Biên soạn và tổ chức dạy học chuyên đề một số bệnh dịch ở người và cách phòng, chống tại trường THPT tỉnh hải dương

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ HƯƠNG

BIÊN SOẠN VÀ TỔ CHỨC DẠY HỌC CHUYÊN ĐỀ
“MỘT SỐ BỆNH DỊCH Ở NGƯỜI VÀ CÁCH PHÒNG,
CHỐNG” TẠI TRƯỜNG THPT TỈNH HẢI DƯƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2020


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ HƯƠNG

BIÊN SOẠN VÀ TỔ CHỨC DẠY HỌC CHUYÊN ĐỀ
“MỘT SỐ BỆNH DỊCH Ở NGƯỜI VÀ CÁCH PHÒNG,
CHỐNG” TẠI TRƯỜNG THPT TỈNH HẢI DƯƠNG
Ngành: Lý luận và Phương pháp dạy học bộ môn Sinh học
Mã ngành: 8140111

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Hằng

THÁI NGUYÊN - 2020

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi, dưới sự hướng dẫn của
TS. Nguyễn Thị Hằng. Các số liệu trích dẫn đều có nguồn gốc rõ ràng, các kết quả
trong luận văn là trung thực.
Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về những kết quả nghiên cứu trong luận văn.
Thái Nguyên, tháng 8 năm 2020
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Hương

i


LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình thực hiện và hoàn thiện luận văn, ngoài sự cố gắng, nỗ lực của
bản thân, tôi còn nhận được sự hướng dẫn nhiệt tình của các thầy cô, sự động viên,
ủng hộ của gia đình và bạn bè.
Xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến TS. Nguyễn Thị Hằng đã tận tình giúp
đỡ và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tôi hoàn thành luận văn này.
Xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến các thầy cô trong Khoa Sinh học
trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã tận tình truyền đạt những kiến
thức quý báu và tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho tôi trong suốt quá trình học
tập và nghiên cứu.
Xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến Ban giám hiệu, các thầy cô giáo trường
THPT Tứ Kỳ, trường THPT Đoàn Thượng, trường THPT Gia Lộc II - tỉnh Hải
Dương đã hỗ trợ và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tôi trong suốt thời gian học tập và
thực hiện luận văn.
Xin chân thành cảm ơn gia đình, các anh chị và các bạn đồng nghiệp đã hỗ trợ,
ủng hộ, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và hoàn thiện đề tài.

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2020
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Hương

ii


MỤC LỤC
Trang
LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii
MỤC LỤC ................................................................................................................... iii
DANH MỤC CÁC BẢNG .......................................................................................... vi
DANH MỤC CÁC HÌNH........................................................................................... vii
MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1
1. Lí do lựa chọn đề tài ................................................................................................. 1
2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................. 3
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu .......................................................................... 3
4. Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................................... 4
5. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 4
6. Nội dung nghiên cứu................................................................................................. 4
7. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 4
8. Điểm mới của luận văn ............................................................................................. 5
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ............................. 6
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu .......................................................................... 6
1.1.1. Dạy học theo chủ đề và chuyên đề học tập......................................................... 6
1.1.2. Dạy học dự án ..................................................................................................... 7
1.2. Một số khái niệm cơ bản...................................................................................... 9
1.2.1. Khái niệm dạy học theo chủ đề và chuyên đề học tập........................................ 9

1.2.2. Khái niệm dạy học dự án .................................................................................. 12
1.2.3. Năng lực và năng lực sinh học.......................................................................... 16
1.3. Biểu hiện của năng lực sinh học ........................................................................ 17
1.3.1. Năng lực nhận thức sinh học ............................................................................ 17
1.3.2. Năng lực tìm hiểu thế giới sống........................................................................ 18
1.3.3. Năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học .................................................. 18
1.4. Thực trạng sử dụng phương pháp dạy học dự án tại các trường THPT tỉnh Hải
Dương ... 20
1.4.1. Khái quát về điều tra thực trạng........................................................................ 20
1.4.2. Kết quả nghiên cứu thực trạng.......................................................................... 20
Kết luận chương 1....................................................................................................... 24

3


Chương 2. BIÊN SOẠN VÀ TỔ CHỨC DẠY HỌC DỰ ÁN CHUYÊN ĐỀ HỌC
TẬP “MỘT SỐ BỆNH DỊCH Ở NGƯỜI VÀ CÁCH PHÒNG, CHỐNG” ......... 25
2.1. Thiết kế nội dung chuyên đề học tập “Một số bệnh dịch ở người và cách
phòng, chống” .................................................................................................... 25
2.1.1. Các nguyên tắc thiết kế nội dung chuyên đề học tập “Một số bệnh dịch ở
người và cách phòng chống” ............................................................................... 25
2.1.2. Quy trình thiết kế nội dung chuyên đề học tập................................................. 26
2.1.3. Nội dung chuyên đề "Một số bệnh dịch ở người và cách phòng, chống” ...............
28
2.2. Thiết kế kế hoạch dạy học chuyên đề “Một số bệnh dịch ở người và cách
phòng, chống” bằng phương pháp dạy học dự án ..................................................
28
2.2.1. Các nguyên tắc thiết kế kế hoạch dạy học chuyên đề học tập.......................... 28
2.2.2. Các bước thiết kế kế hoạch dạy học chuyên đề học tập ................................... 29
2.2.3. Bản kế hoạch dạy học chuyên đề học tập “Một số bệnh dịch ở người và cách

phòng, chống” ...................................................................................................... 34
2.3. Tổ chức dạy học dự án chuyên đề “Một số bệnh dịch ở người và cách phòng,
chống” .. 51
2.3.1. Quy trình tổ chức dự án học tập trong dạy học chuyên đề ............................... 51
2.3.2. Tổ chức các hoạt động dạy học dự án .............................................................. 53
Kết luận chương 2....................................................................................................... 54
Chương 3. KIỂM NGHIỆM VÀ ĐÁNH GIÁ DẠY HỌC DỰ ÁN TRONG
DẠY HỌC CHUYÊN ĐỀ MỘT SỐ BỆNH DỊCH Ở NGƯỜI VÀ
CÁCH PHÒNG, CHỐNG ............................................................................... 55
3.1. Mục đích thực nghiệm ....................................................................................... 55
3.2. Đối tượng, thời gian và địa điểm thực nghiệm sư phạm.................................... 55
3.3. Nội dung thực nghiệm sư phạm ......................................................................... 55
3.4. Phương pháp thực nghiệm................................................................................... 55
3.5. Tiến trình thực nghiệm sư phạm ........................................................................ 56
3.6. Kết quả thực nghiệm sư phạm ........................................................................... 57
3.6.1. Hình ảnh thực hiện các dự án học tập của học sinh.......................................... 57
3.6.2. Phân tích kết quả thực nghiệm sư phạm ........................................................... 59
Kết luận chương 3....................................................................................................... 67
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ....................................................................................... 68
1. Kết luận................................................................................................................... 68
2. Đề nghị.................................................................................................................... 69
DANH MỤC BÀI BÁO ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN VĂN .......... 70
TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................................ 71
PHỤ LỤC


