(Luận văn thạc sĩ) một số biện pháp giải quyết việc làm trong quá trình chuyển sang nền kinh tế thị trường nước ta hiện nay

l9\ . Ul(^ ^
DAI HOC QC GIÀ HA NĨI
TRirỊNG DAI HOC KHOA HOC XÀ HÓI VA NHÀN VÀN
^

TRAN TUAN ANH

MOT SO GIAI PHAP GIAI QUYET VIEC LAM TRONO
•

•

QUA TRINH CHUYÉN SANO NÉN KINH TE
THI TRUÒNG NUÒC TA HIÈN NAY

LUAN ÀN THAC SY KHOA HOC KINH TÉ
Chuyén ngành : Kinh te chinh trj xà hói chù nghTa
Ma so
: 50201

Ngi hng dàn khoa hoc:

i,t-tif==t?''
\'"\x^^,,=^^M.
.
HA NOI -1997

NGUYÉN HÙfU TU
PGS, PTS. Khoa hoc kinh te

\i_ 111^5

MUC LUC
LỊI MỊ DAU

Trang
1

CHl/ONG 1: Nhumg vàn de lao dóng, viéc làm va thuc trang lao dòng viéc 6
làm o nc ta hien nay
1. NHUNG VAN DE VE LAO DỊNG VIÉC LÀM

6

1.1 Lue lugng lao dóng

6

1.2 Viéc làm

9

1.3Thàtnghiép

11

2.THirC TRANG VAN DE VIEC LÀM Ò VIÉT NAM HIÈN NAY
2.1. Thuc trang ngn lao dịng, viec làm

16

16

2.1.1 Thuc trang ngn lao dịng

16

2.1.2 Hien trang ve viec làm

24

2.1.3 Nhiìng hình thiic giài quyét viec làm a nuóc ta hién nay

3g

2.2 Nhùng và'n de càn giài qut

CHUONG

2: Phirig hng giài quyet viéc làm a nc ta hién nay

42

47

1. XU HirỊNG PHÀT TRIEN NGUON LAO DÓNG VA N H C N G Y È U C A U DAT RA 47
1.1 Xu hudng phàt trién cùa nguón lao dóng

48

1.2 Nhu càu giài quyét viéc làm

50

2. QUAN DIEM VA GIÀI PHÀP GIÀI QUYET VIEC LÀM Ò NlTÒC TA HIÉN NAY

54

2.1 Quan diém giài quyét viec làm

54

2.2. Mot so giài phàp chù u

62

2.2.1 Hồn thién he thóng chinh sàch

62

2.2.2 Dói vód khu vuc thành thi

77

2.2.3 Dói vód khu vuc nịng thón

8Q

2.2.4 Hồn thien phuong thiic dào tao nghé cho nguòi lao dòng trong nén
kinh té thi trucmg

33

2.2.5 Bào dàm càc diéu kien càn thiét de thuc day, phàt trién thi trucmg lao
dòng

gg

KÉT LUAN

90

TÀI LIÈU THAM KHÀO

92


LOl MO DAU
I

TINH CÀP THIÉT CUA DE TÀI
Viéc làm va giài quyét viec làm là mot trong nhùng vàn de kinh té xà hói

co tình chà't tồn càu, là mó'i quan tàm lon cùa hàu hét càc quoc già. Theo
dành già cùa tó chùc lao dịng q'c té, ké tix nhung nàm 30 cùa thè ky 20 dén
nay thè giói dang ị trong tình trang khùng hồng thi trucmg lao dóng tram
trong nhàt. Con so chinh thuc bào cào hien nay trèn the giói co hon 120 triéu
ngi thàt nghiép. Song trèn thJc té con co the cao hon nhiéu, vi co rat nhiéu
ngi thàt nghiep khóng khai bào va co khồng 400 trieu ngi khóng dù viec
làm de dàm bào mùc song toi thiéu. TĨ chiie lao dịng q'c té éng du dồn
ràng hien nay co tói trèn 820 triéu nguòi thàt nghiep va thiéu viéc làm, trong

do phàn lón ị nhùng nc kém phàt trién, phài song di miie nghèo khó.
Ngay ị càc nc phàt trién, tình trang thiéu viec làm cQng dang già tàng vói
con so bào dóng. Bai vay cuoc dàu tranh ehong thàt nghiep va dàm bào viec
làm co thu nhap cho ngi lao dóng là mot trong nhùng thù thàeh lón nhàt
cùa nhàn loai va cùa mói quoc già.
O Viét Nam, cùng vói chinh sàch phàt trién kinh té, Dang va Nhà nuóc dà
ban hành mot he thóng chinh sàch xà hói nhàn bàn, hmg vào phuc vu lai ìeh
cùa con ngi va phàt trién con ngi tồn dien, trong do dac biét là nhùng
chinh sàch ve dàm bào cóng àn viéc làm. Chinh vi vày, chi so phàt trién cùa
con nguòi ò Viét Nam, theo ềch tình mói cùa Lién hgp quoc duac xép vào
hàng thù 115 trong tóng so 173 nuóc trén thè giói. Diéu dị ehùng tị nc ta
tny con ị trình do thàp ve kinh té, song néu coi trong mat xà hói, co chinh
sàch dùng dàn sé góp phàn quan trong vào phàt trién kinh té va dàm bào cóng
bang xà hói. Trong dị, vàn de co bàn, gịc ré nhàt là viéc làm, dàm bào moi
nguòi co viéc làm day dù va eó thu nhap.
Trong nhùng nàm gàn day, nhị chinh sàch dói mói: phàt trién nén kinh té
hàng hồ nhiéu thành phàn, dinh hng xà hói chù nghTa, vàn dòng theo co
che thi truòng co sU quan ly cùa Nhà nc; Tùng bc dàn chù hồ dịi song


xà hói trén co sa xày dung mot nhà nuóc phàp qun; Mị cùa ra ben ngồi,
tàng cng giao luu hgp tàc, hói nhàp vào cóng dóng thè giói..., chùng ta dà
dat dugc nhùng thành tuu ban dàu rat quan trong ve kinh tè: tó'c dị tàng
trng kinh tè bình quàn a mùc cao, kiém che va day lui duac lam phàt, giài
quyét vùng chàc ve luong thuc, chàng nhùng dàm bào tiéu dùng trong nuóc
ma con dành mot phàn cho xuàt kh^u, quan he kinh tè doi ngoai ngày càng
marong.,
Ben canh nhùng thành tuu to lón dị, vàn con nói lén nhiéu vàn de gay càn
càn giài quyét. Diéu này thè hien ro nhàt à su xuòng càp nghiém trong trong
mot so màt cùa dịi song xà hói, là màm mịng gay nén nhùng ''diém

nóng\

co thè dàn dén màt ón dinh ve kinh té-xà hói. Trong do vàn de ngi chua
viéc làm va thiéu viéc làm ngày càng tra nén nghiém trong, tu dò làm tàng
thém su phàn hồ giàu nghèo, càc té nan xà hói va tói pham phàt trién.... Nhu
vày viéc làm dang là vàn de kinh té - xà hói bue xùc va nhay càm nhàt a nuóc
ta vi no dà go cùa dén tùng già dinh, lién quan truc tièp dén dòi song cùa mói
cà nhàn, là u to kim hàm su* tàng trng kinh tè va là nguyén nhàn, nguón
góc xàu xa nhàt gay ra nhùng tiéu cuc xà hói... Vi vày, viéc tìm ra nhùng giài
phàp giài quyét vàn de này trong qua trình chun sang nén kinh té' thi trng
b nc ta giai doan hién nay dà thè hién duac tinh càp thiét cùa de tài "Mot
so gidi phàp giài quyét viec làm trong qua trình chuyén sang nén kinh té thi
trng nc ta hién nay".
n

