Nuôi cá lồng nước ngọt

Phn 2 – Các báo cáo loài nuôi Trang 178

nông dân vi ngun tín d(ng. DOFI, RIA, VBARD và các doanh nghip kinh doanh ging
t nhân là các bên có liên quan ch cht trong vic này.
 Cn ci thin s tip c&n ca nông dân vi thông tin v các c hi th trng thông qua quy
hoch có s tham gia và chia s1 kinh nghim t nhng ngi thành công.
2.6. Nuôi cá lng nc ngt
2.6.1 Mô t h thng

T0ng quan

Trin vng ca nuôi lng nc ngt và các tác ng ca nó n môi trng c th hin qua báo
cáo nghiên cu v nuôi lng nc ngt ti t#nh Tuyên Quang di ây.

T#nh Tuyên Quang n%m  khu vc min núi và có tim nng ln cho phát trin nuôi trng thu sn.
T#nh có trên 10.500 hecta din tích nc trong ó các vùng nc nh+ (các ao, h) chim 1.461
hecta và h cha c s' d(ng cho cp nc (>5 hecta) chim 230 ha. T#nh Tuyên Quang có h
thng sông/sui vi ba con sông ln chy qua t#nh: sông Lô, sông Gâm và Ph )áy vi t!ng chiu
dài là 400 km. Ngi dân có truyn thng lâu i và nhiu kinh nghim trong nuôi cá vi nhiu
hình thc. H thng nuôi kt hp lúa - cá và các h thng nuôi lng c a vào ây khong 10
nm trc ây.

Nuôi lng ti sông Lô c a vào áp d(ng t nm 1978 và ã phát trin mt cách nhanh chóng.
Nghiên cu tình hung ã cho thy có 121 h thng nuôi lng ang hot ng vào thi im
nghiên cu, bao gm 77 lng cá tr"m c+, 28 lng cá Chiên và 6 lng cá Bng (Spinibarbus
denticulatus). Vn ca t#nh Tuyên Quang u t vào t!ng cng 66 h thng nuôi lng bao gm 41
lng cá tr"m c+, 13 lng cá Chiên và 12 lng cá Bng (Spinibarbus denticulatus). Huyn Chiêm
Hoá có 26 h thng nuôi lng; huyn Hàm Yên có 15 h thng nuôi lng; và huyn Sn Dng có
14 h thng nuôi lng. Hu ht các h thng nuôi lng ca các huyn này dành cho nuôi cá tr"m c+.

Chng trình phát tri(n nuôi lng ca t2nh Tuyên Quang

B Thu sn ã có chính sách  xây dng h cha nuôi thu sn vi vic t&p trung vào nuôi lng.
Theo chng trình, m(c tiêu sn lng cho cá nuôi trong h cha là 228.000 tn nm 2010, trong
ó òi h+i 20-25% sn lng cá là loài có giá tr cao. C$ng nm 2010, s lng cn tng lên 30.000
lng bao gm 10.000 lng vi kích c. 100-200 m
3
vi nng sut trung bình d tính là 15-20
tn/lng; và 20.000 kích c. lng 20-30m
3
vi sn lng d tính là 0,8 tn/lng. Quy hoch m
rng nuôi lng h cha trong tng lai s- to thêm vic làm mi cho 75.000 ngi. T!ng vn u
t cn thit s- là khong 300 t ng và m i nm c$ng cn có 2 t cá ging và 330.000 tn thc n
dng viên.

U ban nhân dân t#nh Tuyên Quang ã t nhiu u tiên và tham gia trc tip vào s phát trin ca
nuôi trng thu sn nh ã mô t b%ng vic trin khai chin lc phát trin nuôi trng thu sn thi
k0 1991-1995. Ngoài ra, quyt tâm này còn c th hin trong xác nh ca )ng u v “ phát
trin mnh nuôi cá trong ao/h và nuôi lng trên sông và sui”. Nm 1994, U ban nhân dân t#nh
ã phê duyt 02 d án do HCR tài tr và 327 chng trình vi t!ng u t khong 450 triu ng
nh%m m rng quy mô ca các hot ng nuôi lng trong a bàn t#nh. Mt chng trình tín d(ng
c thành l&p  giúp cho m i h c vay t 2,0-2,5 triu ng  làm 1-2 lng. Kt qu là t!ng
s lng trong t#nh ã tng lên n 714 vào cui 1994. U ban nhân dân t#nh ã dành kinh phí 
thc hin nghiên cu v vic xác nh nhng nguyên nhân ca nhng loi bnh ch yu và xây
dng các khuyn ngh cho vic iu tr các bnh này. Nm 1997, U ban nhân dân t#nh ã phê
duyt mt d án mang tên “ Phát trin ngh nuôi lng” trong giai on 1997 - 2000 bao gm vic

