(Luận văn thạc sĩ) đảng bộ tỉnh quảng ninh lãnh đạo xây dựng đội ngũ công nhân từ năm 1996 đến năm 2011 luận án TS nhân văn khác 602203

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
_________________________

NGUYỄN THỊ NHUNG

ĐẢNG BỘ TỈNH QUẢNG NINH LÃNH ĐẠO
XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ CÔNG NHÂN
TỪ NĂM 1996 ĐẾN NĂM 2011

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LỊCH SỬ

HÀ NỘI - 2018


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
_________________________

NGUYỄN THỊ NHUNG

ĐẢNG BỘ TỈNH QUẢNG NINH LÃNH ĐẠO
XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ CÔNG NHÂN
TỪ NĂM 1996 ĐẾN NĂM 2011

Chuyên ngành:

Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam

Mã số:

62 22 03 15

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LỊCH SỬ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS, TS. ĐOÀN NGỌC HẢI

HÀ NỘI - 2018


Lời cam đoan
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự hướng
dẫn của PGS. TS Đoàn Ngọc Hải.
Các số liệu trong luận án là trung thực, bảo đảm tính khách quan. Các tài
liệu tham khảo có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng.
Hà Nội, ngày 28 tháng 04 năm 2018
Tác giả luận án

Nguyễn Thị Nhung


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN
Chữ viết tắt

Chữ viết đầy đủ

CNH, HĐH

Cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa

CNXH

Chủ nghĩa xã hội

KT - XH

Kinh tế - xã hội

NXB

Nhà xuất bản

UBND

Ủy ban nhân dân


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1
Chƣơng 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ
TÀI LUẬN ÁN ...........................................................................................................6
1.1. Các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án ............................6
1.1.1. Các cơng trình khoa học nghiên cứu chung về xây dựng giai cấp cơng
nhân. ....................................................................................................................6
1.1.2. Các cơng trình khoa học nghiên cứu về xây dựng đội ngũ công nhân ở
các địa phương ...................................................................................................14
1.1.3. Các cơng trình khoa học nghiên cứu liên quan đến Quảng Ninh và xây
dựng đội ngũ công nhân ở Quảng Ninh .............................................................17
1.2. Kết quả nghiên cứu của các cơng trình liên quan đến đề tài luận án và
những vấn đề luận án tập trung giải quyết .......................................................20
1.2.1. Kết quả nghiên cứu của các cơng trình liên quan đến đề tài, luận án có

thể kế thừa phát triển .........................................................................................21
1.2.2. Những vấn đề luận án tập trung giải quyết ..............................................22
Tiểu kết chƣơng 1 ................................................................................................23
Chƣơng 2. CHỦ TRƢƠNG VÀ SỰ CHỈ ĐẠO CỦA ĐẢNG BỘ TỈNH
QUẢNG NINH VỀ XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ CÔNG NHÂN TỪ NĂM 1996
ĐẾN NĂM 2005 .......................................................................................................24
2.1. Những yếu tố tác động và chủ trƣơng của Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh về
xây dựng đội ngũ công nhân ...............................................................................24
2.1.1. Những yếu tố tác động đến việc xây dựng đội ngũ công nhân của Đảng
bộ tỉnh Quảng Ninh ...........................................................................................24
2.1.2. Chủ trương của Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh về xây dựng đội ngũ cơng
nhân (1996-2005) ...............................................................................................42
2.2. Q trình chỉ đạo xây dựng đội ngũ công nhân của Đảng bộ tỉnh Quảng
Ninh (1996 - 2005) ................................................................................................49
2.2.1. Chỉ đạo xây dựng đội ngũ công nhân phát triển về cơ cấu, số lượng để đáp
ứng với u cầu cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa tỉnh Quảng Ninh ..........................49


2.2.2. Chỉ đạo cơng tác giáo dục chính trị, tư tưởng nâng cao nhận thức cho đội
ngũ công nhân ....................................................................................................50
2.2.3. Chỉ đạo công tác đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chun mơn,
nghiệp vụ và tay nghề của đội ngũ công nhân ...................................................52
2.2.4. Chỉ đạo thực hiện các chế độ chính sách nhằm nâng cao đời sống vật
chất tinh thần cho công nhân .............................................................................54
2.2.5. Chỉ đạo xây dựng tổ chức đảng và các tổ chức chính trị - xã hội trong
các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, phát huy vai trị của đội ngũ cơng nhân trong
phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội ....................................................................56
Tiểu kết chƣơng 2 ................................................................................................61
Chƣơng 3. ĐẢNG BỘ TỈNH QUẢNG NINH LÃNH ĐẠO ĐẨY MẠNH XÂY
DỰNG ĐỘI NGŨ CÔNG NHÂN TỪ NĂM 2006 ĐẾN NĂM 2011 ...................63

3.1. Tình hình mới và chủ trƣơng của Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh về xây dựng
đội ngũ công nhân ................................................................................................63
3.1.1. Tình hình mới, xu hướng biến đổi của đội ngũ công nhân Quảng Ninh và
chủ trương của Đảng về xây dựng giai cấp công nhân ......................................63
3.1.2. Chủ trương của Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh về xây dựng đội ngũ công
nhân từ năm 2006 đến năm 2011 .......................................................................74
3.2. Quá trình chỉ đạo xây dựng đội ngũ cơng nhân của Đảng bộ tỉnh Quảng
Ninh (2006 - 2011) ................................................................................................78
3.2.1. Chỉ đạo xây dựng đội ngũ công nhân phát triển về cơ cấu, số lượng để
đáp ứng với yêu cầu đẩy mạnh cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa tỉnh Quảng Ninh78
3.2.2. Chỉ đạo nâng cao ý thức giác ngộ giai cấp và trình độ chính trị của đội
ngũ cơng nhân ....................................................................................................80
3.2.3. Chỉ đạo cơng tác đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn,
nghiệp vụ và tay nghề của đội ngũ công nhân ...................................................82
3.2.4. Chỉ đạo thực hiện các chế độ chính sách nhằm nâng cao đời sống vật
chất tinh thần cho công nhân .............................................................................84
3.2.5. Chỉ đạo xây dựng tổ chức đảng và các tổ chức chính trị - xã hội trong
các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, phát huy vai trị của đội ngũ cơng nhân trong
phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội ....................................................................87


Tiểu kết chƣơng 3 ................................................................................................95
Chƣơng 4. NHẬN XÉT VÀ KINH NGHIỆM ......................................................97
4.1. Nhận xét sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh về xây dựng đội ngũ
công nhân (1996 - 2011) ......................................................................................97
4.2. Một số kinh nghiệm ....................................................................................112
Tiểu kết chƣơng 4 ..............................................................................................130
KẾT LUẬN ............................................................................................................132
DANH MỤC CƠNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN
LUẬN ÁN ...............................................................................................................135

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................136
PHỤ LỤC ...............................................................................................................149


