luận văn thạc sĩ quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở các trường trung học phổ thông huyện hòa hình, tỉnh bạc liêu
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.19 MB, 146 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐỒNG THÁP
TRẦN NHẬT BẰNG
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH
Ở
CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THƠNG HUYỆN HỊA BÌNH, TỈNH BẠC
LIÊU
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
ĐỒNG THÁP - NĂM 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐỒNG THÁP
TRẦN NHẬT BẰNG
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH
Ở
CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THƠNG HUYỆN HỊA BÌNH, TỈNH BẠC
LIÊU
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8140114
Người hướng dẫn khoa học
PGS.TS. ĐÀO HOÀNG NAM
ĐỒNG THÁP - NĂM 2019
i
LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của tôi.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực nếu sai
tơi hồn chịu trách nhiệm.
Tác giả luận văn
ii
LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình thực hiện đề tài “Quản lý hoạt động giáo dục hướng
nghiệp cho học sinh ở các trường trung học phổ thơng huyện Hịa Hình,
tỉnh Bạc Liêu”, tôi đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ, tạo điều kiện của
tập thể Ban giám hiệu, Phòng Đào tạo sau đại học, các thầy cô giảng viên
tham gia giảng dạy, cán bộ các phòng, ban chức năng Trường Đại học
Đồng Tháp. Tơi xin bày tỏ lịng cảm ơn chân thành về sự giúp đỡ đó.
Tơi xin bày tỏ lịng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới PGS.TS.
Đào Hoàng Nam – người thầy trực tiếp hướng dẫn khoa học và
chỉ bảo cho tơi hồn thành luận văn này.
Tơi xin chân thành cảm ơn ban giám hiệu, bạn bè, đồng
nghiệp của tôi đang công tác tại các trường phổ thơng trên địa
bàn huyện Hịa Bình, tỉnh Bạc Liêu, các em HS, phụ huynh HS và
gia đình đã động viên, khích lệ, tạo điều kiện và giúp đỡ tơi trong
suốt q trình thực hiện và hồn thành luận văn này.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong thực hiện đề tài nhưng chắc
chắn rằng đề tài sẽ cịn có những hạn chế, thiếu sót. Tơi rất mong
nhận được sự góp ý chân thành của quý thầy cô, đồng nghiệp và
những người quan tâm đến đề tài này. Xin trân trọng cảm ơn!
Tác giả luận văn
iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN....................................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN............................................................................................................................ ii
MỤC LỤC.................................................................................................................................. iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT............................................................................ vii
DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ........................................................................... viii
PHẦN MỞ ĐẦU....................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn luận văn..................................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu................................................................................................... 4
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu................................................................. 4
4. Giả thuyết khoa học...................................................................................................... 4
5. Nhiệm vụ nghiên cứu................................................................................................... 5
6. Phạm vi nghiên cứu...................................................................................................... 5
7. Phương pháp nghiên cứu........................................................................................ 5
8. Những đóng góp của luận văn về mặt lý luận và mặt thực tiễn...6
9. Những đóng góp mới của luận văn................................................................... 6
10. Cấu trúc chi tiết của luận văn............................................................................. 7
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO
DỤC HƯỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG............................................................................................................................. 8
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề.................................................................................. 8
1.1.1. Các nghiên cứu ở ngoài nước.............................................................. 8
1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước............................................................ 11
1.2. Các khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài............................................ 14
1.2.1. Quản lý................................................................................................................. 14
1.2.2. Quản lý giáo dục........................................................................................... 15
1.2.3. Hướng nghiệp................................................................................................ 16
1.2.4. Hoạt động giáo dục hướng nghiệp................................................. 17
1.2.5. Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp.............................. 17