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Viết tắt

Chữ viết đầy đủ

CĐHT

:

Chuyên đề học tập

DA

:

Dự án

DAHT

:

Dự án học tập

ĐC

:

Đối chứng

DHDA

:

Dạy học dự án

DHTCĐ

:

Dạy học theo chủ đề

DHTDA

:

Dạy học theo dự án

DHTH

:

Dạy học tình huống

GD&ĐT

:

Giáo dục và Đào tạo

GDPT

:

Giáo dục phổ thông

GQVĐ

:

Giải quyết vấn đề

GV

:

Giáo viên

HĐDA

:

Hoạt động dự án

HS

:

Học sinh

NL

:

Năng lực

NLVDKT

:

Năng lực vận dụng kiến thức

PPDH

:

Phương pháp dạy học

SGK

:

Sách giáo khoa

THCS

:

Trung học cơ sở

THPT

:

Trung học phổ thông

TH

:

Tình huống

TN

:

Thực nghiệm


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1.

Các chuyên đề học tập môn Sinh học trong chương trình 2018 ............. 11

Bảng 1.2.

Các biểu hiện của năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học .............19

Bảng 1.3.

Kết quả điều tra sử dụng phương pháp dạy học dự án ở một số
trường THPT tỉnh Hải Dương................................................................. 21

Bảng 3.1.

Đối tượng tham gia thực nghiệm .............................................................55

Bảng 3.2.

Tần số điểm kiểm tra trước thực nghiệm .................................................59

Bảng 3.3.

Tần suất điểm kiểm tra trước thực nghiệm (%) .......................................59

Bảng 3.4.

Đánh giá kết quả hoạt động DA của các nhóm về vận dụng kiến thức ...60

Bảng 3.5.

Tần số điểm kiểm tra sau TN1 .................................................................61

Bảng 3.6.

Tần suất điểm kiểm tra sau TN1 (%) .......................................................61

Bảng 3.7.

Tần suất hội tụ tiến (f%↑) điểm sau TN1.................................................62

Bảng 3.8.

Kiểm định

Bảng 3.9.

Phân tích phương sai điểm kiểm tra sau TN1 ..........................................64

bài kiểm tra sau TN1.........................................................63

Bảng 3.10. Tần số điểm kiểm tra sau TN2 .................................................................65
Bảng 3.11. Tần suất điểm kiểm tra sau TN2 (%) .......................................................65
Bảng 3.12. Tần suất hội tụ tiến (f%↑) điểm sau TN...................................................65
Bảng 3.13. Tầm quan trọng của hoạt động dạy học dự án .........................................66


DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 2.1.

Quy trình thiết kế nội dung chuyên đề học tập “Một số bệnh dịch ở
người và cách phòng chống”................................................................... 26

Hình 2.2.

Quy trình thiết kế kế hoạch dạy học các chuyên đề học tập ................... 30

Hình 2.3.

Quy trình tổ chức dự án học tập trong chuyên đề ................................... 52

Hình 3.1.

Đồ thị tần suất điểm trước TN ................................................................ 60

Hình 3.2.

Đồ thị tần suất điểm sau TN1.................................................................. 62

Hình 3.3.

Đồ thị tần suất hội tụ tiến (f%↑) điểm sau TN1 ...................................... 62

Hình 3.4.

Đồ thị tần suất hội tụ tiến (f%↑) điểm sau TN ........................................ 66

vii


MỞ ĐẦU
1. Lí do lựa chọn đề tài
1.1. Xuất phát từ định hướng đổi mới giáo dục phổ thông
Đổi mới giáo dục phổ thông đã được nêu trong Nghị quyết số 29/NQ-TW:
“Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy
tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc
phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách
nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ
năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học
tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy
mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học” [16].
Định hướng về nội dung giáo dục trong chương trình giáo dục phổ thông 2018 ở
nước ta là thực hiện mục tiêu hình thành, phát triển phẩm chất và năng lực người học
thông qua các nội dung giáo dục được thực hiện ở tất cả các môn học và hoạt động

giáo dục. Chương trình đã xác định, ở giai đoạn định hướng nghề nghiệp, bên cạnh
các môn học và hoạt động giáo dục bắt buộc; các môn học lựa chọn thì mỗi môn học
có một số chuyên đề học tập. Các chuyên đề học tập của mỗi môn học nhằm thực
hiện yêu cầu phân hoá sâu, giúp học sinh tăng cường kiến thức và kĩ năng thực hành,
vận dụng kiến thức giải quyết một số vấn đề của thực tiễn, đáp ứng yêu cầu định
hướng nghề nghiệp [5].
Chương trình giáo dục phổ thông môn Sinh học được ban hành kèm theo Thông
tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26 tháng 12 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT
định hướng về PPDH để hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất người học.
Trong đó chú trọng các PPDH thực hành, dạy học dựa trên giải quyết vấn đề, dạy học
bằng dự án,dạy học dựa trên trải nghiệm, khám phá, dạy học phân hóa,... cùng các kĩ
thuật dạy học phù hợp [6].
1.2. Xuất phát từ đặc điểm nội dung môn sinh học và chuyên đề "Một số bệnh dịch
ở người và cách phòng, chống" ở trường phổ thông
Nội dung sinh học ở giai đoạn định hướng nghề nghiệp vừa hệ thống hoá, củng
cố kiến thức, phát triển kĩ năng và giá trị cốt lõi của sinh học đã được học ở giai đoạn
1


