MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ VỐN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ BẢN TỪ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC

MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ VỐN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ BẢN TỪ
NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC.
1.1. Khái niệm đầu tư và đặc điểm của hoạt động đầu tư.
1.1.1. Khái niệm đầu tư.
Đầu tư là hoạt động kinh tế gắn với việc sử dụng vốn dài hạn nhằm mục
đích sinh lợi.
Vốn đầu tư bao gồm các dạng sau:
- Tiền tệ các loại.
- Hiện vật hữu hình: tư liệu sản xuất, tài nguyên.
- Hàng hóa vô hình: sức lao động, công nghệ, thông tin, nhãn hiệu,
bằng phát minh, biểu tượng uy tín hàng hóa...
- Các phương tiện đặc biệt khác: cổ phiếu, hối phiếu, vàng bạc, đá
quý...
Hai đặc trưng cơ bản của đầu tư là tính sinh lợi và thời gian kéo dài.
Tính sinh lợi là đặc trưng hàng đầu của đầu tư. Không thể coi là đầu tư,
nếu việc sử dụng tiền vốn không nhằm mục đích thu lại một khoản tiền có giá
trị lớn hơn khoản tiền đã bỏ ra ban đầu.
Như vậy đầu tư khác với:
+ Việc mua sắm, cất trữ, để dành.
+ Việc mua sắm nhằm mục đích tiêu dùng, dẫu hàng ngày ta thường nói
“tôi sẽ đầu tư một chiếc tủ lạnh cá nhân” hoặc “đầu tư một chiếc ô tô cho gia
đình” nhưng đó chỉ là một cách nói bởi trong việc này tiền của không sinh lời
mf ngược lại.
+ Việc chi tiêu vì những lý do nhân đạo hoặc tình cảm.
...
Đặc trưng thứ hai của đầu tư là kéo dài thời gian, thường từ 2 năm tới 70
năm hoặc có thể lâu hơn nữa. Những hoạt động kinh tế ngắn hạn thường trong
vòng một năm không gọi là đầu tư. Đặc điểm này cho phép phân biệt hoạt động
đầu tư và hoạt động
kinh doanh. Kinh doanh thường được coi là một giai đoạn của đầu tư. Như vậy
đầu tư và kinh doanh thống nhất ở tính sinh lời nhưng khác nhau ở thời gian

thực hiện; kinh doanh là một trong những nhân tố quan trọng để nâng cao hiệu
quả đầu tư.
1.1.2. Phân loại đầu tư
Để tạo thuận lợi cho việc nghiên cứu, hoạch định chính sách đầu tư cần
phải tiến hành phân loại các hoạt động cũng như hình thức đầu tư. Để phân loại
các hoạt động đầu tư người ta căn cứ vào một số tiêu thức :
* Phân loại theo lĩnh vực đầu tư.
Phân làm 2 loại :
- Đầu tư vào lĩnh vực sản xuất : Đó là hoạt động đầu tư trong các doanh
nghiệp, cơ sở kinh tế có hoạt động sản xuất kinh doanh trực tiếp bao gồm đầu tư
xây dựng mới, cải tiến công nghệ, đầu tư mở rộng.
- Đầu tư vào lĩnh vực phi sản xuất: Lĩnh vực không sản xuất ra sản phẩm
hàng hoá trực tiếp: văn hoá, giáo dục, quốc phòng, an ninh, quản lý nhà nước,
cơ sở hạ tầng.
* Phân loại theo thời gian thực hiện đầu tư.
Người ta chia thành 3 loại :
- Đầu tư ngắn hạn: Là đầu tư có thời gian tích luỹ dưới 1 năm
- Đầu tư trung hạn: Là đầu tư có thời gian từ 1-5 năm
- Đầu tư dài hạn: Là đầu tư có thời gian trên 5 năm
* Phân loại theo quan hệ sở hữu của Chủ đầu tư với hoạt động đầu tư :
Phân làm 2 loại : Đầu tư gián tiếp, đầu tư trực tiếp.
- Đầu tư gián tiếp: Đây là hình thức đầu tư bằng cách mua các chứng chỉ
có giá như : Cổ phiếu, trái phiếu với số lượng giới hạn. Với hình thức đầu tư
này người bỏ vốn không trực tiếp tham gia công việc quản trị kinh doanh.