1.3. Cơ sở lý luận về hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở
trường trung học phổ thông...................................................................................... 17
iv
1.3.1. Tầm quan trọng hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở trường trung
học phổ thông.............................................................................................................. 17
1.3.2. Mục tiêu giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở trường trung học
phổ thông........................................................................................................................ 19
1.3.3. Nhiệm vụ của giáo dục hướng nghiệp ở trường trung học phổ thông
................................................................................................................................................. 20
1.3.4. Đặc điểm lứa tuổi học sinh và xu hướng nghề nghiệp của học
sinh ở trường trung học phổ thông hiện nay....................................... 23
1.3.5. Nội dung và hình thức giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở
trường trung học phổ thông.............................................................................. 24
1.3.6. Phương pháp giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở trường trung
học phổ thông.............................................................................................................. 28
1.4. Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở trường trung học
phổ thông................................................................................................................................. 29
1.4.1. Lập kế hoạch hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở
trường trung học phổ thông.............................................................................. 29
1.4.2. Tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở trường
trung học phổ thông................................................................................................ 30
1.4.3. Chỉ đạo thực hiện hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh
ở trường trung học phổ thông......................................................................... 32
1.4.4. Kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học
sinh ở trường trung học phổ thông............................................................. 33
1.4.5. Công tác phối hợp với các lực lượng trong hoạt động giáo dục
hướng nghiệp cho học sinh ở trường trung học phổ thông.....33
1.4.6. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục hướng
nghiệp ở trường trung học phổ thông....................................................... 34
TIỂU KẾT CHƯƠNG 1..................................................................................................... 37
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC
HƯỚNG NGHIỆP
CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG
HỌC PHỔ THƠNG HUYỆN HỊA BÌNH, TỈNH BẠC LIÊU..........................38
2.1. Khái qt về vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên, kinh tế và giáo dục
huyện Hịa Bình, tỉnh Bạc Liêu................................................................................. 38
v
2.2. Giới thiệu về khảo sát thực trạng................................................................. 40
2.3. Thực trạng về hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở
các trường trung học phổ thơng huyện Hịa Bình, tỉnh Bạc Liêu. .42
2.3.1. Tình hình giáo dục cấp THPT trên địa bàn huyện Hịa Bình, tỉnh
Bạc Liêu............................................................................................................................ 42
2.3.2. Thực trạng nhận thức mục tiêu giáo dục hướng nghiệp
................................................................................................................................................. 44
2.3.3. Thực trạng thực hiện nội dung giáo dục hướng nghiệp 45
2.3.4. Thực trạng hình thức, phương pháp tổ chức giáo dục hướng
nghiệp................................................................................................................................. 47
2.3.5. Kết quả giáo dục hướng nghiệp ở các trường THPT huyện Hịa
Bình, tỉnh Bạc Liêu.................................................................................................... 48
2.4. Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh
ở các trường trung học phổ thơng huyện Hịa Bình, tỉnh Bạc Liêu
......................................................................................................................................................... 49
2.4.1. Thực trạng nhận thức tầm quan trọng trong việc quản lý của Hiệu
trưởng đối với hoạt động giáo dục hướng nghiệp........................... 50
2.4.2. Thực trạng xây dựng chương trình, kế hoạch hoạt động giáo dục
hướng nghiệp............................................................................................................... 52
2.4.3. Thực trạng tổ chức, chỉ đạo hoạt động giáo dục hướng nghiệp
................................................................................................................................................. 56
2.4.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục hướng nghiệp
................................................................................................................................................. 62
2.4.5. Thực trạng các điều kiện và các nguồn lực phục vụ hoạt động