giáo dục cơ bản; vừa giúp học sinh tìm hiểu sâu hơn các tri thức sinh học cốt lõi, các
phương pháp nghiên cứu và ứng dụng sinh học, các nguyên lí và quy trình công nghệ
sinh học thông qua các chủ đề: Sinh học tế bào; Sinh học phân tử; Sinh học vi sinh
vật; Sinh học cơ thể; Di truyền học; Tiến hoá và Sinh thái học. Đối tượng nghiên cứu
của sinh học là thế giới sinh vật gần gũi với đời sống hàng ngày của học sinh nên
thông qua việc tổ chức DHDA, thông qua tổ chức các hoạt động trải nghiệm, thực
hành HS sẽ khám phá thế giới tự nhiên, phát triển năng lựa vận dụng kiến thức, kĩ
năng vào thực tiễn và khả năng định hướng nghề nghiệp sau giáo dục phổ thông.
Hệ thống các chuyên đề học tập nhằm mở rộng, nâng cao kiến thức, rèn luyện kĩ
năng thực hành, tìm hiểu ngành nghề để trực tiếp định hướng, làm cơ sở cho các quy
trình kĩ thuật, công nghệ thuộc các ngành, nghề liên quan đến sinh học, hướng đến

các lĩnh vực của nền công nghệ 4.0 như công nghệ sinh học trong nông nghiệp, y
dược, chế biến thực phẩm, bảo vệ môi trường,… được ứng dụng theo cách tích hợp
các thành tựu không chỉ của sinh học, mà còn của các khoa học liên ngành [6].
Chuyên đề: “Một số bệnh dịch ở người và cách phòng, chống”(Sinh học 11) giúp học
sinh vận dụng được kiến thức, kĩ năng sinh học vào việc giữ gìn và bảo vệ sức khỏe
cho bản thân, gia đình và cộng đồng xã hội.
1.3. Xuất phát từ thực trạng dạy học ở trường THPT tỉnh Hải Dương
Một trong những phương hướng, nhiệm vụ trọng tâm được Sở GD&ĐT Hải
Dương hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ Giáo dục Trung học năm học 2019 - 2020 là
tập trung đẩy mạnh chuẩn bị triển khai thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông;
tiếp tục điều chỉnh nội dung dạy học theo hướng tinh giản, tiếp cận định hướng,
chương trình giáo dục phổ thông mới, thực hiện thường xuyên, có hiệu quả các
phương pháp, hình thức và kỹ thuật dạy học tích cực, đa dạng hóa các hình thức giáo
dục, chú trọng hoạt động trải nghiệm, nghiên cứu khoa học của HS [19]. Như vậy,
việc chuẩn bị để thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông mới đã được ngành
GD&ĐT tỉnh Hải Dương quan tâm, triển khai.
Tuy nhiên, trong thực tiễn dạy học, các trường học, các GV gặp nhiều khó khăn
trong việc tiếp cận thực hiện chương trình vì chưa có những hướng dẫn và chưa được
bồi dưỡng cụ thể. Quá trình dạy học vẫn diễn ra theo bài, tiết, dựa theo nội dung sách

2


giáo khoa, bằng các PPDH truyền thống. Điều đó có ảnh hưởng đến việc hình thành
kiến thức, kỹ năng, thái độ của HS mang tính thụ động. Vì thế, việc thiết kế nội dung
và định hướng PPDH ở Hải Dương dựa trên Chương trình giáo dục Quốc gia là rất
cần thiết để tiến tới thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông mới.
Dạy học dự án (DHDA) là một trong những phương thức dạy học tham gia tích
cực vào việc hình thành và phát triển năng lực tự chủ và tự học, năng lực giải quyết
vấn đề và sáng tạo, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực khoa học [11].

Do đặc điểm là một tỉnh thuộc khu vực đồng bằng sông Hồng, trong vùng khí
hậu cận nhiệt đới ẩm, chia làm 4 mùa rõ rệt, thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp, là
tỉnh đông dân nhất vùng đồng bằng sông Hồng, chủ yếu thành phần dân số là nông
thôn, cộng với khí hậu có mùa mưa kéo dài từ tháng tư đến tháng mười hàng năm, có
hiện tượng mưa phùn và nồm nên tình hình bệnh dịch ở địa phương tương đối phức
tạp. Do đó, trong quá trình dạy học môn học, nâng cao năng lực sinh học cho học sinh
về bệnh dịch ở người tại địa phương bằng phương pháp DHDA là một hình thức dạy
học có ý nghĩa, có hiệu quả.
Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi lựa chọn đề tài nghiên cứu: “Biên soạn
và tổ chức dạy học chuyên đề “Một số bệnh dịch ở người và cách phòng, chống”
tại trường THPT tỉnh Hải Dương”.
2. Mục tiêu nghiên cứu
- Xây dựng được nội dung chuyên đề học tập “Một số bệnh dịch ở người và cách
phòng, chống”.
- Thiết kế được kế hoạch DHDA trong dạy học chuyên đề học tập “Một số
bệnh dịch ở người và cách phòng, chống”.
- Tổ chức dạy học chuyên đề học tập theo kế hoạch đã thiết kế.
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu: Nội dung chuyên đề và tổ chức DHDA chuyên đề học
tập
“Một số bệnh dịch ở người và cách phòng, chống”.
3.2. Khách thể nghiên cứu: Hoạt động dạy học Sinh học và hoạt động DHDA ở lớp
11 trường THPT tỉnh Hải Dương.
3


4. Câu hỏi nghiên cứu
- Dựa vào cơ sở nào để thiết kế và tổ chức DHDA chuyên đề học tập“Một số
bệnh dịch ở người và cách phòng, chống”?
- Nội dung chuyên đề và kế hoạch DHDA chuyên đề “Một số bệnh dịch ở

người và cách phòng, chống” được xây dựng và tổ chức phù hợp với điều kiện dạy
học ở trường THPT tỉnh Hải Dương như thế nào?
- Tổ chức DHDA chuyên đề “Một số bệnh dịch ở người và cách phòng,
chống” như thế nào để phát triển năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học ở HS?
5. Giả thuyết khoa học
Biên soạn và tổ chức DHDA chuyên đề học tập “Một số bệnh dịch ở người
và cách phòng, chống” tại các trường THPT tỉnh Hải Dương một cách hợp lí thì sẽ
hình thành và phát triển cho HS năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học vào việc
phòng chống một số bệnh dịch ở người.
6. Nội dung nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của DHDA chuyên đề “Một số bệnh
dịch ở người và cách phòng, chống”.
- Xây dựng nội dung chuyên đề học tập và kế hoạch DHDA chuyên đề học tập
“Một số bệnh dịch ở người và cách phòng, chống”.
- Thực nghiệm tổ chức DHDA chuyên đề đó tại các trường THPT tỉnh Hải
Dương.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp nghiên cứu lí thuyết
Nghiên cứu các văn bản của Đảng và Nhà nước về những định hướng cơ bản
của việc đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện nay; các tài liệu về DHDA, về tâm lý
học, giáo dục học, về dạy học theo định hướng phát triển NL người học để làm cơ sở
khoa học cho đề tài nghiên cứu.
Nghiên cứu các tài liệu giáo khoa, tài liệu tham khảo về bệnh dịch, để thiết kế
giáo án dạy học bằng phương pháp DHDA chuyên đề: “Một số bệnh dịch ở người và
cách phòng, chống”.
7.2. Phương pháp chuyên gia
Tham khảo ý kiến của một số GV giàu kinh nghiệm và chuyên gia thuộc lĩnh
vực khoa học giáo dục về nội dung và quy trình tổ chức DHDA; các tiêu chí, công cụ
4

