phát hiện sự chuyển biến về xu hướng,
hành vi của học sinh trước các vấn đề của đời sống, gia đình và cộng đồng, rèn
luyện khả năng phát hiện và giải quyết các vấn đề nảy sinh trong những tình
huống thực tế” [14].
Theo tác giả Trần Thị Tuyết Oanh: “đánh giá học sinh là quá trình thu thập
và xử lý thông tin về trình độ, khả năng mà người học thực hiện các mục tiêu học
tập đã xác định, nhằm tạo cơ sở cho những quyết định sư phạm của giáo viên, cho
nhà trường và bản thân học sinh để giúp họ học tập tiến bộ hơn” [24].
9
Theo tác giả Nguyễn Thị Tính “Đánh giá trong giáo dục là một quá trình hoạt
động được tiến hành có hệ thống nhằm xác định mức độ đạt được của đối tượng
quản lý về mục tiêu đã định; nó bao gồm sự mô tả định tính, định lượng, kết quả đạt
được thông qua những nhận xét, so sánh với những mục tiêu đã đặt ra” [37].
Tác giả Hà Thị Đức đã nêu: “Về tiêu chuẩn đánh giá phải đảm bảo tính
toàn diện, đảm bảo tính khách quan, đảm bảo có tác dụng phát triển trí tuệ, năng
lực, tư duy độc lập sáng tạo của học sinh” [12].
Ngoài ra có thể kể tới một số nhà khoa học khác đã có những công trình
nghiên cứu về đánh giá trong giáo dục như: Tác giả Nguyễn Đức Chính với Tập
bài giảng đo lường và đánh giá trong giáo dục và dạy học [8] hay tác giả Đặng Bá
Lãm với công trình về Kiểm tra và đánh giá trong dạy học [17], hay tác giả Lê
Đức Ngọc với tác phẩm Đo lường và đánh giá kết quả học tập [20], tác giả Lê Đức
Phúc, Hoàng Đức Nhuận với công trình Cơ sở lý luận của việc đánh giá chất
lượng học tập của học sinh phổ thông [26]…
- Vấn đề quản lý hoạt động đánh giá học sinh còn có cơ sở pháp lý là những
điều lệ, quy chế, quy định của Bộ GD&ĐT:
+ Thông tư số 30/2014/TT-BGD&ĐT ngày 28/8/2014 Ban hành quy định
đánh giá học sinh tiểu học. Trong đó có quy định về mục đích nguyên tắc, nội
dung và cách thức đánh giá, sử dụng kết quả đánh giá.
+ Thông tư số 22/2016/TT-BGD&ĐT ngày 22 tháng 9 năm 2016 Sửa đổi, bổ
sung một số điều của quy định đánh giá học sinh tiểu học ban hành kèm Thông tư số
30/2014/TT-BGD&ĐT ngày 28/8/2014 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo.
1.1.2. Những nghiên cứu về quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của
học sinh theo định hướng phát triển năng lực
Có nhiều tác giả nghiên cứu về quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá học
sinh với các cách tiếp cận khác nhau.
Ngay từ thế kỷ XIX, nhiều nhà giáo dục học cũng đã đưa ra các hình thức
kiểm tra trong dạy học, như O.W.Caldwell và S.A.Courtis đã có kế hoạch áp dụng
hình thức kiểm tra theo tinh thần đảm bảo tính khách quan và độ tin cậy như các
bài trắc nghiệm (test) hiện nay từ năm 1845; hay Truman Lee lại quan tâm đến các
bộ thang đo (scale book) mà một Hiệu trưởng người Anh, Fischer, tạo ra vào năm
10
1864 để đánh giá thành tích và chất lượng dạy học trong các môn chính tả, số học,
tập đọc và ngữ pháp. Nhà giáo dục học Hoa Kỳ, Ralph Tyler, vào những năm 20 30 của thế kỷ trước đã chú ý nhấn mạnh hơn tầm quan trọng, cách tiến hành việc
đánh giá giáo dục và đưa ra định nghĩa về đánh giá giáo dục: "Quá trình đánh giá
chủ yếu là quá trình xác định mức độ thực hiện được của các mục tiêu trong các
chương trình giáo dục". Việc đánh giá học sinh cũng là quá trình xác định mức độ
thay đổi hành vi của học sinh vì mục tiêu giáo dục là nhằm tạo ra các thay đổi
trong hành vi của học sinh. Do vậy, theo các tác giả thì trong công tác quản lý hoạt
động kiểm tra, đánh giá học sinh cần lưu ý:
Quản lý hoạt động kiểm tra là để đo lường hiệu quả dạy học. Nhà bác học
Hoa Kỳ Rice đã đưa ra một luận điểm quan trọng mà ngày nay vẫn còn có giá trị
thực tiễn là cần phải "đo tính hiệu quả dạy học". Quản lý hoạt động kiểm tra, đánh
giá học sinh phải hướng đến hiệu quả đào tạo, chất lượng giáo dục. Makarenco
(1888-1939), nhà giáo dục học Xô Viết cho rằng tính hiệu quả của quá trình giáo
dục phụ thuộc vào sự quản lý quá trình kiểm tra, đánh giá học sinh đã có hiệu quả
đến đâu. Sự kiểm tra cần thiết cho việc tìm hiểu hiệu quả quá trình giáo dục, chất
lượng hoạt động của các giáo viên và trình độ của học sinh. Hiệu quả kiểm tra phụ
thuộc vào việc tổ chức rõ ràng, lập kế hoạch, phân công đúng đắn trách nhiệm, sự
thay thế lẫn nhau và lựa chọn thời gian thích hợp dành cho việc kiểm tra.
Quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá học sinh là để điều chỉnh và cần tiến
hành theo quy trình. Tác giả Robert F.Mager người Pháp đã nhận định việc quản
lý kiểm tra, đánh giá là việc nhìn nhận tình hình học sinh và giáo viên để có kế
hoạch cho công việc tiếp theo và giúp cho học sinh tiến bộ. Tác giả M.I.Kondakov
trong bài viết "Cơ sở khoa học của quản lý giáo dục" đã cho rằng quản lý hoạt
động kiểm tra, đánh giá trong giáo dục không phải là quá trình hời hợt mà là quá
trình được nghiên cứu, sự phân tích công tác sâu sắc. Điều đó cho thấy chính nhờ
vậy, người lãnh đạo đi sâu vào bản chất của quá trình sư phạm, hiểu rõ mọi kế
hoạch, cách tổ chức, thực hiện kế hoạch đó đã đạt được hiệu quả như thế nào,
những bất cập, thiếu sót nào cần điều chỉnh... Cũng từ những yêu cầu của công tác
quản lý trường học nói chung và việc thực hiện quản lý hoạt động kiểm tra, đánh
giá học sinh nói riêng, mà M.I.Kondakov đã nêu ra phong cách và phương pháp
11
công tác của người lãnh đạo nhà trường, đồng thời nêu lên những phẩm chất và
năng lực cần thiết để tiến hành quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá học sinh một
cách hiệu quả.
Jacques Delors cho rằng quản lý trong giáo dục không chỉ để quản lý hoạt
động giảng dạy của giáo viên, mà còn để "duy trì các cuộc đối thoại của giáo viên
về phát triển tri thức, phương pháp và các nguồn thông tin”. Từ đó ông nhấn mạnh
cần quản lý thật tốt quá trình kiểm tra, đánh giá học sinh một cách cụ thể, có hệ
thống và thường xuyên những gì mà học sinh đã học được và quan tâm đến kết
qủa học tập, rèn luyện của học sinh cũng như vai trò của giáo viên trong việc giúp
học sinh đạt được những kết quả đó.
+ Năm 1977, E. Beeby cho rằng việc quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá
giáo dục là quá trình thu thập và lý giải có hệ thống có chứng cứ, như một phần
của quá trình dẫn tới sự nhận xét về giá trị theo quan điểm hành động. Hiện nay,
các nhà khoa học giáo dục và quản lý giáo dục đã và đang đưa ra những công trình
nghiên cứu có nhấn mạnh vai trò hoạt động quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá
học sinh. Đồng thời các nước cũng đều quan tâm đến việc đào tạo và bồi dưỡng
cán bộ quản lí giáo dục và triệt để áp dụng các biện pháp giáo dục và xã hội để
đảm bảo sự khách quan, công bằng cùng hiệu quả của việc quản lý hoạt động kiểm
tra, đánh giá học sinh trong nhà trường.
Ở Việt Nam, quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá học sinh trong nhà
trường được xem như là một trong những nội dung quan trọng của hoạt động quản
lý giáo dục. Những đề tài nghiên cứu và phát triển những lý thuyết về quản lý đã
và đang được nhiều nhà nghiên cứu trong lĩnh vực giáo dục của nước ta thực hiện.