giáo dục hướng nghiệp......................................................................................... 65
2.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý hoạt động giáo dục
hướng nghiệp của Hiệu trưởng ở các trường phổ thơng huyện Hịa
Bình, tỉnh Bạc Liêu............................................................................................................ 67
2.6. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hướng
nghiệp cho học sinh ở các trường trung học phổ thơng huyện Hịa
Bình, tỉnh Bạc Liêu............................................................................................................ 70
TIỂU KẾT CHƯƠNG 2..................................................................................................... 72
vi
CHƯƠNG 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG
NGHIỆP CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THÔNG HUYỆN HỊA BÌNH, TỈNH BẠC LIÊU.................................................. 73
3.1. Một số ngun tắc xây dựng các biện pháp......................................... 73
3.2. Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở các trường
THPT huyện Hịa Bình, tỉnh Bạc Liêu.................................................................. 75
3.2.1. Nâng cao nhận thức về giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường
phổ thông........................................................................................................................ 75
3.2.2........Xây dựng nội dung GDHN linh hoạt, phong phú và bám sát mục
tiêu........................................................................................................................................ 78
3.2.3. Tăng cường tích hợp, lồng ghép nội dung GDHN thơng qua các
hình thức dạy học...................................................................................................... 80
3.2.4. Thường xuyên bồi dưỡng giáo viên về nội dung, phương pháp
giáo dục hướng nghiệp......................................................................................... 83
3.2.5. Tăng cường xã hội hóa hoạt động giáo dục hướng nghiệp, phối
hợp với các cơ sở đào tạo và đơn vị tuyển dụng.............................. 86
3.2.6. Chuẩn hóa cơng tác kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục hướng
nghiệp................................................................................................................................. 90
3.2.7. Tăng cường xây dựng cơ sở vật chất, thiết bị dạy học phục vụ
hoạt động giáo dục hướng nghiệp............................................................... 93
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp................................................................... 95
3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp
......................................................................................................................................................... 96
TIỂU KẾT CHƯƠNG 3..................................................................................................... 99
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ................................................................................ 100
1. Kết luận............................................................................................................................. 100
2. Khuyến nghị.................................................................................................................. 102
TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................................. 105
CƠNG TRÌNH KHOA HỌC LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN VĂN......................109
PHỤ LỤC
vii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BGH
: Ban giám hiệu
Ban ĐDCMHS
: Ban Đại diện Cha Mẹ học sinh
CSVC
: Cơ sở vật chất
CBQL
: Cán bộ quản lý
CTQG
: Chính trị quốc gia
CHXHCN
: Cộng hịa xã hội chủ nghĩa
ĐHSP
: Đại học sư phạm
Đồn TNCS HCM
: Đồn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh
Đội TNTP HCM
: Đội thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh
GD
: Giáo dục
GDĐT
: Giáo dục đào tạo
GVBM
: Giáo viên bộ môn
HĐGD
: Hoạt động giáo dục
HĐGDHN
: Hoạt động giáo dục hướng nghiệp
HS
: Học sinh
HT
: Hiệu trưởng
NXB
: Nhà xuất bản
THPT
: Trung học phổ thông
THCS
: Trung học cơ sở
Sở GD&ĐT
: Sở Giáo dục và Đào tạo
viii
DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1 Số lượng trường THPT tại huyện Hịa Bình, tỉnh Bạc Liêu
......................................................................................................................................................... 42
Bảng 2.2 Chất lượng giáo dục THPT trên địa bàn huyện Hịa
Bình từ năm 2015-2018.................................................................................................. 43
Bảng 2.3 Thực trạng nhận thức mục tiêu giáo dục hướng nghiệp
......................................................................................................................................................... 45
Bảng 2.4 Thực trạng thực hiện nội dung hướng nghiệp...................... 46
Bảng 2.5 Thực trạng về hình thức, phương pháp tổ chức giáo dục
hướng nghiệp...................................................................................................................... 47
Bảng 2.6 Tầm quan trọng của từng nội dung quản lý của Hiệu trưởng đối