TÌNH HÌNH NGHIÈN CÙU
Dói vói Viét Nam, dùng truóc nhùng thuc trang ve viéc làm, trong thịi

gian qua, dac biét là tu khi Nhà nc thuc hién chinh sàch kmh tè mói, vàn de
này dà thu hùt khóng it su quan tàm cùa càc nhà quàn ly, càc nhà khoa hoc,
dac biét là càc ca quan chun ngành nhu Bó lao dịng thuong binh va xà hói,
sa lao dịng càc tình thành phó, cùng nhu càc vien nghién cùu, càc trng dai
hoc... Dà rat nhiéu nhùng de tài, cóng trình khoa hoc nghién cùu nhùng


phuang hng, ềch thùc, giài phàp de giài qut viéc làm, su dung lao dịng
co hieu qua, phù hop vói ehièn luae phàt trién kinh té xà hói.
Tuy nhièn nhùng su co gang nị lue dị mói chi tiing bc giài quyét, thào
ga nhùng khó khan truóc màt cùa và'n de này. Vi vày viéc nghién cùu mot

eàch co bàn, he thóng ề ve ly ln va thuc tién và'n de giài quyét viéc làm
trong giai doan chuyén minh cùa nén kinh té là rat càn thiét nhung cùng rat
mói me va khó khan.
ni

MUC DÌCH CÙA LUAN ÀN
Do tình càp thiét dà trình bay a trén, muc dich chù yéu cùa luàn àn là:
Trén ca so xem xét, dành già ve thuc trang lao dịng, viéc làm va càc hình

thùc giài qut viéc làm a nc ta trong thịi gian qua de vach ra nhùng vàn
de càn duofc khàc phuc, tu dị dua ra phuang hng chung va mot so giài phàp
de giài quyét vàn de viéc làm nhàm day nhanh qua trình chuyén nén kinh tè
Viét Nam sang kinh tè thi trng theo dinh hng xà hói chù nghTa.
IV

DĨI TU'ONG VA PHAM VI NGHIÈN CÙU CÙA LUAN ÀN
Dói tugng nghién cùu cùa luàn àn là và'n de ve lao dòng viéc làm, mot bò

phàn cùa ehièn luac phàt trién kmh té xà hói, mot muc tiéu cùa chinh sàch
kinh tèvTmó.
Giài qut viéc làm trong qua trình chun sang nén kinh tè thi trng
nc ta hién nay là mot vàn de eó pham vi rong lón va rat phùc tap. Và'n de
này eó thè dugc xem xét duói nhiéu góc do khàc nhau nhu: lua chon ehièn
lugc phàt trién kinh tè xà hói phù hop vói quy mó dàn so, trình dị lue luoiag
lao dịng hay nhùng giài phàp nhàm giài quyét viéc làm, hay ve khia canh dào
tao nguón nhàn lue... ị mói góc do nào cùa vàn de này déu co thè tra thành
nhùng de tài, dói tugng, muc tiéu càn dugc nghién cùu. Vói giói han ve màt
thòi gian, han che cùa bàn thàn ve kién thùc cung nhu diéu kièn nghién cùu
ve mat thuc tién, luàn àn chi de càp a khia canh nhùng bién phàp giài qut
viéc làm ị nc ta hién nay phù hgp vói ehièn lugc phàt trién kinh tè xa hói

ma Dang va Nhà nuóc dà vach ra. Vé màt khóng gian, luàn àn khào sàt trén
pham vi lành thó Viét Nam. Vé màt thịi gian, ln àn dugc giói han tu khi dàt
nuóc thuc hién cóng cuoc dói mói, giai doan chuyén nén kinh tè tu tu càp tu
tue sang nén kinh tè hàng hoà nhiéu thành phàn.
V

PH^ONG PHÀP NGHIÈN CÙU
Là mot vàn de rong lón, tinh thịi su. Han nùa de dat dugc muc tiéu

nghién cùu cùa mìrJi, vé mat tóng thè trén ca sa phuang phàp duy vàt bién
chùng, duy vàt lich su, lo gic, tàc già di tu tu duy trùu tugng dén cu thè, di tu
thuc tién sinh dóng dén he thóng hồ va khài quàt thành ly luàn. Dac biét tàc
già chù trong phuang phàp he thóng de xem xét, phàn tich càc và'n de, tu dò
xày dung lén càc chuang, muc cùa luàn àn sao cho dàm bào tinh chinh thè
thóng nhà't.
Ben canh dò, tàc già con su dung càc phuang phàp: tóng hgp, phàn tich,
coi trong tóng kèt thuc tién de tu do phàt hién nhùng quy luàt, tinh quy luàt
cùa vàn de nghién cùu, dóng thịi dat no trong khung cành chung là dàt nc
dang trong qua trình chun dói càu truc nén kinh tè theo huóng phàt trién
kinh tè hàng hồ nhiéu thành phàn dinh hng xà hịi chù nghTa, vàn dóng
theo co che thi trng su qn ly cùa NTià nuóc.


VI

DONG GOP CUA LUAN AN
Vói muc dich va dói tugng nghién cùu cùng nhu nhùng giói han dà néu

trén, luàn àn co nhùng dóng góp nhị vào cóng cuoc nghién cùu de tìm ra
phuang hng, bién phàp giài qut và'n de này:
- Néu ra dugc mot so net ca bàn vé thuc trang lao dịng, viéc làm nc ta
hién nay.
- Dua ra nhùng quan diém giài quyét viéc làm a nuóc ta hién nay phù
hgp vói ehièn lugc phàt trién kinh tè xà hói.
- De xuàt mot so giài phàp de giài quyét vàn de viéc làm trong qua trình
chuyén sang nén kinh té thi trng a nc ta hien nay.
Vn

KÉT CÀU CÙA LUAN ÀN
De dat dugc muc dich nghién cùu dà néu trén, ngoài phàn ma dàu va kèt

luàn, luàn àn dugc kèt càu thành 2 chuang:
Chuang I: Nhumg vàn de vé lao dòng, viéc làm va thuc trang lao
dóng viéc làm ị nc ta hién nay
Chuig II: Phuong hng giài qut viéc làm ị nc ta hién nay


CHUONG I
NHUfNG VÀN DE VE LAO DÒNG, VIEC LÀM VA THIiC TRANG LAO
DÒNG VIEC LÀM Ò NUÒC TA HIEN NAY
L NHÙNG VÀN DE VE LAO DÒNG, VIEC LÀM
1. Lue luoTig lao dòng
Khi de càp dén vàn de lao dòng thi truóc tién phài nói dén do là lue lugng
lao dóng. Khi con ngi con dóng vai trị chù dao trong qua trình san xt thi
lue lugng lao dịng ln là vàn de quan tàm dàu tién cùa mgi xà hói, cùa mói
q'c già. Co thè nói dị là mot chi tiéu phàn ành khà nàng tién hành hoat
dóng san xuàt cùa mói qc già, mịi khu vuc.
Tuy là mot vàn de quan trong nhu vay, song cho dén nay vàn con khà

nhiéu quan niém khàc nhau vé lue lugng lao dịng:
Tu dién tht ngù trong linh vuc lao dóng cùa Lién Xò (cu) dinh nghTa
ràng: Lue lugng lao dòng là khài niém dinh lugng cùa nguón lao dóng [1]
Tu dién thuàt ngù Phàp dinh nghTa ràng: Lue lugng lao dòng là so lugng
va chat lugng nhùng ngi lao dóng dugc quy dói theo càc tiéu chuàn trung
binh vé khà nàng lao dịng thè su dung [1]
Mot so giào su kinh tè hoc nguòi Anh lai quan niém: Lue lugng lao dóng
là tà't ề nhùng cà nhàn dang làm viéc hoac dang tìm kiém viec làm [1]
Nhà kinh té hoc Anh David Begg thi cho ràng: Lue lugng lao dóng co
dang ky bao góm so ngi co cóng àn viéc làm cóng vói so ngi thàt nghiép
co dàng ky.
Con theo quan niém cùa tó chùe lao dóng quóc tè thi: Lue lugng lao dòng
là mot bò phàn dàn so trong dị tuoi quy dinh (tuy thc tùng nc) thuc té' co
tham già lao dịng va nhùng ngi khóng co viéc làm nhung dang tich cuc tìm
viéc làm [7]