để đánh giá năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng thông qua DHDA; nội dung điều tra
thực trạng DHDA trong các trường THPT hiện nay; nội dung điều tra và tình trạng
bệnh dịch tại địa phương; cách thiết kế nội dung, kế hoạch DHDA và tổ chức DHDA
chuyên đề học tập, nội dung chuyên đề học tập được thiết kế.
7.3. Phương pháp điều tra sư phạm
- Điều tra thực trạng dạy học môn sinh học, thực trạng DHDA ở trường THPT
để làm cơ sở thực tiễn của đề tài.
- Khảo sát thực nghiệm về năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng của học sinh
khi thực hiện chuyên đề học tập “Một số bệnh dịch ở người và cách phòng, chống”.
7.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Kiểm nghiệm tổ chức DHDA chuyên đề “Một số bệnh dịch ở người và cách
phòng, chống” tại một số trường THPT tỉnh Hải Dương để xác định tính hiệu quả của
kế hoạch dạy học đã đề xuất.
7.5. Phương pháp thống kê toán học
Sử dụng các tham số thống kê để xử lí, phân tích các kết quả điều tra và thực
nghiệm sư phạm.
8. Điểm mới của luận văn
- Xây dựng được nội dung chuyên đề học tập “Một số bệnh dịch ở người và
cách phòng, chống” phù hợp với đặc điểm dạy học ở tỉnh Hải Dương.
- Thiết kế kế hoạch DHDA và tổ chức DHDA chuyên đề học tập “Một số bệnh
dịch ở người và cách phòng, chống” tại một số trường THPT tỉnh Hải Dương.

5


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu
1.1.1. Dạy học theo chủ đề và chuyên đề học tập

DHTCĐ (Themes - Based Learning) là một trong số các mô hình dạy học tích
cực, hướng đến chương trình dạy học hình thành và phát triển phẩm chất và năng lực
người học. Đây là một chiến lược dạy học cụ thể hóa của mô hình dạy - tự học và
quan điểm “lấy người học làm trung tâm”, chú trọng vào những nội dung học tập có
tính tổng quát, liên quan đến nhiều lĩnh vực, có nội dung tích hợp những vấn đề mang
tính thực tiễn.
Tư tưởng DHTCĐ xuất hiện khá sớm. Nhà triết học cổ Hi Lạp Socrate đã nêu
“tính vấn đề” khi tọa đàm, tranh luận, là khởi đầu cho DHTCĐ trong dạy học. Sau
này (năm 1968), W.Ôkôn đã hoàn thành một công trình khá hoàn chỉnh và có giá trị
về DHTCĐ, trong cuốn “Những cơ sở của dạy học theo chủ đề”. Những chương trình
giáo dục của các nước phát triển khi thiết kế đều chú trọng đến dạy học theo tiếp cận
năng lực và do đó, DHTCĐ, khả năng tích hợp kiến thức lí thuyết gắn liền với thực
hành, ứng dụng vào thực tiễn cuộc sống đặc biệt được chú trọng.
Theo đánh giá của UNESCO, việc đổi mới nội dung, chương trình và cách tiếp
cận nội dung chương trình dạy học ở nhiều quốc gia đang có xu hướng tích hợp theo
chủ đề học tập cùng với sự tích hợp công nghệ vào dạy học. Ở Mĩ, nhiều nước Tây Âu
và nhiều nước trong khu vực Đông Nam Á như Thái Lan, Indonesia, Singapore,
Malaysia, Philipin,… kiến thức về Lý, Hóa, Sinh được tích hợp thành môn Khoa học
ở cấp tiểu học và THCS, đến cấp THPT, các môn này được tách ra, nhưng vẫn được
yêu cầu xây dựng chủ đề tích hợp có tính thực tiễn cao. Sự tích hợp thành môn Khoa
học sẽ được giảng dạy theo một số chủ đề chính, sau đó được phân cấp thành các chủ
đề nhỏ hơn. Ở Úc, chương trình Khoa học gồm các chủ đề chính: Làm việc khoa học;
Cuộc sống và vật thể sống; Vật liệu tự nhiên và vật liệu nhân tạo; Năng lượng và sự
biến đổi; Trái đất và vũ trụ. Ở Thái Lan, chương trình Khoa học gồm các chủ đề
chính: Quá trình khoa học; Chất; Sinh vật và môi trường; Năng lượng và sự biến đổi.
Mỗi chủ đề chính lại được phát triển thành các chủ đề nhỏ và được phân thành các
mức khác nhau từ Tiểu
6

