(Luận văn thạc sĩ) quản lý dạy học thực hành tại trường trung cấp cảnh sát nhân dân i

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN CƠNG TRÌNH

BIỆN PHÁP QUẢN LÝ DẠY HỌC THỰC HÀNH
TẠI TRƢỜNG TRUNG CẤP CẢNH SÁT NHÂN DÂN I

LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Mã số: 60 14 05

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. TRẦN THỊ BÍCH LIỄU

HÀ NỘI – 2012

1


KÝ HIỆU CỤM TỪ VIẾT TẮT

ANQG

An ninh quốc gia

ANTT

An ninh trật tự

BCA

Bộ Công an

CAND

Công an nhân dân

CSND

Cảnh sát nhân dân

GLGD

Quản lý giáo dục

GDHNN

Giáo dục học nghề nghiệp

KHCN

Khoa học công nghệ

KTĐG

Kiểm tra đánh giá

KTNV

Kỹ thuật nghiệp vụ

QTDH

Quá trình dạy học

TTATXH

Trật tự an toàn xã hội

TCCN - DN

Trung cấp chuyên nghiệp - Dạy nghề

TCCN

Trung cấp chuyên nghiệp

3


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài…………………………………………………………
2. Mục đích nghiên cứu…………………………………………………..
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu………………………………….
4. Nhiệm vụ nghiên cứu……………………………………………….….
5. Giả thuyết khoa học……………………………………………………
6. Phạm vi nghiên cứu…………………………………………………….
7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn…………………………
8. Phƣơng pháp nghiên cứu………………………………………………
9. Cấu trúc luận văn………………………………………………………

Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA CÔNG TÁC QUẢN LÝ DẠY HỌC
THỰC HÀNH TRONG GIÁO DỤC NGHỀ NGHIỆP………………….
1.1.Tổng quan vấn đề nghiên cứu…………………………………………
1.1.1. Ngoài nước …………………………………………………………….
1.1.2. Trong nước …………………………………………………………….
1.2 . Đặc điểm quá trình dạy học thực hành trong giáo dục nghề nghiệp...
1.2.1. Khái niệm dạy học …………………………………………………….
1.2.2. Khái niệm dạy học thực hành …………………………………………
1.2.3. Đặc điểm của dạy học thực hành trong giáo dục nghề nghiệp …….
4


1.3. Đặc thù các môn học thực hành trong Trƣờng Trung cấp CSND I…
1.3.1. Sự hình thành kỹ năng, kỹ xảo trong dạy học thực hành…………
1.3.2. Hình thức tổ chức dạy học thực hành………………………………
1.3.3. Phương pháp luyện tập trong dạy học thực hành……………………
1.3.4. Đặc thù của các môn học thực hành trong Trường Trung cấp CSND
1.4. Nội dung quản lý dạy học thực hành…………………………………
1.4.1. Xác định mục tiêu, nội dung chương trình và phương pháp dạy thực
hành chun mơn nghiệp vụ……………………………………………….
1.4.2. Nội dung quản lý dạy học thực hành………………………………
1.5. Các biện pháp quản lý dạy học thực hành……………………………
1.5.1. Khái niệm biện pháp………………………………………………… ..
1.5.2. Khái niệm biện pháp quản lý………………………………………..
1.5.3. Khái niệm biện pháp quản lý dạy học thực hành ………………………
1.5.4. Các biện pháp quản lý dạy học thực hành ……………………………
Tiểu kết chƣơng 1…………………………………………………………….
Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ DẠY HỌC THỰC HÀNH
Ở TRƢỜNG TRUNG CẤP CSND I………………………………………
2.1. Khái quát về Trƣờng Trung cấp CSND I………………………………

2.2. Yêu cầu đối với dạy học thực hành ở trƣờng trung cấp. …………..
2.2.1. Cơ sở pháp lý quản lý dạy học thực hành tại Trường Trung cấp
CSND I………………………………………………………………..
5


2.2.2. Mục tiêu, nội dung chương trình dạy học thực hành………………
2.3. Thực trạng quản lý dạy học thực hành tại trƣờng Trung cấp CSND I
2.3.1. Mục tiêu đánh giá thực trạng…………………………………………..
2.3.2. Nội dung đánh giá ……………………………………………………...
2.3.3. Các phương pháp đánh giá…………………………………………….
2.3.4. Kết quả đánh giá……………………………………………………….
2.4. Thực trạng về quản lý dạy học thực hành tại Trƣờng Trung cấp
CSND I………………………………………………………………………
2.4.1. Thực trạng về quản lý kế hoạch và tổ chức chỉ đạo công tác dạy học
thực hành……………………………………………………………………
2.4.2. Thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy thực hành của giáo viên…
2.4.3. Thực trạng quản lý hoạt động học tập thực hành của học sinh………
2.4.4. Thực trạng kiểm tra đánh giá trong dạy học thực hành………………
2.4.5. Thực trạng quản lý cơ sở vật chất trong dạy học thực hành…………
2.5. Đánh giá chung (SWOT) ………………………………………………
2.5.1. Mặt mạnh……………………………………………..………………
2.5.2. Mặt yếu………………………………………………..………………
2.5.3. Thời cơ và thách thức…………………………………………………
Tiểu kết chƣơng 2……………………………………………………………
Chƣơng 3: CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ DẠY HỌC THỰC HÀNH Ở
TRƢỜNG TRUNG CẤP CSND I…………………………………….……
6