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Ngày nay, trong bối cảnh tồn cầu hóa, khoa học, cơng nghệ phát triển mạnh
mẽ, giai cấp công nhân ở các nước, nhất là các nước đang phát triển, là một trong
những lực lượng xã hội quan trọng đang tham gia tích cực vào quá trình phát triển
KT - XH của quốc gia.
Giai cấp công nhân Việt Nam là một bộ phận của giai cấp công nhân quốc tế.
Hiện nay, giai cấp công nhân Việt Nam đang là lực lượng tiên phong trong sự nghiệp
CNH, HĐH đất nước. Giai cấp công nhân Việt Nam là nền tảng và là cơ sở chính trị xã hội vững chắc của Đảng. Xây dựng giai cấp công nhân lớn mạnh góp phần quan
trọng vào q trình xây dựng Đảng, phát triển KT-XH của đất nước, xây dựng đất
nước theo con đường xã hội chủ nghĩa.
Trong quá trình tồn tại, phát triển của Đảng, nhất là trong thời kỳ đổi mới
tồn diện đất nước, Đảng, Nhà nước có nhiều chủ trương, chính sách xây dựng, phát
triển giai cấp cơng nhân. Nhờ đó, giai cấp cơng nhân Việt Nam không ngừng lớn
mạnh, trưởng thành về số lượng, chất lượng. Giai cấp công nhân đang hoạt động ở
tất cả các lĩnh vực kinh tế, trong các thành phần kinh tế. Giai cấp công nhân Việt
Nam đã và đang khẳng định mình là lực lượng tiên phong, đi đầu trong sự nghiệp
CNH, HĐH đất nước. Tuy nhiên, do tác động nhiều chiều của cách mạng khoa họccông nghệ và xu hướng tồn cầu hóa cũng như tác động của mặt trái cơ chế thị
trường xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam vẫn cịn nhiều khó khăn, bất cập.
Nhiều vấn đề liên quan đến giai cấp công nhân như: lao động, việc làm, thu nhập,
nhà ở, bảo hiểm, xây dựng Đảng, các tổ chức chính trị- xã hội trong các doanh
nghiệp, nhất là doanh nghiệp tư nhân... đang đặt ra nhiều vấn đề mới cần có sự định
hướng phát triển của Đảng. Trong khi đó, nhiều chủ trương, chính sách của Đảng,
Nhà nước về xây dựng giai cấp cơng nhân cịn chậm đổi mới chưa phù hợp với thực
tiễn, nhất là đánh giá về vị trí, vai trị và phát huy vai trị giai cấp cơng nhân trong
sự nghiệp CNH, HĐH đất nước còn hạn chế. Xuất phát từ thực trạng đó, việc quan

tâm, chăm lo, xây dựng giai cấp cơng nhân vững mạnh và phát triển toàn diện được
đặt ra như một tất yếu khách quan, trở thành vấn đề có ý nghĩa chiến lược của Đảng
1


trong thời kỳ mới. Văn kiện Đại hội Đảng thời kỳ đổi mới khẳng định: “Tăng cường
xây dựng giai cấp cơng nhân có giác ngộ và bản lĩnh chính trị, có trình độ học vấn
và nghề nghiệp ngày càng cao trong q trình đẩy mạnh cơng nghiệp hóa, hiện đại
hóa” [48, tr. 5]. Thực hiện chủ trương đó, Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh đã và đang
từng bước quán triệt, cụ thể hóa đường lối, chủ trương của Đảng vào thực tiễn xây
dựng đội ngũ công nhân của Tỉnh.
Đội ngũ công nhân tỉnh Quảng Ninh là một bộ phận của giai cấp cơng nhân
Việt Nam, có truyền thống lâu đời, kiên cường bất khuất trong đấu tranh, cần cù
sáng tạo trong lao động sản xuất, có nhiều đóng góp quan trọng vào sự nghiệp đấu
tranh giải phóng dân tộc trước đây, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay. Trong sự
nghiệp đẩy mạnh CNH, HĐH của Tỉnh, vai trò của đội ngũ cơng nhân càng trở nên
quan trọng. Bởi vì, đội ngũ cơng nhân chính là nguồn lực đặc biệt quan trọng để
phát triển KT - XH nhanh và bền vững, là một trong những nhân tố quyết định
thành công của sự nghiệp đổi mới, đẩy mạnh CNH, HĐH và hội nhập khu vực,
quốc tế của Tỉnh.
Dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh, đội ngũ công nhân đã và
đang có những biến đổi về cơ cấu, số lượng và chất lượng. Tuy nhiên, đội ngũ công
nhân Quảng Ninh cũng bộc lộ một số hạn chế như: cơ cấu chưa phù hợp, số lượng ít
và trình độ học vấn, chuyên môn kĩ thuật, nghề nghiệp của công nhân cịn thấp, kỷ
luật lao động chưa cao; đa số cơng nhân của tỉnh xuất thân từ nông dân, chưa được
đào tạo cơ bản và có hệ thống, khả năng ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ hiện
đại vào sản xuất cịn ít, giác ngộ giai cấp và bản lĩnh chính trị của đội gũ cơng nhân
chưa đồng đều; sự hiểu biết về chính sách, pháp luật cịn nhiều hạn chế. Thực tế này
khơng chỉ cản trở q trình nâng cao chất lượng đội ngũ công nhân của Tỉnh mà còn
là rào cản đối với việc thực hiện mục tiêu sớm đưa Quảng Ninh trở thành tỉnh công

nghiệp - dịch vụ. Thực trạng đó địi hỏi Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh cần có chủ
trương, sự chỉ đạo đúng đắn, phù hợp để từng bước xây dựng đội ngũ công nhân
của Tỉnh vững mạnh, đáp ứng yêu cầu đẩy mạnh CNH, HĐH, chủ động, tích cực
hội nhập khu vực, quốc tế của tình hình mới.

2


Nhằm góp phần đánh giá đầy đủ, khách quan, khoa học q trình lãnh đạo
xây dựng đội ngũ cơng nhân của Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh, từ đó đánh giá ưu điểm,
hạn chế rút ra kinh nghiệm lịch sử để vận dụng vào hiện thực, góp phần vào việc
tổng kết thực tiễn lãnh đạo xây dựng đội ngũ công nhân của Đảng bộ tỉnh, với ý
nghĩa đó tác giả chọn đề tài: “Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh lãnh đạo xây dựng đội
ngũ công nhân từ năm 1996 đến năm 2011” làm luận án tiến sĩ Lịch sử, chuyên
ngành Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam.
2. Mục đích nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Làm sáng tỏ hoạt động lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh về xây dựng
đội ngũ công nhân trong những năm 1996 - 2011; rút ra một số nhận xét, kinh
nghiệm lịch sử để vận dụng vào xây dựng đội ngũ công nhân của Tỉnh hiện nay đạt
kết quả, hiệu quả cao hơn.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Làm rõ những yếu tố tác động đến sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Quảng
Ninh về xây dựng đội ngũ công nhân của Tỉnh trong những năm 1996 - 2011.
- Phân tích, luận giải làm rõ chủ trương, sự chỉ đạo của Đảng bộ tỉnh Quảng
Ninh về xây dựng đội ngũ công nhân từ năm 1996 đến năm 2011.
- Nhận xét ưu điểm, hạn chế, nguyên nhân trong q trình lãnh đạo xây dựng
đội ngũ cơng nhân của Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh.
- Đúc rút những kinh nghiệm từ quá trình lãnh đạo xây dựng đội ngũ công
nhân của Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh để vận dụng vào hiện thực.

