(Luận văn thạc sĩ) hoàn thiện chính sách tài chính cho khoa học và công nghệ việt nam để thích ứng với cuộc cách mạng công nghiệp 4 0

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
------------

NGUYỄN THỊ HẬU

HỒN THIỆN CHÍNH SÁCH TÀI CHÍNH
CHO KHOA HỌC VÀ CƠNG NGHỆ VIỆT NAM
ĐỂ THÍCH ỨNG VỚI CUỘC CÁCH MẠNG
CÔNG NGHIỆP 4.0

LUẬN VĂN THẠC SĨ
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ

Hà Nội - 2020


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
------------

NGUYỄN THỊ HẬU

HỒN THIỆN CHÍNH SÁCH TÀI CHÍNH
CHO KHOA HỌC VÀ CƠNG NGHỆ VIỆT NAM
ĐỂ THÍCH ỨNG VỚI CUỘC CÁCH MẠNG
CÔNG NGHIỆP 4.0

LUẬN VĂN THẠC SĨ
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ

Mã số: 60340412
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Vũ Cao Đàm

Hà Nội - 2020


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan luận văn “Hồn thiện chính sách tài chính cho khoa
học và cơng nghệ Việt Nam để thích ứng với cuộc cách mạng cơng nghệ 4.0”
là kết quả của quá trình học tập, nghiên cứu của bản thân tôi dưới sự hướng
dẫn khoa học của thầy PGS.TS Vũ Cao Đàm.
Các số liệu trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng, được
trích dẫn và có tính kế thừa, phát triển từ các tài liệu, các cơng trình nghiên
cứu đã được cơng bố trước.
Kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn này không sao chép
của bất cứ luận văn nào và cũng chưa được trình bày hay cơng bố ở bất cứ
cơng trình nghiên cứu nào khác trước đây.
Các phương pháp nêu trong luận văn được rút ra từ những cơ sở lý luận
và quá trình nghiên cứu tìm hiểu của tác giả.
Hà Nội, ngày tháng 6 năm 2020
Ngƣời thực hiện luận văn

Nguyễn Thị Hậu


LỜI CẢM ƠN
Trước tiên tôi xin trân trọng bày tỏ lòng biết ơn đối với thầy PGS.TS Vũ
Cao Đàm đã tận tình hướng dẫn và chỉ bảo để tơi có thể hồn thành luận văn.
Tơi xin chân thành cảm ơn Quý Thầy, Cô giảng viên lớp cao học ngành
Quản lý Khoa học - Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn đã truyền

đạt cho tôi những kiến thức quý báu làm nền tảng cho việc thực hiện luận văn.
Tôi cũng xin chân thành cảm ơn tất cả bạn bè, đồng nghiệp, những
người đã giúp tôi trả lời bảng câu hỏi khảo sát làm nguồn dữ liệu cho việc
phân tích và cho ra kết quả nghiên cứu của luận văn cao học.
Cuối cùng, tơi xin cảm ơn gia đình và bạn bè, những người đã luôn ủng
hộ và động viên để tơi nghiên cứu và hồn thành luận văn.
Ngƣời thực hiện luận văn

Nguyễn Thị Hậu


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .................................................................................................................. 5
1. Lý do nghiên cứu .................................................................................................. 5
2. Lịch sử nghiên cứu ............................................................................................... 7
3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu ..................................................................... 11
4. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................ 12
5. Mẫu khảo sát ....................................................................................................... 12
6. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................. 12
7. Giả thuyết nghiên cứu......................................................................................... 12
8. Phương pháp chứng minh giả thuyết:................................................................ 13
9. Kết cấu luận văn: ................................................................................................ 14
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHÍNH SÁCH TÀI CHÍNH TRONG
HOẠT ĐỘNG KHOA HỌC VÀ CƠNG NGHỆ............................................. 15
1.1. Hoạt động khoa học và công nghệ.................................................................. 15
1.1.1. Khái niệm về hoạt động khoa học và công nghệ ........................................ 15
1.1.3. Đặc điểm của hoạt động khoa học và công nghệ ....................................... 19
1.2. Đặc điểm tài chính cho hoạt động khoa học và công nghệ........................... 24
Tiểu kết chương 1 ................................................................................................... 31
CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG CHÍNH SÁCH TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI

KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM HIỆN NAY ........................... 32
2.1. Thực trạng đối tượng đầu tư tài chính ............................................................ 32
2.2. Chế độ quyết tốn khơng xét tới tính mới, tính rủi ro, tinh phi lợi nhuận ... 39
2.3. Kết quả khảo sát ............................................................................................... 41
2.4. Chính sách nhà nước đối với tổ chức khoa học và công nghệ tư nhân ....... 43
Tiểu kết chương 2 ................................................................................................... 44
CHƢƠNG 3. GIẢI PHÁP HỒN THIỆN CHÍNH SÁCH TÀI CHÍNH
ĐỐI VỚI KHOA HỌC VÀ CƠNG NGHỆ VIỆT NAM TRONG BỐI
CẢNH CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP 4.0 .................................................... 45

1


3.1. Quan điểm, định hướng và chính sách trong thời gian tới cho khoa học và
công nghệ Việt Nam............................................................................................... 45
3.1.1. Quan điểm hồn thiện chính sách tài chính cho khoa học và công nghệ
Việt Nam trong bối cảnh Cách mạng Cơng nghiệp 4.0........................................ 45
3.1.2. Định hướng cải cách chính sách khoa học và cơng nghệ của nhà nước .. 47
3.1.3.Chính sách quản lý nguồn lực Ngân sách nhà nước đầu tư cho phát
triển Khoa học và công nghệ ................................................................................ 51
3.2. Kinh nghiệm Quốc tế về chính sách tài chính cho khoa học và công nghệ. 55
3.2.1. Đối tượng chi của ngân sách nhà nước ...................................................... 55
3.2.2. Sự đóng góp của tư nhân ............................................................................. 59
3.2.3. Thuế cho nghiên cứu và triển khai (R&D).................................................. 59
3.3. Thực tiễn Việt Nam ......................................................................................... 63
3.4. Yêu cầu về việc hồn thiện chính sách tài chính cho khoa học và công nghệ
Việt Nam trong bối cảnh Cách mạng Cơng nghiệp 4.0........................................ 69
3.5. Giải pháp hồn thiện chính sách tài chính cho khoa học và cơng nghệ Việt
Nam trong bối cảnh Cách mạng Công nghiệp 4.0. ............................................... 72
3.5.1. Mở rộng đối tượng cấp phát để phù hợp với nền kinh tế đa thành phần.. 72

3.5.2. Đổi mới chế độ quyết toán phù hợp với đặc điểm của hoạt động khoa học
và cơng nghệ............................................................................................................ 73
3.5.3. Hồn thiện hoạt động các quỹ ..................................................................... 76
3.5.4. Đa dạng hóa các quỹ .................................................................................... 76
Tiểu kết chương 3 ........ủa cấp trên cho phù hợp với thực tế
của tỉnh, đó là: chính sách quản lý các nhiệm vụ KH&CN; thiết chế tài chính,
đặc biệt là định mức chi cho hoạt động nghiên cứu và triển khai (chính sách
như hiện tại chưa thực sự phù hợp); hình thành Quỹ Phát triển KH&CN (từ
nguồn ngân sách Nhà nước và từ các doanh nghiệp), tiến tới cấp kinh phí cho
các nhiệm vụ KH&CN thơng qua quỹ và theo cơ chế quỹ; tăng cường tiểm lực
KH&CN để đảm đương được các nhiệm vụ trước yêu cầu phát triển và hội
nhập quốc tế.
Tiểu kết chƣơng 3
Trong chương 3 tác giả đã trình bày Quan điểm và u cầu về việc
hồn thiện chính sách tài chính cho KH&CN Việt Nam trong bối cảnh Cách
mạng Cơng nghiệp 4.0.
Bên cạnh đó tác giả cịn tỉm hiểu kinh nghiệm Quốc tế về chính sách tài
chính cho KH&CN và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam
Trên cơ sở đó tác giả đã đưa ra một số giải pháp hồn thiện chính sách
tài chính cho KH&CN Việt Nam trong bối cảnh Cách mạng Công nghiệp 4.0.
gồm có 4 nhóm như sau: Mở rộng đối tượng cấp phát để phù hợp với nền
kinh tế đa thành phần; Đổi mới chế độ quyết toán phù hợp với đặc điểm của
hoạt động KH&CN; Hoàn thiện hoạt động các quỹ: Quỹ hiện nay đã “Nhà
nước hóa” các đề tài được quỹ cấp phát; Đa dạng hóa các quỹ.

