SKKN- DẠY 1 TIET LUYEN TAP HHOC NHU THE NAO

A - Đặt vấn đề
Nhân loại đã và đang bớc vào thế kỷ XXI - Thế kỷ của công nghệ hiện đại và
khoa học tiên tiến.
Trong lĩnh vực giáo dục, chúng ta đã xác định giáo dục ngày nay là xây dựng con
ngời mới phát triển toàn diện về đức - trí thể mĩ, đây cũng là nhiệm vụ của giáo
dục trong thời đại hiện nay. Chúng ta coi học sinh không chỉ là đối tợng mà còn là chủ
thể của giáo dục, vì vậy việc đổi mới phơng pháp dạy - học đang đợc toàn ngành giáo
dục nhiệt tình hởng ứng và đã đạt đợc những kết quả nhất định.
Toán học là một môn học chiếm vị trí quan trọng trong nhà trờng phổ thông. Dạy
Toán tức là dạy cách học toán, dạy phơng pháp suy luận khoa học, động thời trang bị
cho học sinh những kiến thức cơ bản nhất để tính toán và vận dụng các kiến thức đã học
vào các tình huống thực tế.
Trong dạy học chúng ta đều đã biết, phơng pháp dạy học chịu sự chi phối của
mục đích và nội dung, khi đã có mục đích và nội dung thì việc lựa chọn phơng pháp
giảng dạy là bớc quyết định sự thành công của hoạt động dạy học đó. Việc lựa chọn ph-
ơng pháp giảng dạy là không thể thiếu trong hoạt động của giáo viên.
Bàn về vấn đề dạy và học Toán trong trờng THCS, chúng ta đều biết ở cấp học
này học sinh thờng cha có kỹ năng, cha có cách học toán. Là một giáo viên đã có một
thời gian nhất định trực tiếp đứng lớp, tôi nhận thấy học sinh thờng ngại học toán đặc
biệt là toán hình, vì bộ môn hình học bắt nguồn từ thực tế do đó nó trừu tợng đối với
các em ở lứa tuổi này. Trong quá trình giảng dạy tôi đặc biệt quan tâm đến phơng pháp
dạy và học các tiết luyện tập hình. Trong các tiết luyện tập hình đòi hỏi kiến thức phải
chuẩn xác, bao quát kiến thức của một vài bài, nên việc lựa chọn kiến thức để luyện tập
là rất cần thiết. Mặt khác trong tiết luyện tập còn đòi hỏi học sinh phải tổng hợp đợc
rất nhiều những hoạt động toán học phức hợp nh: chứng minh, tìm tập hợp điểmvà
những hoạt động trí tuệ chung nh: phân tích,tổng hợp, so sánhcùng những hoạt động
ngôn ngữ nh giải thích, phát biểu.Tiết luyện tập không những củng cố, khắc sâu lý
thuyết mà còn là tiết rèn luyện kỹ năng và phát triển t duy cho học sinh. Chính vì lí do
đó cho nên trong phân phối chơng trình của BGD & ĐT thời lợng dành cho tiết luyện
tập là không nhỏ.
Nếu nh tiết lý thuyết cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ bản ban đầu thì

tiết luyện tập có tác dụng hoàn thiện các kiến thức cơ bản đó, nâng cao lý thuyết trong
chừng mực có thể, làm cho học sinh có điều kiện thực hành , vận dụng các kiến thức đã
học vào việc giải quyết các bài toán thực tế, các bài toán có tác dụng rèn luyện kĩ năng
tính toán, rèn luyện các thao tác t duyđể phát triển năng lực sáng tạo sau này.
1
Tiết luyện tập không phải chỉ là giải các bài tập toán đã làm ở nhà cho học sinh
hay sẽ cho học sinh làm ở trên lớp. Mặc dù, trong tiết luyện tập Toán chắc chắn có phần
giải bài tập. Ngay cái tên Luyện tập đã chỉ cho chúng ta thấy rằng thầy phải luyện
cái gì và trò phải tập cái gì. Thầy luyện trò tập, đó mới là nội dung chủ yếu của
tiết luyện tập. Nh vậy tiết luyện tập có tính mục đích rõ ràng hơn tiết bài tập. Trong tiết
luyện tập, thầy phần nào có sự tự do hơn trong việc chọn lựa nội dung dạy học so với
tiết học lí thuyết, miễn sao đạt đợc mục đích và yêu cầu đề ra.