- Đầu tư trực tiếp: Là hình thức đầu tư mà người bỏ vốn đồng thời là
người trực tiếp tham gia quản lý giá trị kinh doanh (Giá trị trực tiếp hoặc có
quyền lựa chọn những giá trị trực tiếp).
Đầu tư trực tiếp được phân ra làm 2 loại: Đầu tư chuyển dịch và đầu tư phát
triển.
+ Đầu tư chuyển dịch : Về hình thức đầu tư chuyển dịch cơ bản giống

như đầu tư gián tiếp hay đầu tư tài chính tức là cũng thông qua việc mua các cổ
phiếu nhưng ở đây là mua lại cổ phiếu trên thị trường chứng khoán chứ không
phải mua lần đầu và để có thể thực hiện được hình thức này Nhà đầu tư phải
mua lại hay nắm giữ một khối lượng cổ phiếu đủ lớn để có thể tham gia được
(Có chân) trong Hội đồng quản trị. Trong hình thức đầu tư này Tổng tài sản của
doanh nghiệp là không tăng mà chỉ có sự thay đổi về quyền sở hữu tài sản trong
doanh nghiệp từ tay người này sang tay người khác.
+ Đầu tư phát triển: Là hình thức đầu tư mà thông qua việc xây dựng mới
, mở rộng quy mô công suất, đổi mới ứng dụng công nghệ kỹ thuật để thay đổi
về mặt chất hoặc mặt lượng các tài sản cố định và năng lực sản xuất nói chung.
Từ đó mà tiến hành ổn định phát triển kinh doanh nhằm thu được lợi nhuận
hoặc nhằm đạt được lợi ích kinh tế xã hội. Chỉ có đầu tư phát triển mới là hình
thức đầu tư trực tiếp tạo ra các năng lực sản xuất mới, tạo ra nhiều việc làm và
là nguồn động lực thúc đẩy kinh tế xã hội phát triển.
* Phân loại theo tính chất bao gồm :
- Các hoạt động đầu tư hữu hình vào tài sản có hình thái vật chất cụ thể
( máy móc, nhà xưởng, dụng cụ, nhà cửa vv ...)
- Các hoạt động đầu tư vô hình (bằng phát minh sáng chế, Chi tiêu về
nghiên cứu phát triển, về đào tạo ...)
- Các hoạt động đầu tư về tài chính ( Tham gia góp vốn )
* Phân loại theo mục đích đầu tư bao gồm :
- Đầu tư mới: là hình thức đưa toàn bộ vốn đầu tư xây dựng một công
trình mới hoàn toàn.
- Đầu tư mở rộng: là hình thức đầu tư nhằm mở rộng công trình cũ hoặc
tăng thêm mặt hàng, tăng khả năng phục vụ cho nhiều loại đối tượng so với
nhiệm vụ ban đầu.
- Đầu tư cải tạo công trình đang hoạt động: đầu tư này gắn liền với việc
trang bị lại và tổ chức lại toàn bộ hay một bộ phận doanh nghiệp đang hoạt
động, được thực hiện theo một thiết kế duy nhất, không bao gồm việc xây dựng
mới hay mở rộng các bộ phận

sản xuất chính đang hoạt động hoặc có thể xây dựng mới hoặc mở rộng các
công trình phục vụ hay phụ trợ.
- Đầu tư hiện đại hóa công trìng đang sử dụng: gồm các đầu tư nhằm thay
đổi, cải tiến các thiết bị công nghệ và các thiết bị khác đã bị hao mòn (hữu hình
và vô hình) trên cơ sơ kỹ thuật mới và nhằm nâng cao các thông số kỹ thuật của
các thiết bị đó.
Thông thường hiện đại hóa và cải tạo tiến hành đồng thời vì vậy tính toán đầu tư
chỉ xem trọng 3 trường hợp: đầu tư mới, đầu tư mở rộng và đầu tư cải tạo, hiện
đại hóa.
1.1.3. Đặc điểm hoạt động đầu tư.