Trén thuc tè khài niém lue luong lao dóng cùa tó chùc lao dịng q'c tè
dua ra dugc thóng nhàt a nhiéu nuóc. Song giùa càc nuóc vàn co su khàc nhau
trong viéc àp dung khài niém này vào hoat dòng thuc té ma chù yéu là su
khàc nhau vé dò tuoi quy dinh cho nhùng nguòi dugc tinh vào lue lugng lao
dòng. 0 day co hai su khàc biét: khàc biét thù nhàt trong quy dinh vé giói han
tuoi tói thiéu, mot so nuóc do nhùiig dac diém vé kinh tè, xà hói, vàn hồ ma
quy dinh tuoi tói thiéu khà thà'p, vi du nhu ò Ai Càp tuoi tói thiéu dugc giói
han là 6 tuoi, Braxin là 10 tuoi; nhung nhin chung thi phàn lón càc nuóc quy
dinh giói han tuoi này khồng tu 15 dén 16 tuoi; khàc biét thù hai vé quy dinh
giói han tuoi tói da cùa lue lugng lao dóng. 0 mot vài nuóc cóng nghiép nhu
Dan Mach, Thuy SI, Na Uy, Phàn Lan thi lày tuoi 74 làm giói han tói da. Con
ị mot so nuóc dang phàt trién nhu Ai Càp, Malaysia, Mexico quy dinh là 65
tuoi. Ca sa thuc tè de xàc dinh giói han tuoi tói thiéu va tói da cùa lue lugng

lao dịng, càc nc thng dua vào tuoi cùa hoc sinh rịi khịi trng phó
thóng de xàc dinh tuoi tói thiéu va tuoi cao nhàt quy dinh cho ngi dugc
Ughi huu de xàc dinh giói han tuoi tói da. Nén khồng tuoi de tinh cho bị
phàn dàn so thc lue luong lao dịng là tu 15 dén 64 (co thè tu 15 tuoi dén 59
ò mot so quò'c già hoac tu 10 dén 59 a mot so nuóc khàc). Song hien nay ị
nhiéu q'c già va ngay ề tó chùc lao dóng quóc té khóng quy dinh giói han
tói da va de mị a dị tuoi này.
Tó chùe lao dịng q'c tè cQng dua ra cóng thùc xàc dinh lue lugng lao
dóng va ty le tham già vào lue lugng lao dòng:
LF = E + U
T T^r.

LF

U + E

LFR = LF + NLF ~ U + E + NLF
Trong do:

LF - Dàn so thc lue lugng lao dịng
NLF - Dàn so khóng thuóc lue lugng lao dóng
U - So ngi thà't nghiep
E - So ngi viéc làm


LFR - Ty le tham già vào lue lugng lao dòng
Càc chi so E va U thu dugc qua kèt qua cùa càc cuoc diéu tra va no co su
bién dòng theo thòi gian. Ty le tham già vào lue lugng lao dóng (LFR) thng
dugc su dung de c tinh quy mó cùa du trù lao dịng trong pham vi mot nén
kinh tè va eó nhiem vu quan trong trong càc thóng ké thà't nghiep.

Ngày nay cùng vói su phàt trién manh cùa khoa hoc ky thuàt, su ra dòi
cùa nhiéu ngành, ITnh vuc mịi àp dung nhùng cóng nghé va ky thuàt cao, dac
biét a mot so nuóc phàt trién dà xuàt hién khài niém lue lugng lao dóng mói.
Trong khài niém này thi yéu tó chat lugng lao dòng dugc de càp dén, nguòi
tham già lue lugng lao dóng klióng chi là ngi a trong dị tuoi quy dinh, eó
sue khoè tot ma tay nghé, kién thùc phài dat tói mot trình dị nhà't dinh. Co
thè nói day là mot khài niém rà't phù hgp vói mot nén kinh tè hién dai, phàt
trién, song trén thuc tè vàn chua dugc àp dung mot ềch rong rài va phó bién.
O Viét Nam hién nay, vói toc dị tàng dàn so hàng nàm khà cao (khoàng
2,2%), nén kinh tè dang trong qua trình chun dói, trình dị tay nghé cùa
ngi lao dòng thà'p... cho nén khài niém lue lugng lao dóng eó nhùng net
riéng. O nuóc ta màc dù co quy dinh dò tuoi cho nhùng nguòi tham già lue
lugng lao dòng, song trèn thuc tè do nhùng ly do, diéu kién nào dò ma co mot
bò phàn nhùng nguòi ngồi do tuoi lao dịng (chua tói hoac qua tuoi lao dòng)
vàn tham già lao dòng. Ben canh do, mot bị phàn nhùng ngi lao dịng
khóng dù tiéu chn vé sue khoè (nhùng nguòi tàn tàt) cùng tham già vào
hoat dóng san xt. Dac biét a nc ta trình do kièn thùc, tay nghé cùa nguòi
lao dòng rà't chénh léeh nhau (chù u là nhung ngi trình dị tay nghé
thà'p hồc khóng trình dị), diéu này éng phàn ành dugc trình dị phàt trién
cùa nén kinh tè nc nhà.
Nhin chung, khài niém lue lugng lao dóng do tó chùc lao dịng qc té
dua ra là phù hgp, song vói nhùng diéu kièn, hồn cành cu thè hién nay a
nuóc ta, theo Tóng cuc thóng ké, khài niém này dugc hiéu nhu sau: Lue lugng
lao dòng là so nguòi trong dị tuoi lao dóng cóng 1/2 so ngi lao dòng trén


tuoi cóng 1/3 so ngi lao dịng di tuoi khà nàng lao dóng va co nhu càu
làm viéc.
Khài niém này dà phàn ành mot ềch tóng thè vé lue lugng lao dịng Viét
Nam, phù hgp vói thuc tè Viét Nam trong qua trình chun sang nén kinh tè