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Nghiên cứu hoạt động lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh về xây dựng
đội ngũ công nhân từ năm 1996 đến năm 2011.
3.1. Phạm vi nghiên cứu
Về nội dung: xây dựng giai cấp công nhân là một lĩnh vực có nội dung rộng
lớn thể hiện trong chủ trương, sự chỉ đạo có quan hệ chặt chẽ với nhau tạo nên một
tổng thể thống nhất trong tiến trình phát triển KT - XH của đất nước của mỗi địa
3


phương. Trong phạm vi luận án, nghiên cứu sinh tập trung làm rõ chủ trương, sự
chỉ đạo của Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh về xây dựng đội ngũ công nhân do Tỉnh quản
lý, tập trung vào các lĩnh vực.
Về thời gian: Từ năm 1996 đến năm 2011. Năm 1996 Đại hội lần thứ X của
Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh mở đầu quá trình đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước và của
Tỉnh. Năm 2011, năm Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI và tháng 11 - 2010 Đại hội
lần thứ XIII của Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh. Tuy nhiên, trong quá trình nghiên cứu thực
hiện luận án để đảm bảo tính hệ thống, luận án có sử dụng một số tài liệu, tư liệu liên
quan đến trước năm 1996 và sau năm 2011.
Về không gian: Trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh.
4. Cơ sở lý luận, phƣơng pháp nghiên cứu và nguồn tài liệu
4.1. Cơ sở lý luận nghiên cứu
Luận án được trình bày dựa trên cơ sở các quan điểm của chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về giai cấp
công nhân và xây dựng giai cấp công nhân.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
Luận án sử dụng chủ yếu các phương pháp nghiên cứu của khoa học lịch sử,
đó là: phương pháp lịch sử, phương pháp logic,... Ngồi ra, cịn sử dụng một số
phương pháp khác như phân tích, tổng hợp, so sánh, đối chiếu, thống kê cũng được
vận dụng phù hợp trong giải quyết những nội dung nghiên cứu cụ thể của luận án.

4.3. Nguồn tài liệu
Để thực hiện luận án, nghiên cứu sinh đã dựa vào các nguồn tài liệu chủ yếu sau:
- Các tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác - Lênin, Hồ Chí Minh tồn tập có
đề cập đến công nhân và xây dựng giai cấp công nhân.
- Các văn kiện Đại hội Đảng; các nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương
Đảng, của Bộ Chính trị, của Ban Bí thư Trung ương Đảng các khóa VII; VIII; IX;
X, XI về xây dựng giai cấp công nhân.
- Các Văn kiện Đại hội Đảng bộ tỉnh, Ban Chấp hành Đảng bộ Tỉnh, tỉnh ủy,
của Ủy ban nhân dân tỉnh, các Sở, Ban ngành của Tỉnh liên quan đến xây dựng đội
ngũ công nhân từ năm 1996 đến năm 2011.
4


- Niên giám thống kê, các báo cáo tổng kết về xây dựng đội ngũ công nhân
của Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh từ năm 1996 đến năm 2011.
- Các công trình nghiên cứu khác như: cuốn sách, bài báo khoa học, luận
văn, luận án, đề tài khoa học... đã được công bố liên quan đến xây dựng giai cấp
công nhân.
5. Đóng góp của luận án
Luận án hệ thống hóa chủ trương, sự chỉ đạo của Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh
về xây dựng đội ngũ cơng nhân (1996-2011). Qua đó tái hiện lại một cách khách
quan, trung thực về quá trình xây dựng đội ngũ công nhân tỉnh Quảng Ninh dưới sự
lãnh đạo của Đảng và Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh từ năm 1996 đến năm 2011.
- Rút ra một số nhận xét và kinh nghiệm trong lãnh đạo xây dựng đội ngũ
công nhân của Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh từ năm 1996 đến năm 2011 để vận dụng
vào hiện thực.
- Góp phần tổng kết sự lãnh đạo của Đảng về xây dựng giai cấp công nhân
trong công cuộc đổi mới thông qua thực tiễn Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh lãnh đạo xây
dựng đội ngũ công nhân (1996 - 2011).
- Luận án là tài liệu tham khảo, phục vụ cho nghiên cứu, giảng dạy lịch sử

tỉnh Quảng Ninh và lịch sử Đảng trong các Học viện, trường Đại học.
6. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục các cơng trình khoa học của
nghiên cứu sinh đã cơng bố, tài liệu tham khảo, phụ lục, luận án được kết cấu 4
chương, 8 tiết.
Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án
Chương 2: Chủ trương và sự chỉ đạo của Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh xây
dựng đội ngũ công nhân từ năm 1996 đến năm 2005
Chương 3: Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh lãnh đạo đẩy mạnh xây dựng đội ngũ
công nhân từ năm 2006 đến năm 2011
Chương 4: Nhận xét và kinh nghiệm

5


Chƣơng 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
1.1. Các cơng trình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án
1.1.1. Các cơng trình khoa học nghiên cứu chung về xây dựng giai cấp
công nhân.
1.1.1.1. Các cơng trình nghiên cứu của các tác giả trong nước có liên quan
đến luận án
Viện Cơng nhân và Cơng đồn có cuốn “Xu hướng biến động của giai cấp
cơng nhân Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ XXI” [144]. Trong cơng trình
nghiên cứu này, các tác giả đã phân tích tương đối khái qt và tồn diện những
nhân tố khách quan và chủ quan ảnh hưởng trực tiếp đến q trình hình thành, phát
triển của giai cấp cơng nhân Việt Nam. Trên cơ ở đó các tác giả đã đưa ra những dự
báo khoa học về xu hướng biến động của giai cấp công nhân Việt Nam trong những
năm đầu thế kỷ XXI. Bằng việc chỉ ra đặc điểm cơ bản của thế kỷ XXI là tồn cầu

hóa và hội nhập kinh tế quốc tế, các tác giả đã khẳng định về sự hình thành nền kinh
tế tri thức ở các quốc gia phát triển và đang phát triển trong đó có Việt Nam, từ đó
luận chứng về khả năng hình thành một đội ngũ cơng nhân trí thức trong nền kinh tế
tri thức và nhấn mạnh sự hình thành ngày càng đông đảo của đội ngũ công nhân này
sẽ tạo ra điều kiện thuận lợi cho tiến trình đấu tranh vì sự tiến bộ của nhân loại mà
giai cấp công nhân hiện đang đảm trách. Về cơ bản, đây là cơng trình khoa học với
nhiều bài viết đề cập đến giai cấp cơng nhân và vai trị của đội ngũ công nhân tri
thức trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước.
Hoạt động cơng đồn trong các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngồi. Viện
Cơng nhân và Cơng đồn có cuốn sách “Nâng cao hiệu quả hoạt động cơng đồn
trong các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngồi” [145]. Các tác giả phân tích thực
trạng đội ngũ công nhân; thực trạng hoạt động của tổ chức cơng đồn trong các doanh
nghiệp này và đưa ra hệ thống các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động cơng
đồn. Tuy nhiên, do phạm vi, đối tượng nghiên cứu cơng trình, các tác giả mới chỉ
6