với hoạt động giáo dục Hướng nghiệp............................................................. 50
Bảng 2.7 Thực trạng xây dựng chương trình, kế hoạch hoạt động giáo dục
hướng nghiệp...................................................................................................................... 53
Bảng 2.8 Thực trạng tổ chức chỉ đạo thực hiện xây dựng chương trình, kế
hoạch hoạt động giáo dục hướng nghiệp....................................................... 57
Bảng 2.9 Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục hướng nghiệp
............................................................................................................................ 62
Bảng 2.10 Thực trạng các điều kiện và các nguồn lực phục vụ hoạt động
giáo dục hướng nghiệp................................................................................................. 65
Bảng 2.11 Những yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý hoạt
động giáo dục hướng nghiệp của Hiệu trưởng ở các trường phổ
thông huyện Hịa Bình, tỉnh Bạc Liêu................................................................. 68
Bảng 3.1 Kết quả khảo sát tính cần thiết của các biện pháp.............96
Bảng 3.2 Kết quả khảo sát tính khả thi của các biện pháp..................97
Biểu đồ 3.1 Mơ hình dạy học tích hợp trong GDHN ở trường phổ thông
......................................................................................................................................................... 81
Biểu đồ 3.2 Trách nhiệm của từng giáo viên đối với DHTH trong GDHN ở
trường PT................................................................................................................................ 82
Biểu đồ 3.3 Mối quan hệ giữa các biện pháp................................................ 98
1
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn luận văn
Đầu thế kỷ XXI, Đảng ta đã xác định tầm quan trọng của công tác giáo dục
hướng nghiệp cho học sinh; nên tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX đã khẳng
định : “Coi trọng công tác hướng nghiệp và phân luồng học sinh trung học,
chuẩn bị cho thanh niên, thiếu niên đi vào lao động nghề nghiệp phù hợp với sự
chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong cả nước và từng địa phương”[23]. Quán triệt
quan điểm trên của Đảng, ngày 23/7/2003 Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Chỉ
thị số 33/2003/CT-BGDĐT yêu cầu các Sở Giáo dục và Đào tạo, các trường phổ
thông, các cơ sở giáo dục tăng cường giáo dục hướng nghiệp cho học sinh phổ
thông “nhằm mục đích bồi dưỡng, hướng dẫn học sinh, ngay từ trong nhà
trường, chọn nghề phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế xã hội đồng thời phù
hợp với năng lực cá nhân”[8]. Tuy nhiên, những năm qua công tác giáo dục
hướng nghiệp cho học sinh vẫn chưa được trường trung học phổ thông quan
tâm đúng mức, nhiều trường học chưa thực hiện đầy đủ các nội dung giáo dục
hướng nghiệp; chất lượng hoạt động hướng nghiệp chưa đáp ứng được yêu cầu
của học sinh và xã hội, đa số học sinh phổ thông cuối cấp học chưa được chuẩn
bị chu đáo cho việc lựa chọn nghề nghiệp, lựa chọn ngành học phù hợp với bản
thân và yêu cầu của xã hội. Những điều đó làm cho phần lớn học sinh không tự
đánh giá được năng lực, sở trường, sở thích của bản thân để lựa chọn nghề
nghiệp một cách đúng đắn, thậm chí khơng biết chọn nghề gì. Nhiều học sinh sau
khi đã vào học các trường đại học, cao đẳng, trường nghề mới phát hiện mình
khơng phù hợp với ngành, nghề đang học dẫn đến chán nản trong việc học, học
hành không tiến bộ, bỏ học; đặc biệt có nhiều sinh viên sau tốt nghiệp khơng
thích làm việc với ngành, nghề đã được đào tạo mà chọn ngành, nghề yêu thích
dù chưa qua đào tạo hoặc phải đào tạo lại. Đây cũng là một trong những nguyên
nhân
2
gây bức xúc trong xã hội như: chất lượng nguồn nhân lực yếu, lãng phí
thời gian, lãng phí của cải trong xã hội, lãng phí sức khỏe của các em.
Để khắc phục tình trạng trên, năm học 2016 – 2017 Bộ Giáo dục và Đào
tạo ban hành các chỉ thị số: 3031/CT-BGDĐT ngày 26/8/2016 về nhiệm vụ chủ
yếu trong năm học của ngành trong đó đề cập đến nhiệm vụ “Công tác phân
luồng và định hướng nghề nghiệp cho học sinh phổ thông” với nội dung cần
phải thực hiện là: “ Tuyên truyền nâng cao nhận thức về công tác giáo dục
hướng nghiệp và phân luồng học sinh ở trong và ngồi nhà trường. Cung cấp
rộng rãi thơng tin về tình hình phát triển kinh tế - xã hội, nhu cầu của thị
trường lao động, nhằm định hướng các hoạt động giáo dục đáp ứng yêu cầu
của thị trường lao động, phục vụ nhu cầu của địa phương. Hoàn thiện
chương trình giáo dục hướng nghiệp trong trường phổ thơng. Xây dựng
chính sách, cơ chế phát triển đội ngũ giáo viên giáo dục hướng nghiệp trong
trường phổ thông. Biên soạn tài liệu giáo dục hướng nghiệp, khởi nghiệp
kinh doanh và quản lý giáo dục hướng nghiệp. Triển khai thí điểm mơ hình
giáo dục nhà trường gắn với thực tiễn sản xuất kinh doanh của địa phương,
mơ hình phối hợp giữa các cơ sở giáo dục nghề nghiệp và các trường trung
học cơ sở, trung học phổ thông đào tạo kỹ năng nghề trong chương trình
hướng nghiệp. Tăng cường huy động các nguồn lực tài chính và các điều
kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị, đảm bảo cho việc tổ chức các hoạt động
dạy học/giáo dục trong nhà trường theo hướng thực học, lý thuyết gắn với
thực hành và thực tiễn, đảm bảo giáo dục cơ bản ở trung học cơ sở, phục vụ
cho giáo dục hướng nghiệp và phân luồng đạt hiệu quả” [ 9,Tr.2].