thi trng. Khài niém trong dị tuoi lao dóng co thè dugc xàc dinh va diéu
chinh tuy thuge vào tùiìg giai doan cu thè.
Vé giói han dị tuoi, trong nhùng nàm tru'óc day, theo Tóng cuc thóng ké
thi khồng tuoi co thè dugc tmh vào lue lugng lao dòng là tu 13 tuoi trị lén,
do dị lue lugng lao dóng phàn theo nhóm tuoi thng dugc chia thành 3
nhóm tuoi chinh:
+ Nhóm 1 : Lue lugng lao dóng tré (góm nhùng ngi tu 13-24 tuoi)
+ Nhóm 2: Lue lugng lao dịng tmng nién (góm nhùng ngi trong
khồng tuoi 25-59)
+ Nhóm 3: Lue lugng lao dịng cao tuoi (góm nhùng ngi 60 tuoi trị lén
dang làm viéc trong càc ngành kinh té qc dàn)
Nhung gàn day khi xàc dinh chi tiéu ty le tham già lue lugng lao dóng,
Tóng cuc thóng ké dà quy dinh: Lue lugng lao dóng là nhùng ngi tu 15 tuoi
tra lén eó viéc làm va khóng co viéc làm. Con giói han tuoi tói da a Viét Nam
hién nay quy dinh là 55 tuoi dói vói nù va 60 tuoi dói vói nam.
2. Viéc làm
Truóc day, trong ca che ké hoach hồ tap trung bao càp, ngi lao dóng
dugc eoi là eó viec làm va dugc xà hói thùa nhàn, tran trong là nguòi làm viéc
trong thành phàn kinh té quóc doanh, khu vuc kinh té tàp thè. Trong ca che
dị, Nhà nc chiù tràch nhiem bó tri, xàp xèp viéc làm cho tùng ngi lao
dóng. Do dị, trong xà hịi lue do khóng thùa nhàn hien tugng thà't nghiép,
thiéu viéc làm, lao dòng du thùa, viéc làm khóng day dù... Nhung trong giai
doan chuyén sang nén kmh tè hàng hoà nhiéu thành phàn hién nay, quan
niém vé viéc làm dà dugc thay dói mot ềch càn bàn.


Theo mot so chuyén già trong ITnh vue lao dòng ò nuóe ta, quan niém vé
nguòi eó viéc làm nhu sau: Nguòi co viéc làm là nguòi làm viéc trong nhùng
ITnh vuc, ngành nghé, dang hoat dịng co ich, khóng bi phàp luàt ngàn càm,
dem lai thu nhàp de nuói song bàn thàn va già dinh, dóng thịi dóng góp mot

phàn cho xà hói [7]
Khài niém này dà cho thày nói dung cùa viec làm dugc mị rong va tao ra
khà nàng to lón cho viéc giài phịng tiém nàng lao dòng, giài quyét viec làm
cho nhiéu nguòi, diéu này thè hien trén hai góc dị sau:
* Viéc làm dà dugc mị rong rat lón, bao góm tà't ề càc thành phàn kinh
tè, trong moi hình thùc va càp dị cùa tó chùc san xuàt kinh doanh va su
dan xen giùa chùng. No cùng khóng bi han che vé mat khịng gian.
* Ngi lao dóng dugc tir do hành nghé, tu do lién doanh, lién kèt, tu do
thué muón lao dịng theo lt phàp va su hng dàn cùa Nhà nuóc de tu
tao viéc làm cho minh va thu hùt thém lao dịng xà hói theo quan he
cung càu vé lao dòng trén thi truòng lao dòng.
Chinh tu quan niém trén vé viec làm trong ca che thi truòng, trong Bó luàt
lao dóng dàu tién cùa Viét Nam dugc Quóc hói khồ IX phé dut dà khàng
dinh: Mgi hoat dịng lao dóng tao ra nguón thu nhàp khóng bi phàp luàt càin
déu dugc thùa nhàn là viéc làm.
Tu quan diém trén cho thày khài niém viéc làm bao góm càc nói dung:
+ Là hoat dịng lao dịng cùa con ngi
+ Là hoat dóng lao dịng nhàm muc dich tao ra thu nhàp
+ Hoat dịng lao dóng dị khịng bi phàp luàt ngàn cà'm.
Khài niém này dà dugc thè che hoà thành càc chi tiéu quàn ly nhà nuóe vé
viéc làm va thóng nhà't trong cà nuóc. De tao diéu kién thuàn Igi trong càc
hoat dòng thuc té, khài niém này dà dugc cu thè hoà nhu sau:
Viéc làm là hoat dóng dugc thè hien a mot trong ba dang:

10


+ Làm càc cóng viéc de nhàn tién cóng, tién luang bang tién màt hoac
hien vàt cho cóng viéc do.
-h Làm càc cóng viec de thu Igi nhuàn cho bàn thàn, bao góm san xt

nịng nghiep trén dàt do chùih thàiih vién dị sa hùu; hoac hoat dóng
kinh té ngồi nịng nghiep do chinh thành vién dị làm chù tồn bị hoac
mot phàn.
+ Làm cóng viéc cho ho già dinh minh nhung khóng dugc tra thù lao di
hình thùc tién cóng, tién luang cho cóng viec dị, bao góm san xt
nịng nghiep trèn dàt do chiì ho hồc mot thành vién trong ho sa hùu,
quàn ly hay eó quyén su dung; hoac hoat dóng kinh tè ngồi nịng
nghiep do chù ho hay mot thành vién trong ho làm chù hoac quàn ly.
3. Thàt nghiép
Paul Samuelson mot nhà kinh tè hoc nguòi My dà chi ro: "thàt nghiep là
mot và'n de tmng tàm trong càc xà hói hién dai". Khi mùc thà't nghiép cao, tài
nguyén bi làng phi va thu nhàp cùa dàn giàm. Trong nhùng thòi ky nhu vày,
nén kinh té se gap nhiéu khó khan va ành huong dén tinh càm va cuoc song
già dinh trong nhàn dàn. Mot thiét hai nghiém trong nùa do thà't nghiep dua
lai dò là su màt di vé san lugng là nhùng khoàn làng phi to lón nhà't trong nén
kinh tè hién dai. Thàt nghiép luón luón gàn lién vói san lugng. Vói nén kinh
té suy thoài thi ty le thà't nghiép tàng vi khi dò càc dan dàt hàng va san lugng
giàm sùt. Trong mot nén kinh té binh ón vàn tón tai mot ty le thàt nghiép nhàt
dinh, co thè ggi do là ty le thà't nghiép tu nhièn. Ty le thàt nghiep tu nhièn là
ty le thàt nghiép trong dò thi tmòng lao dòng va thi truòng san phàm càn bang
nhau, hay nói ềch khàc nhiing tàc dóng lén x'ng dói vói già cà va tién
luang là ón dinh, khóng eó xu huóng lam phàt hay giàm phàt. Nhu vày trong
mot nén kinh tè ón dinh thi ty le thà't nghiép tu nhién là mùc thà'p nhàt co thè
eó dugc, vi chinh lue dị mùc cóng àn viéc làm cao nhà't tuong ùng vói san
lugng tiém nàng cùa mot nuóe.