78


KẾT LUẬN
Đề tài “Hồn thiện chính sách tài chính cho khoa học và cơng nghệViệt

Nam để thích ứng với cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0.” tác giả đã làm rõ
thực tiễn chính sách tài chính cho KH&CN của Việt Nam trong thời gian qua.
Mục tiêu nghiên cứu đã hoàn thành khi tác giả đã đưa ra được một số
đề xuất thay đổi chính sách tài chính cho Khoa học và công nghệ của Việt
Nam trong bối cảnh một nền KH&CN đa thành phần đang bước vào cuộc
Cách mạng Công nghiệp 4.0.
Các giải pháp đưa ra gồm: Mở rộng đối tượng cấp phát để phù hợp với
nền kinh tế đa thành phần; Đổi mới chế độ quyết toán phù hợp với đặc điểm
của hoạt động KH&CN; Hoàn thiện hoạt động các quỹ: Quỹ hiện nay đã
“Nhà nước hóa” các đề tài được quỹ cấp phát; Đa dạng hóa các quỹ.
Do hạn chế về thời gian nghiên cứu nên tác giả mong nhận được sự góp
ý của q Thầy cơ, hội đồng khoa học để hồn thiện hơn đề tài này, góp phần
ứng dụng vào thực tế.

79


TÀI LIỆU THAM KHẢO
Trong nƣớc
1. Quốc hội (2013), Luật Khoa học và cơng nghệ năm 2013.
2. Chính phủ (2005), Nghị định 115/2005/NĐ-CP ngày 05/9/2005 về tự chủ,
tự chịu trách nhiệm của tổ chức khoa học và công nghệ công lập.
3. Chính phủ (2007), Nghị định 80/2007/NĐ-CP ngày 19/5/2007 về doanh
nghiệp khoa học và cơng nghệ.
4. Chính phủ (2005), Nghị định 96/2010/NĐ-CP sửa đổi bổ sung một số điều
nghị định 115/2005/NĐ-CP và Nghị định 80/2007/NĐ-CP.
5. Chính phủ (2014), Nghị định số 11/2014/NĐ-CP ngày 18 tháng 02 năm
2014 về hoạt động thông tin khoa học và cơng nghệ.
6. Chính phủ 2012, Quyết định 418/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược phát triển
KH&CN giai đoạn 2011-2020.

7. Chính phủ (2014), Nghị định số 95/2014/NĐ-CP ngày 17/10/2014 quy định
về cơ chế đầu tư và cơ chế tài chính đối với hoạt động khoa học và cơng
nghệ.
8. Chính phủ (2014), Nghị định 95/2014/NĐ-CP ngày 17/10/2014 quy định về
đầu tư và cơ chế tài chính đối với hoạt động khoa học và cơng nghệ.
9. Chính phủ (2015), Nghị định 16/2015/NĐ-CP ngày 14 tháng 2 năm 2015
Quy định cơ chế tự chủ của đơn vị sự nghiệp cơng lập.
10. Chính phủ (2016), Nghị định 54/2016/NĐ-CP ngày 14 tháng 6 năm 2016
Quy định cơ chế tự chủ của Tổ chức khoa học và công nghệ công lập.
11. Bộ Công Thương (2013), Quyết định số 5540/QĐ-BCT ngày 06 tháng 8
năm 2013 về việc phê duyệt chiến lược phát triển Khoa học và công nghệ
ngành Công Thương giai đoạn 2011-2020.
12. Bộ Công Thương (2014), Thông tư số 50/2014/TT-BCT ngày 15 tháng 12
năm 2014 quy định về quản lý nhiệm vụ khoa học và công nghệ.