Đến năm học 2017 - 2018 Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành chỉ thị số
2699/CT-BGDĐT ngày 08/8/2017 về nhiệm vụ chủ yếu trong năm học của
ngành, cũng xác định “Đẩy mạnh định hướng nghề nghiệp và phân luồng
trong giáo dục phổ thông”, cũng là một trong những nhiệm vụ với nội dung
3
cần thực hiện: “ Đổi mới nội dung, hình thức giáo dục hướng nghiệp gắn với
thực tiễn sản xuất, kinh doanh tại địa phương; xây dựng cơ chế thu hút sự
tham gia của cơ sở dạy nghề, doanh nghiệp trong xây dựng chương trình, tài
liệu và đánh giá kết quả giáo dục hướng nghiệp ở trường phổ thơng. Bố trí đủ
số lượng và bồi dưỡng nâng cao chất lượng giáo viên làm công tác giáo dục
hướng nghiệp trong các trường trung học phổ thông; từng bước nâng cao
hiệu quả công tác giáo dục hướng nghiệp, giúp học sinh có nhận thức rõ về
định hướng nghề nghiệp” [10, tr.2].
Ngày 14/5/2018, Thủ tướng chính phủ ban hành Quyết định số 522/QĐ-TTg,
phê duyệt Đề án “Giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh
trong giáo dục phổ thông giai đoạn 2018 - 2025” với mục tiêu, chỉ tiêu, nhiệm vụ
và giải pháp cụ thể nhằm tạo bước đột phá về chất lượng giáo dục hướng nghiệp
trong giáo dục phổ thơng, góp phần chuyển biến mạnh mẽ công tác phân luồng
học sinh sau trung học cơ sở và trung học phổ thông vào học các trình độ giáo
dục nghề nghiệp phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế
- xã hội của đất nước và địa phương, đáp ứng nhu cầu nâng cao chất
lượng đào tạo nguồn nhân lực quốc gia, hội nhập khu vực và quốc tế.
Tuy nhiên hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở trường phổ
thông huyện Hịa Bình, tỉnh Bạc Liêu trong giai đoạn hiện nay cịn nhiều yếu
- kém và bất cập.
Về phía Nhà trường, hầu hết đội ngũ giáo viên làm công tác GDHN là
giáo viên kiêm nhiệm, chưa được tiếp thu chương trình đào tạo công tác
GDHN; nội dung GDHN sơ sài, thiếu cập nhật thông tin, kiến thức mới,
ngành nghề mới và đòi hỏi ngành nghề của xã hội ở mỗi giai đoạn; cán bộ
quản lý thiếu quan tâm đến hoạt động GDHN, gần như là khoán trắng việc
hoạt động GDHN cho giáo viên, cho tổ chức Đồn thanh niên.
Về phía gia đình học sinh, thiếu quan tâm đến sở thích các em; thiếu
4
hiểu biết về năng lực, sở trường các em; thiếu thông tin về nhu
cầu ngành, nghề của xã hội hiện nay; còn mang nặng một số tư
tưởng lạc hậu như: Con em phải được đào tạo theo ngành, nghề
truyền thống của gia đình; học để làm “quan”; bằng mọi giá phải
học đại học; phải học ngành, nghề “hot” có thu nhập cao.
Về phía xã hội, tâm lý quá chú trọng bằng cấp hơn hiệu quả làm
việc; xem nhẹ vai trò của người “ thợ”, đề cao vai trò của người “thầy”;
đại học luôn được coi là cánh cửa duy nhất đưa người ta vào đời.
Từ những hạn chế và bất cập nêu trên tác giả lựa chọn đề tài: “Quản
lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở các trường trung học
phổ thơng huyện Hịa Bình, tỉnh Bạc Liêu” để làm luận văn tốt nghiệp.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn của quản lý hoạt động giáo
dục hướng nghiệp cho học sinh ở trường trung học phổ thơng. Từ đó, tác giả
đề xuất biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở
các trường trung học phổ thơng huyện Hịa Bình, tỉnh Bạc Liêu.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở
trường trung học phổ thông.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh
ở các trường trung học phổ thơng huyện Hịa Bình, tỉnh Bạc Liêu.
4. Giả thuyết khoa học
Trong những năm qua, hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh
ở các trường trung học phổ thơng huyện Hịa Bình, tỉnh Bạc Liêu đã đạt được
nhiều kết quả khá tốt. Tuy nhiên, công tác này vẫn còn nhiều vấn đề bất cập.
5
Nếu đề xuất được các biện pháp đảm bảo được tính khoa học, phù
hợp với thực tiễn và có tính khả thi cao thì sẽ nâng cao chất lượng
và hiệu quả quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận
Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục
hướng nghiệp cho học sinh ở các trường trung học phổ thông.