3.1 Một số nguyên tắc đề xuất biện pháp……………………………………
3.1.1. Đảm bảo tính đồng bộ…………………………………………….……
3.1.2. Đảm bảo tính kế thừa…………………………………………….…….
3.1.3. Đảm bảo tính khả thi……………………………………………….…
3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động dạy học thực hành………………
3.2.1. Hồn thiện cơng tác xây dựng kế hoạch dạy học thực hành…………
3.2.2. Đổi mới mục tiêu, nội dung chương trình trong dạy học thực hành…
3.2.3. Đổi mới quản lý hoạt động dạy học thực hành của giáo viên………
3.2.4. Đổi mới quản lý hoạt động học thực hành của học sinh…………..
3.2.5. Quản lý cơ sở vật chất kỹ thuật cho dạy học thực hành………………
3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý
dạy học thực hành ở Trƣờng Trung cấp CSNDI…………………………
Tiểu kết chƣơng 3……………………………………………………………
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ…………………………………………
1. Kết luận…………………………………………………………………….
2. Khuyến nghị…………………………………………………………………
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

7


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Đảng và nhà nước ta đã khẳng định phát triển khoa học và công nghệ
cùng với phát triển giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là nền tảng và
động lực đẩy mạnh cơng nghiệp hố, hiện đại hố đất nước.
Đổi mới tư duy giáo dục một cách nhất quán, từ mục tiêu, chương
trình, nội dung, phương pháp đến cơ cấu và hệ thống tổ chức, cơ chế quản lý
để tạo được chuyển biến cơ bản và toàn diện của nền giáo dục nước nhà...Ưu

tiên hàng đầu cho việc nâng cao chất lượng dạy và học...Mở rộng qui mô dạy
nghề và đào tạo trung học chuyên nghiệp.
Đổi mới phương pháp dạy học, sử dụng các phương pháp dạy học tích
cực, đặc biệt là dạy học thực hành để hình thành kĩ năng nghề nghiệp cho
người học là một trong những vấn đề được chú trọng, đề cao trong tiến trình
cải cách giáo dục ở các nước và ở Việt Nam. Dạy học thực hành đặc biệt phù
hợp với các ngành nghề trình độ trung cấp như các ngành nghề trường Trung
cấp CSND I đang đào tạo. Tuy nhiên, để các hoạt động dạy thực hành có
hiệu quả cần có sự quản lý phù hợp, sáng tạo của các nhà trường.
Trường Trung cấp CSND I có chức năng đào tạo bồi dưỡng cán bộ cho lực
lượng Công an nhân dân trong phạm vi từ Quảng Bình trở ra, để thực hiện tốt
nhiệm vụ của mình nhà trường ln ln quan tâm đến việc đổi mới mục tiêu, nội
dung chương trình và phương pháp đào tạo, quán triệt và thực hiện tốt nguyên lý
giáo dục “Học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, lý luận gắn
liền với thực tiễn” nhằm không ngừng nâng cao chất lượng đào tạo toàn diện.

8


Bộ Cơng an đã ký chương trình khung giáo dục trung cấp chuyên
nghiệp các chuyên ngành nghiệp vụ gồm ba phần: Khối kiến thức chung; khối
kiến thức cơ sở và khối kiến thức chuyên ngành, nhìn chung tổng thể chương
trình có thời gian dạy học thực hành rất lớn, chiếm 2/3 quĩ thời gian trong
chương trình khung. Cho nên việc dạy học thực hành có ý nghĩa quan trọng
để hình thành kỹ năng, kỹ xảo và năng lực nghề nghiệp cho học sinh.
Quản lý hoạt động dạy học nói chung, dạy học thực hành nói riêng là
một chỉnh thể thống nhất giữa các thành tố và có mối quan hệ mật thiết biện
chứng với nhau, nhưng trong thực tiễn nhà trường, những vấn đề nghiên cứu
mới chỉ quan tâm đề cập đến một vài khía cạnh trong q trình tổ chức dạy
học nói chung chưa quan tâm nghiên cứu kỹ lưỡng về quản lý dạy học thực

hành. Chính vì vậy tác giả chọn đề tài: “Biện pháp quản lý công tác dạy học
thực hành tại Trường Trung cấp CSND I”
2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất biện pháp quản lý cơng tác dạy học thực hành nhằm nâng cao chất
lượng đào tạo tại Trường Trung cấp CSND I.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình dạy học thực hành và công tác quản lý ở các trường Trung cấp.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý dạy học thực hành tại Trường Trung cấp CSND I.

4. Nhiệm vụ nghiên cứu

9


- Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý; quản lý q trình dạy học nói
chung và dạy học thực hành nói riêng.
- Khảo sát đánh giá thực trạng quản lý dạy học thực hành tại Trường
Trung cấp CSND I.
- Đề xuất biện pháp quản lý công tác dạy học thực hành tại Trường
Trung cấp CSND I nhằm nâng cao chất lượng dạy học thực hành.
5. Giả thuyết khoa học
Quá trình dạy học thực hành tại Trường trung cấp CSND I nhìn chung có nhiều
tiến bộ, song cịn có những bất cập trong việc quản lý dạy học, chất lượng dạy học
chưa đáp ứng được yêu cầu do thực tiễn địi hỏi. Vì vậy, nếu đề xuất được hệ thống các
giải pháp quản lý công tác dạy học thực hành tại Trường Trung cấp CSND I theo quan
điểm quản lý quá trình dạy học phù hợp với thực tiễn nhà trường thì góp phần đảm bảo
và từng bước nâng cao chất lượng đào tạo toàn diện.
6. Phạm vi nghiên cứu