học đến THCS và THPT; Ở Phần Lan, đã triển khai chương trình cải cách giáo dục
cấp tiến là loại bỏ việc “dạy theo môn học” truyền thống và ủng hộ việc “giảng dạy
theo chủ đề”. Các bài giảng theo môn học được thay thế bởi các bài học dạy theo
“hiện tượng”, hay giảng dạy theo chủ đề.
Ở nước ta, DHTCĐ đang được nghiên cứu thử nghiệm trong phạm vi hẹp, chưa
được triển khai đại trà. Các Sở Giáo dục, các trường học, trong sinh hoạt chuyên môn
đã chú trọng về đổi mới PPDH, trong đó có những yêu cầu nhất định đối với
DHTCĐ. Tuy nhiên, còn dừng ở mức khuyến khích, dự thi. Bộ Giáo dục và Đào tạo
đã ra Công văn số 5555/BGDĐT-GDTrH ngày 8 tháng 10 năm 2014, hướng dẫn sinh
hoạt chuyên môn về đổi mới PPDH và kiểm tra, đánh giá; tổ chức và quản lí các hoạt
động chuyên môn của trường trung học/trung tâm giáo dục thường xuyên qua mạng,
trong đó có hướng dẫn các bước xây dựng chủ đề dạy học theo 5 bước [4]. Nhiều
cuộc thi DHTCĐ tích hợp được Bộ GD&ĐT triển khai nhằm kích thích GV sáng tạo,
gắn nội dung dạy học với thực tiễn cuộc sống, góp phần đổi mới PPDH.
Những nghiên cứu về DHTCĐ đã được một số tác giả đề cập đến [26], [27], [28]
có ý nghĩa lí luận cho các nghiên cứu vận dụng DHTCĐ trong các môn học [22],
[23].
Các CĐHT lần đầu tiên được đưa vào Chương trình GDPT ở nước ta, thuộc
nội dung của các môn học lựa chọn trong giai đoạn định hướng nghề nghiệp, nhằm
thực hiện yêu cầu phân hóa sâu, giúp HS tăng cường kiến thức và kĩ năng thực
hành, vận dụng kiến thức giải quyết một số vấn đề thực tiễn, đáp ứng yêu cầu định
hướng nghề nghiệp [5]. Khi nghiên cứu về DHTCĐ và tổ chức DHTCĐ, chúng tôi
thấy có nhiều phương pháp dạy học tích cực để phát triển năng lực của HS. Dạy học
dự án là một trong những phương pháp có nhiều hiệu quả.
1.1.2. Dạy học dự án
1.1.2.1. Tình hình nghiên cứu và vận dụng dạy học dự án trên thế giới
Trên thế giới, khái niệm dự án (tiếng Anh là Project) có nguồn gốc từ tiếng La
tinh và ngày nay được hiểu theo nghĩa phổ thông là một đề án, một dự thảo hay một
kế hoạch, trong đó đề án, dự thảo hay kế hoạch này cần được thực hiện nhằm đạt mục
đích đề ra.

Từ cuối thế kỉ XVI, khái niệm dự án được sử dụng đầu tiên ở Italia cho các sinh
viên trường dạy nghề kiến trúc - xây dựng. Sang thế kỉ XVIII đến đầu thế kỉ XIX,
7


do ảnh hưởng của các cuộc cách mạng khoa học - kỹ thuật, DHDA trở thành một
PPDH được áp dụng thường xuyên ở các trường kĩ thuật của Pháp, Đức và Thụy Sĩ.
Sau đó DHDA được William B. Rogers, Đại học (ĐH) Kĩ thuật Massachusetts giới
thiệu ở Mỹ vào năm 1865. Đến cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX, DHDA được đưa vào
sử dụng trong nhà trường phổ thông ở Mỹ trong phong trào cải cách giáo dục lấy
HS làm trung tâm. Thời gian đó các nhà sư phạm mới xây dựng cơ sở lí luận cho
phương pháp dự án, coi đây là một PPDH lấy HS làm trung tâm, có thể khắc
phục nhược điểm của dạy học truyền thống (GV là trung tâm của quá trình dạy học).
Dựa trên cơ sở của các học thuyết tâm lý giáo dục của J. Piagie, L. Vygotxki và các
nhà sư phạm như Clements.J.P và Gido.J [29], Dewey [30], Frey.K [31],
Kilpatrick.W.H [32], Thomas.J.W [33], DHDA đã được áp dụng cho tất cả các cấp
học và các môn học trong các loại môi trường học tập khác nhau.
Ngày nay, DHDA đã được sử dụng nhiều như là một hình thức dạy học quan
trọng để thực hiện quan điểm dạy học tích cực, định hướng vào hoạt động của người
học. DHDA góp phần gắn lý thuyết với thực hành, tư duy và hành động, nhà trường
và xã hội, tham gia tích cực vào việc đào tạo năng lực làm việc tự lực, năng lực sáng
tạo, năng lực giải quyết các vấn đề phức hợp, tinh thần trách nhiệm và khả năng cộng
tác làm việc của người học.
1.1.2.2. Tình hình nghiên cứu và vận dụng dạy học dự án ở Việt Nam
Từ những năm 70 của thế kỉ XX, DHDA bắt đầu được các nhà lí luận dạy học
và GV nghiên cứu và vận dụng trong dạy học ở các trường đại học và phổ thông ở
nước ta. Hướng dẫn về DHDA được mô tả trong tài liệu do dự án Việt - Bỉ thực hiện,
[7], là căn cứ để các nghiên cứu sau này vận dụng. Đã có rất nhiều luận án nghiên
cứu về DHDA trong môn Toán [17] trong môn Vật lí [15]; môn Hóa học [3]; môn
Sinh học [21]. Các nghiên cứu về DHDA trong dạy học Sinh học [1], [12], [13], cũng

như vận dụng trong dạy học các môn học khác [2], [9], [14],…, đều xác định DHDA
là hình thức tổ chức các DAHT, trong đó, người học thực hiện các nhiệm vụ học tập
phức hợp, có sự kết hợp giữa lí thuyết với thực hành, giữa kiến thức, kĩ năng với kinh
nghiệm thực tiễn dưới sự hướng dẫn, điều khiển của GV.
Nghiên cứu về DHDA khá đa dạng. Mỗi môn học khi vận dụng DHDA có mục
tiêu, nội dung và cách tổ chức khác nhau nhưng đều hướng tới tính tích cực, chủ
động, sáng tạo của HS.

8


Tuy nhiên, do các CĐHT là nội dung GDPT mới, chưa có tác giả nào nghiên
cứu DHDA các CĐHT, trong đó có CĐHT “Một số bệnh dịch ở người và cách phòng
chống” (Sinh học 11), nên luận văn này sẽ hướng tới nghiên cứu vận dụng DHDA
trong dạy học chuyên đề “Một số bệnh dịch ở người và cách phòng chống” tại các
trường THPT tỉnh Hải Dương theo hướng hình thành và phát triển năng lực vận dụng
kiến thức, kĩ năng đã học vào việc phòng chống một số bệnh dịch ở người. Kết quả
nghiên cứu về xây dựng nội dung CĐHT và tổ chức DHDA trong dạy học chuyên đề
này sẽ có ý nghĩa làm nguồn tài liệu tham khảo và góp phần tiệm cận đến việc thực
hiện Chương trình GDPT mới - chương trình hình thành và phát triển năng lực của
HS.
1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Khái niệm dạy học theo chủ đề và chuyên đề học tập
DHTCĐ là một trong những chiến lược dạy học cụ thể hóa của mô hình dạy - tự
học và quan điểm “Lấy người học làm trung tâm”, là mô hình mới thay thế cho mô
hình dạy học truyền thống, bằng việc chú trọng vào những nội dung học tập có tính
tổng quát, liên quan đến nhiều lĩnh vực với trung tâm là HS và có nội dung tích hợp
những vấn đề mang tính thực tiễn.
Có nhiều quan điểm khác nhau về DHTCĐ. Trong luận văn này, chúng tôi sử
dụng quan điểm: DHTCĐ (Theme-based learning) là hình thức dạy học dựa vào việc