11


Càc nuóc tu bàn chù nghTa ngày nay dac biét quan tàm dén so liéu vé

còng àn viéc làm va thàt nghiep. Truóc hét càn dua ra mot khài niém vé thàt
nghiép. Nói mot ềch chinh xàc, mot ngi dugc coi là thà't nghiep néu ngi
dị khóng viéc làm nhung dang co gang di tìm viéc hoac dgi ggi lai, hoac
dang dgi di làm trong thịi gian tói.
Nhà dàn so hoc ALFred SauVy cho ràng "nguòi thàt nghiep là ngi kh
manh, mn lao dịng de kiém song nhung chua tìm dugc viéc làm" [24]
TĨ chùc lao dịng qc tè dà dinh nghTa ràng: Thàt nghiép là tình trang
tón tai khi mot so ngi trong lue lugng lao dịng mn làm viéc nhung
khóng thè tìm dugc viec làm ị mùc tién cịng dang thinh hành.
Nhu vày thè nói mot eàch khàc ràng thàt nghiep là hién tugng nguòi
trong do tuoi lao dóng, sue lao dịng, mn di làm nhung chua co viéc làm.
Nhung khóng phài bà't ky ai co sue lao dòng, chua co viéc làm déu dugc coi là
nguòi thàt nghiep. Vàn de càn xem xét de biét mot ngi co thàt nghiep hay
khóng là phài nàm dugc ngi ày co mn di làm hay khịng, bịi vi trén thuc
té tón tai nhiéu trng hgp ngi co sue lao dóng, co nghé nghiep song lai
khóng co nhu càu viéc làm.
Su phàt trién thi tmòng lao dòng a nhiéu nuóc dà cho thày thàt nghiép co
ba dang khàc nhau dò là:
+ Thàt nghiep tam thòi: Phàt sinh là do su di chun khóng ngùng cùa
con ngi giùa càc vùng, càc cóng viéc hồc là càc giai doan khàc
nhau cùa cuoc song. Tham chi trong nén kinh té co day dù viéc làm,
vàn luón luón eó mot so chuyén dóng nào dị do ngi ta di tìm viéc
làm khi tot nghiép càc trng hồc chun dén mot thành phó mói. Phu
nù co thè khịng tham già vào lue lugng lao dịng sau khi con.
Do nhirng cóng nhàn thà't nghiep tam thịi thng chun cóng viéc
hoac tìm nhùng cóng viéc tot hon, cho nén nguòi ta thuòng cho ràng ho
là nhiìng ngi thà't nghiep "tu ngun ".

12

+ Thàt nghiép co tinh co' càu: xày ra khi co su màt càn dói giùa cung va
càu dói vói cịng nhàn. Su màt càn dói này co thè dién ra vi mùc càu
dói vói mot loai lao dóng tàng lén trong khi mùc càu dói vói mot loai
lao dóng khàc giàm di, trong khi dò mùc cung khòng the diéu chinh
nhanh chóng. Nhu vày, chùng ta hay thày nhùng su màt càn dói trong
càc nghé nghiep hồc trong càc \àing do mot so ITnh vuc phàt trién so
vói càc ITnh vuc khàc. Néu tién luang rat linh hoat thi su màt càn dói
trén càc thi trng lao dóng sé màt di khi tién luang ha xuó'ng trong
nhùng khu vuc co nguón cung cao va tàng lén trong nhùng khu vuc co
mùc càu cao. Nhung, nhu chùng ta dà nhàn manh, mùc luong trong
thuc tè hồn tồn ón dinh.
+ Thàt nghiep chu ky: phàt sinh khi mùc càu chung vé lao dịng thàp.
Khi tóng mùc chi va san lugng giàm, chùng ta thày thà't nghiep tàng lén
hàu nhu a khàp nai.
Tó chùc lao dịng qc té cùng cho ràng: ngi thà't nghiép là nhùng
ngi khóng co viéc làm nhung dang tich cuc tìm viéc làm hồc dang chị
dugc tra lai làm viéc.
De xàc dinh rị nhùng ngi thàt nghiép, tó chùc lao dịng qc té' cùng
dua ra nhùng tiéu thùc cu thè de xàc dinh: Xét trong mot khồng thịi gian
nhà't dinh, nhiìng ngi thà't nghiép là nhùng ngi: (a) khịng viéc làm; (b)
khà nàng làm viéc; (e) tich cuc tìm viéc làm.
Phàn lón càc nc trèn thè giói déu su dung khài niém trén de xàc dinh
ngi thà't nghiép. Song trén thuc té khi xàc dinh khoàng thịi gian khóng
viéc làm a càc nc là khàc nhau. Vi du: a Thài Lan, quy dinh trong càc cuoc
diéu tra xàc dinh nguòi thà't nghiep a tiéu thùc (a), quy dinh vé khóng co viéc
làm trong thịi gian 7 ngày trc lue diéu tra. Ị Ùe quan niém ngi thà't
nghiép là nhùng ngi khịng viec làm trong tn le diéu tra va dà chù
dóng tìm viéc làm ề ngày hồc nùa ngày tai bà't ky mot thịi diém nào trong
4 tuàn, bao góm cà tuàn diéu tra va san sàng làm viéc khi co viéc làm. Dóng

13


thịi dị, giùa càc nc cùng su khàc nhau a viéc xàc dinh dò tuoi cùa lue
lugng lao dòng va viéc dàng ky hay khịng dàng ky thàt nghiép. Vé viéc
xàc dinh dò tuoi dà néu a phàn trén, con viéc dàng ky thà't nghiép thi phàn lón
càc nuóc khóng de càp dén yéu càu này.
Trong viéc thóng ké so ngi thàt nghiep, càc nc cùng tinh mot bó
phàn lao dịng khóng viéc làm, song dang chị de dugc ggi trị lai làm viéc.
TĨ chùc lao dóng càc nuóc cùng de càp tói càc nguyén nhàn gay ra su bién
dòng vé so lugng nguòi thàt nghiep, bao góm bón nguyén nhàn chinh: (a) - Bi
màt viéc; (b) - Chù dóng bị viéc de di tìm mot viéc làm mói; (e) - Nliùng
ngi mói tham già vào lue lugng lao dịng nhung chua tìm dugc viéc làm; (d)
- Tm'óc day mot bó phàn rịi khịi lue lugng lao dóng va nay dang quay lai tìm
viéc làm.
TĨ chùc lao dóng quóc tè cùng dua ra khài niém ty le thà't nghiép de phàn
ành mùc dị, tình trang thàt nghiép, dò là: Ty le thàt nghiép là ty so giùa ngi
thà't nghiép so vói tồn bị lue lugng lao dịng. Ty so này dugc the hién qua
cóng thùc:

LF ~ E + U
Trong do:

UR: Ty le thà't nghiép (tùih bang %)
LF: Dàn so thc lue lugng lao dóng.
U: So ngi thàt nghiép.
E: So nguòi co viéc làm.

O Viét Nam, do thi tmòng lao dòng chua dugc phàt trién va chua dugc tó

chùc tot, mang luói dàng ky, dich vu viéc làm con manh nha chua he thóng va
hoat dóng chua co hiéu qua; mói quan he vói giói chù va khà nàng giói thiéu
viéc làm con han che, ehmh sàch ho trg thàt nghiep chua dóng bó, ngi lao
dóng vàn quen vói tu tng tu do là chmh, nén so nguòi thà't nghiép dén dàng
ky do do se it han nhiéu so vói so thà't nghiep thuc tè. Cho dén nay a Viét
Nam, càc con so thóng ké vé that nghiep do càc ca quan, tó chùe khàc nhau
14


dua ra déu rà't khàc nhau. Su khàc nhau này xuà't phàt tu viéc àp dung càc tiéu
chu^n thàt nghiép vào cịng tàc diéu tra.
Vói y kièn cà nhàn, theo tói a nuóc ta hién nay nén thóng nhà't àp dung
càc tiéu chuàn thàt nghiep cùa tó chùc lao dóng qc té, song vói thuc tè qn
ly lao dịng a Viét Nam va de phuc vu cho viéc giài quyét viéc làm thi chi nén
xem xét so thà't nghiep trong dò tuoi lao dòng. Con yéu càu phài dàng ky hay
khóng dàng ky thà't nghiép con tuy thuóc vào nhu càu thóng tm phuc vu quàn
ly cùa càc càp cùng nhu dói tugng diéu chinh cùa chinh sàch bào hiém thàt
nghiep hién hành cùa Nlià nuóc.
Trong giai doan trUóc màt, do viec tó chùc dàng ky thà't nghiep con chua
hồn thién, cho nén viec thóng ké thàt nghiép càn phài thóng ké cà so co dàng
ky va so khịng dàng ky nhung thuc tè dang thà't nghiep. Nhung de dàp ùng
u càu qn ly, thi khóng tinh nhùng ngi nghi huu trc tuoi quy dinh cùa
Bó lt là nhùng ngi thà't nghiép.
Trong giai doan chuyén dói nén kinh tè nhu hién nay, thà't nghiép a nuóc
ta eó nén chia ra thành hai dang:
+ Thàt nghiep dai han: là nguòi thàt nghiép lién tue tu 12 thàng tra lén
tinh tu ngày dàng ky thà't nghiép hoàc tu tuàn le diéu tra tra vé trc.
+ Thàt nghiep ngàn han: là ngi thàt nghiép duói 12 thàng tùih tu ngày
dàng ky thà't nghiep hồc tu tn le diéu tra tra vé trc.