Luận văn tập trung vào nghiên cứu quản lý công tác dạy học thực hành
tại Trường Trung cấp cảnh sát nhân dân I trong thời gian 5 năm vừa qua và
định hướng phát triển trong thời gian tới.
7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn
7.1. Ý nghĩa khoa học: Luận văn góp phần làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận
về quản lý dạy học nói chung và quản lý dạy học thực hành nói riêng trong hệ
thống các trường CAND.
7.2. Ý nghĩa thực tiễn: Luận văn đánh giá làm rõ được thực trạng quản lý dạy
học thực hành tại Trường Trung cấp CSND I, phát hiện ra những hạn chế
thiếu sót cần khắc phục trong quá trình quản lý dạy học thực hành của nhà
trường, từ đó đề xuất một số giải pháp có tính khả thi nhằm hồn thiện cơng
10


tác quản lý dạy học thực hành của trường trong giai đoạn hiện nay qua đó góp
phần bảo đảm và nâng cao chất lượng đào tạo toàn diện.
8. Phƣơng pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu lý luận
- Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: điều tra, khảo sát thực tế
- Phương pháp thống kê
9. Cấu trúc luận văn
Dự kiến cấu trúc của luận văn: ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến
nghị, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn được cấu trúc thành 3
chương:
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận của công tác quản lý dạy học thực hành trong
giáo dục nghề nghiệp
Chƣơng 2: Thực trạng quản lý dạy học thực hành ở Trường Trung cấp
CSND I
Chƣơng 3: Biện pháp quản lý dạy học thực hành ở Trường Trung cấp
CSND I

11


CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA CÔNG TÁC QUẢN LÝ
DẠY HỌC THỰC HÀNH TRONG GIÁO DỤC NGHỀ NGHIỆP
1.1.Tổng quan vấn đề nghiên cứu
1.1.1. Ngoài nước
Tại nhiều quốc gia trên thế giới, cán bộ quản lý được xem là yếu tố quyết
định sự thành bại của một tổ chức. Do vậy, việc đào tạo cán bộ quản lý được đặc
biệt chú trọng nghiên cứu. Đào tạo như thế nào, nội dung, phương pháp nào để
mang lại chất lượng cho đội ngũ, đáp ứng yêu cầu của công tác quản lý là những
vấn đề các nhà quản lý luôn quan tâm, trăn trở. Kỹ năng thực hành là khâu quan
trọng thuộc nội dung chương trình đào tạo, bồi dưỡng cán bộ và cơng chức nhà
nước, nên chương trình của các nước đều có một tỷ lệ thực hành thích hợp trong
cấu trúc chương tình đào tạo, bồi dưỡng cho các đối tượng khác nhau. Họ cho rằng
để công tác đào tạo cán bộ quản lý có hiệu quả, chất lượng cao thì phải gắn đào tạo
lý thuyết với thực hành, tạo điều kiện để người học, học tập tích cực và sáng tạo.
Các nhà giáo dục Mỹ (Donald C. Orlich, Robert J. Harder, Richard C.
Callahan, Michael S. Trevisan, Dr Abbie H Brown, 2009) cho rằng, dạy thực
hành là một trong những phương pháp hữu hiệu nhất để hình thành kĩ năng
cho người học. Trong quá trình đào tạo cán bộ quản lý, cán bộ quản lý giáo

12


dục ở Liên Xô (G.kh.popop, Phumin, V.GPhanaep, 1978); Bungari
(E.ribarska); các chuyên gia quản lý Nhật Bản, Hà Lan, Pháp, Đức, Tiệp
Khắc…(Trích qua Trần Thị Bích Liễu, 2001b) đề xuất sử dụng tình huống

quản lý và nhiều loại bài tập thực hành quản lý khác nhau góp phần phục vụ
cho hoạt động thực hành.
Nhiều phương pháp dạy học thực hành được các tác giả nghiên cứu như
đi tham quan thực tế, thực tập tại các cơ sở sản xuất, tại các cơ sở giáo dục,
giải các bài tập thực hành quản lý. Trong dạy học thực hành thì bài tập là chất
gắn kết, chiếc cầu nối lý luận với thực tiễn, lý thuyết với thực hành. Có thể
nói hệ thống bài tập tình huống quản lý giáo dục vừa là nội dung, vừa là
phương tiện, vừa là công cụ để tổ chức các hoạt động tái tạo và sáng tạo của
học sinh nhằm khắc sâu hơn hệ thống lý thuyết đã học.