Tuy nhiên trong thực tế giảng dạy nhiều năm nay tôi thấy thờng thì học sinh
không hứng thú học tiết luyện tập bằng tiết học lý thuyết, còn giáo viên thì không hay
chọn tiết luyện tập để thao giảng và cũng có nhiều giáo viên suy nghĩ rằng dạy tiết
luyện tập thờng khó thành công hơn tiết dạy lý thuyết.
Chính vì những lý do đó thiết nghĩ rằng tiết luyện tập chiếm số lợng lớn nh vậy
mà giáo viên cha thực sự hứng thú dạy và học sinh cũng cha thực sự thích học sẽ dẫn
đến tiết học nhàm chán, nó sẽ làm ảnh hởng đến việc tiếp thu kiến thức mới của học
sinh. Xuất phát từ điều khẳng định: Mỗi nội dung dạy học đều liên quan mật thiết với
những hoạt động nhất định. Quá trình dạy học là quá trình điều khiển hoạt động và giao
lu của học sinh nhằm thực hiện mục đích dạy học
Qua thực tế giảng dạy của bản thân và qua trao đổi cùng các bạn đồng nghiệp trong tổ,
tôi mạnh dạn nghiên cứu và đa ra sáng kiến kinh nghiệm
**
dạy một tiết luyện
tập hình theo hớng tích cực
**
với hy vọng trao đổi và mong muốn góp một
phần nhỏ nào đó làm cho các tiết luyện tập không trở nên quá khó và nhàm chán với

học sinh , giảm bớt phần nào đó khó khăn cho các bạn đồng nghiệp. Với kinh nghiệm
của bản thân còn hạn chế nên sáng kiến kinh nghiệm này không tránh khỏi những hạn
chế và thiếu sót nhất định.
B. giảI quyết vấn đề
I. Mục tiêu chung của tiết luyện tập
2
a) Một là: hoàn thiện hoặc nâng cao ở mức độ phổ thông cho phép đối với phần lý
thuyết của tiết học trớc hoặc một số tiết học trớc, thông qua một hệ thống bài tập( bao
gồm các bài tập trong SGK, SBT, hoặc các bài tập tự chọn, tự sáng tạo của giáo viên tuỳ
theo mục đích và chủ ý của bản thân giáo viên), đã đợc sắp xếp hợp lí theo kế hoạch lên
lớp.
b) Hai là : rèn luyện cho học sinh các kĩ năng, thuật toán hoặc nguyên tắc giải toán,
dựa trên cơ sở nội dung lí thuyết Toán đã học và phù hợp với trình độ tiếp thu của đại
đa số học sinh của một lớp học, thông qua một hệ thống các bài tập hoặc một chuyên
đề về các bài tập đã đợc sắp xếp theo chủ ý của giáo viên. Đây thực chất là vấn đề vận
dụng lí thuyết để giải các bài tập hoặc hệ thống các bài tập nhằm hình thành một số kĩ
năng cần thiết cho học sinh đợc dùng nhiều trong thực tiễn đời sống và trong học tập.
c) Ba là : thông qua phơng pháp và nội dung của tiết học(hoặc hệ thống các bài tập của
tiết học), rèn luyện cho học sinh nền nếp làm việc có tính khoa học, học tập tích cực
chủ động, sáng tạo, phơng pháp t duy và các thao tác t duy cần thiết.
* Chú ý: Trên đây là ba yêu cầu chủ yếu của tiết luyện tập toán. Tuy nhiên tuỳ theo
yêu cầu cụ thể của từng tiết học và các đặc điểm của các phân môn mà trong từng tiết
học nổi lên các yêu cầu trọng tâm.