thiết kế chủ đề dạy học và tổ chức dạy học chủ đề đó. GV sử dụng PPDH tích cực,
không chỉ truyền thụ kiến thức mà tập trung vào việc hướng dẫn HS tự lực tìm kiếm
thông tin, sử dụng kiến thức vào giải quyết các nhiệm vụ học tập. DHTCĐ tăng
cường sự tích hợp kiến thức, làm cho các kiến thức có mối liên hệ mạng lưới đa
chiều, tích hợp vào nội dung kiến thức các ứng dụng kĩ thuật và thực tiễn đời sống,
làm cho nội dung học tập có ý nghĩa hơn, hấp dẫn người học hơn, rèn luyện đồng
thời được cả NL chung và NL chuyên biệt [27].
DHTCĐ là mô hình dạy học có thể dễ dàng vận dụng vào thực tiễn hiện nay,
quan trọng là phải tổ chức lại một số bài học thành một chủ đề mang tính tích hợp, có
ý nghĩa thực tiễn hơn so với cách trình bày của sách giáo khoa mà chúng ta đang có.
Với những ưu thế nổi trội của mình như gắn học với hành, nhà trường và xã hội;
phát huy tối đa dạy học tích hợp; rèn luyện cho HS năng lực GQVĐ, DHTCĐ có thể
giải quyết được các vấn đề liên quan đến đổi mới giáo dục hiện nay:
9


- Tiếp cận dạy học theo định hướng phát huy tính tích cực của HS.
- Giải quyết mâu thuẫn về tính giới hạn trong định lượng nội dung sách giáo
khoa và sự bùng nổ thông tin, tri thức với nhu cầu cập nhật kiến thức trong việc học.
- Thực hiện tiếp cận dạy học theo định hướng hình thành năng lực cho HS.
Chủ đề trong dạy học là một đơn vị kiến thức tương đối trọn vẹn mà khi học
xong chủ đề, người học có thể vận dụng được kiến thức để giải quyết một vấn đề thực
tiễn hoặc giải quyết một vấn đề trong bối cảnh mới.
Khi lựa chọn chủ đề, cần chú trọng đến các nguyên tắc: Đảm bảo tính khoa học;
Đảm bảo tính thực tiễn; Đảm bảo tính hệ thống, thống nhất của các nội dung, các hoạt
động trong chủ đề; Đảm bảo tính sư phạm. Bên cạnh việc tích hợp kiến thức, chủ đề
dạy học cần chú ý tích hợp các mặt giáo dục, chú trọng phát triển NL người học.
DHTCĐ có những thay đổi so với khuôn mẫu truyền thống: HS học bài theo
phương pháp hợp tác, làm việc theo nhóm nhỏ để GQVĐ, có thể cải tiến nhiều kỹ
năng trong quá trình hình thành kiến thức và phát triển NL.

Khi vận dụng DHTCĐ, lựa chọn chủ đề là việc làm cần thiết. Lựa chọn chủ đề
cần trả lời được các câu hỏi [25], Cơ sở lựa chọn chủ đề là gì? Tại sao lại phải tích
hợp? Tích hợp nội dung nào là hợp lý? Các nội dung cụ thể đó là gì? Logic và mạch
phát triển các nội dung đó như thế nào?
Vì vậy, tăng cường xây dựng và dạy học các chủ đề tích hợp là xu hướng tất
yếu của quá trình đổi mới giáo dục ở nước ta.
Khắc phục mặt hạn chế của chương trình hiện hành là tổ chức dạy học theo
bài/tiết, sẽ gặp phải những bất cập về tính logic, hệ thống và thời gian lên lớp, trong
chương trình mới đã được thiết kế ở mỗi khối lớp một số CĐHT. Các CĐHT hướng
tới mục đích của giáo dục về định hướng nghề nghiệp, giúp HS tăng cường vận dụng
kiến thức, kỹ năng đã học giải quyết những vấn đề của thực tiễn, do đó HS sẽ tích cực
trong quá trình học tập.
Mỗi CĐHT trong chương trình môn Sinh học GDPT 2018 có thời lượng là 10
tiết hoặc 15 tiết; tổng thời lượng dành cho các chuyên đề học tập môn sinh học là 35
tiết/năm học. HS được chọn 3 cụm chuyên đề học tập ở mỗi khối lớp 10, 11, 12. Các
chuyên đề học tập của môn Sinh học được phát triển chủ yếu từ nội dung các chủ đề

10


sinh học ứng với chương trình mỗi khối. Các chuyên đề nhằm mở rộng, nâng cao
kiến thức qua tìm hiểu thực tế, để định hướng các ngành nghề có liên quan đến lĩnh
vực sinh học. Nội dung các chuyên đề hướng tới các lĩnh vực như: chế biến thực
phẩm, bảo vệ môi trường, công nghệ sinh học trong nông nghiệp, y - dược, năng
lượng tái tạo,... Các lĩnh vực này ứng dụng những thành tựu của sinh học và các khoa
học liên ngành như: bản đồ gene, liệu pháp gene, giải trình tự gene,...). Có thể hình
dung các chuyên đề học tập của Sinh học phổ thông (Bảng 1.1).
Bảng 1.1. Các chuyên đề học tập môn Sinh học trong chương trình GDPT 2018
Chuyên đề

Lớp 10 Lớp 11 Lớp 12

Chuyên đề 10.1: Công nghệ tế bào và một số thành tựu

15 tiết

Chuyên đề 10.2: Công nghệ enzyme và ứng dụng

10 tiết

Chuyên đề 10.3: Công nghệ vi sinh vật trong xử lí ô
nhiễm môi trường
Chuyên đề 11.1: Dinh dưỡng khoáng - tăng năng suất
cây trồng và nông nghiệp sạch
Chuyên đề 11.2: Một số bệnh dịch ở người và cách
phòng, chống
Chuyên đề 11.3: Vệ sinh an toàn thực phẩm