Phn 2 – Các báo cáo loài nuôi Trang 179

xây dng t!ng cng 1.000 lng vi t!ng chi phí là 11 t ng (tng ng 800.000 ô la M*) do

Ngân hàng cho Ngi nghèo tài tr. Nhà qun lý d án là Công ty thu sn Tuyên Quang. Tuy
nhiên, do hn ch v nhng kinh nghim c bn v nuôi trng thu sn trong vic kim soát dch
bnh, mt s nông dân ã gp phi thit hi v kinh t. S lng ang hot ng vì v&y ã tng u
t 400-480 trong thi gian d án (xem Bng 75). Theo S Nông nghip và phát trin nông thôn,
kinh phí ca d án có th không c gii ngân nh theo k hoch. Ch# có t!ng cng 121 lng
ang hot ng, gim 30% so vi nm 2000. Nhng nguyên nhân ch yu i vi s phát trin
ch&m nh v&y là các vn  dch bnh trong vic nuôi cá tr"m c+ và thiu cá ging ca mt s loài
ch8ng hn nh cá Bng (Spinibarbus denticulatus) và cá Chiên. Vic khai thác cát và các v&t liu
xây dng khác trên sông c$ng gây ra các vn  ô nhim ch yu trong mùa khô. )ây c coi là
có nh hng tiêu cc n s phát trin ca nuôi lng ti t#nh Tuyên Quang.

Nm 1982, có 217 lng ti th xã Tuyên Quang. Tuy nhiên, các hot ng này ã phi ngng t
ngt khi hot ng nuôi lng gp phi vn  dch bnh ln. Nm 1992, mt s h ã tái thc hin
nuôi lng vi 9 h ang nuôi lng tre và lng b%ng g ti th xã Tuyên Quang vi kích thc
khong 10 m
3
. Loài c th ch yu là cá tr"m c+ vi m&t  th khong 700-800-1000 con/lng
vi kích c. khong 4-6 cm. Sn lng cá m i lng khong t 100-200 kg.

Khu vc nuôi cá và quy hoch phát tri(n

Lng c t ch yu dc b sông Lô và trong h cha nh+ ti mt s các huyn. Dc ven sông
ti Th xã Tuyên Quang, lng c phân b dc theo sông và c neo vào b sông. Ti mt s h
cha nh+, lng thng c t gn b sông  d qun lý. Nh trên ã  c&p, các quy hoch ca
t#nh Tuyên Quang là m rng din tích nuôi lng dc b sông Lô. Tuy nhiên, hin nay t!ng s lng
và din tích c s' d(ng  nuôi ã gim vi các khu vc nuôi ch yu c b trí di cu Nông
Tin và th xã Tuyên Quang.

Thit k h th ng nuôi và n'ng su3t

Trong thi k0 1997-2000, t!ng s lng ti t#nh Tuyên Quang ã t khong 50% m(c tiêu k
hoch vi nng sut khong 250-300 kg/lng. Hiu bit ca nông dân ã tng lên trên tt c các
phng din qun lý t vic th cá ging  nuôi thng phm và thu hoch cá. Tuy nhiên, vic
nông dân có kh nng áp d(ng các công ngh nuôi mi v tr bnh và qun lý thc n n mc nào
vn còn là iu cn bàn.

Kích thc in hình ca lng ti các con sông  Tuyên Quang là 4–4,5 x 2–2,5 x 1–1,3 m
3
vi 60
- 70% kt cu lng ng&p trong nc  bo v lng và cá khi có l$. Nan lng c làm t g và tre
vi kích thc khong t 1,0 – 1,5 cho phép trao !i  nc. Mt s h b"t u s' d(ng !ng
nha  làm lng vì nha có b mt trn nh5n s- làm gim to mc. Mc dù s phát trin ca to là
có ích nhng to có th làm nc chy ch&m li.

Nng sut ph( thuc vào loài cá và khu vc nuôi. loài cá c nuôi ph( thuc rt ln vào vic cá
ging có s5n không. Cá tr"m c+ ging có s5n nhiu và là loài nuôi ph! bin nht trong nuôi lng
vi nng sut khong 250-300 kg cá thng phm m i lng (25-30kg/m
3
). Sn lng này thng
có th t c sau thi gian nuôi hai nm vi kích c. cá ti thi im thu hoch vào khong 4-6
kg. Sn lng ca cá Bng (Spinibarbus denticulatus) và cá Chiên là thp hn, khong t 150-200
kg/lng sau thi gian nuôi 2-3 nm.

T# l tng trng thay !i tu0 theo tng loài. Cá tr"m c+ có th t trng lng 4-6 kg sau 2 nm
nuôi, cá ging t kích c. 0,5-1,0 kg (+ 3 nm), trong khi cá Bng (Spinibarbus denticulatus) và cá
Chiên có th t trng lng khong 2,5-3,0 kg sau thi gian nuôi là 3 nm.