5.2. Nghiên cứu cơ sở thực tiễn
Khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng quản lý hoạt động
giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở các trường trung học phổ
thơng huyện Hịa Bình, tỉnh Bạc Liêu.
5.3. Đề xuất các biện pháp
Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh
ở các trường trung học phổ thơng huyện Hịa Bình, tỉnh Bạc Liêu.
6. Phạm vi nghiên cứu
Luận văn này nghiên cứu về quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho
học sinh ở các trường trung học phổ thơng huyện Hịa Bình, tỉnh Bạc Liêu.
Với hai đối tượng khảo sát là cha, mẹ học sinh và học sinh thì tơi chỉ
khảo sát ngẫu nhiên ở các năm học 2015 - 2016; 2016 - 2017 và 2017 - 2018.
Luận văn này tôi chỉ nhấn mạnh đến vai trò của chủ thể quản lý là hiệu
trưởng các trường trung học phổ thơng huyện Hịa Bình, tỉnh Bạc Liêu.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
Đọc, phân tích, tổng hợp, so sánh, hệ thống hóa các nguồn
tài liệu liên quan đến vấn đề nghiên cứu.
7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Điều tra qua các phiếu trưng cầu ý kiến cán bộ quản lý, giáo viên, học
6
sinh và phụ huynh học sinh nhằm thu thập những thông tin phục
vụ cho việc quản lý tiến độ học tập.
7.3. Phương pháp thống kê toán học
Xử lý số liệu thu thập được.
8. Những đóng góp của luận văn về mặt lý luận và mặt thực tiễn
8.1. Về mặt lý luận
Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục
hướng nghiệp cho học sinh ở các trường trung học phổ thông.
8.2. Về mặt thực tiễn
Làm sáng tỏ thực trạng về quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp
cho học sinh ở các trường trung học phổ thơng Hịa Bình, tỉnh Bạc Liêu và
với các biện pháp của đề tài có thể giúp cán bộ quản lý tốt hơn công tác
chỉ đạo, điều hành hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở các
trường trung học phổ thơng huyện Hịa Bình, tỉnh Bạc Liêu.
9. Những đóng góp mới của luận văn
Bổ sung cơ sở lý luận về hoạt động giáo dục hướng nghiệp
và quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở các
trường trung học phổ thông.
Phát hiện những tồn tại cần giải quyết trong quản lý hoạt
động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở các trường trung
học phổ thơng huyện Hịa Bình, tỉnh Bạc Liêu.
Vận dụng kết quả nghiên cứu vào việc nâng cao hiệu quả,
chất lượng hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở các
trường trung học phổ thơng huyện Hịa Bình, tỉnh Bạc Liêu.
Làm tài liệu tham khảo cho các trường trung học phổ thơng
huyện Hịa Bình, tỉnh Bạc Liêu.
7
10. Cấu trúc chi tiết của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham
khảo và phụ lục. Luận văn gồm có 3 chương.
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục hướng
nghiệp cho học sinh ở trường trung học phổ thông.
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học
sinh ở các trường trung học phổ thông huyện Hịa Bình, tỉnh Bạc Liêu.
Chương 3. Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học
sinh ở các trường trung học phổ thơng huyện Hịa Bình, tỉnh Bạc Liêu.
8
CHƯƠNG 1.
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO
DỤC HƯỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH Ở TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Các nghiên cứu ở ngoài nước
Hơn 100 năm qua, lịch sử về giáo dục hướng nghiệp trên thế
giới đã có sự phát triển mạnh mẽ và đã trở thành một trong các lĩnh
vực được tích hợp trong giáo dục đào tạo ở nhiều quốc gia.