Trong đó, một số đề tài đã đề cập tới quá trình quản lý hoạt động kiểm tra, đánh
giá học sinh trong nhà trường. Cụ thể là:
Trong đề tài khoa học cấp nhà nước: "Cơ sở lý luận của việc đánh giá trong
quá trình dạy học ở trường phổ thông" của Lê Đức Phúc (12/2005), đã khái quát
những lý luận chung nhất, nhấn mạnh một số quan điểm, nội dung về vấn đề tổ
chức kiểm tra để đánh giá chất lượng học tập của học sinh [26 ].
Nhiều tác giả khác cũng đưa ra các nhận định về thực trạng quản lý việc
kiểm tra, đánh giá trong giáo dục hiện nay và các nguyên tắc cơ bản của kiểm tra,
12
đánh giá là phải đảm bảo tính chính xác, tính hiệu quả, tính kịp thời, tính thường
xuyên, tính thuyết phục, tính khách quan. Đồng thời các tác giả cũng bàn luận về
các biện pháp quản lý của cán bộ quản lí, các ưu điểm, nhược điểm của các hình
thức kiểm tra cùng các nhận định và giải pháp... như: "Đánh giá và đo lường kết
quả học tập" của Trần Thị Tuyết Oanh [24].
Trong những năm gần đây, hướng nghiên cứu về quản lý hoạt động đánh
giá học sinh cũng được rất nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu như: Phạm Thị
Hồng Tuyết với đề tài: "Quản lý hoạt động đánh giá học sinh theo Thông tư
30/2014/TT-BGD&ĐT ở các trường tiểu học thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương”
(2016); Nguyễn Thị Kim Liên với đề tài "Quản lí hoạt động đánh giá kết quả học
tập của học sinh theo Thông tư 30/2014 ở các trường tiểu học huyện Phù Ninh
tỉnh Phú Thọ” năm 2016,
Đề tài luận văn thạc sĩ của tác giả Đoàn Tiến Trung “Quản lý hoạt động
kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh tại các trường Trung học cơ sở
thành phố Nam Định, tỉnh Nam Định theo định hướng phát triển năng lực” [34] đã
tập trung nghiên cứu về hoạt động kiểm tra, đánh giá và quản lý hoạt động kiểm
tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh các trường Trung học cơ sở theo định
hướng phát triển năng lực, tác giả tiến hành nghiên cứu thực trạng và đề xuất biện
pháp quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá KQHT của học sinh tại các trường
Trung học cơ sở trên địa bàn thành phố Nam Định, tỉnh Nam Định.
Đề tài “Quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh
ở trường Trung học phổ thông Thủy Sơn, huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải
Phòng” của tác giả Phạm Khắc Quân [33] đã tiến hành nghiên cứu một số vấn đề
lí luận và thực tiễn về hoạt động kiểm tra, đánh giá KQHT của học sinh và quản lý
hoạt động kiểm tra, đánh giá KQHT của học sinh trường Trung học phổ thông, từ
đó, đề xuất các biện pháp đổi mới quản lý của Hiệu trưởng góp phần nâng cao kết
quả và năng lực kiểm tra, đánh giá KQHT của học sinh THPT.
Đề tài luận văn thạc sĩ của tác giả Phạm Văn Phát “Quản lý hoạt động đánh
giá kết quả học tập môn Toán của học sinh theo tiếp cận năng lực ở trường Trung
học cơ sở huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định” [dẫn theo 37] đã nghiên cứu cơ sở lí
luận về quản lý công tác đánh giá KQHT môn Toán theo tiếp cận năng lực người
13
học tại các trường THCS. Khảo sát thực trạng hoạt động đánh giá KQHT môn
Toán của học sinh và các biện pháp quản lý hoạt động đánh giá KQHT môn
Toán theo tiếp cận năng lực người học ở các trường THCS trên địa bàn huyện Hải
Hậu, tỉnh Nam Định. Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động đánh giá
KQHT môn Toán theo tiếp cận năng lực của học sinh các trường THCS trên
địa bàn huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định.
Nhìn chung, các nhà nghiên cứu giáo dục đã có nhiều công trình nghiên cứu
về quản lý giáo dục, nhưng đối với việc quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá học
sinh tại trường tiểu học theo định hướng phát triển năng lực thì mới chỉ dừng lại ở
các nghiên cứu ban đầu rời rạc, bàn bạc về các khía cạnh của vấn đề mà chưa có
một công trình nào chuyên sâu về vấn đề này.