80


13. Bộ Khoa học và công nghệ (2017), Thông tư 01/2017/TT - BKHCN ngày
12 tháng 01 năm 2017 quy định chi tiết một số điều của nghị định số
54//2016/NĐ-CP ngày 14 tháng 6 năm 2016 của chính phủ quy định cơ
chế tự chủ của Tổ chức khoa học và công nghệ cơng lập.
14. Bộ Tài chính - Bộ Khoa học và công nghệ (2006), Thông tư liên tịch số
93/2006/TTLT/BTC-BKHCN ngày 04/10/2006 hướng dẫn chế độ khốn
kinh phí của đề tài, dự án khoa học và cơng nghệ.
15. Bộ Tài chính - Bộ Khoa học và công nghệ (2007), Thông tư liên tịch số
44/2007/TTLT-BTC-BKHCN ngày 07/5/2007 hướng dẫn định mức xây
dựng và phân ổ dự tốn kinh phí đối với các đề tài, dự án KH&CN có sử
dụng ngân sách nhà nước.
16. Bộ Tài chính - Bộ Khoa học và cơng nghệ (2014), Thông tư liên tich số

121/2014/TTLT-BTC-BKHCN ngày 25/8/2014 quy định xây dựng dự toán,
quản lý, sử dụng và quyết tốn kinh phí thực hiện nhiệm vụ thường xun
theo chức năng của tổ chức khoa học và công nghệ.
17. Bộ Tài chính - Bộ Khoa học và cơng nghệ (2015), Thông tư liên tịch số
55/2015/TTLT/BTC-BKHCN ngày 22/4/2015 hướng dẫn định mức xây
dựng, phân ổ dự toán và quyết toán kinh phí đối với nhiệm vụ khoa học
và cơng nghệ có sử dụng ngân sách nhà nước.
18. Bộ Tài chính - Bộ Khoa học và công nghệ (2015), Thông tư liên tịch số
27/2015/TTLT - BKHCN - BTC ngày 30/12/2015 quy định khốn chi thực
hiện nhiệm vụ khoa học và cơng nghệ sử dụng ngân sách nhà nước.
19. Đỗ Vũ Hiền Anh (2009), “Ngân sách nhà nước Mỹ với việc thực hiện
chính sách khoa học và công nghệ - gợi ý cho Việt Nam”, Luận văn ThS.
KTTG & QHKTQT - Trường Đại học Kinh tế. Đại học Quốc gia Hà Nội.
20. Phạm Quỳnh Anh (2016), Báo cáo tổng kết đề tài nghiên cứu cấp Bộ
“Nghiên cứu xây dựng phương pháp luận đánh giá tác động chính sách
KH&CN phù hợp với Việt Nam và áp dụng đánh giá tác động chính sách

81


tài trợ cho nghiên cứu cơ ản của Quỹ Phát triển KH&CN quốc gia”,
Viện Đánh giá khoa học và Định giá cơng nghệ.
21. Vũ Cao Đàm, Giáo trình Khoa học và công nghệ luận Trường Đại học
Quốc gia Hà Nội
22. Vũ Cao Đàm (1997), Bài giảng xã hội học, Khoa học và Công nghệ trường
Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội.
23. Vũ Cao Đàm (2002), Đâu là giới hạn của việc xóa ỏ cơ chế “xin- cho”
trong hoạt động khoa học, tạp chí Hoạt động Khoa học, số 10/2002.
24. Vũ Cao Đàm (2005), Phương pháp luận nghiên cứu Khoa học, NXB Khoa
học và Kỹ thuật.

25. Đồng Thị Hằng (2013), “Đổi mới chính sách tài chính về khoa học và
cơng nghệ trong ngành y tế theo hướng đảm bảo quyền tự chủ cho các tổ
chức nghiên cứu”, Luận văn ThS. Quản lý Khoa học và công nghệ Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn. Đại học Quốc gia Hà Nội.
26. Phạm Thị Hiền (2009), “Những hạn chế của chính sách khốn kinh phí
trong thực hiện nhiệm vụ khoa học và cơng nghệ của nhà nước”, Luận
văn ThS. Chính sách khoa học và công nghệ - Trường Đại học Khoa học
Xã hội và Nhân văn. Đại học Quốc gia Hà Nội.
27. Vũ Thị Thanh Hương (2009), “Hoàn thiện cơ chế hạch toán kinh tế đối
với các tổ chức khoa học và cơng nghệ”, Luận văn ThS. Chính sách khoa
học và công nghệ - Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn. Đại
học Quốc gia Hà Nội.
28. Bùi Tư, Bài áo “Ngân sách ưu tiên ố trí kinh phí cho khoa học và công
nghệ” của tác giả Bùi Tư đăng trên Tạp chí tài chính ngày 17/05/2019.
29. Nguyễn Duy Trung, Bài viết “Cơ chế tài chính cho khoa học và công
nghệ: Những đổi mới căn ản” đăng trên we site của Bộ KH&CN ngày
21/05/2015
30. Sách KH&CN trực tuyến năm 2016.

