Hành vi sử dụng mạng xã hội facebook của sinh viên trường đại học đồng nai

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

Mai Thị Duyên

HÀNH VI SỬ DỤNG MẠNG XÃ HỘI
FACEBOOK CỦA SINH VIÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÍ HỌC

Thành phố Hồ Chí Minh – 2016


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

Mai Thị Duyên

HÀNH VI SỬ DỤNG MẠNG XÃ HỘI
FACEBOOK CỦA SINH VIÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI
Chuyên ngành

: Tâm lí học

Mã số

: 60 31 04 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÍ HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
TS. NGUYỄN THỊ TỨ

Thành phố Hồ Chí Minh – 2016


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu do chính tơi thực hiện, dưới sự
hướng dẫn khoa học của Tiến sĩ Tâm lý học Nguyễn Thị Tứ.
Các số liệu nghiên cứu được phân tích một cách trung thực, chính xác và chưa
từng được cơng bố trong bất kỳ cơng trình nghiên cứu nào trước đây.
Chúng tơi xin cam đoan những thơng tin trên hồn tồn là sự thật. Nếu có gì sai,
chúng tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm.
Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 9 năm 2016

Mai Thị Duyên


LỜI CẢM ƠN
Tác giả xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc đến trường Đại học Sư
phạm Thành phố Hồ Chí Minh, Phịng Sau đại học, Ban chủ nhiệm khoa Tâm lý
học, quý thầy cô đã tổ chức, hỗ trợ và tạo điều kiện tốt nhất cho học viêc cao
học Tâm lý học khóa 25 hồn thành tốt luận văn của mình.
Tác giả xin chân thành cảm ơn Ban Giám Hiệu, thầy cô giáo và sinh viên
tại Trường Đại học Đồng Nai cùng các chuyên gia hỗ trợ tác giả hoàn thành đề
tài nghiên cứu này.
Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến với Tiến sĩ tâm lý học
Nguyễn Thị Tứ - người hướng dẫn khoa học đã ln hướng dẫn tận tình, chỉ
bảo, định hướng, ln động viên, khích lệ tơi trong suốt quá trình nghiên cứu,

thực hiện đề tài.
Xin chân thành cảm ơn!
Tác giả
Mai Thị Duyên


MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục các từ viết tắt
Danh mục các bảng
Danh mục các biểu đồ
MỞ ĐẦU

............................................................................................................................... 1

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HÀNH VI SỬ DỤNG MẠNG XÃ HỘI
FACEBOOK CỦA SINH VIÊN .................................................................... 7
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................................................... 7
1.1.1. Những nghiên cứu về hành vi con người ........................................................... 7
1.1.2. Những nghiên cứu về mạng xã hội, mạng xã hội Facebook............................. 9
1.2. Các khái niệm cơ bản .....................................................................................................19
1.2.1. Khái niệm hành vi ................................................................................................19
1.2.2. Khái niệm mạng xã hội Facebook......................................................................25
1.2.3. Khái niệm hành vi sử dụng mạng xã hội Facebook của sinh viên .................39
1.3. Biểu hiện hành vi sử dụng mạng xã hội Facebook của sinh viên .............................39
1.3.1. Đặc điểm tâm lý của sinh viên............................................................................39
1.3.2. Biểu hiện hành vi sử dụng mạng xã hội Facebook của sinh viên ..................43

1.3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi sử dụng mạng xã hội Facebook của
sinh viên................................................................................................................48
Tiểu kết chương 1 .................................................................................................................52
Chương 2. THỰC TRẠNG HÀNH VI SỬ DỤNG MẠNG XÃ HỘI
FACEBOOK CỦA SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐỒNG
NAI .....................................................................................................................53
2.1. Tổ chức và phương pháp nghiên cứu ...........................................................................53
2.1.1. Vài nét về khách thể nghiên cứu ........................................................................53


2.1.2. Tổ chức nghiên cứu thực trạng ...........................................................................54
2.2. Thực trạng hành vi sử dụng mạng xã hội Facebook của sinh viên trường Đại
học Đồng Nai. ..................................................................................................................59
2.2.1. Biểu hiện hành vi sử dụng mạng xã hội Facebook của sinh viên trường
Đại học Đồng Nai về nhận thức ........................................................................59
2.2.2. Biểu hiện hành vi sử dụng mạng xã hội Facebook của sinh viên về cảm
xúc .........................................................................................................................72
2.2.3. Biểu hiện hành vi sử dụng mạng xã hội của sinh viên trường Đại học
Đồng Nai qua hoạt động .....................................................................................75
2.2.4. Biểu hiện hành vi sử dụng mạng xã hội Facebook qua cơ thể của sinh
viên ........................................................................................................................88
2.2.5. Khả năng giải quyết các tình huống giả định của sinh viên đại học
Đồng Nai ..............................................................................................................90
2.2.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi sử dụng mạng xã hội Facebook của
sinh viên ..................................................................................................................96
2.3. Một số biện pháp tác động hành vi sử dụng mạng xã hội Facebook của Sinh
viên

............................................................................................................................98

Tiểu kết chương 2 .............................................................................................................. 106
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ......................................................................................... 108
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................... 113
PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Click : kích chuột
ĐLC : độ lệch chuẩn
ĐTB : điểm trung bình
Like

: thích

MXH : mạng xã hội
Status : trạng thái
SV

: sinh viên


DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1.

Vài nét về khách thể nghiên cứu .................................................................... 53

Bảng 2.2.

Cách thức quy đổi điểm................................................................................... 57

Bảng 2.3.

Bảng quy đổi điểm cho câu hỏi 4 sự lựa chọn ............................................. 57

Bảng 2.4.