dừng ở việc nâng cao hiệu quả hoạt động của tổ chức cơng đồn trong các doanh
nghiệp này, chưa gắn nội dung nghiên cứu với việc xây dựng giai cấp cơng nhân
trong loại hình doanh nghiệp đặc biệt này, chưa làm rõ sự cần thiết hình thành tổ chức
đảng trong doanh nghiệp để lãnh đạo cơng đồn, các tổ chức chính trị khác trong
doanh nghiệp đối với việc xây dựng đội ngũ công nhân ở doanh nghiệp giỏi chuyên
môn, nghiệp vụ, có tinh thần yêu quê hương, đất nước, có tư tưởng, lập trường chính
trị vững vàng, tin tưởng vào đường lối đổi mới của Đảng, góp phần thực hiện thắng
lợi sự nghiệp CNH, HĐH đất nước.
Cuốn “Giai cấp công nhân Việt Nam trong sự nghiệp cơng nghiệp hố, hiện
đại hoá đất nước” của PGS. TS Dương Xuân Ngọc [84], là một cơng trình nghiên
cứu khá tồn diện về giai cấp công nhân Việt Nam. Từ lý luận đến thực tiễn, tác giả
đã đề cập đến giai cấp công nhân, thực trạng và xu hướng biến đổi của giai cấp cơng
nhân Việt Nam trong sự nghiệp CNH, HĐH, từ đó đề ra phương hướng, mục tiêu,

giải pháp xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam. Tác giả làm rõ nhiệm vụ lịch sử
của giai cấp công nhân trong thời kỳ CNH, HĐH đất nước. Từ khi đổi mới, giai cấp
công nhân đã có những chuyển biến quan trọng, đang tiếp tục phát huy vai trò là
giai cấp lãnh đạo cách mạng thông qua đội tiên phong là Đảng Cộng sản Việt Nam,
giai cấp tiên phong trong sự nghiệp xây dựng CNXH, lực lượng đi đầu trong sự
nghiệp CNH, HĐH và hội nhập kinh tế quốc tế, lực lượng nòng cốt trong liên minh
giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức dưới sự lãnh đạo của
Đảng, đóng góp trực tiếp vào sự phát triển của đất nước.
Tác giả Cù Thị Hậu có bài “Xây dựng giai cấp công nhân vững mạnh,
xứng đáng là giai cấp tiên phong, lực lượng đi đầu trong sự nghiệp công nghiệp
hóa, hiện đại hóa đất nước” [53]. Tác giả chỉ rõ những thách thức đối với giai
cấp công nhân Việt Nam trong tình hình hiện nay đồng thời chỉ rõ những hạn
chế, yếu kém của giai cấp công nhân hiện nay. Qua đó, tác giả nêu kiến nghị về
cần xây dựng chiến lược tổng thể, toàn diện xây dựng, phát huy vai trị giai cấp
cơng nhân trong giai đoạn mới. Đảng cần đẩy mạnh công tác xây dựng tổ chức
đảng và các tổ chức chính trị - xã hội trong giai cấp công nhân. Đồng thời, tăng
cường lãnh đạo các cơ quan nghiên cứu của Đảng, Nhà nước, của các đoàn thể
7


chính trị - xã hội, tập hợp trí tuệ của các nhà khoa học để nghiên cứu lý luận,
tổng kết thực tế về giai cấp công nhân.
“Vận dụng quan điểm lịch sử của Chủ nghĩa Mác - Lênin để xác định giai
cấp công nhân Việt Nam” của PGS. TS Nguyễn Thanh Tuấn [134 ]. Sứ mệnh lịch
sử của giai cấp công nhân là phạm trù cơ bản nhất của chủ nghĩa xã hội khoa học.
Phát hiện ra sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân là một trong những cống hiến
vĩ đại nhất của chủ nghĩa Mác - Lênin. Trong bài viết tác giả đã khái quát lại quan
điểm của các nhà kinh điển về giai cấp công nhân đồng thời luận chứng, so sánh
với một số quan niệm của các nhà khoa học đương đại về giai cấp cơng nhân để từ
đó đưa ra quan niệm riêng của bản thân về giai cấp công nhân. Chỉ khi giai cấp

cơng nhân đạt tới trình độ tự giác bằng việc tiếp thu lý luận khoa học và cách
mạng của chủ nghĩa Mác - Lênin thì phong trào cách mạng của nó mới thật sự là
một phong trào chính trị. Phải có chủ nghĩa Mác soi sáng, giai cấp cơng nhân mới
đạt tới trình độ nhận thức lý luận về vai trị lịch sử của mình. Sự thâm nhập của
chủ nghĩa Mác vào phong trào cơng nhân dẫn đến sự hình thành chính đảng của
giai cấp cơng nhân.
Cuốn sách “Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo xây dựng giai cấp công nhân
trong thời kỳ đổi mới” của Lê Thanh Hà [51]. Tác giả đã hệ thống hóa các quan
điểm của Đảng về giai cấp công nhân và xây dựng giai cấp công nhân thời kỳ đổi
mới. Trong đề tài, tác giả đã đánh giá về thực trạng xây dựng giai cấp cơng nhân và
q trình Đảng lãnh đạo giai cấp cơng nhân trong 20 năm đổi mới (1986 - 2006).
Trên cơ sở đó, tác giả cũng đề xuất một số giải pháp nhằm xây dựng giai cấp công
nhân lớn mạnh trong thời kỳ đổi mới. Đề tài đã cung cấp những dữ liệu quan trọng
để tác giả luận án lựa chọn tham khảo nhằm làm sáng tỏ hơn nữa quan điểm của
Đảng về xây dựng giai cấp cơng nhân.
Trong cơng trình “ Bác Hồ với giai cấp công nhân và tổ chức cơng đồn”
của Tổng Liên đồn Lao động Việt Nam [130], đã tập hợp các bài viết của một số
tác giả đề cập đến những quan điểm của Hồ Chí Minh về giai cấp cơng nhân và
cơng đồn Việt Nam. Đó chính là sự vận dụng sáng tạo quan điểm của Hồ Chí
Minh về sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân Việt Nam vào thực tiễn hiện nay.
8


Đề tài, “Xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam giai đoạn 2011 - 2020”, do TS
Đặng Ngọc Tùng chủ nhiệm đề tài [135]. Đây là một đề tài có quy mô lớn luận giải
những vấn đề cơ bản về giai cấp công nhân Việt Nam. Trong đề tài, tác giả đã đi sâu
vào phân tích khái niệm giai cấp cơng nhân: đặc điểm, vai trị của giai cấp cơng nhân
nói chung và cơng nhân Việt Nam nói riêng; làm rõ sự biến chuyển của giai cấp công
nhân Việt Nam trong những năm vừa qua nhất là về vấn đề tri thức hóa giai cấp cơng
nhân; dự đốn xu hướng biến đổi trong cơ cấu giai cấp công nhân Việt Nam trong giai