Những

phương

pháp dạy học thực hành này được áp dụng ở nhiều trường học trên thế giới
cũng như ở Việt Nam.
Để có được hiệu quả dạy học thực hành các nhà quản lý đã có nhiều
chiến lược quản lý trong nhà trường như xây dựng kế hoạch triển khai đổi
mới chương trình, phương pháp dạy học, tập huấn giáo viên, bồi dưỡng tại
chỗ theo chu kì hằng năm, trang bị đầy đủ cơ sở vật chất, phương tiện thực
hành. Ngày nay thực hành ảo trên các phương tiện công nghệ thông tin đang
trở nên phổ biến và do vậy các nhà quản lí rất chú trọng các chiến lược đầu tư,
sử dụng các phương tiện này vào quá trình dạy học và cần có các đánh giá về
tính hiệu quả của các phương pháp dạy học cũng như năng lực dạy học của
giáo viên (Carolyn M. Evertson, Carol S. Weinstein – 2006; Douglas B.
Reeves – 2008; Jim Campbell, Leonidas Kyriakides, Daniel Muijs,2012;
Rajnandini Pillai, Susan Stites-Doe, 2003…)
1.1.2. Trong nước

13

Trong thời gian qua, ở nước ta đã có một số cơng trình khoa học nghiên
cứu liên quan đến cơng tác quản lý dạy học thực hành, như: Luận văn thạc sỹ
của tác giả Bùi Tròn: Các biện pháp nâng cao kết quả dạy thực hành cho Sinh
viên tại Trung tâm huấn luyện thực hành - Học viện Kỹ thuật quân sự; Luận
văn thạc sỹ của tác giả Nguyễn Thanh Hà: Chất lượng và các điều kiện đảm
bảo chất lượng dạy học các môn học thực hành chuyên môn nghề; Luận văn
thạc sỹ của tác giả Vũ Minh Hùng: Dạy học thực hành nghề theo nhóm góp
phần nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp; Luận văn thạc sỹ của tác giả
Tô Văn Khôi: Quản lý dạy học thực hành nghề (hệ trung cấp) ở trường Cao
đẳng công nghiệp Thái Nguyên...
Tác giả Trần Thị Bích Liễu (2001a) đã nghiên cứu xây dựng và sử
dụng hệ thống bài tập thực hành vào công tác bồi dưỡng giáo viên mầm non
và các biện pháp quản lý để triển khai hình thức đào tạo, bồi dưỡng này như
đổi mới chương trình, tập huấn giáo viên giảng dạy phương pháp thực hành,
đổi mới hình thức bồi dưỡng cán bộ quản lý mầm non…
Nhìn chung, các cơng trình nghiên cứu trên đã nghiên cứu về thực
trạng công tác quản lý dạy học thực hành nhưng chỉ ở những nội dung, góc độ
khác nhau, phạm vi trên một địa bàn nhất định. Hiện nay, chưa có một cơng
trình khoa học nào nghiên cứu chun sâu, tồn diện về hoạt động dạy học
thực hành tại Trường Trung cấp CSND I.
Vì vậy, với cách tiếp cận riêng, đề tài: “Biện pháp quản lý công tác
dạy học thực hành tại Trường Trung cấp CSND I” không trùng với bất cứ đề
tài khoa học nào đã được nghiên cứu và cơng bố.
1.2. Đặc điểm q trình dạy học thực hành trong giáo dục nghề nghiệp
1.2.1. Khái niệm dạy học
Trong nhà trường, hoạt động dạy học nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục
là đào tạo con người Việt Nam phát triển tồn diện, có đạo đức, tri thức, sức
14

khoẻ, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và
chủ nghĩa xã hội; hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực
của công dân, đáp ứng yêu cầu sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc. (Điều
2 - Luật Giáo dục 2005) [19, tr. 63].
Hoạt động dạy học chiếm hầu hết thời gian trong các hoạt động giáo dục,
nó chi phối các hoạt động khác trong nhà trường. Trong hoạt động dạy học thày
và trị là hai yếu tố chính, ngoài ra những yếu tố khác như cơ sở vật chất của nhà
trường, thông tin phục vụ dạy học và các lực lượng xã hội trong và ngoài nhà
trường cũng ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động dạy học. Muốn hoạt động dạy học
đạt hiệu quả phải tác động quản lý đến tất cả các yếu tố trên.
Như vậy dạy học trong nhà trường là hệ thống những tác động có mục
đích, có kế hoạch, hợp qui luật của cán bộ quản lý tới các yếu tố tác động đến
hoạt động dạy học nhằm làm cho quá trình dạy học theo đúng đường lối giáo
dục của Đảng, thực hiện tốt mục tiêu đào tạo đã đề ra.
Dạy học là quá trình tác động qua lại giữa người dạy và người học, nhằm
giúp cho người học lĩnh hội những tri thức khoa học, kỹ năng hoạt động nhận thức
và thực tiễn, phát triển các năng lực hoạt động sáng tạo, trên cơ sở đó hình thành
thế giới quan và các phẩm chất nhân cách của người học theo mục tiêu giáo dục.
Hoạt động dạy học là hoạt động mà trong đó dưới sự tổ chức, điều khiển, của
người dạy làm cho người học tự giác, tích cực, chủ động tự tổ chức, tự điều khiển
hoạt động nhận thức học tập của mình nhằm thực hiện những nhiệm vụ dạy học.
1.2.2. Khái niệm dạy học thực hành
- Dạy học thực hành là quá trình tổ chức các hoạt động dạy học nhằm
hình thành và phát triển hệ thống kiến thức và kỹ năng chuyên môn, năng lực
thực hành nghề theo mục tiêu đào tạo nghề nghiệp tương ứng. Đây là quá
trình liên kết giữa lý thuyết và thực tế, được thực hiện đúng lịch trình kế
15