Thứ nhất: Đầu tư được coi là yếu tố khởi đầu cơ bản cho sự phát triển và
sinh lợi. Tuy nhiên, có nhiều yếu tố tạo nên tăng trưởng và sinh lợi, trong đó có
yếu tố đầu tư. Nhưng để bắt đầu một quá trình sản xuất, tái sản xuất mở rộng,
trước hết phải có vốn đầu tư. Nhờ sự chuyển hoá vốn đầu tư thành vốn kinh
doanh kết hợp các yếu tố khác, các tổ chức kinh doanh tiến hành hoạt động, từ
đó tạo ra tăng trưởng và sinh lợi, vốn đầu tư được coi là một trong những yếu tố
cơ bản nhất. Đặc điểm này không chỉ nói lên vai trò quan trọng của đầu tư trong
quá trình phát triển kinh tế mà còn chỉ ra động lực quan trọng kích thích các nhà
đầu tư nhằm mục đích sinh lời.
Thứ hai: Đầu tư đòi hỏi một khối lượng vốn lớn. Khối lượng vốn đầu tư
lớn là yếu tố khách quan nhằm tạo ra những điều kiện vật chất và kỹ thuật cần
thiết đảm bảo cho yếu tố tăng trưởng và phát triển như: Xây dựng một hệ thống
kết cấu hạ tầng (KCHT), xây dựng các cơ sở khu công nghiệp, cụm công
nghiệp, công nghiệp, chế biến... Đầu tư cho các lĩnh vực đó đòi hỏi lượng vốn
đầu tư bỏ rất lớn, vì vậy nếu không sử dụng vốn có hiệu quả sẽ gây nhiều
phương hại đến sự phát triển kinh tế - xã hội.
Thứ ba: Quá trình đầu tư xây dựng cơ bản phải được trải qua một thời
gian lao động rất dài mới có thể đưa vào khai thác, sử dụng được, do thời gian
hoàn vốn kéo dài vì sản phẩm đầu tư xây dựng cơ bản mang tính đặc biệt và
tổng hợp, sản xuất không theo một dây chuyền hàng loạt, mà mỗi công trình,

mỗi dự án có kiểu cách, tính chất khác nhau cụ thể như sau:
- Sản phẩm của xây dựng thường cố định, đó là công trình gắn liền với
đất.
- Sản phẩm xây dựng có quy mô lớn, kết cấu phức tạp có tính chất tổng
hợp về kinh tế, chính trị, kỹ thuật, nghệ thuật... Thời gian để hoàn thành một
quá trình xây dựng thường dài, phụ thuộc vào quy mô, tính chất của sản phẩm.
- Quá trình thi công xây dựng chịu ảnh hưởng lớn của yếu tố tự nhiên:
Nắng, mưa, bão, gió... Vì vậy điều kiện sản xuất xây dựng thiếu tính ổn định,
luôn luôn biến động và thường bị gián đoạn. Đặc điểm này đòi hỏi trong quá
trình tổ chức thi công xây dựng phải có kế hoạch tổ chức, phân công hợp lý
nhằm tận dụng triệt để máy móc thiết bị, vật tư lao động... hạn chế tối đa những
thay đổi không hợp lý, có biện pháp tổ chức lao động một cách khoa học.
- Sản phẩm xây dựng được tiến hành theo đơn đặt hàng cụ thể: Để xây
dựng được một công trình phải dựa vào các hợp đồng kinh tế đã ký giữa các bên
liên quan.
- Cơ cấu quá trình sản xuất xây dựng rất phức tạp. Trong quá trình thi
công xây dựng thường có nhiều đơn vị tham gia xây dựng, mặt bằng thi công
chật hẹp, yêu cầu thi công đòi hỏi rất nghiêm ngặt về trình độ kỹ thuật. Quá
trình đầu tư thường bao gồm 3 giai đoạn: Xây dựng dự án, thực hiện dự án, và
khai thác dự án. Giai đoạn xây dựng dự án và giai đoạn thực hiện dự án là hai
giai đoạn tất yếu của quá trình đầu tư, thời gian kéo dài mà không tạo ra sản
phẩm. Vì vậy, một số nhà kinh tế cho rằng đầu tư là quá trình làm bất động hoá
một số vốn nhằm thu lợi nhuận trong nhiều thời kỳ nối tiếp sau này, cho nên
muốn nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư cần chú ý các điều kiện đầu tư có
trọng điểm nhằm đưa nhanh dự án vào khai thác, sử dụng và phát huy hiệu quả
đồng vốn đầu tư bỏ ra.
Khi xét hiệu quả đầu tư cần quan tâm xem xét toàn bộ ba giai đoạn của
quá trình đầu tư, tránh tình trạng thiên lệch chỉ tập trung vào giai đoạn thực hiện
dự án mà không chú ý vào thời gian khai thác dự án.