đoạn từ 2010 - 2020. Qua đó tác giả đề xuất những kiến nghị và giải pháp cơ bản để
xây dựng và phát huy vai trò của giai cấp công nhân Việt Nam trong giai đoạn tới.
Các tác giả Hồng Chí Bảo, Nguyễn Viết Thơng, Bùi Đình Bơn trong cuốn
sách, “Một số vấn đề phát triển lý luận về giai cấp công nhân Việt Nam trong điều
kiện kinh tế thị trường, đẩy mạnh cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế”
[10]. Nội dung cuốn sách bước đầu giải đáp một số vấn đề về giai cấp công nhân Việt
Nam trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đẩy mạnh CNH,
HĐH và hội nhập quốc tế. Qua đó tạo sự thống nhất về nhận thức trong Đảng và
trong xã hội về vị trí, vai trị của giai cấp cơng nhân. Đồng thời đưa ra các giải pháp
nhằm đổi mới, nâng cao chất lượng nghiên cứu, phát triển lý luận về giai cấp cơng
nhân Việt Nam.
Tổng Liên đồn Lao động Việt Nam có cơng trình, “Vai trị lãnh đạo của
Đảng Cộng sản Việt Nam với giai cấp công nhân và tổ chức cơng đồn” [129]. Cơng
trình tổng thuật đường lối lãnh đạo của Đảng với phong trào công nhân và hoạt động
Công đồn qua các thời kỳ lịch sử. Từ đó đề xuất nhiều kiến giải xây dựng giai cấp
công nhân Việt Nam lớn mạnh cả về số lượng và chất lượng trên tinh thần quán triệt
quan điểm của Đảng về tiếp tục xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam thời kỳ CNH,
HĐH đất nước thể hiện trong Nghị quyết Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung
ương Đảng, khóa X như: Tăng cường mối quan hệ giữa Đảng và Cơng đồn; Tăng
cường vai trị lãnh đạo của Đảng với giai cấp cơng nhân trong q trình CNH, HĐH
và hội nhập kinh tế quốc tế; Xây dựng đội ngũ cán bộ xuất thân từ cơng nhân…
Trong cơng trình “Tăng cường bản chất giai cấp công nhân của Đảng Cộng
sản Việt Nam trong giai đoạn hiện nay” của tác giả Đỗ Ngọc Ninh, Nguyễn Văn
9


Giang [86] cho rằng bản chất của giai cấp công nhân được biểu hiện ở giá trị phổ
quát của lý luận chủ nghĩa Mác-Lênin, cụ thể trên các khía cạnh như: lao động,
cơng bằng, bình đẳng, sự phát triển tự do và tồn diện của cơng nhân là tiền đề trở
thành hệ giá trị.

Tác giả Nguyễn Văn Nam với bài viết: “ Bàn về cái gọi là phê phán bản chất
giai cấp công nhân của Đảng Cộng sản Việt Nam” [81], đã đưa ra các luận cứ phê
phán quan điểm phản khoa học của các ý kiến phản bác bản chất giai cấp cơng
nhân của Đảng. Vì vậy để giữ vững và nâng cao bản chất giai cấp của Đảng theo tác
giả thì cần phải kiên định mục tiêu, lý tưởng chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa cộng sản;
mối quan hệ gắn bó mật thiết giữa Đảng và nhân dân cần được củng cố.
Ngồi những cơng trình đã khảo cứu ở trên, cịn có một số đề tài, cơng trình
khoa học khác được tôi tiếp cận và tham khảo trong q trình hồn thiện luận án, có
thể kể đến một số cơng trình như: PGS Dương Xn Ngọc với cuốn“Xây dựng giai
cấp công nhân Việt Nam trở thành lực lượng đi đầu trong sự nghiệp cơng nghiệp
hóa, hiện đại hóa đất nước” [83]. Văn Tạo với cuốn “Một số vấn đề về giai cấp
cơng nhân và Cơng đồn Việt Nam” [100]. cuốn “Bác Hồ với giai cấp công nhân
và Công đoàn Việt Nam” của PGS. TS Đỗ Quang Hưng [59]. PGS. TS Cao Văn
Lượng, “Cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa và sự phát triển của giai cấp công
nhân”[73]. TS Đào Duy Quát, TS Cao Đức Thái, “Biến đổi cơ cấu giai cấp trong
chủ nghĩa tư bản hiện đại” [92]. Nguyễn An Ninh “Về xu hướng cơng nhân hóa ở
nước ta hiện nay” [88]. TS Nguyễn Hữu Dũng “Chuyên đề: Những giải pháp đột
phá để giải quyết những vấn đề bức xúc của giai cấp công nhân Việt Nam hiện
nay”[32].
Vấn đề xây dựng giai cấp công nhân cũng là đề tài nghiên cứu của một số
luận án như:
Tác giả Trần Ngọc Sơn có đề tài “Sự phát triển của giai cấp cơng nhân Việt
Nam và vai trị của nó trong q trình cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”
[99]. Luận án đã tập trung phân tích và làm rõ quan niệm của chủ nghĩa Mác Lênin về giai cấp công nhân và sứ mệnh lịch sử của nó. Phân tích sự phát triển của
giai cấp công nhân Việt Nam và vai trị của nó trong tiến trình cách mạng dưới góc
10


độ của chuyên ngành chủ nghĩa xã hội khoa học. Để từ đó làm rõ những nhân tố
khách quan và chủ quan ảnh hưởng đến việc phát huy vai trò của giai cấp cơng nhân

Việt Nam trong q trình CNH, HĐH.
Phạm Thị Xuân Hương với đề tài “Vấn đề đình công của công nhân ở nước
ta hiện nay” [61]. Luận án tập trung trình bày cơ sở lý luận, thực tiễn về các khía
cạnh KT - XH liên quan đến vấn đề đình cơng, phân tích thực trạng, ngun nhân
và dự báo xu hướng đình cơng của cơng nhân Việt Nam trong những năm tiếp theo.
Tác giả làm rõ tính tất yếu của vấn đề đình cơng trong nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa hiện nay ở Việt Nam; chỉ ra sự khác nhau giữa đình cơng
trong giai đoạn chưa có chính quyền và đình cơng trong giai đoạn hiện nay. Đồng
thời nêu ra các tiêu chí xem xét các cuộc đình cơng và đề xuất một số giải pháp
nhằm phịng ngừa và giải quyết đình cơng của cơng nhân hiện nay.
Cùng nói về giai cấp công nhân, tác giả Nguyễn Thị Hường với đề tài “Giai
cấp công nhân - giai cấp tiên phong trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội ở
Việt Nam” [62]. Luận án trình bày các vấn đề về vai trị tiên phong của giai cấp
công nhân trong sự nghiệp xây dựng CNXH; chỉ ra tính đặc thù và những vấn đề
đặt ra với vai trò tiên phong của giai cấp công nhân trong sự nghiệp xây dựng
CNXH ở Việt Nam. Tác giả đề xuất một số quan điểm và giải pháp chủ yếu để xây
dựng giai cấp công nhân Việt Nam thực sự là giai cấp tiên phong trong sự nghiệp
xây dựng CNXH.
Ngồi ra, cịn có nhiều bài viết đăng trên các tạp chí nghiên cứu chuyên
ngành về xây dựng giai cấp cơng nhân nói chung như: Văn Tạo, “Quan điểm mới về
giai cấp công nhân Việt Nam quaVăn kiện Đại hội X của Đảng”[101]; Nguyễn Văn
Huyên, “Suy nghĩ về giai cấp công nhân và xây dựng giai cấp công nhân Việt
nam”[58]; TS Dương Văn Sao “Xây dựng, phát huy vai trị giai cấp cơng nhân,
nhân tố quyết định thực hiện thắng lợi sự nghiệp cơng nghiệp hố, hiện đại hố”
[97]; Thái Văn Long, “Giai cấp cơng nhân trong điều kiện cách mạng khoa họccông nghệ” [71]; Trương Giang Long, “ Giai cấp công nhân Việt Nam – thực trạng
và suy ngẫm”[72] Trần văn Chử, “ Đời sống vật chất và tinh thần của công nhân
trong các khu công nghiệp, khu chế xuất”[24]. Tất cả những bài viết, những công
11