Đối với phân môn Hình Học, yêu cầu về rèn luyện phơng pháp t duy lại quan trọng hơn
là cung cấp cho học sinh một lời giải của một bài toán cụ thể.
Tóm lại, tuỳ theo yêu cầu của từng tiết học mà ta đa ra yêu cầu nào trọng tâm,
yêu cầu nào là chủ yếu và mức độ cụ thể của từng yêu cầu.
II. Đóng góp mới về mặt lý luận, về mặt thực tiễn.
1. Về mặt lí luận.
Để nâng cao hiệu quả của giờ luyện tập thì dù với biện pháp nào cũng phải thông

qua các hoạt động của học sinh. Trớc hết phải thấy đợc quá trình dạy học là quá trình
triển khai hoạt động và giao lu của học sinh nhằm thực hiện những mục đích dạy học.
Học tập là một quá trình xử lí thông tin, quá trình này có các chức năng đa thông
tin vào, ghi nhớ thông tin và điều phối. Học sinh thực hiện những chức năng này bằng
những hoạt động của mình.
Hoạt động thúc đẩy sự phát triển là hoạt động mà chủ thể thực hiện một cách tự
giác và tích cực. Vì vậy cần cố gắng gây động cơ để học sinh có ý thức thực hiện các
hoạt động.
2. Về mặt thực tiễn.
Thực tế chúng ta thờng thấy trong các giờ luyện tập là:
3
- Giáo viên yêu cầu học sinh liệt kê và nhắc lại nội dung các kiến thức đã học
trong giờ luyện tập( Theo thứ tự các mục trong bài).
- Giáo viên cho học sinh ghi lại các nội dung cơ bản của các kiến thức đó.
- Giáo viên hớng dẫn học sinh giải một số bài luyện tập ( trong sách giáo khoa
hoặc trong các sách khác)
- Dẫn đến tình trạng cả học sinh và giáo viên đều không thích học và dạy giờ
luyện tập.
- Cũng từ thực trạng đó dẫn đến khả năng nhớ tổng hợp kiến thức, tìm ra mối
quan hệ giữa các đơn vị kiến thức để vận dụng giải các bài tập tổng hợp không tốt.
Iii. đối tợng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tợng nghiên cứu: Phơng pháp dạy học tiết luyện tập môn Toán THCS.
- Phạm vi nghiên cứu: Tiết luyện tập môn Toán THCS phần Hình Học
iV. nhiệm vụ nghiên cứu
+ Cách giải từng bài toán nh thế nào?
+ Có bao nhiêu cách giải các bài toán này?
+ Cách giải nào là thờng gặp? Cách giải nào là cơ bản?
+ ý đồ của tác giả đa ra bài toán là gì?
+ Mục đích và tác dụng của từng bài tập nh thế nào?
+ Khai thác thêm đợc gì từ bài toán trên?

+ Rèn những kĩ năng gì từ tiết luyện tập này?
Xuất phát từ việc khảo sát đó tôi thấy một mặt hớng dẫn cho các em tìm ra kiến
thức mới là rất quan trọng, mặt khác để nhớ, khắc sâu và vận dụng để giải các bài tập
lại càng quan trọng hơn, vậy việc đó đợc thực hiện ở đâu? Đó là thực hiện phần lớn ở
tiết luyện tập.
v - Nội dung
1. Cơ sở lí luận
Luyện tập trớc hết nhằm mục đích phát triển kĩ xảo nh một thành phần quan
trọng của kĩ năng. Luyện tập không phải chỉ đối với tính toán mà còn cả đối với việc
dựng hình, vẽ hình, sử dụng thớc và các dụng cụ vẽ hình khác. Với đại số là vẽ đồ thị
hàm số, giải phơng trình và hệ phơng trình, giải bất phơng trình và hệ bất phơng trình
Với Hình học thì đó là vẽ hình, dựng hình, tìm quỹ tích
Việc thực hiện chức năng luyện tập dựa trên cơ sở các chức năng của phơng pháp
dạy học phải đạt đợc một số hoạt động sau:
- Về hoạt động và hoạt động thành phần, cần chú ý tập luyện cho học sinh không
phải chỉ về những kiến thức toán học mà cả những hoạt động khác nữa nh: những hoạt
4
động trí tuệ phổ biến trong toán học nh: xét tính giải đợc, phân chia các trờng hợp.và
những hoạt động trí tuệ chung nh: phân tích, tổng hợp, khái quát hoá, trừu tợng
hoá.cùng những hoạt động ngôn ngữ nh thay đổi hình thức phát biểu ở những cách
khác nhau, nêu ý nghĩa của một định lí.