hoạch dạy học thực hành theo chương trình chi tiết của môn học đã được phê
duyệt. Dạy học thực hành có thể được tiến hành trên lớp, ngồi thực địa,
phịng thí nghiệm, xưởng trường, phịng học chun dùng, trung tâm huấn
luyện thực hành.
- Tất cả các bài giảng thực hành đều phải tổ chức tương ứng với
chương trình chi tiết môn học đã được phê duyệt. Đề cương và phương pháp
tiến hành do giáo viên được phân công biên soạn dưới sự chỉ đạo trực tiếp của
Trưởng bộ môn,Trưởng khoa.
- Bài giảng thực hành phải tiến hành theo phương pháp tích cực, mọi
nhiệm vụ trong việc rèn luyện tay nghề do học viên tự giải quyết. Giáo viên
giảng dạy uốn nắn theo mục tiêu yêu cầu của bài học thực hành. Giáo viên
không làm thay cho học sinh.
- Tất cả những nội dung thực hành bắt buộc học sinh phải tự thao tác
luyện tập theo một qui trình được qui định cho từng bài học, môn học dưới sự
hướng dẫn chỉ đạo thống nhất của giáo viên giảng dạy.
- Nội dung thực hành là phương tiện để kiểm tra mức độ tự luyện tập
của học sinh, không được biến bài giảng thực hành thành bài giảng lý thuyết.
Chủ nhiệm bộ môn, trưởng khoa và giáo viên giảng dạy được phân công phải
chịu trách nhiệm về nội dung và phương pháp tiến hành bài giảng thực hành
để đạt được mục tiêu yêu cầu đã đề ra.
1.2.4. Đặc điểm của dạy học thực hành trong giáo dục nghề nghiệp
QTDH là một bộ phận của quá trình sư phạm tổng thể, là một trong những
con đường để thực hiện mục đích giáo dục. QTDH được tổ chức trong nhà trường
bằng phương pháp sư phạm đặc biệt, nhằm trang bị cho học sinh hệ thống kiến
thức khoa học và hình thành hệ thống kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn.
16


Sự vận động và phát triển của quá trình dạy học là kết quả của quá trình tác động

biện chứng giữa các nhân tố. Q trình đó có sự tác động qua lại giữa người dạy
và người học trong một môi trường kinh tế, xã hội nhất định nhằm tạo ra những
biến đổi và phát triển về phía người học cũng như người dạy theo hướng các
nhiệm vụ dạy học nhằm cung cấp những kiến thức cho học sinh; phát triển trí tuệ
cho học viên và giáo dục phẩm chất nhân cách cho học sinh, để đáp ứng những
yêu cầu thực tiễn của xã hội.Kết quả dạy học là kết quả phát triển tổng hợp của
toàn hệ thống. Muốn nâng cao chất lượng quá trình dạy học phải nâng cao chất
lượng của từng thành tố và đồng thời nâng cao chất lượng tổng hợp của toàn hệ
thống [23, tr. 52].
- Các khâu của QTDH
Giáo viên đề xuất và gây ý thức cho học sinh về nhiệm vụ học tập
thông thường để giảng một vấn đề mới, giáo viên khéo léo vào bài, đề xuất
nhiệm vụ và tạo ý thức học tập cho học sinh. Việc vào bài thường đi từ những
tình huống thực tế mà học sinh chưa hiểu để dẫn dắt học sinh cùng với giáo
viên tìm hiểu giải quyết vấn đề.
Tổ chức cho học sinh nhận thức tài liệu mới: Để giúp cho học sinh nắm
vững tài liệu mới, giáo viên tổ chức cho họ tri giác tài liệu bằng thuyết trình, giải
thích, minh hoạ...ở trình độ cao người ta tổ chức cho học sinh làm các thí nghiệm
thực hành xử lý các thông tin lý thuyết hoặc thực tiễn để rút ra các kết luận khoa
học.
Hệ thống hoá tài liệu đã học: Để hệ thống hoá tài liệu, thông thường
giáo viên tiến hành bằng cách lập các sơ đồ, biểu đồ bảng so sánh, phân loại
nhắc lại các nội dung cơ bản của bài giảng.

17


Vận dụng các kiến thức vào giải quyết các bài tập thực hành: Vận dụng các
tri thức giải quyết các bài tập thực hành là một việc làm rất quan trọng, giúp học
sinh hiểu sâu, hiểu kỹ lý thuyết đã học hình thành các kỹ năng hoạt động thực tiễn.

Kiểm tra các kết quả học tập: Kiểm tra trong bài giảng để xem xét việc tiếp
thu kiến thức và kỹ năng của học sinh từ đó bổ khuyết kịp thời những thiếu sót.
1.3. Đặc thù các mơn học thực hành trong Trƣờng Trung cấp CSND I
1.3.1. Sự hình thành kỹ năng, kỹ xảo trong dạy học thực hành
- Kỹ năng:
Kỹ năng là khả năng của con người thực hiện công việc một cách
có hiệu quả và chất lượng trong một thời gian thích hợp, trong những điều
kiện nhất định, dựa vào các tri thức đã có.
Có thể phân chia thành 5 giai đoạn hình thành kỹ năng:
+ Giai đoạn hình thành kỹ năng sơ bộ
+ Giai đoạn hình thành chưa khéo léo
+ Giai đoạn hình thành các kỹ năng đơn lẻ
+ Giai đoạn kỹ năng phát triển cao
+ Giai đoạn tay nghề cao. Đây cũng là mức độ cao của sự của sự phát
triển kỹ năng nghề nghiệp, là mục đích cuối cùng của việc dạy thực hành.
- Kỹ xảo:

18


Kỹ xảo là năng lực thực hiện hành động với tốc độ chính xác cao, tốc
độ nhanh và hợp lý nhất (tức là năng lực thực hiện hành động một cách tự
động hố nhờ q trình luyện tập)
+ Sự hình thành: Kỹ xảo được hình thành trong quá trình luyện tập, bằng
sự lặp đi lặp lại có tổ chức, kế hoạch. Làm việc đạt trình độ kỹ xảo sẽ tốn ít sức lực
hơn vì sau quá trình luyện tập hàng loạt các động tác thừa bị xoá bỏ, các động tác
sai được chỉnh sửa và điều chỉnh hợp lý hoá. Người có kỹ xảo cịn là người rất nhạy
bén trong hoạt động, hiểu biết sâu sắc về hoạt động, có khả năng phân tích, phát
hiện ra các sai lầm khi tiến hành thực hiện các động tác trong thực hành.
+ Có nhiều loại kỹ xảo, kỹ xảo trí óc, kỹ xảo trí tuệ, kỹ xảo cảm giác,

kỹ xảo vận động, kỹ xảo trí tuệ-vận động. Trong dạy học thực hành, việc hình
thành cho học sinh kỹ xảo vận động là quan trọng hơn cả vì kỹ xảo vận động
có phẩm chất: chính xác; bền vững và ổn định; tốc độ và nhịp độ; sự phối hợp
tính mềm dẻo thể hiện không những ở sự khéo léo của cơ bắp mà cịn ở sự
phối hợp nhịp nhàng của hoạt động trí óc.
- Mối liên hệ giữa kỹ năng, kỹ xảo và tri thức:
+ Tri thức là thành tố tạo nên kỹ năng, có hiểu biết cơng việc mới thực
hiện được cơng việc. Mặt khác tri thức cũng là cơ sở để hình thành và hồn
thiện kỹ xảo dựa trên cơ sở của phương pháp thực hiện việc đó.
+ Kỹ năng, kỹ xảo cũng có tác dụng ngược lại đến tri thức. Nhờ hình
thành kỹ năng, kỹ xảo ở mộthoạt động nào đó mà con người càng hiểu
rõ thêm về hoạt động, hơn nữa còn tạo cơ sở để hiểu biết các hoạt động khác.
1.3.2. Hình thức tổ chức dạy học thực hành
Ngoài các kiến thức lý thuyết đã được trang bị. Dạy học thực hành hình
thức chủ yếu là các bài luyện tập hoặc các tình huống được giáo viên xây
19


dựng mô phỏng sát với thực tế, được tổ chức hướng dẫn cho học sinh thực
hiện trên các phương tiện thiết bị kỹ thuật với hình thức từ dễ đến khó, từ thấp
đến cao, từ việc liên hệ tri thức với thực tế, vận dụng tri thức theo nội dung
một bài hay một chương, mục đích của nó là hình thành cho học viên một hệ
thống kỹ năng, kỹ xảo để đạt được năng suất, chất lượng theo qui định.
Bài luyện tập thực hành là hình thức dạy học cơ bản thực hiện nguyên
tắc lý thuyết gắn với thực hành. Giáo viên cần phải xây dựng kế hoạch luyện
tập chi tiết cụ thể, nói và làm thị phạm một cách chuẩn xác.
Luyện tập là một cách thức dạy học cụ thể, với tư cách là phưong pháp,
luyện tập được lặp đi lặp lại nhiều lần những động tác hoặc thao tác nhất định
một cách có ý thức, có cải tiến trong những hồn cảnh khác nhau nhằm hình
thành và củng cố những kỹ năng, kỹ xảo cần thiết. Dĩ nhiên, luyện tập cần

được tiến hành một cách có tổ chức, có kế hoạch.
1.3.3. Phương pháp luyện tập trong dạy học thực hành
Củng cố kiến thức làm sáng tỏ những vấn đề mà lý luận đã trình bày.
Phát triển năng lực sử dụng độc lập những kiến thức thu được để thực
hiện những hoạt động nhất định và để thu nhận những kiến thức và kỹ xảo
mới.
Xác định các mối liên kết giữa các kiến thức, trong từng thao tác, dần
dần đến các thao tác tổng hợp, phù hợp với qui luật hình thành và phát triển
các kỹ năng trong luyện tập.
Làm quen với việc áp dụng các phương pháp và phương tiện khoa học
kỹ thuật vào thực tiễn.

20


Giáo dục ý thức nghề nghiệp, tinh thần thái độ trong học tập và việc
tuân thủ thực hiện các qui trình trong luyện tập, xây dựng và hình thành nhân
cách nghề nghiệp. Phát triển tư duy logic liên hệ giữa các môn học.
- Luyện tập thường được chia làm ba mức độ sau đây:
+ Luyện lập trên cơ sở tái hiện những động tác mẫu mà giáo viên đã
trình bày từng phần, sau đó đến từng bộ phận và luyện tập tổng hợp.
+ Luyện tập nhằm vận dụng tri thức, kỹ năng, kỹ xảo vào điều kiện
mới, đòi hỏi phải sáng tạo, linh hoạt.
+ Luyện tập có tính chất sáng tạo, địi hỏi phải biết sử dụng tồn diện
những tri thức đã có vào những hồn cảnh mới. Luyện tập sáng tạo
có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển tính tích cực và tính độc
lập của học viên đồng thời nó cịn giúp cho học viên hình thành được nhiều
phẩm chất khác nhau như: Tính kiên trì, ý chí khắc phục khó khăn trong phối
hợp hiệp đồng giải quyết cơng việc.
- Q trình luyện tập cần phải đảm bảo một số yêu cầu sau đây:

+ Luyện tập phải có mục đích, u cầu rõ ràng và làm cho học
viên ý thức được các mục đích yêu cầu, nội dung luyện tập.
+ Phải nắm được lý thuyết rồi mới luyện tập, lý thuyết phải làm cơ sở cho
việc rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo, nếu khơng có lý thuyết, kỹ năng và kỹ xảo sẽ hình
thành một cách mù quáng theo lối kinh nghiệm chủ nghĩa hoặc khơng thể hình
thành được. Qua luyện tập, lý thuyết sẽ được sáng tỏ, mở rộng và sâu sắc hơn.
+ Luyện tập một cách có hệ thống, liên tục, luyện tập phải đi từ đơn
giản đến phức tạp, từ dễ đến khó, từ luyện tập tái hiện đến luyện tập vận
dụng và sáng tạo. Vai trò của người thầy cũng cần thay đổi một cách thích
21


hợp, ban đầu giáo viên điều khiển việc luyện tập một cách chặt chẽ, yêu cầu
học sinh phải thực hiện nghiêm túc mọi cơng việc đề ra theo một trình tự nhất
định, sau đó giáo viên sẽ dần dần rút lui khỏi vai trị của người lãnh đạo,
người góp ý nhằm phát huy tính độc lập, sáng tạo của học viên.
+ Luyện tập bằng nhiều cách khác nhau, nhằm rèn luyện năng lực vận
dụng tri thức vào nhiều hoàn cảnh khác nhau và để giữ vững hứng thú luyện
tập.
+ Luyện tập một cách kiên trì, tập trung chú ý, theo dõi, kiểm tra
các động tác để không ngừng cải tiến, có ý thức khắc phục khó khăn, nhất là
khi mới bắt đầu luyện tập, thường hay nảy sinh tâm lý e ngại, băn khoăn. Có
thể nói: Muốn luyện tập tốt, cần phải chú ý thực hiện đảm bảo các yêu cầu sau
đây:
* Luyện tập từng bước
* Luyện tập tổng hợp
* Thao tác, xử lý nhanh, chính xác
Ngày nay, việc sử dụng vào các giờ luyện tập các bài tập chương
trình hố và các thiết bị kỹ thuật hiện đại thích ứng là một hình thức học
tập có tác dụng tốt trong việc góp phần thực hiện các yêu cầu trên và

trong việc phát triển tính độc lập của học sinh. Để cho các giờ luyện tập
có thể đáp ứng được vai trị, nhiệm vụ của nó trong q trình dạy học thực
hành cần đảm bảo một số điều kiện cơ bản sau đây:
* Cần lập kế hoạch luyện tập một cách có căn cứ về lý luận dạy học
xuất phát từ các nhiệm vụ của môn học.

22


* Mở đầu buổi luyện tập cần quán triệt rõ ý nghĩa lý luận và thực tiễn
của buổi học với sự chỉ dẫn về các phương pháp và phương tiện để thực hiện,
đồng thời cần xác định cho học sinh mục tiêu, kiến thức, kỹ năng trong từng
giờ luyện tập, xác định rõ mục đích của mỗi giờ luyện tập với những chỉ tiêu
chính xác và kết quả cần đạt được.
* Giáo viên phải chuẩn bị kỹ các bài tập, những chỉ dẫn về phương
pháp luyện tập cho các bài tập đó theo một qui trình cụ thể rõ ràng, đồng thời
chỉ dẫn cho học viên cách thức tiếp tục luyện tập nâng cao ở các giờ thực
hành sau và tiến hành kiểm tra việc thực hiện luyện tập của học sinh.
1.3.4. Đặc thù của các môn học thực hành trong Trường Trung cấp CSND
I
Mỗi một ngành nghề đào tạo đều chi phối bởi tính đặc thù nghề nghiệp
nhất định, nhà trường có chức năng đào tạo cán bộ, chiến sĩ của lực lượng CAND
với các chuyên ngành học cụ thể, phục vụ cho công tác chiến đấu và xây dựng lực
lượng của lực lượng CAND. Các môn học tại trường đều có tỷ lệ thời gian học
thực hành nhiều hơn so với các môn học lý thuyết, các chuyên ngành nhà trường
đào tạo, với mục tiêu đào tạo về chun mơn là rèn luyện tay nghề tinh thơng, có
khả năng và năng lực thực hành và chiến đấu độc lập thực hiện tốt các qui trình
nghiệp vụ theo phương châm, kịp thời, chính xác, bí mật, an tồn trong mọi tình
huống.
1.4. Nội dung quản lý dạy học thực hành