trình nghiên cứu về giai cấp cơng nhân và sứ mệnh lịch sử của nó được bàn luận ở
các khía cạnh như: Khái niệm giai cấp cơng nhân, vai trị của giai cấp công nhân
trong cách mạng Việt Nam, quan hệ giữa giai cấp công nhân và Đảng Cộng sản...
Các cơng trình này đã đề cập đến mối quan hệ biện chứng giữa quá trình CNH,
HĐH đất nước với sự phát triển của giai cấp công nhân, đặt ra những yêu cầu nhằm
phát triển giai cấp công nhân cả về số lượng, chất lượng, cơ cấu... để có thể đáp ứng
được những đòi hỏi của thực tiễn đặt ra. Tuy nhiên, các cơng trình đó nghiên cứu
trên một địa bàn cả nước, đề xuất những vấn đề ở tầm vĩ mơ, khơng mang tính đặc
thù chun ngành Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam.
Nhìn chung, các tác giả đã đi sâu nghiên cứu làm rõ các vấn đề về công
nhân, vai trị của cơng nhân trong sự nghiệp CNH, HĐH. Qua phân tích thực trạng,
nguyên nhân và dự báo xu hướng phát triển của công nhân Việt Nam trong những
năm tiếp theo và đề xuất một số giải pháp cơ bản phát triển giai cấp công nhân trong
thời gian tới.
Tuy nhiên, các cơng trình này chỉ dừng lại ở những vấn đề lớn, phạm vi rộng
của xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam, chưa đi sâu vào từng địa phương cụ
thể. Song, đây là cơ sở và là nguồn tư liệu quý giúp tác giả định hướng nội dung
trong q trình nghiên cứu đề tài.
1.1.1.2. Các cơng trình nghiên cứu của các tác giả nước ngồi có liên quan
đến luận án
Trên thế giới, cơng trình về đội ngũ cơng nhân được nhiều nhà khoa học
quan tâm nghiên cứu. Ở hầu hết các nước xã hội chủ nghĩa, thậm chí ở các nước tư
bản chủ nghĩa, đều có những cơng trình nghiên cứu về giai cấp cơng nhân như:
Cuốn “Chủ nghĩa quốc tế của giai cấp công nhân Liên Xô” của Ni-na PêTơ-Rô-Va [82]. Cuốn sách gồm 3 chương với 3 vấn đề: một là, chủ nghĩa quốc tế là
nét tiêu biểu của giai cấp công nhân; hai là, khối cộng đồng của những con người
sáng tạo; ba là, chủ nghĩa quốc tế của giai cấp công nhân Liên Xô và phong trào
giải phóng dân tộc. Về vai trị của giai cấp công nhân, tác giả cho rằng giai cấp công
nhân trước nay vẫn là người sáng tạo chủ yếu những phúc lợi vật chất, là lực lượng
cách mạng cải tạo chính của xã hội. Giai cấp cơng nhân Liên Xơ góp phần vào
12

cuộc đấu tranh cho hịa bình bằng lao động của mình, giai cấp cơng nhân Liên Xơ
đã giúp đỡ giai cấp công nhân các nước xây dựng kinh tế, củng cố tình đồn kết.
Cuốn sách nhấn mạnh đến tình cảm đoàn kết giai cấp. Các quan hệ quốc tế của giai
cấp cơng nhân Liên Xơ nhằm mục đích thành lập một khối liên minh vững chắc
công nhân tất cả các nước trên thế giới, giải quyết nhiệm vụ chính của phong trào
cơng nhân quốc tế là “giải phóng giai cấp cơng nhân bằng lực lượng chính của giai
cấp cơng nhân”.
Năm 2004, cuốn “Phong trào công nhân quốc tế - Những vấn đề lịch sử và
lý luận” được NXB Chính trị Quốc gia dịch, biên tập và xuất bản căn cứ theo bản
tiếng Nga do NXB Tư tưởng Mát-xcơ-va xuất bản. Nội dung cuốn sách trình bày
những điều kiện lịch sử của q trình trưởng thành của giai cấp cơng nhân và phong
trào công nhân trong thời kỳ chủ nghĩa tư bản chuyển sang chủ nghĩa đế quốc; nêu
rõ những quá trình làm cho giai cấp vơ sản trở thành giai cấp chủ đạo của xã hội,
làm cho nó có khả năng thực tế bắt đầu sự nghiệp giải phóng lồi người khỏi xiềng
xích áp bức giai cấp; qua đó rút ra những bài học và kinh nghiệm. Cuốn sách được
xuất bản trong những năm 70 - 80 của thế kỷ XX, một số luận điểm, nhận định đến
nay khơng cịn phù hợp vì thực tiễn lịch sử đã phát triển phong phú và phức tạp.
Song, đó là tài liệu quý để tác giả tham khảo và làm phong phú nội dung q trình
hồn thiện luận án.
“Vị trí và vai trị của giai cấp công nhân đương đại”, Liễu Khả Bạch,
Vương Mai và Diêm Xn Chi [4]. Đây là cơng trình khoa học có nhiều nội dung
liên quan trực tiếp đến giai cấp cơng nhân. Để củng cố vai trị làm chủ của giai cấp
công nhân, các nhà nghiên cứu đã điều tra thực trạng của giai cấp cơng nhân, phân
tích những đặc điểm và xu hướng mới trong quá trình phát triển của giai cấp công
nhân. Trên cơ sở phân tích, đánh giá những vấn đề thực tiễn đặt ra, tác giả đã đưa ra
nhiều kiến giải để xây dựng giai cấp cơng nhân Trung Quốc nói riêng, giai cấp cơng
nhân thế giới nói chung như: Cần chủ trương bảo vệ 5 quyền lợi lớn của cơng nhân
trong q trình cải cách; vấn đề xây dựng “quan hệ lao động”; vấn đề phát triển

cơng nhân nước ngồi… Những vấn đề đặt ra trong cơng trình khoa học này đã
cung cấp thêm nhiều góc nhìn mới về giai cấp cơng nhân thế giới.
13


“Hệ tư tưởng của giai cấp công nhân Nga hiện nay”, V.Kh.Belenskii [19].
Trong bài viết, tác giả đã khẳng định, việc xác định hệ tư tưởng giai cấp công nhân
Nga hiện nay là vô cùng phức tạp bởi họ đang sống và hoạt động trong trạng thái đa
tư tưởng do tính phức tạp của điều kiện kinh tế, xã hội sau sự kiện lịch sử 1991. Về
cơ bản, giai cấp công nhân Nga vẫn mong muốn xây dựng một mô hình xã hội có
sự kết hợp của quan hệ thị trường và các quan hệ xã hội chủ nghĩa. Phần lớn giai
cấp công nhân Nga vẫn coi chủ nghĩa Mác như là hệ tư tưởng giai cấp mình. Đó là
chủ nghĩa Mác có sự phát triển sáng tạo và có tính đến kinh nghiệm lý luận và thực
tiễn của xã hội đương đại.
Về vị trí và vai trị của giai cấp công nhân ở các nước tư bản hiện đại đã
được phân tích qua các bài viết: “ Giai cấp cơng nhân vẫn là lực lượng chính trị
quan trọng nhất” của Maicen Nhepsi [85]; “ Triển vọng phát triển của giai cấp công
nhân thế kỷ XXI” của Trushkov [133]. Các tác giả đã chỉ ra những mâu thuẫn trong
chủ nghĩa tư bản, đặc biệt là mâu thuẫn giữa người lao động và tư bản ngày càng trở
nên sâu sắc. Từ đó các tác tác giả khẳng định rằng, trong xã hội tư bản hiện nay chỉ
có một giai cấp duy nhất đó là giai cấp cơng nhân mới có đủ khả năng lật đổ giai
cấp tư sản. Giai cấp công nhân họ có tổ chức cơng đồn cũng như chính đảng của
riêng mình. Giai cấp cơng nhân là lực lượng chính trị- xã hội to lớn, trong q trình
phát triển của giai cấp cơng nhân đã hình thành nên các giá trị văn hóa của riêng giai
cấp mình, đồng thời làm thay đổi nền văn hóa tư sản. Vì thế, trong xã hội tư bản giai
cấp công nhân vẫn là một lực lượng chính trị- xã hội quan trọng nhất.
1.1.2. Các cơng trình khoa học nghiên cứu về xây dựng đội ngũ cơng nhân
ở các địa phương
Phan Thanh Khơi có cuốn “Ý thức chính trị của cơng nhân trong một số
doanh nghiệp ở Hà Nội hiện nay” [65]. Cuốn sách đã phân tích khá tồn diện diễn