Như vậy, qua các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước cho thấy, đánh
giá trong giáo dục nói chung, trong hoạt động dạy học nói riêng là một vấn đề
quan trọng, được nhiều nhà khoa học, nhà quản lý, các giáo viên quan tâm. Các
công trình nghiên cứu đều chỉ ra vai trò, ý nghĩa của hoạt động này trong quá trình
dạy học và xem đó là một công việc quan trọng của giáo viên. Có nhiều cách tiếp
cận vấn đề nghiên cứu về đánh giá song chưa có công trình nào tiếp cận nghiên
cứu dưới góc độ quản lý hoạt động đánh giá kết qủa học tập môn Tiếng Việt theo
định hướng phát triển năng lực học sinh tiểu học.
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Đánh giá; Đánh giá kết quả học tập
* Đánh giá:
Đánh giá là biểu thị một thái độ, đòi hỏi một sự phù hợp, theo một chuẩn mực
nhất định. Nhờ đó mà người đánh giá (thầy giáo, cô giáo, nhà sư phạm) cho một
thông tin tổng hợp, đôi khi là một con số, đối với người được đánh giá (học sinh).
Có nhiều quan niệm khác nhau về đánh giá:
Tác giả P.E.Griffin cho rằng “Đánh giá là đưa ra phán quyết về giá trị của
một sự kiện, nó bao hàm cả việc thu thập thông tin sử dụng trong việc đánh giá
một chương trình, một sản phẩm, một tiến trình, mục tiêu hay tiềm năng ứng
dụng của một cách thức đưa ra nhằm mục đích nhất định” [25].
Một số định nghĩa coi đánh giá như một phương tiện được sử dụng để
điều khiển, kích thích việc học của học sinh như theo tác giả Llina: “đánh giá là
14
một phương tiện kích thích mạnh mẽ và có một ý nghĩa giáo dục to lớn trong điều
kiện nếu như nó được giáo viên sử dụng đúng đắn” [36]. Hay theo nghiên cứu của
Savin “Đánh giá có thể trở thành một phương tiện quan trọng để điều khiển sự học
tập của học sinh, đẩy mạnh sự pháp triển về công tác giáo dục của các em. Đánh
giá được thực hiện trên cơ sở kiểm tra và đánh giá theo hệ thống 5 bậc: xuất sắc
5 điểm, tốt 4 điểm, trung bình 3 điểm, xấu 2 điểm, rất xấu 1 điểm” [21].
Tác giả Trần Bá Hoành cho rằng: “Đánh giá là quá trình hình thành những
nhận định, phán đoán về kết quả của công việc, dựa vào sự phân tích những thông
tin thu thập được, đối chiếu với những mục tiêu, tiêu chuẩn đã đề ra, nhằm đề
xuất những quyết định phù hợp để cải thiện thực trạng, điều chỉnh và nâng cao
chất lượng và hiệu quả công việc” [14].
Tác giả Đặng Bá Lãm quan niệm: “Đánh giá là quá trình làm rõ mức độ
thích hợp của đối tượng được đánh giá so với mục tiêu đề ra” [17].
Từ những quan niệm trên, theo chúng tôi “Đánh giá trong giáo dục là quá
trình hình thành những nhận định phán đoán về kết quả của công việc dựa vào sự
phân tích những thông tin thu được đối chiếu với mục tiêu, tiêu chuẩn đã đặt ra
nhằm đề xuất những quyết định thích hợp để cải thiện thực trạng, điều chỉnh nâng
cao chất lượng giáo dục và hiệu quả công việc”.
* Đánh giá kết quả học tập:
Đánh giá KQHT là một vấn đề đã được đề cập từ lâu trong giáo dục với
nhiều quan niệm và cách hiểu khác nhau tùy thuộc vào mức độ, đối tượng, mục
đích của đánh giá. Song tựu chung lại có hai cách hiểu về đánh giá KQHT dựa
trên hai cách hiểu khác nhau về đánh giá, đó là hiểu theo nghĩa hẹp và hiểu theo
nghĩa rộng.
Cách hiểu theo nghĩa hẹp chỉ đi vào một khía cạnh nào đó mà chưa bao
quát toàn bộ hoạt động đánh giá, chẳng hạn một số định nghĩa trong các từ điển
hay định nghĩa của C.E Beeby [trích theo 18], Vũ Thị Phương Anh, Hoàng Thị
Tuyết [2] coi đánh giá KQHT là việc đưa ra các nhận định, phán xét và nhấn mạnh
đến mục đích của đánh giá. Theo cách hiểu này, đánh giá KQHT là một thuật ngữ
chỉ quá trình hình thành những nhận định, rút ra những kết luận hoặc phán đoán về
trình độ, phẩm chất của người học, hoặc đưa ra những quyết định về việc dạy học
15