10 tiết
10 tiết
15 tiết
10 tiết

Chuyên đề 12.1: Sinh học phân tử

15 tiết

Chuyên đề 12.2: Kiểm soát sinh học

10 tiết

Chuyên đề 12.3: Sinh thái nhân văn

10 tiết

Để dạy học các chuyên đề trên cần sử dụng các PPDH và hình thức kiểm tra đánh giá tích cực nhằm HS tự chủ động tham gia vào hoạt động học, có sáng tạo khi
thực hiện nhiệm vụ học tập phù hợp với mục tiêu giáo dục đề ra, nhưng phải phù hợp
với đối tượng HS và điều kiện của trường và địa phương, có như vậy HS sẽ nhớ được
kiến thức lâu hơn và biết vận dụng kiến thức đã học vào thực tế để phát hiện và giải
quyết các vấn đề trong cuộc sống; khuyến khích và tạo điều kiện cho HS tự tạo sản
phẩm trong hoạt động học tập. Để tổ chức dạy học chuyên đề này GV có thể sử dụng
nhiều phương pháp để hình thành và phát triển năng lực cho người học, một trong
những phương pháp đó là DHDA.
11


1.2.2. Khái niệm dạy học dự án
1.2.2.1. Thế nào là dạy học dự án?
Thuật ngữ “Dự án”, tiếng Anh là “Project”, có nguồn gốc từ tiếng La tinh, có
nghĩa là một đề án, một dự thảo hay một kế hoạch cần được thực hiện nhằm đạt mục
đích đề ra [3].
Có nhiều cách gọi khác nhau liên quan đến DHDA như DHTDA, Phương pháp
DHDA, phương pháp DHTDA và có cách định nghĩa khác nhau như:
Nguyễn Thị Diệu Thảo (2009), DHTDA là “một hình thức tổ chức dạy học,
trong đó người học dưới sự chỉ đạo của GV thực hiện một nhiệm vụ học tập mang
tính phức hợp với hình thức làm việc nhóm là chủ yếu. Nhiệm vụ này được thực hiện
với tính tự lực cao trong quá trình học tập, tạo ra những sản phẩm có thể trình bày,
giới thiệu” [20].
Đỗ Hương Trà (2011), DHDA là “một mô hình dạy học lấy hoạt động của HS
làm trung tâm. Kiểu dạy học này phát triển kiến thức và kĩ năng của học sinh thông

qua quá trình học sinh giải quyết một bài tập tình huống gắn với thực tiễn bằng
những kiến thức theo nội dung môn học - được gọi là dự án. Dự án đặt học sinh vào
vai trò tích cực như: người giải quyết vấn đề, người ra quyết định, điều tra viên hay
người viết báo cáo. Thường thì học sinh sẽ làm việc theo nhóm và hợp tác với các
chuyên gia bên ngoài và cộng đồng để trả lời các câu hỏi và hiểu sâu hơn nội dung, ý
nghĩa của bài học. Học theo dự án đòi hỏi học sinh phải nghiên cứu và thể hiện kết
quả học tập của mình thông qua cả sản phẩm lẫn phương thức thực hiện” [24].
Theo chúng tôi, có thể hiểu chung nhất về DHDA “là một phương pháp dạy
học lấy “người học làm trung tâm” người học sẽ chủ động thực hiện một nhiệm vụ
học tập phức tạp gồm nhiều công việc có liên quan đến nhau để đạt được mục đích
đề ra. Nhiệm vụ này được người học thực hiện với tính tự lực cao trong toàn bộ quá
trình học tập, từ việc xác định mục đích, lập kế hoạch, đến việc thực hiện DA, kiểm
tra, điều chỉnh, đánh giá quá trình và kết quả thực hiện. Cách thức tổ chức làm việc
nhóm là chủ yếu”.
Tham gia DHDA, HS sẽ có cơ hội tổng hợp kiến thức từ nhiều lĩnh vực học tập,
và áp dụng một cách sáng tạo vào thực tế cuộc sống. Bởi vì DHDA là giải quyết vấn

12


đề thực tiễn bằng các kiến thức theo nội dung bài học. Trong quá trình DHDA người
học phải thực hiện từng DAHT để tạo ra sản phẩm [3].
1.2.2.2. Đặc điểm của dạy học dự án
Khi xác lập cơ sở lý thuyết cho DHDA, các nhà sư phạm đã nêu ra các đặc điểm
của DHDA như sau:
- Có định hướng thực tiễn: Chủ đề của dự án xuất phát từ những tình huống của
thực tiễn xã hội, thực tiễn nghề nghiệp cũng như thực tiễn đời sống. Nhiệm vụ dự án
cần chứa đựng những vấn đề phù hợp với trình độ và khả năng của người học. Các dự
án học tập góp phần gắn việc học tập trong nhà trường với thực tiễn đời sống, xã hội.
Trong những trường hợp lý tưởng, việc thực hiện các dự án có thể mang lại những tác

động xã hội tích cực.
- Định hướng hứng thú người học: HS được tham gia chọn đề tài, nội dung học
tập phù hợp với khả năng và hứng thú cá nhân. Ngoài ra, hứng thú của người học cần
được tiếp tục phát triển trong quá trình thực hiện dự án.
- Tính phức hợp: Nội dung dự án có sự kết hợp tri thức của nhiều lĩnh vực hoặc
môn học khác nhau nhằm giải quyết một vấn đề mang tính phức hợp.
- Định hướng hành động: Trong quá trình thực hiện dự án có sự kết hợp giữa
nghiên cứu lý thuyết và vận dung lý thuyết vào trong hoạt động thực tiễn, thực hành.
Thông qua đó, kiểm tra, củng cố, mở rộng hiểu biết lý thuyết cũng như rèn luyện kỹ
năng hành động, kinh nghiệm thực tiễn của người học.
- Tính tự lực cao của người học : Trong DHDA, người học cần tham gia tích
cực và tự lực vào các giai đoạn của quá trình dạy học. Điều đó cũng đòi hỏi và
khuyến khích tính trách nhiệm, sự sáng tạo của người học. GV chủ yếu đóng vai trò
tư vấn, hướng dẫn, giúp đỡ. Tuy nhiên mức độ tự lực cần phù hợp với kinh nghiệm,
khả năng của HS và mức độ khó khăn của nhiệm vụ.
- Cộng tác làm việc: Các dự án học tập thường được thực hiện theo nhóm, trong
đó có sự cộng tác làm việc và sự phân công công việc giữa các thành viên trong
nhóm. DHDA đòi hỏi và rèn luyện tính sẵn sàng và kỹ năng cộng tác làm việc giữa
các thành viên tham gia, giữa HS và GV cũng như với các lực lượng xã hội khác
tham gia trong dự án. Đặc điểm này còn được gọi là học tập mang tính xã hội.