Pháp là một trong những quốc gia nghiên cứu sớm nhất về giáo dục
hướng nghiệp. Vào năm 1848, những người làm công tác hướng nghiệp ở
Pháp đã xuất bản cuốn sách “Hướng nghiệp chọn nghề” [41], được xem là
cuốn sách đầu tiên nói về hướng nghiệp với mục đích giúp đỡ thanh niên
trong việc lựa chọn nghề nghiệp. Năm 1922 Bộ Cơng nghiệp và Thương
nghiệp Cộng hịa Pháp đã ban hành nghị định về công tác hướng học, hướng
nghiệp và thành lập Sở Hướng nghiệp cho thanh niên dưới 18 tuổi. Năm 1938
cơng tác hướng nghiệp đã mang tính pháp lý thông qua quyết định ban hành
chứng chỉ hướng nghiệp bắt buộc đối với tất cả thanh niên dưới 17 tuổi,
trước khi trở thành người làm việc trong các xí nghiệp thủ cơng, cơng nghệ
hoặc thương nghiệp. Năm 1960, Cộng hòa Pháp đã thành lập hệ thống các
trung tâm thông tin hướng học và hướng nghiệp từ Bộ Giáo dục đến khu,
tỉnh, huyện và cụm trường. Năm 1975, Cải cách giáo dục ở Pháp đã chú ý
chăm lo giảng dạy lao động và nghề nghiệp cho học sinh.
Liên Xô (Nga ), Năm 1897 cuốn sách về hướng nghiệp “ Lựa chọn khoa
và điểm qua chương trình đại học tổng hợp” tác giả giáo sư trường đại học
tổng hợp Petecbua.B.F.Kapeev) được xuất bản lần đầu tiên có nêu lên ý nghĩa
lựa chọn nghề khi thi vào trường đại học. Ở những năm 20, 30 của thế
9
kỷ XX, công tác giáo dục hướng nghiệp được triển khai trên đất nước Liên
Xô nhằm định hướng lao động phục vụ cho sự nghiệp cơng nghiệp hóa –
hiện đại hóa. Năm 1930, tại Matxcơva đã thành lập phịng tư vấn và lựa
chọn nghề nghiệp trực thuộc Trung Ương Đoàn cộng sản Leenin. Đến
những năm 1960, nhiều nhà nghiên cứu như E.A Klimov, V.N. Supkin, V.P
Gribanov, V.A Kruchetxki đã quan tâm phát triển công tác giáo dục hướng
nghiệp mạnh mẽ hơn. Các tác giả tập trung nghiên cứu về hứng thú nghề
nghiệp, động cơ chọn nghề, các giá trị về nghề mà học sinh quan tâm, từ
đó đưa ra những chỉ dẫn để giúp học sinh chọn nghề phù hợp.
Ở
Đức, năm 1925 - 1926 đã có 567 phịng tư vấn nghề nghiệp đặc biệt
với việc hỗ trợ hơn 400.000 thanh niên lựa chọn nghề nghiệp trong một năm.
Các nhà nghiên cứu, các nhà sư phạm quan tâm đến khoa học dạy học lao
động nghề nghiệp, đã xác lập mối quan hệ giữa giáo dục phổ thông và nghề
nghiệp, hướng nghiệp và phân loại học sinh hướng nghiệp ngay sau mỗi bậc
học. Họ cũng quan tâm đến nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức dạy
học lao động nghề nghiệp, tổ chức cho học sinh phổ thông thực tập ở các
nhà máy, xí nghiệp, ở các cơ sở kinh doanh - dịch vụ.
Ở
Mỹ, Vào những năm đầu của thế kỷ XX, giáo sư Frank Parsons đã
nghiên cứu đưa ra lý thuyết về giáo dục hướng nghiệp với cách tiếp cận “
yếu tố nhân cách”. Ông cho rằng để chọn được nghề phù hợp thì mỗi cá
nhân phải hiểu được chính xác đặc điểm nhân cách của mình, có kiến thức về
các lĩnh vực nghề và đánh giá khách quan và hợp lý về mối quan hệ giữa đặc
điểm tính cách bản thân với thị trường lao động. Đến những năm giữa thế kỷ
XX, nhà tâm lý học Jonh Holland đã nghiên cứu và thừa nhận sự tồn tại các
loại nhân cách và sở thích nghề nghiệp. Ơng cho rằng con người có xu
hướng chọn nghề mà mơi trường làm việc ở đó, họ sẽ thể hiện được cái tơi
của mình. Lý thuyết này được các nhà quản lý nhân sự và quản lý giáo dục
10
hướng nghiệp sử dụng rộng rãi trên thế giới và đạt hiệu quả.
Ở
Nhật Bản, từ năm 1952 - 1982 nhiều cuộc cải cách giáo dục đã
được tiến hành, với mục đích đảm bảo cho giáo dục phổ thơng đáp
ứng các yêu cầu phát triển kinh tế cụ thể của đất nước. Trong đó, nhiều
biện pháp đã được áp dụng để nâng cao trình độ đào tạo nghề nghiệp
và khoa học tự nhiên trong các trường tiểu học và trung học cơ sở.