15


IL THUC TRANG VÀN DE VIÉC LÀM 0 VIÉT NAM HIÈN NAY
1. Thuc trang nguón lao dóng. viéc làm
U. Thuc trans n^uon lao dóns
Viét Nam là nuóc co so dàn dóng dùng thù 12 trén thè giói, toc dị tàng
dàn so tu nhién hàng nàm cao, khoàng 2,2%. Theo so liéu diéu tra va tinh
tồn cùa Tóng cuc thóng ké, dàn so Viét Nam giai doan 1990-1995 dugc phàn
ành qua bièu dò sau:
Biéu do 1

Dàn so Viét nam qua càc nàm 1990-1995

(1)

(Dan.vi: ngàn nguòi)

64000
62000

1994

1995

Dan so Viét Nam vào loai tré. Theo thóng ké thi ty le dàn so duói 15 tuoi
chièm khồng 34,5% (khồng 25,5 triéu ngi). Diéu dị ehùng tò, dàn so
Viét Nam vàn dang trong thòi ky phàt trién manh, nén vé mat kinh tè se gap
rà't nhiéu khó khan vi bình qn so ngi phài ni duong (so nguòi àn theo)
trén mot lao dòng cao hon càc nuóc khàc, di theo no là và'n de viéc làm, giào

due, y té va càc yéu càu xà hòi rà't lón. Ben canh do, hàng nàm dàn so buóc
vào tuoi lao dóng theo thóng ké cùng là mot con so khóng nhị.

U).:

Tóng cuc théng ké
16


Dàn so tu 15 tuoi tra lén

biéu dò 2:

(1)

(dofn vi: ngàn nguòi)
50,000.00
40.000.00
30,000.00-1
20,000.00
10,000.00
0.00
1994

1995

1996

Ty le tàng dàn so trong dò tuoi lao dóng cao, dịi hịi tó'c dị già tàng viéc
làm lón mói eó khà nàng giài quyét và'n de thàt nghiep va du thùa lao dịng.

Day là mot sue ép lón dói vói nén kinh tè nuóc ta. Màt khàc, lao dóng tre co
thn Igi là co sue kh, co trình do hoc và'n nhàt dinh, nhung cùng là khó
khan néu khóng su dung ho mot ềch hgp ly.
Toc dị tàng dàn so cao, dàn so vào loai tre, nén hàng nàm so ngi bc
vào tuoi lao dóng dà bó sung vào lue lugiig lao dóng ngày mot tàng
Bang 1

Lue luotig lao dịng (1990-1996)

(2)

(don vi: ngi)
Theo giói tinh

Theo khu vuc
Nàm

Tong so

Tut dói

Nam

Nóng thịn

Thành thi
%

Tut dói

%

Tut dói

Nù
%

Tut dói

%

1990

30.615.906

5.755.790 18,5 24.860.116 81,5 14.879.330 48,6 15.736.576 51.4

1991

31.289.456

5.851.128 18,7 25.438.328 81,3 15.244.222 48,7 16.045.234 51.3

1992

32.071.693

5.968.542 18,6 26.103.151 81,3 15.654.193 48,8 16.417.500 51.2

1993

32.931.215

6.191.068 18,8 26.740.147 81,2 16.093.484 48,8 16.837.731 51.2

1994

33.882.928

6.369.990 18,8 27.512.938 81,2 16.558.586 48,8 17.324.342 51.2

1995

34.855.369

6.622.520 19

1996

35.866.175

6.'838.2Ò3 19,1 29.027.972 80,9 17.714.574 49

C1).C2)

28.232.849 81

17.065.188 48,9 17.790.181 51.1
18.151.601 51

Thuc trang dàn so' - lao dóng Viét nam 1996. ^fXB Thóng ka:H:T997

17

i


Nhu vày, ta co thè thày ràng, bùih quàn giai doan 1990-1996 mịi nàm lue
lugng lao dịng nc ta tàng thém khồng 1 triéu ngi, diéu dị cho ta mot
nhàn dinh truóc tién là vé màt so lugng, lue lugng lao dóng Viét Nam khà
hùng hàu.
Xét vé màt phàn bó theo khu vuc thi lue lugng lao dóng nuóe ta tap tmng
chù u ị nóng thón (chièm khồng 80% lue lugng lao dịng cà nc). Diéu
này cùng de hiéu bịi nuóc ta là nuóc co nén kinh tè chù yéu là nóng nghiep
(nịng nghiep là mat tran hàng dàu), gàn 80% dàn so song ị nóng thịn. Con
lue lugng lao dịng thành thi chi chièm mot ty le khiém tón (18-19% cà nuóc).
Chi riéng su phàn bó cùa lue lugng lao dóng theo khu vuc nhu thè này dà nói
lén SO' bị dugc trình dị vàn minh, mùc dị phàt trién kinh tè cùa Viét Nam.
Trong nhùng nàm gàn day, vói su hói nhàp vào nén kinh té thè giói va khu
vUc, viéc mị cùa nén kinh tè mèi qc già duong nhièn là khịng trành khịi,
cho nén vói chù truong mò cùa nén kinh tè, thuc hién ehièn lugc CNH va
HDH ị nc ta là mot tà't u khàch quan, là su nhin nhàn dùng dàn cùa
Dàng va Nhà nuóc. Va tu day dà co mot su dich chuyén dàn dàn cùa lue
lugng lao dịng tu nóng thón ra thành thi, Tuy nhién su dich chuyén này con
do tàc dịng bịi nhiéu u tó khàc nhu thiéu viéc làm ò nòng thón, dàt canh
tàc bi thu hep....
v é co càu lao dòng theo dò tuoi, theo kèt qua diéu tra cùa tmng tàm
thóng tin khoa hoc lao dịng va xà hói - Bó lao dóng thuong binh xà hịi nàm
1996 cho thày (bang 2) lue lugng lao dóng nuóc ta vào loai tré. Chi xét riéng
tu do tuoi 15-44 dà chièm tói 80%, so con lai khóng dàng ké.

Vé trình dị vàn hồ, theo so lièu cùa Tóng cuc thóng ké thi so ngi
khịng biét chù tu 10 tuoi trò lén co 5,44 triéu nguòi vào nàm 1979 va 5,3
triéu nguòi vào nàm 1989, 7,3 triéu nguòi vào nàm 1993. Néu chi tinh nhóm
dàn cu trong dị tuoi lao dóng thi nàm 1994 xà'p xi 3 triéu ngi khóng biét
chù, nàm 1996 là trén 2 triéu ngi va tàp tmng tói 92% ị khu vue nịng thịn,
dac biét là nóng thón mién nùi phia Bàc va Tày Nguyén, vùng sàu cùa dóng
bang song Cuu Long. Mac dù so nguòi dugc giào due ò
18


(N

j _ ,

ôy.