Do chu kỳ sản xuất xây dựng kéo dài nên việc hoàn vốn được các nhà đầu

tư đặc biệt quan tâm, đó là phải lựa chọn trình tự bỏ vốn thích hợp để giảm đến
mức tối đa thiệt hại do ứ đọng vốn ở sản phẩm dở dang. Việc coi trọng hiệu quả
kinh tế do đầu tư mang lại là rất cần thiết nên phải có phương án lựa chọn tối
ưu, đảm bảo trình tự xây dựng cơ bản. Thời gian hoàn vốn là một chỉ tiêu rất
quan trọng trong việc đo lường, đánh giá hiệu quả sử dụng vốn đầu tư.
Thứ tư: Đầu tư là một lĩnh vực có rủi ro lớn. Rủi ro trong lĩnh vực đầu tư
xây dựng cơ bản chủ yếu là do thời gian của quá trình đầu tư kéo dài. Trong
thời gian này các yếu tố kinh tế, chính trị và cả tự nhiên biến động sẽ gây nên
những thất thoát lãng phí, gọi chung là những tổn thất mà các nhà đầu tư không
lường được hết khi lập dự án. Các yếu tố bão lụt, động đất, chiến tranh... có thể
tàn phá các công trình được đầu tư. Sự thay đổi cơ chế chính sách của nhà nước
như: Thay đổi chính sách thuế, thay đổi mức lãi suất, thay đổi nguồn nhiên liệu,
nhu cầu tiêu thụ sản phẩm cũng có thể gây nên thiệt hại cho các nhà đầu tư. Tuy
nhiên, những nhà đầu tư dám mạnh dạn đầu tư thì họ cũng phải lựa chọn những
biện pháp nhằm tránh hoặc hạn chế được rủi ro, khi đó họ sẽ thu được những
món lời lớn, và đây là niềm hi vọng kích thích các nhà đầu tư.
Những đặc điểm của hoạt động đầu tư trên đây sẽ là cơ sở khoa học giúp
cho việc đề xuất những biện pháp quản lý vốn đầu tư thích hợp, hữu hiệu nhằm
nâng cao hiệu quả kinh tế và hiệu quả xã hội của quá trình đầu tư xây dựng cơ
bản.
1.1.4. Vị trí, vai trò của đầu tư đối với sự phát triển nền kinh tế.
- Đầu tư cơ bản là yếu tố quyết định đến trình độ kinh tế của mỗi nước:
Đầu tư tạo ra tài sản cố định, đầu tư khoa học công nghệ để có sự thay đổi
về chủng loại và chất lượng sản phẩm.
Trình độ phát triển kinh tế của mỗi nước chủ yếu được đánh giá thông
qua 2 chỉ tiêu: Thu nhập bình quân đầu người và mức độ tăng trưởng kinh tế
hàng năm. Để đạt được 2 yếu tố này không còn con đường nào khác là phải tiến
hành đầu tư vào các tài sản cố định, đầu tư vào nghiên cứu khoa học, kỹ thuật
công nghệ để không ngừng nâng cao năng lực sản xuất xã hội, từ đó tạo cơ sở
cho sự phát triển kinh tế ngày càng mạnh hơn. Có thể nói “ Đầu tư cho hiện tại

quyết định thành công về phát triển kinh tế trong tương lai ” Đầu tư phát triển
là động lực phát triển của nền kinh tế, hiệu qủa đầu tư quyết định đến sự phát
triển kinh tế của mỗi doanh nghiệp, mỗi quốc gia.
- Đầu tư cơ bản cải biến cơ cấu nền kinh tế và góp phần tạo ra cơ cấu
kinh tế hợp lý:
* Cơ cấu kinh tế: là sự phân chia các ngành nghề, các lĩnh vực trong nền
kinh tế về mặt tỷ trọng.
Trong từng thời kỳ: căn cứ vào mục tiêu phát triển kinh tế của đất nước,
căn cứ vào tình hình thực tế, căn cứ vào khả năng tích luỹ vốn cho đầu tư nhà
nước sẽ đặt ra chiến lược đầu tư cụ thể cho các ngành, các địa phương các lĩnh
vực cụ thể là ngành nào, lĩnh vực nào, địa phương nào sẽ được đầu tư bao
nhiêu, sẽ ưu tiên cho dự án nào, cắt giảm dự án nào. Việc làm này sẽ làm cho số
lượng, chất lượng tài sản cố định của ngành đó ưu tiên tăng lên trong khi đó
ngành khác bị cắt giảm thì xu hướng sản xuất sẽ giảm đi. Thông qua công cụ
đầu tư làm thay đổi cơ cấu kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Như vậy đầu tư
đã trực tiếp điều chỉnh cơ cấu kinh tế trên bình diện quốc gia và ở từng địa
phương.