Quan tâm đến mối quan hệ giữa giáo dục phổ thơng và giáo dục dạy
nghề, trong đó chú trọng giáo dục nghề là hướng chọn cơ bản.
Ở
các nước ASEAN: Đã và đang tăng cường GDHN cho học
sinh phổ thông
- Tại Malaysia: Một trong những chức năng chính của giáo dục bên
cạnh việc góp phần phát triển nhân cách là xây dựng nguồn nhân lực.
Mục tiêu của khoá học phổ thông 9 năm (từ lớp 1 - lớp 9) là tạo điều kiện
cho mỗi học sinh có cơ hội bước vào ngưỡng cửa nghề nghiệp.
- Tại Philippin: Một trong những mục tiêu giáo dục phổ thông là đào
tạo nguồn nhân lực với trình độ tay nghề cần thiết để có thể lựa chọn
nghề. Chính vì thế ở cấp II đã thực hiện giáo dục nghề nghiệp và chuẩn
của học sinh là phải đạt được những kiến thức, kĩ năng, thông tin nghề
nghiệp và tinh thần làm việc tối thiểu cần thiết để có thể chọn nghề. Sang
cấp III tập trung vào một số lĩnh vực cụ thể như hướng nghiệp – dạy nghề.
- Tại Thái Lan: Ngay từ Tiểu học đã trang bị cho học sinh những kiến
thức cơ bản, kĩ năng tối thiểu của một số công việc nội trợ, nông nghiệp và
nghề thủ công. Sang cấp II đẩy mạnh công tác GDHN gắn với một nghề trên
cơ sở phù hợp với độ tuổi, sở thích, nhu cầu của mỗi học sinh. Đây là bước
tiền đề cho học sinh vào cấp III. Giáo dục nghề nghiệp gắn liền với hướng
nghiệp nhằm cung cấp cho học sinh những kĩ năng nghề nghiệp. Tất cả các
trường phải dạy nghề theo quy định của Bộ, học sinh đạt chuẩn sẽ được cấp
11
chứng chỉ nghề.
Chủ tịch Ủy ban quốc tế về giáo dục của UNESCO, Jacques
Delors khi phân tích những trụ cột của giáo dục toàn cầu đã viết: “Học
để biết, học để làm việc, học để làm người, và học để chung sống với
nhau”. Kết quả của giáo dục phải được thể hiện rõ ở thế hệ trẻ năng
lực “sống – làm việc – phát triển”. Theo tác giả vấn đề học nghề phổ
thông là một căn bản không thể thiếu được. Tác giả đã nhấn mạnh việc
học sinh có cơ hội phát triển năng lực của mình bằng cách tham gia
các hoạt động nghề nghiệp song song với việc học tập tri thức.
1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước
Năm 1960, Chủ tịch Hồ Chí Minh có quan điểm định hướng “Trong
việc giáo dục và học tập phải chú trọng đủ các mặt: đạo đức cách mạng,
giác ngộ xã hội chủ nghĩa, văn hóa, kỹ thuật, lao động và sản xuất”. Người
cũng đã khẳng định: “Nhà trường xã hội chủ nghĩa là nhà trường: - Học đi
với lao động - Lý luận đi với thực hành - Cần cù đi với tiết kiệm”. Chủ tịch
Hồ Chí Minh đã đề cập đến một yếu tố mới của giáo dục. Đó là, “Việc cung
cấp cho học sinh những tri thức cơ bản về kỹ thuật sản xuất công nghiệp
và nông nghiệp” và “Những ngành sản xuất chủ yếu” trong xã hội. Đó
cũng chính là những nội dung giáo dục kỹ thuật nghề nghiệp của giáo dục
nước ta lúc bấy giờ. Ngày 14/5/2018 phó Thủ tướng ký Quyết định số
522/QĐ-TTg về việc Phê duyệt đề án “Giáo dục hướng nghiệp và định
hướng phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông giai đoạn 20182025”[12]. Có thể coi quyết định này là một mốc quan trọng đối với sự
phát triển giáo dục trong hệ thống nhà trường phổ thông, bởi từ thời điểm
ấy, hướng nghiệp được chính thức coi như là một mơn học và đồng thời
được coi như một hoạt động có trong các tiết dạy của các môn học.
Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ IX ghi rõ: Thực hiện phương châm