- Về động cơ, ngời thầy cần gợi đợc động cơ luyện tập nói chung.
Muốn vậy phải làm cho học sinh có ý thức đợc rằng học toán thực ra không phải là học
thuộc các kiến thức toán một cách đơn thuần mà thực chất là học cách làm toán. Do đó
việc học lí thuyết cần đợc kết hợp thờng xuyên với luyện tập, tức là vừa học - vừa luyện,
đó là một đặc điểm quan trọng của việc học tập bộ môn này.
Khi đi vào các thể loại bài tập trong một lĩnh vực nội dung nào đó, cần cho học sinh
thấy vai trò của kiểu bài tập đó trong việc học tập nội dung đó trong bộ môn Toán và
trong những môn học khác đặc biệt là trong khoa học kĩ thuật, trong đời sống thực tế.
- Về mặt tri thức phơng pháp, trớc hết ngời thầy cần cung cấp cho học sinh phơng

pháp tìm lời giải bài tập bao gồm 4 bớc: tìm hiểu nội dung bài toán- xây dựng chơng
trình giải - thực hiện chơng trình giải - kiểm tra kết quả và nghiên cứu sâu hơn lời giải
( phát triển bài toán dựa trên kết quả và nội dung bài toán, tức là phát triển thêm bài
toán mới từ bài toán đã cho). Những gợi ý có tính chất tìm đoán để thực hiện các bớc
này, với t cách là tri thức phơng pháp cũng cần đợc dần dần truyền thụ cho học sinh
theo con đờng tập luyện những hoạt động ăn khớp với những tri thức phơng pháp.
Cùng với những phơng pháp có tính chất thuật toán, việc truyền thụ cho học sinh
những tri thức phơng pháp có tính chất tìm đoán để giải một số kiểu bài toán là rất bổ
ích.Tuy nhiên cần làm cho học sinh hiểu rằng, mục đích hàng đầu không phải chỉ là
nắm vững cách giải các bài tập này, hay từng kiểu bài tập mà là rèn luyện khả năng giải
bài tập nói chung để có thể ứng phó với những tình huống mới mẻ, không lệ thuộc vào
nhng khuôn mẫu có sẵn.
- Về phân bậc hoạt động, ngời thầy cần tận dụng và xây dựng những mạch bài
tập phân bậc để điều khiển quá trình dạy học theo 3 hớng toàn cảnh cụ thể: tuần tự nâng
cao yêu cầu, tạm thời hạ thấp yêu cầu khi cần thiết và dạy học phân hoá. Làm nh vậy để
tạo cho nhiều học sinh có thể tự giải bài tập, chứ không phải chỉ nghe thầy giáo hoặc
bạn bè chữa bài tập. Điều này đòi hỏi ngời thầy phải có các mức độ bài tập phù hợp với
lực học của từng đối tợng học sinh.
Kinh nghiệm cho thấy, học sinh tự mình làm đợc bài tập còn đạt hiệu quả cao
hơn rất nhiều là nghe ngời khác trình bày lời giải của bài tập đó.
Việc tự mình làm đợc bài tập với học sinh là rất có ý nghĩa về mặt tâm lí. Ngợc
lại bị thất bại ngay từ đầu dễ làm cho học sinh mất tinh thần, thiếu tự tin trong những
lần giải tiếp theo. Qua kinh nghiệm giảng dạy cho thấy việc thất bại ngay từ bài tập đầu
tiên thờng do thầy vội vã yêu cầu vận dụng quá nhiều tri thức và kĩ năng của những nội
5