* Cơ cấu kinh tế hợp lý: là cơ cấu được bảo đảm sự phân chia trong các
ngành, các lĩnh vực của nền kinh tế sao cho phát huy tốt nhất, khai thác triệt để
nhất mọi tiềm năng về tài nguyên, về vốn, về lao động cũng như các thế mạnh
của các ngành. Cơ cấu kinh tế hợp lý còn tạo ra các điều kiện thuận lợi cho quá
trình phát triển kinh tế trong giai đoạn tiếp theo.
Thông qua nhiều công cụ khác như công cụ về tài chính (thuế suất) tiền tệ
(lãi suất) và công cụ về đầu tư nhà nước trong từng thời kỳ có thể ưu tiên dành
vốn đầu tư cho những ngành quan trọng, những ngành mà nhà nước có thế
mạnh có khả năng đóng góp lớn vào nhịp độ tăng trưởng của nền kinh tế, từ đó
từng bước tạo ra được cơ cấu kinh tế hợp lý trong từng thời kỳ.
- Đầu tư cơ bản tạo điều kiện mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế.
Ở các nước khác nhau có tài nguyên có tiềm lực về lao động phong phú,
nhưng không tự khai thác được do thiếu vốn. Ngược lại có những nướckhông có

tài nguyên nhưng có vốn lớn, có tiềm năng về khoa học kỹ thuật, trình độ khoa
học kỹ thuật tiên tiến, dẫn đến tìm miền đất mới để đầu tư, nhằm tìm kiếm lợi
nhuận, hai bên cùng hợp tác và cùng có lợi.
Đầu tư là nhịp cầu nối liền giữa các quốc gia trên thế giới về các lĩnh vực
tài nguyên, lao động, khoa học công nghê, hợp tác liên danh với nhau để cùng
nhau thúc đẩy nền kinh tế mỗi nước phát triển mở rộng sự hợp tác đầu tư quốc
tế. Xu hướng kết hợp hợp tác đầu tư quốc tế có tính chất toàn cầu.
Tóm lại, mỗi một quốc gia mỗi một khu vực trên thế giới có sức mạnh
riêng về tài nguyên, vốn , kỹ thuật, công nghệ, lao động vv… Sự phân bổ các tài
nguyên này thường là không đều các nước có vốn có kỹ thuật công nghệ lại có
thể thiếu lao động (hoặc chi phí lao động cao) thiếu nguồn nguyên vật liệu, thị
trường tiêu thụ bão hoà, mức độ cạnh tranh ngày càng gay gắt. Trong khi đó ở
một số nước khác có tình trạng ngược lại, vì vậy để khai thác được thế mạnh
mỗi bên tất yếu các nước phải phối hợp với nhau trong hoạt động đầu tư quốc
tế. Kết quả là những công trình, dự án có tham gia của một hay nhiều bên thông
qua hợp đồng đầu tư này các nước phát triển có được nguồn nguyên vật liệu
mới, có nơi sử dụng đồng vốn đầu tư có khả năng sinh lợi cao, có được thị
trường tiêu thụ sản phẩm rộng lớn, cón có thế bán được công nghệ kỹ thuật bát
đầu lỗi thời. Ngược lại các nước chậm phát triển sẽ khai thác được tài nguyện
của mình góp phần phát triển nền kinh tế tạo ra nhiều việc làm thông qua đó còn
học tập được các công nghệ kỹ thuật mới và các kinh nghiệm quản lý tiên tiến
trong các doanh nghiệp. Việt Nam là một trong các nước chậm phát triển, đòi
hỏi sự phát triển nhanh và mạnh trong thời gian ngắn thì mới có thể đuổi kịp
được các quốc gia lân cận. Tích luỹ vốn của nước ta còn rất hạn chế vì vậy Việt
Nam cần mở rộng việc gọi vốn và hợp tác đầu tư quốc tế đây là một nguồn lực