82


31.. />hoahoccongnghe?categoryId=862&articleId=3045
32. Sở khoa học và cơng nghệ Thái Bình - www.thaibinh.gov.vn

83


Nƣớc ngoài:

33. />34. Pierre Auger: Tendences actuelles de la recherche scientifique, UNESCO,

Paris, 1961, page 17-19.
35. Program Assessment Rating Tool Guidance No. 2007-02 (PART), Office
of Management and Budget, January 29, 2007.
John B. Gilmour (2007), Implementing OMB’s Program Assessment
Rating Tool (PART): Meeting the Challenges of Integrating Budget and
Performance, OECD JOURNAL ON BUDGETING - VOLUME 7 - No. 1
- ISSN 1608-7143.
OMB’s

Program

Assessment

Rating

Tool

(PART),

https:

https:/www.stategisys.com/omb_part.
GPRA MODERNIZATION ACT OF 2010, PUBLIC LAW 111-352JAN. 4, 2011.
1 HM Treasury, The Green Book - Appraisal and Evaluation in Central
Government, 2010.
HM Treasury, The Magenta Book - Guidance for Evaluation, 2011.

84

PHỤ LỤC
PHỤ LỤC 01
DANH SÁCH CÂU HỎI PHỎNG VẤN CHUYÊN GIA

CÂU HỎI

STT

Phỏng vấn 1

Phỏng vấn 2

Ơng có thể cho biết những đặc điểm của KH&CN thời gian qua?
Trong quá trình thực thi nhiệm vụ, cái khó nhất trong việc đưa các cơ
chế, chính sách trong lĩnh vực KH&CN vào thực tiễn hiện nay là gì?
Có ý kiến cho rằng, việc cần thiết có thêm một loại Quỹ được các cơ
quan nhà nước thành lập (để phân iệt với các quỹ tài chính tư nhân), có
một phần vốn từ ngân sách, đồng thời có huy động thêm từ các nguồn

Phỏng vấn 3

lực xã hội nhằm cung cấp nguồn lực tài chính cho việc xử lý những biến
động bất thường trong quá trình thực hiện nghiên cứu khoa học và để hỗ
trợ thêm cho ngân sách trong trường hợp có khó khăn tạm thời về nguồn
lực tài chính. Ý kiến của Bà về vấn đề này như thế nào?

Phỏng vấn 4

Phỏng vấn 5

Phỏng vấn 6

Theo Ơng vì sao tiến độ giải ngân lại không thể phù hợp được với tiến
độ thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu? Có cách nào khắc phục khơng?
Theo Bà vì sao chế độ thanh quyết tốn tài chính lại khơng thể phù hợp
với đặc điểm của hoạt động khoa học như tính mới, tính rủi ro, tính trễ ?
Xin Ơng cho biết những giải pháp tài chính nào để phù hợp với đặc
điểm hoạt động khoa học?

85


PHỤ LỤC 02
DANH SÁCH PHỎNG VẤN

STT

CHỨC DANH

TRANG

01

TS. Phó VT vụ Khoa học và công nghệ, Bộ Công thương

41

02

ThS. Chuyên viên cao cấp phòng kế hoạch tổng hợp Vụ Khoa học

42

và cơng nghệ, Bộ Cơng thương
03

Phó Phịng Tài vụ - Kế tốn Cục Kế hoạch-Tài chính, Bộ Tài chính

67

04

PGS.TS. Tập đồn Cơng nghiệp Than - Khống sản Việt Nam

71

05

Chun viên chính phịng quản lý Vụ Ngân sách, Bộ Tài chính

77

06

Chun viên chính phịng phân tích, dự áo và thống kê ngân sách

78

Vụ Ngân sách, Bộ Tài chính

86