tiến của tình hình trong nước và thế giới đã có ảnh hưởng trực tiếp đến ý thức chính
trị của giai cấp cơng nhân Việt Nam thông qua việc khảo sát các doanh nghiệp trên
địa bàn thành phố Hà Nội. Theo tác giả, sự biến đổi đa chiều của tình hình trong
nước và quốc tế đã có tác động tiêu cực đến ý thức chính trị của giai cấp cơng nhân
Việt Nam hiện nay nhất là trên địa bàn thành phố Hà Nội - thủ đô của cả nước.
14


Thơng qua việc phân tích những ảnh hưởng tiêu cực tác động đến ý thức chính trị,
lập trường giai cấp của giai cấp công nhân Việt Nam, tác giả chỉ rõ việc nâng cao ý
thức chính trị cho giai cấp cơng nhân nói chung, đội ngũ cơng nhân Hà Nội nói
riêng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc
hiện nay.
Được sự chỉ đạo của Tỉnh ủy, UBND tỉnh Đồng Nai xuất bản cuốn “Lịch sử
giai cấp công nhân ở Đồng Nai” [138], nhằm ghi lại quá trình hình thành và phát
triển của giai cấp công nhân ở Đồng Nai qua các chặng đường lịch sử, qua đó khẳng
định vai trị, vị trí của giai cấp trong sự nghiệp xây dựng tỉnh Đồng Nai giàu mạnh,
công bằng, dân chủ, văn minh. Giai cấp công nhân Đồng Nai là một bộ phận của
dân tộc và giai cấp công nhân Việt Nam. Theo tác giả, ngay từ khi ra đời, với truyền
thống đấu tranh của dân tộc, giai cấp công nhân Đồng Nai đã liên tục đấu tranh
chống áp bức bóc lột tư bản. Từ khi có Đảng lãnh đạo, cơng nhân Đồng Nai từ đấu
tranh tự phát vươn lên đấu tranh tự giác, trở thành giai cấp tiên tiến là lực lượng
quan trọng trong đấu tranh giải phóng dân tộc; đấu tranh chống thực dân Pháp, đế
quốc Mỹ xâm lược, giải phóng miền Nam thống nhất Tổ quốc. Sau khi miền Nam
hoàn toàn giải phóng, giai cấp cơng nhân Đồng Nai cùng nhân dân cả nước nỗ lực
khắc phục hậu quả chiến tranh, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Cuốn sách viết riêng
về lịch sử giai cấp công nhân ở Đồng Nai, là tư liệu quý giúp tác giả tham khảo và
hoàn thiện luận án.
Liên đồn Lao động tỉnh Hải Phịng xuất bản cuốn “ Lịch sử phong trào công
nhân và công đồn Hải Phịng” [69]. Cuốn sách giới thiệu một vài nét về thành phố

Hải Phịng như q trình hình thành, phát triển, phong trào đấu tranh của cơng nhân
Hải Phịng trong cuộc kháng chiến chống Pháp - Mỹ từ năm 1874 - 1975 và thi đua lao
động sáng tạo phát triển kinh tế, thực hiện đường lối của Đảng (1975 - 2000). Là hải
cảng lớn nhất của xứ Bắc Kì, đầu mối giao thông quan trọng trên đường hàng hải quốc
tế và là một trung tâm cơng nghiệp, Hải Phịng đã trở thành một trong những cái nôi
đánh dấu sự ra đời của giai cấp công nhân và phong trào công nhân Việt Nam đấu
tranh chống lại sự áp bức bóc lột của thực dân Pháp. Hải Phịng là một trong những
trung tâm của phong trào cách mạng cả nước trong các cao trào cách mạng 1930 15


1931, 1936 - 1939 và 1939 - 1945. Sau khi thống nhất đất nước, Hải Phòng là một
trong 3 thành phố trực thuộc Trung ương của cả nước cùng với Hà Nội và Thành phố
Hồ Chí Minh. Những thành tựu đó cho thấy giai cấp cơng nhân Hải Phịng ln nỗ lực
xây dựng, phát triển kinh tế và bảo vệ Tổ quốc.
Nguyễn Đăng Thành đã chủ biên viết cuốn “Góp phần xây dựng giai cấp
công nhân Việt Nam từ thực trạng cơng nhân thành phố Hồ Chí Minh” [106]. Các
tác giả đã phân tích thực trạng đội ngũ cơng nhân thành phố Hồ Chí Minh, qua đó
phần nào khái qt thực trạng giai cấp công nhân Việt Nam để từ đó nghiên cứu,
tham khảo và đưa ra những luận cứ khoa học cho việc định hướng phát triển giai
cấp công nhân hiện nay. Cuốn sách chỉ ra một số vấn đề lớn đối với cơng nhân
thành phố Hồ Chí Minh: thứ nhất, cơng nhân thành phố Hồ Chí Minh là sản phẩm
và là chủ thể của thực tế công nghiệp Việt Nam, làm thế nào để tận dụng những lợi
thế của nguồn nhân lực, vừa nâng cao trình độ văn hóa, tay nghề cơng nhân theo
hướng hiện đại hóa và qua đây rút ra bài học kinh nghiệm cho cả nước trong đẩy
mạnh CNH, HĐH; thứ hai, bối cảnh kinh tế nhiều thành phần và tác động nhiều mặt
của kinh tế thị trường sức lao động trong một đô thị lớn cũng làm nảy sinh nhiều
vấn đề đòi hỏi phải có hướng giải quyết; thứ ba, tại thành phố, một số nơi đang dần
mang sắc thái chính trị - xã hội; thứ tư, yêu cầu xây dựng và hoàn thiện các tổ chức
chính trị trong đội ngũ cơng nhân đang mâu thuẫn với năng lực nhận thức, tổ chức
và hành động. Cuốn sách đã tập trung nghiên cứu, đề ra giải pháp phát huy vai trị