- 1

>% ^
^ã*
V

c

.*"
ãw> ỡ

^^

VO

O

oo
oo

oo
r^

(N
O

W-j

O^

^
^
^
C>1
(N

Q.

a

d

ô

CN

o"
ri/"j

"oi
e

5

OO
(D

''*C^d

o
H^

o

CN
Csl

r^ :

rn :
11

(N
rs)

co i
: f<-j
;ro

i 0\

CN

i

>5
^ : U-i
"O
ãm^

V-

C^i

^5

<ô
u
a

ã~-i

M

Xi

^

CN

7.5

A

^
^
o
^
ro

3.0

dũi

tỡ^

o> -ỡ

H

(N i
r-;
:ã ^

00

oo
^i

^

r-^
i ^o
\q
\ (N i CN

0_
CN

:o|
• QN"

i

•*

H

^
ir,
ir,

e

I
-

£

,y.
> i

O

a

^
o\

'»--'
(N

(T,

o\

r--

_ - i

CN

1

u

^
^


o\
r-

>". o
^ ^
^
(N
^ ^^
CNI
1

ir,

o

•e
<tJ>%
^
'
^
'•O

1

IO

CN
0\

o\

IT;
OO

^

oc

(N

r^

O)
ir>

ON

od

»r.

»r-,
CN

r^^

—H

CN"

,__!
r^
t^
"Ci

oc


^H

Oi

r-

(N
in

d
r-

r^?

CN
ir,
O

r',

u~.

_
_"
r<-j

0^
CN

o

^

od

\D

'—1

^

CN

od

4.J

<C>'

càp

s
>

un
—M

^ r-;
~^ ^

oo

(T--

d"
CM
W~j

ro
co
C7N

IO

r-

a. S^
:^
a
DI

c

'O

*->
'ô
Ê::!

oc
o\
o\

M3

oo
co

^
ON

"^

t-^

p'i

fT.

o

r--

od

r-^

r^j

CN

oc

c

y

'ãB

^D
^3

^
ãS

/S

[S

ãD
ã

^

o\

oc_
r-"

CN^


CN

CN

- M

r",

vi

OC
ON

ON
in

ON

-^ od

a^

^. ^

C^

C"? oo'

^
r*-;

oo
m

^
0^

^

3

H

1

^
r".
ON

r-

e*-,

1

a
a
<^.

^

s

'Đ

d"
CN

ro"
ã

^

CN

OC

'o

O
^O
'O

'O

^
*
'sl^

..^

O
in

co

ON

^
^
o\
^

oo^
vrT

ro^

^

CN'

^D

,_i

ro

OC

e

JZ

^

U-j

H

ON

CN

<0
00

e

z

^

u

.:Si
'^^
15

r-'

CN
CM
O)
ằ0

\d

>o

fcX

(T-^

"^

e
U

e
m;

^n

u~j

vo
oo

H

ã

ON


M:J

o

U

^

'ZJ-

u^

GJD
C

CN

_

"ã

>-

^
.5
â

oc^
oc

e

*"

1>

O^

ON
ir-]

o

ằn

1 '

L.


CN

r-,

"3
*â

CN
ã rO

OC

^

o

od

> 1

t:JD

JS

ro

f^j

1

or
e

^
vH

CN]

o

oc
oc

o\

^n

ãe

^

CN"

: co

- . 0

Cd

oc^
o\

>!.
H d

Tirsi

"O

r-;
è

ro . CN

ô^ OU- OS c^
*ã > ỡ ^
Q H3 >—

ri

^

^

• ^

ON

ir,

s

s

o
0\

oc
oc

^*
,-;.
-^

> i
f*",

#

.£
f "

.*"
•M

- — 1

^

e
o

iat

*^
ei)

_
oo

•^J

• * ^

ca
o

oc
ce

^
4^

Chir

s

C

'O

"
^
. B H

r-^

CN"

ãv4

3

a

!'

m

ini

)ô

ir?

^

.337

in

^ 1

()06-

1

^e

^^
r^

Cd

*ã

^
U

(N
tn
tn
in

~H

"o
"O
ã

^

^

CTN

fO

o

O
O)

e

^

liO

ro

(N

oo
ro
od
. i'

H

oc
e

O
CN

r-

c

H

^
^
oo

:rsi
:t^
:ON

'od ir-'
ã co

:00

:CN
IO

vri
co

i-d \o^

u
^O
^3

è'-S

:CN

ã

: O

_

; "5 i:

C

ã /ra

-C3

IfS

u

ic
oc
e


eac cap hien nay tàng vé tuyét dói. Theo diéu tra dàn so (1/4/1989) thi so
nguòi dugc giào due ò càc càp tàng 1,2 lan so vói nàm 1979, trong do co
trình dị phó thóng co so va trung hoc tàng 1,29 làn, cao dàng tàng 2,58 làn.
Nhùng nàm gàn day vé so tuyét dói vàn tié'p tue tàng so vói nàm 1989 nhung
toc dị tàng cham lai.
Theo so liéu diéu tra (bang 3) thi trong lue lugng lao dòng ề nc, so
ngi dà tịt nghiep càp DI chi chiém 13,5%, so ngi khóng biét chù là
5,8% va 80,7% là tu duói càp I dén hét càp n. Ty le này cho thày ràng trình
dị vàn hồ cùa lue lugng lao dóng nc ta ị mùc rat thàp. Day là vàn de bào
dịng dói vói mot qc già dang trong giai doan dàu cùa qua trình CNH,
HDH. 0 khu vuc thành thi, do u càu cùa cóng viec vé trình do tay nghé,

do eó su quan tàm dàu tu hon, cùng nhu càc diéu kién thuàn Igi khàc ma ty
le ngi tịt nghiep càp IH cao hon ị nóng thón (gàn gap 4 làn) va so ngi
khóng biét chù thàp hon (gàn 3 làn)
Dói vói lue lugng cịng nhàn ky thuàt tré, theo Trung tàm thóng tin
nghién cùu ly luàn cùa TĨng lién dồn lao dịng Viét Nam, trén 1,7 triéu
cóng nhàn ky thuàt chi co 70 van dugc dào tao qua trng lóp chiém 40%.
So cóng nhàn bàc cao hien nay chi khồng 4.000 chiém 2,8%, phàn lón
lai ò dò tuoi trén 50. Nhung cùng càn nói thém ràng, chùng ta khóng thiéu
nhùng cóng nhàn tre dat dugc trình do này, song co che xét chon, nàng bàc
thg... chua cho phép ho nhàn danh hiéu phù hgp.
Vé trình do chuyén món ky thuàt cùa lue lugng lao dóng, theo diéu tra
mói nhà't cùa Bó lao dóng thuong binh xà hịi cho thày (bang 4): Lue lugng
lao dóng co trình dị dai hoc va sau dai hoc khồng trén 800.000 ngi, trong
dị hon 11.000 ngi co trình do sau dai hoc, nhung so lao dóng tré trong so
này lai qua it. Qua con so diéu tra ò 17 truòng dai hoc thi so càn bó giàng
day duói 35 tuoi chi chiém 8%. So trình do phó tién si, tién sT chù yéu tàp
trung ò càc truòng dai hoc va vién nghién cùu. Diéu dàng luu y là phàn lón
nhùng tri thùc co trình dị trén dai hoc dang là nhùng chuyén già dàu ngành
dà ò dò tuoi 55-60- Trong khi dò sinh vién giòi tòt nghiép ra
20


r^i

^

o
*cd-

XJ

<1>.
H

>%
H

*cS-

^

q.
o
.^^

f)rt

a\
fi

ã
O

oc

ãns
o
C3
U

^

r-

CN^

CN^

u
ã

ã

^

ã

I

"

o
o_c
DO

C
P
^
>-,
.fi

,,_,
-^

ã

*

^

*-

l>^
r '

" ã

fi
oc

ô

In

U


J=
r-

od
rco

r^'ộ

"o

H

' '

00

^

CN'

m
^

X)

DO


,^

11

<0'

O

b
H

r^

^

co^

<t>'
>.