13


- Định hướng sản phẩm: Trong quá trình thực hiện dự án, các sản phẩm được
tạo ra. Sản phẩm của dự án không giới hạn trong những thu hoạch lý thuyết, mà trong
đa số trường hợp các DAHT tạo ra những sản phẩm vật chất của hoạt động thực tiễn,
thực hành. Những sản phẩm này có thể sử dụng, công bố, giới thiệu.
1.2.2.3. Vai trò của giáo viên và học sinh trong dạy học dự án
* Đối với GV: Trong DHDA, người GV phải dựa vào nội dung bài học để:

- Tạo tình huống có vấn đề thực tiễn liên quan đến bài học, từ đó HS có hứng
thú tìm hiểu nội dung kiến thức bài học từ thực tiễn.
- Hướng cho HS hình thành ý tưởng về một DAHT và định hướng HS cách tìm
kiếm thông trên mạng, tài liệu…
- Là người hợp tác với HS nhằm hướng dẫn, điều khiển các hoạt động của các
em,… theo hướng mục đích của bài học.
Như vậy, GV là một thành viên cộng tác, là người hướng dẫn, tham vấn, không
phải là người đưa ra kiến thức cho HS, chỉ việc cho HS làm.
* Đối với HS:
- HS được tham gia một DAHT có liên quan đến nội dung kiến thức bài học.
- HS tự triển khai DAHT từ dự định kế hoạch đến tổ chức thực hiện các hoạt
động nhóm để giải quyết vấn đề đến giai đoạn thu thập thông tin và xử lí thông tìm
được từ thực tiễn và cuối cùng là báo cáo, giải thích sản phẩm thu được khi thực hiện
dự án.
- HS được trực tiếp tham gia đánh giá bản thân và đánh giá các bạn cùng nhóm
và khác nhóm.
Vì vậy, trong DHDA, HS là trung tâm của quá trình dạy học.
1.2.2.3. Tiến trình thực hiện dạy học dự án
Qua nghiên cứu một số tài liệu về DHDA, có nhiều tác giả phân chia các bước
khác nhau:
Theo nghiên cứu dự án Việt Bỉ, có thể chia DHDA thành 6 bước [7], bao gồm:
Bước 1: Lựa chọn chủ đề; Bước 2: Lập kế hoạch; Bước 3: Thu thập thông tin; Bước
4: Xử lí thông tin; Bước 5: Xây dựng và trình bày kết quả dự án; Bước 6: Đánh giá dự
án.
Theo tác giả Đỗ Hương Trà, tiến trình của DHDA theo 5 bước [24]: Bước 1.
Xây dựng ý tưởng dự án. Quyết định chủ đề; Bước 2. Xây dựng kế hoạch thực hiện

14

dự án; Bước 3. Thực hiện dự án; Bước 4. Giới thiệu sản phẩm dự án; Bước 5. Đánh
giá.

15


Dựa vào các cách phân chia trên, chúng tôi nhận thấy, về cơ bản các hoạt động
DHDA giống nhau. Để thuận tiện cho việc tổ chức dạy chuyên đề này, có thể thực
hiện DHDA theo 3 bước sau:
Bước 1 : Chuẩn bị dự án (Xác định mục đích của dự án, nêu ra các DAHT
của chuyên đề, lập kế hoạch để thực hiện các DAHT):
Trên cơ sở nội dung của chuyên đề môn học, GV lựa chọn tổ chức DHDA. GV
hướng học sinh vào các tình huống liên quan đến nội dung chuyên đề để học sinh tự
phát hiện được kiến thức nội dung chuyên đề rất gần gũi với cuộc sống xung quanh.
Từ đó, HS có hứng thú quan tâm đến vấn đề cuộc sống đang diễn ra, qua đó các
nhóm HS trao đổi có ý tưởng tìm hiểu tại địa phương của mình.
GV có thể hướng HS lựa chọn các nội dung tìm hiểu ở các nhóm khác nhau. Từ
đó HS tự lựa chọn nhóm theo sở thích tìm hiểu thực tế. Ví dụ: Trước thực tế tại khu
vực HS sinh sống có tỷ lệ về số người mắc một số bệnh truyền nhiễm nhiều, HS có
thể có ý tưởng dự án “Điều tra khảo sát thực trạng mắc bệnh đường tiêu hóa của
người dân ở thôn…, xã….huyện…, tỉnh…”… Khi ý tưởng dự án xuất phát từ phía HS,
thì HS có hứng thú, có trách nhiệm say mê với nhiệm vụ học tập cao hơn. Tuy nhiên,
ý tưởng dự án xuất phát từ phía HS cũng có thể không bám sát vào nội dung của
chuyên đề. Do đó, trong quá trình lựa chọn các nội dung nhỏ trong chuyên đề ở các
nhóm HS thì GV phải bằng kinh nghiệm sư phạm của bản thân lái các nhóm tự nhận
các nội dung nhỏ tương ứng từng DAHT. HS các nhóm tự nêu được tên dự án, tự
phân công nhiệm vụ các cá nhân trong nhóm để thực hiện DA, bố trí thời gian thực
hiện DA.
GV hướng HS dùng sơ đồ tư duy để xây dựng DA (Tập hợp các ý tưởng, ý kiến
đóng góp các thành viên, xây dựng cấu trúc kiến thức, xác định quy mô nghiên cứu,

xác định các hoạt động học tập cần thực hiện) và có hòm thư trao đổi góp ý giữa các
HS và cô giáo để có thể trao đổi trong quá trình thực hiện dự án.
Bước 2: Thực hiện dự án (thực hiện DAHT: Các nhóm học sinh điều tra,
thu thập thông tin, xử lý thông tin, tổng hợp thông tin):
Từng HS trong nhóm sau khi được phân công nhiệm vụ của mình thì sẽ tiến
hành thu thập thông tin trực tiếp từ sách báo, tranh ảnh, internet, hoặc qua khảo sát,
phỏng vấn thực tế. Các phương tiện giúp HS hoàn thiện công việc như: phiếu phỏng
vấn, ghi âm, máy ảnh...
16