Quản lý quá trình dạy học tại Trường Trung cấp CSND I là hoạt động
nhằm mục tiêu nâng cao chất lượng dạy của học của giáo viên, chất lượng học
tập của học sinh, từ đó nâng cao chất lượng đào tạo tồn diện trong nhà
trường. Quản lý q trình dạy học chính là quản lý các hoạt động trên một
cách tồn diện nhằm thực hiện nhiệm vụ dạy và học đó là quản lý việc thực
23


hiện mục tiêu, kế hoạch dạy học, nội dung chương trình và phương pháp dạy
học, kết quả về chun mơn nghiệp vụ, mức độ định hướng giá trị, thái độ của
người học qua quá trình dạy học. Đặc biệt, trong đào tạo cán bộ trung cấp
CSND việc quản lý quá trình dạy học thực hành có ý nghĩa rất quan trọng
trong việc đảm bảo chất lượng đào tạo ngoài ra còn phải quản lý các điều kiện
cần thiết và đảm bảo tính khả thi cho hoạt động dạy của thầy và hoạt động
học của trò, đảm bảo chất lượng đào tạo, đáp ứng nhu cầu sử dụng cán bộ
CSND trong lực lượng CAND.
Để đạt được những yêu cầu trên trong quản lý quá trình dạy học thực
hành trung cấp CSND, cơng tác quản lý q trình dạy học phải thực hiện
những nội dung cụ thể là:
- Quản lý mục tiêu đào tạo, chương trình đào tạo, tổ chức thực hiện
kế hoạch đào tạo.
- Quản lý giáo viên: thực hiện kế hoạch, phương pháp dạy học, kiểm
tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh.
- Quản lý học sinh: thực hiện kế hoạch học tập, rèn luyện kỹ năng
nghề nghiệp, chủ động trong học tập.
- Quản lý chất lượng dạy học thực hành: các điều kiện đảm bảo và kết
quả dạy học thực hành, phối hợp giữa nhà trường và cơ sở thực hành.
1.4.1. Xác định mục tiêu, nội dung chương trình và phương pháp dạy thực
hành chun mơn nghiệp vụ
1.4.1.1. Xác định mục tiêu

24


Việc xác định đúng mục tiêu đào tạo là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu,
chi phối mọi hoạt động có kế hoạch trong nhà trường và có ảnh hưởng rất lớn
đến chất lượng đào tạo và thực tiễn sử dụng cán bộ CSND.
Đối với người học: Xác định những kiến thức kỹ năng, kỹ xảo cần lĩnh
hội, lựa chọn phương pháp học tập thích hợp cho bản thân.
Đối với người dạy: Căn cứ vào mục tiêu đào tạo lựa chọn nội dung dạy
học, khối lượng kiến thức và các kỹ năng chuyên môn nghiệp vụ cần đào tạo.
Đối với người quản lý: Xây dựng nội dung chương trình đào tạo, chỉ
đạo phương pháp dạy học.
Đối với người sử dụng: Là cơ sở để phân tích đánh giá chất lượng đào
tạo của nhà trường có phù hợp với thực tiễn sử dụng hay khơng?
1.4.1.2. Nội dung chương trình đào tạo
Sự phù hợp của chương trình đào tạo với mục tiêu đào tạo của ngành
học, bậc học là rất quan trọng, nội dung dạy học được qui định cụ thể trong
chương trình của các môn học. Nhằm cung cấp cho học sinh những kiến thức
cơ bản, kỹ năng thực hành và xây dựng thái độ, tác phong nghề nghiệp cần
đạt được trong từng mơn học.
Nội dung chương trình đào tạo phải phản ánh khách quan, trung thực,
chính xác. Lượng hố được các nội dung lý thuyết và thực hành, phù hợp với
thực tiễn sử dụng, thể hiện tính logíc, khoa học đảm bảo học đi đôi với hành.
1.4.1.3. Phương pháp giảng dạy và học tập
Đổi mới phương pháp dạy học là một vấn đề lớn được nhiều người
quan tâm vì nó góp phần quan trọng vào việc nâng cao chất lượng học tập,

25

cho nên trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học phải
gắn với mục tiêu dạy học, nội dung dạy học, mức độ nhận thức của người
học, điều kiện dạy học và cả năng lực của đội ngũ giáo viên, tạo điều kiện
môi trường thuận lợi kết hợp với các yếu tố khích lệ động viên đội ngũ giáo
viên triển khai việc đổi mới phương pháp dạy học phù hợp với tính đặc thù
của các lĩnh vực chun mơn.
- Nói chung phương pháp dạy học chịu sự ảnh hưởng chi phối của mục
đích dạy học. Trong dạy học thực hành phải đảm bảo cho học viên lĩnh hội tri
thức một cách tự giác, tích cực và chỉ đạt được kết quả khi học viên được
luyện tập có hệ thống trong q trình thực hiện rèn luyện tay nghề.
- Vấn đề quan trọng là giáo viên thực hiện và lựa chọn phương pháp
dạy học sao cho phù hợp với nội dung và đối tượng học thì sẽ đạt hiệu quả
cao trong dạy học thực hành.
- Thời gian đào tạo có tác động và ảnh hưởng đến phương pháp dạy
học, các giai đoạn luyện tập và chất lượng học tập thực hành của học viên,
thông qua thao tác của quá trình luyện tập.
- Trình độ của giáo viên, phương tiện dạy học và các điều kiện ảnh hưởng
môi trường quản lý giáo dục, rèn luyện học sinh đều có liên quan đến dạy học thực
hành.
1.4.2. Nội dung quản lý dạy học thực hành
- Lập kế hoạch dạy học thực hành
Căn cứ vào chương trình, kế hoạch đào tạo tồn khố và điều kiện cụ thể để
lập kế hoạch dạy học thực hành cho các khoá đào tạo. Thẩm định và phê duyệt kế
hoạch, thông báo cho các Khoa, Bộ môn thực hành chuẩn bị các điều kiện thực
hiện.
26