__
CO
eằ
O
00

DO
C

X)

c^

3

u

d

<"S>^

r^
\o

^

r-^
r-"
oc

H~

00

H
^

S
t^

rã

-^
(N

00

J=

ce

O

Vrt
o
G

DiJ

u

<'U'

>>

H

CN
ằri

-^
:^

CO

IO

r^

oc
e

-NI-

^,
00
in

-^
o
l>

r
')
in

r
",
r-i_

uo

O

00
r~;
o
r^
ro

ằn
^
^
^
00
ro

^i.

o
OS

,,
-d-

-sf

o
ro

IJO

^

H

CH

U

xt-

<>.
B-

^
\C5

^
ir,

oo
ro
00

ã'

')C5

O

IT)
Ol

CN

f

.
Ê
^u

ITi

.1

o
p
MD

'xl-

-i^

c

oi

00*^

l>ỡ

.C

oc

co

(N
00
CN

U
fi

o
d
o

^ r-;
DO


H


o
,, d
>> 00
H
^

Z)

^

r-

ON

,1

.1

p.
o"
m
oo

oc'

ON

<(D-

p
3

S

j::

O

O
ro^

in

CN"
00

DE

ro
'-l

d
o

00
in

m
o
-ão

5

^r3

u

r-^

\D^

CN
OO

'""'
oo
(N
oq

.(

^
r^i
00

-(

^^
ce"
o
00

co
ro

d

oo

^
^*
ro
O
(N
od
ro
00

\ú

CN

(N
(N
OS

so

O

OS

00

t^
r-

\6
CN

-C

H

>

CN

r^
v-^
(S^
OS

o
(>
(N

41

C
/c:i

00

ằn
^

DO

c
Z

OD

a

I
s.


trng da so khóng mn ị lai trng, vi vày se gap khóng it khó khan trong
viéc chuàn bi dói ngù tri thùc ké càn. Khó khan này khóng ehi dói vói dói ngù
tri thùc trong linh vuc khoa hoc xà hòi va nhàn vàn ma cà trong linh vuc khoa
hoc tu nhién. Chùng ta cùng dang thiéu nhùng nhà khoa hoc dàu dàn trong
linh vuc quàn ly kinh té, quàn ly xà hói, quàn tri kinh doanh, ké cà trong Imh
vuc cóng nghé. Viéc xày dung mot dgi ngù càn bị co trình dị cao, dàm bào
dugc co càu càc ngành nghé hgp ly cùng là vàn de càn nghién cùu va eó
nhùng giài phàp hùu hiéu. Day là nhùng khó khan cho dàt nuóc trong giai
doan chuyén minh cùa nén kinh té.
Ngồi hình thùc dào tao theo he chmh quy, cà nuóc tmh dén nay con co
he thóng càc trung tàm day nghé ò càc càp, càc ngành, càc tó chùe dồn the,
trong dị co hon 143 Trung tàm xùc tién viéc làm dugc Quy quóc già giài
quyét viec làm dàu tu trg giùp va niùéu co so day nghé tu nhàn, hàng nàm
cùng dào tao hàng van lao dòng co nghé cung ùng cho thi truòng lao dịng.
Mac dù vày, song lue lugng lao dóng ky tht ò nuóe ta truóc day dugc
dào tao theo mot quy trình "cùng", nàng vé ly thuyé't, nhe vé thuc hành va

theo mot cịng nghé cu, khóng theo kip vói trình dị phàt trién cùa khoa hoc
ky tht, cóng nghé, vi thè khi Nhà nc thuc hién chù truong mị cùa, cho
phép càc nhà doanh nghiep nc ngồi dàu tu vào Viét Nam thi lue lugng lao
dóng ky tht ị nc ta chua dii khà nàng va trình do dàp ùng yéu càu cùa
cóng nghé mói, cho nén phài tién hành dào tao lai, va eó nhiéu khàu phài do
lao dóng nc ngồi dàm nhàn, trong khi ngn lao dịng nc ta rà't dói dào.
Qua trình chun sang nén kinh té thi trng cùng cho thà'y, nc ta thiéu
mot dói ngù lao dịng co trình dị tó chùe san xt kmh doanh giòi, thiéu mot
dòi ngù thg lành nghé bàc cao trong mot so ngành va linh vuc kinh té. Vi du:
Nhà mày bia Viét Nam tai Hịc Món (thành phó Ho Chi Minh) co khà nàng
san xuà't 50 triéu lit/nàm, mot so vi tri diéu hành hàng trung eà'p dà dugc giao
cho nhàn vién Viét Nam dàm tràch, thè nhung theo óng Johan Doyer - Tóng
giàm dóc nhà mày cho biét: dén nay nhà mày vàn chua chon dugc mot ky su

22


giịi co dù trình dị de giao chùc vu ky su trng vàn hành san x't tồn nhà
mày. Trng hgp khó khan trén là rat phó bién ị nc ta tu trc dén nay.
Lao dịng dị thi thng co trình dị cao vé vàn hồ, chun món nghé
nghiep, kién thùc xà hịi so vói lao dóng nóng thón. Theo so liéu nàm 1996,
màc dù chi chiém 19,1% tóng lue lugng lao dịng cà nc, song lao dóng
thành thi co chun món (ké cà so càp) chiém 49% ề nc, trong do so lao
dịng co trình do cao dang, dai hgc trị lén chiém 68,8% cà nc, chiém
26,3% lue lugng lao dóng thành thi co chuyén món.
Dàn so nóng thón nuóc ta hién nay theo tài liéu cùa Vién quy hoach dị thi
va nịng thón, khồng 57,9 triéu ngi, chiém xà'p xi 80% dàn so ề ne.
Theo TĨng cuc thóng ké thi vào nàm 1994 lao dóng dang làm viéc trong linh
vuc nóng nghiép vào khồng 24 triéu ngi, chiém khồng 70% lao dóng
dang làm viec trong càc ngành kinh té qc dàn. Lao dịng nóng thón nc ta

cùng co dac trung là tré, nhung dai bò phàn là lao dóng gian don, khịng dugc
dào tao, diéu kièn tiép càn vói khoa hgc ky tht cóng nghé va thi trng han
che. Ngun nhàn cùa su chénh léeh vé trình dị ò trén, mot màt là do hàu hét
càc truòng dào tao day nghé, trung hoc chuyén nghiép, cao dàng, dai hgc déu
bó tri ị càc dị thi, ngi lao dịng nóng thón it co diéu kién tiép càn dugc vói
càc eà'p, càc co so dào tao này; màt khàc, do phàn lón so ngi dugc dào tao
lai khóng mn trị vé làm viéc ị nịng thịn.
Tom lai, nc ta co ngn lao dịng rat dói dào, toc do phàt trién ngn
lao dóng o nc ta vàn ị mùc cao, lai phàn bó khóng déu, phàn lón tàp trung
ị khu vuc nóng thón; chat lugng nguón lao dóng rà't thà'p, dac biét chua qua
dào tao, lai dang trong qua trình chuyén dói nén kinh té dàn dén tình trang
khó khan rà't lón vé viéc làm va tao ra co ề'u lao dịng hgp ly, dàp ling u
càu cùa su thay dói eà'u trùc nén kinh té, tàng nàng suà't lao dóng va hiéu qua
kinh té - xà hói.

23