của đội ngũ cơng nhân tại thành phố Hồ Chí Minh nói riêng, cả nước nói chung.
Được sự đồng ý của Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Liên đoàn Lao động tỉnh Bắc
Kạn đã cho xuất bản cuốn “Lịch sử phong trào công nhân, viên chức, lao động và
Cơng đồn tỉnh Bắc Kạn” [68]. Nội dung cuốn sách trình bày một cách có hệ thống
q trình hình thành, phát triển của đội ngũ cơng nhân, viên chức, lao động và tổ
chức cơng đồn tỉnh Bắc Kạn qua các thời kỳ lịch sử đầy khó khăn, gian khổ: thời
kỳ cuối thế kỷ XIX đến tháng 8 năm 1945, thời kỳ kháng chiến chống Pháp, chống
Mỹ, thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xã hội (1976 - 1985), thời kỳ đầu đổi mới (19861996) và thời kỳ CNH, HĐH đất nước (1997 - 2010); nhưng cũng vô cùng oanh
liệt, góp phần làm nên những thắng lợi to lớn của Đảng bộ và nhân dân các dân tộc
16


trong quá trình đấu tranh, xây dựng và bảo vệ quê hương Bắc Kạn và góp phần to
lớn vào sự nghiệp chung của Đảng, của toàn dân tộc.
Đề tài “Xu hướng biến đổi của giai cấp công nhân ở thành phố Hồ Chí Minh
trong giai đoạn hiện nay” của Nguyễn Khánh Vân [143]. Cũng như giai cấp công
nhân Việt Nam, giai cấp cơng nhân thành phố Hồ Chí Minh đang dần biến đổi theo
sự phát triển của nền kinh tế thị trường. Tác giả đã chỉ ra thực trạng biến đổi của
giai cấp cơng nhân ở thành phố Hồ Chí Minh hiện nay là đã có sự biến đổi về cơ
cấu ngành nghề và thành phần kinh tế, về số lượng cơng nhân, về cơ cấu bậc thợ và
trình độ học vấn… Nhằm tác động vào sự biến đổi giai cấp cơng nhân ở thành phố
Hồ Chí Minh theo chiều hướng tích cực, hạn chế chiều hướng tiêu cực, tác giả đã đề
ra các giải pháp thiết thực và sáng tạo để xây dựng giai cấp công nhân vững mạnh,
cân đối và đồng bộ về cơ cấu, số lượng và chất lượng.
Những cơng trình nghiên cứu về đội ngũ cơng nhân, xây dựng đội ngũ công
nhân nêu trên đã đề cập nhiều nội dung với các góc độ khác nhau, có những đóng
góp quan trọng về vấn đề xây dựng đội ngũ công nhân, đồng thời xuất phát từ thực
trạng xây dựng đội ngũ công nhân của các địa phương đã đặt ra yêu cầu, nhiệm vụ
phát triển đội ngũ công nhân phục vụ cho sự nghiệp CNH, HĐH của Tỉnh.
1.1.3. Các cơng trình khoa học nghiên cứu liên quan đến Quảng Ninh và

xây dựng đội ngũ công nhân ở Quảng Ninh
Năm 1971, Ban Nghiên cứu lịch sử Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh xuất bản cuốn
“Bác Hồ với công nhân và nhân dân các dân tộc Quảng Ninh” [6]. Cuốn sách tập hợp
các bài nói, bài báo, thư, huấn thị của Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi Ban Chấp hành Đảng
Cộng sản Đơng Dương nói chung, gửi nhân dân các dân tộc tỉnh Quảng Ninh nói riêng,
thể hiện sự gắn bó bền chặt giữa Người với cơng nhân và nhân dân Quảng Ninh. Về
ngành công nghiệp than nơi đây, Bác đã từng nói: “Người ta thường gọi than là “vàng
đen”, nó rất cần thiết cho cơng nghiệp, nơng nghiệp, thương nghiệp, vận tải, quốc
phòng và đời sống nhân dân. Trong sự nghiệp chống Mỹ, cứu nước, và xây dựng chủ
nghĩa xã hội càng cần rất nhiều than”, “Bác mong tất cả công nhân và cán bộ cố gắng
hơn nữa, đẩy mạnh ngành than trở thành một ngành gương mẫu cho các ngành kinh tế
khác và tỉnh Quảng Ninh trở thành một tỉnh giàu đẹp”.
17


Lịch sử phong trào công nhân mỏ Quảng Ninh (tập 2) của tác giả Thi Sảnh
[96]. Cuốn sách nghiên cứu về phong trào công nhân mỏ Quảng Ninh trong 10 năm
(1945 - 1955) và chia phong trào thành hai giai đoạn: Giai đoạn xây dựng và bảo vệ
chính quyền cách mạng và giai đoạn bảo vệ và phát triển chính quyền cách mạng.
Theo tác giả, “cuộc đấu tranh của công nhân mỏ Quảng Ninh chống kẻ thù, phải
tiến hành rất gian khổ, quyết liệt, kiên trì và sáng tạo trên mọi lĩnh vực quân sự,
chính trị và kinh tế”, mục đích cuối cùng của cuộc đấu tranh là “đánh đuổi thực dân
Pháp, giải phóng khu mỏ”.
Đề tài: “Quảng Ninh, tiềm năng và triển vọng” của tác giả Hồng Hải và Nhị
Giang [52]. Đã giới thiệu vị trí địa lý, tiềm năng về tài nguyên và kinh tế của Quảng
Ninh. Triển vọng và hướng phấn đấu trong thời gian tới. Quảng Ninh hội tụ đầy đủ
các yếu tố đặc thù về điều kiện vị trí, địa hình, tự nhiên, xã hội, kinh tế, con người
Việt Nam: có rừng vàng biển bạc, sơng núi, nước non, có đường biên giới đất liền
với Trung Quốc và có đường biển thơng ra thế giới. Hơn nữa, có Vịnh Hạ Long - Di
sản thiên nhiên, kỳ quan thiên nhiên của thế giới, danh thắng Yên Tử… Quảng

Ninh cịn có nhiều điều kiện để phát triển các loại du lịch và các ngành cơng nghiệp
giải trí, cơng nghiệp văn hóa. Được thiên nhiên ưu ái ban tặng tài ngun khống
sản giàu có, đây là điều kiện để Quảng Ninh phát triển các trung tâm khai khoáng,
trung tâm nhiệt điện, vật liệu xây dựng của cả nước. Quảng Ninh là nơi hội tụ, giao
thoa của nền văn minh sơng Hồng, có truyền thống cách mạng vẻ vang của giai cấp
công nhân Vùng mỏ với tinh thần kỷ luật và đồng tâm. Yếu tố này tạo cho con
người Quảng Ninh có khả năng tập hợp, đồn kết dưới sự lãnh đạo của Đảng.
Những tiềm năng đó là cơ sở để Quảng Ninh thực hiện đổi mới, xây dựng và phát
triển nền kinh tế bền vững.
Nhân dịp kỷ niệm 60 năm ngày thành lập đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí
Minh, cuốn sách“ 60 năm tuổi trẻ Quảng Ninh cống hiến và trưởng thành” do Chu
Mạnh Hiển chủ biên [54]. Cuốn sách ghi lại những nét nổi bật về truyền thống vẻ
vang trong lao động, học tập và chiến đấu của các thế hệ thanh niên gắn liền với sự
ra đời và trưởng thành của tổ chức Đoàn dưới sự lãnh đạo của Đảng và Bác Hồ kính
yêu “60 năm qua tuổi trẻ Quảng Ninh cống hiến và trưởng thành, cũng là 60 mùa
18