Phn 2 – Các báo cáo loài nuôi Trang 180

Loài nuôi

Cá tr"m c+ là loài nuôi truyn thng trong nuôi lng nc ngt. Loài này cn cht lng nc tt
và  c+  n. Cá tr"m c+ ln nhanh, tht có cht lng cao và to thu nh&p tt. Tuy nhiên, cá tr"m
c+ c$ng tng i d m"c các bnh bao gm bnh m +, nhiu dng loét, c bit trong u mùa
ma. Cá ging c. ln thng c th  gim t l m"c bnh. Các loài cá khác có th c nuôi
vi cá tr"m c+, ví d(, cá Chiên (Bagrius bagrius), cá Lng (Mystus guttatus), cá Bng (Spinibarbus
denticulatus), và false black laner (Bagrichthuys macroperus)  gim m&t  th ca cá tr"m c+,
t ó gim nguy c dch bnh.

T# l cht là 6-10% ti các h th cá ging t kích c. khong 0,3 kg/con trong thi gian t tháng 9
n tháng 10 khi cht lng nc tt (nc có  trong cao). T# l tng trng ca cá trong khong
t 100-130 gam/tháng. Cá ging t kích c. 20 – 30 g/con thng t trng lng khong 0,6 -0,8
kg/con ti thi im thu hoch. Nu cá c th trong mùa ma, s- có nguy c cao v t# l cht ch
yu do cht lng nc kém.

Bagarius rutilus là mt loài bn a sng  các con sui hoc sông vi dòng chy ca nc cao và
áy s+i. Thc n cho cá là các loi côn trùng, tôm, và loài cá nh+. Cá c nuôi trong các iu kin
t nhiên có t# l tng trng thp và t trng lng khong 2,5-3,0 kg/con sau 3 nm. Tht cá có
cht lng tt và giá tr cao. Cá Chiên là loài ch yu ca dòng này c nuôi trong lng ti t#nh
Tuyên Quang.

Cá Bng là loài cá sng  các con sông hoc sui  kh"p trong t#nh. Loài này thích sng trong
nc sch, thc n là c+ và thc v&t. Loài cá này có t# l tng trng thp vi kích c. t c 3,0
kg sau thi gian nuôi là 3-4 nm. Cá có tht ngon và có th nuôi trong lng và các ao. Vì v&y, ây là
loài rt quan trng, c bit phù hp  nuôi trong các h thng nc luân chuyn.

Bng 75 S liu thng kê v s lng c s' d(ng  nuôi và sn lng cá (1994-2000)

N'm T0ng s lng

trong t2nh
N'ng su3t trung
bình (kg/lng)
Sn lng cá nuôi lng
(kg)
Ghi chú
*

1994 714 128 91.400 93
1995 401 207 83.000 - 130
1996 378 224 84.600 -155
1997 404 265 107.000 -202
1998 450 288 129.000 -220
1999 478 270 129.000 -240
2000 478 299 145.000 -245
T0ng
770.200
(*: sn lng cá ca Th xã Tuyên Quang)

Khon m)c u t chính – ngun nc

Ngun nc ch yu là sông Lô và mt phn là t mt s h cha nh+ khác (di 100 ha).

Nuôi lng c thc hin trong h thng nuôi trng thu sn m vi mc trao !i nc ch yu
ph( thuc vào v&n tc nc và cu to ca lng. Cha có bt k0 s ánh giá tác ng v môi
trng nào ca nuôi lng, nhng có th các tác ng tiêu cc ít xut hin do s lng thp. Tuy
nhiên, các vn  vi bnh cá có th gây nh hng xu n môi trng, ví d(, qua lan truyn các
mm bnh và tác ng ca hoá cht s' d(ng  tr bnh.

Phn 2 – Các báo cáo loài nuôi Trang 181

Khon m)c u t chính – cá gi ng

S cá tr"m c+ cn có hàng nm  th cho 80 lng là khong 8.000-10.000 con. S lng này có
th c cung cp khá d dàng t các tri ging hin có ti Tuyên Quang.

Phn 2 – Các báo cáo loài nuôi Trang 182
Bng 76 T!ng s lng thc hin theo d án do Ngân hàng cho Ngi nghèo tài tr trong thi k0 1997 – 2000

T0ng N'm
1997 1998 1999 2000
Khu vc
S lng S ti!n
(triu
ng)
S lng S ti!n
(triu ng)
S lng S ti!n
(triu ng)
S lng S ti!n
(triu ng)
S lng S ti!n
(triu ng)
Th xã
Tuyên
Quang
171 474,5 111 310,5 24 74 36 90
Yên Sn 116 450 - - 50 190 50 190 16 70
Sn Dng 15 39,5 15 39,5

Hàm Yên 47 127 47 127
Chiêm Hoá 12 29 12 29
Na Hang 5 20 5 20
T0ng 366 1.140 158 437,5 106 352,5 50 190 52 160