Cách thức quy điểm câu hỏi có 3 sự lựa chọn .............................................. 57

Bảng 2.5.

Nhận thức của sinh viên về khái niệm MXH Facebook và hành vi sử
dụng MXH Facebook ...................................................................................... 59

Bảng 2.6.

Nhận thức của sinh viên về tầm quan trọng của MXH Facebook ............. 62

Bảng 2.7.

Nhận thức của sinh viên về lợi ích, tác hại của MXH Facebook. .............. 68

Bảng 2.8.

So sánh sự khác biệt về mức độ nhận thức của sinh viên về lợi ích và
tác hại của MXH Facebook ............................................................................ 71

Bảng 2.9.

Biểu hiện hành vi sử dụng MXH Facebook của sinh viên về cảm xúc..... 72

Bảng 2.10. Biểu hiện hành vi sử dụng MXH Facebook của sinh viên qua các hoạt
động ................................................................................................................... 76
Bảng 2.11. So sánh sự khác biệt về biểu hiện hành vi sử dụng MXH Facebook
trong hoạt động................................................................................................. 80
Bảng 2.12. Thời điểm sử dụng MXH Facebook trong một ngày của sinh viên........... 85
Bảng 2.13. Cách giải quyết tình huống của sinh viên đại học Đồng Nai ..................... 90
Bảng 2.14. Các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi sử dụng MXH Facebook của sinh
viên..................................................................................................................... 96
Bảng 2.15. Kết quả khảo nghiệm về tính cần thiết và khả thi của các
biện pháp tác động đến hành vi sử dụng MXH Facebook của SV .......... 102


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1. Nhận thức về mục đích sử dụng MXH Facebook của sinh viên............... 64
Biểu đồ 2.3. Thời gian bắt đầu sử dụng MXH Facebook của sinh viên......................... 82
Biểu đồ 2.4. Thời gian sử dụng MXH Facebook của sinh viên trong một ngày........... 83
Biểu đồ 2.5. Thời điểm sử dụng MXH Facebook trong một ngày của sinh viên ......... 85
Biểu đồ 2.6. Những hoạt động sinh viên thường hay sử dụng MXH Facebook ........... 87
Biểu đồ 2.7. Biểu hiện hành vi sử dụng MXH Facebook của sinh viên qua cơ thể ..... 88


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Nghị quyết hội nghị lần thứ bảy Ban chấp hành Trung Ương khóa X “Về xây
dựng đội ngũ trí thức trong thời kỳ đẩy mạnh cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”
đã khẳng định: “Trong mọi thời đại, tri thức luôn là nền tảng tiến bộ xã hội, đội ngũ trí
thức là lực lượng nòng cốt sáng tạo và truyền bá tri thức. Ngày nay, cùng với sự phát

triển nhanh chóng của cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại, đội ngũ trí thức trở
thành nguồn lực đặc biệt quan trọng, tạo nên sức mạnh của mỗi quốc gia trong chiếsn
lược phát triển. Mục tiêu sớm đưa nước ta ra khỏi tình trạng kém phát triển, cơ bản trở
thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020 đòi hỏi phải lựa chọn
con đường phát triển rút ngắn, phát huy đến mức cao nhất mọi nguồn lực, tiềm năng trí
tuệ của dân tộc, đặc biệt là năng lực sáng tạo của đội ngũ trí thức” [45]. Chúng ta cũng
thấy được Đảng đã nhấn mạnh vai trị của đội ngũ trí thức trong đó có đội ngũ sinh
viên là những trí thức tương lai và mục tiêu giáo dục hiện nay ở nước ta. Thực hiện
theo mục tiêu của Đảng, trường Đại học Đồng Nai luôn tạo môi trường thuận lợi nhất
cho sinh viên có thể phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong học tập, rèn
luyện, hoạt động phong trào và các hoạt động đoàn thể, xã hội khác.
Sinh viên là một tầng lớp xã hội, một tổ chức xã hội quan trọng đối với mọi thể
chế chính trị. Thanh niên sinh viên là nhóm người có vị trí chuyển tiếp, chuẩn bị cho
một đội ngũ tri thức có trình độ và nghề nghiệp tương đối cao trong xã hội. Họ sẽ là
nguồn dự trữ chủ yếu cho đội ngũ những chuyên gia theo các nghề nghiệp khác nhau
trong cấu trúc của tầng lớp tri thức xã hội. Tất cả những điều này làm cho sinh viên có
vai trị, vị trí xã hội rõ rệt. Tuy nhiên do quy luật phát triển không đồng đều về mặt tâm
lý, do những điều kiện và hoàn cảnh sống và giáo dục khác nhau, không phải bất cứ
sinh viên nào cũng được phát triển ở mức độ tối ưu. Điều này phụ thuộc rất nhiều vào
những định hướng đúng đắn cũng như tính tích cực hoạt động của bản thân mỗi sinh
viên. Ở giai đoạn này, sự chi phối của thế giới quan và nhân sinh quan đối với hoạt
động của sinh viên đã thể hiện rõ rệt. Nhìn chung phạm vi giao tiếp của các em được
mở rộng và tính độc lập trong giao tiếp ngày càng tăng. Bao trùm lên tất cả các hoạt


2

động phong phú, đa dạng của sinh viên các trường đại học là những quan hệ giao lưu,
giao tiếp với hàng loạt mối quan hệ xã hội đan xen với nhau [23]. Các em thường cố
tìm cho mình ít nhất một lĩnh vực nào đó trong cuộc sống cá nhân để khẳng định sự

hiện diện của bản thân. Và đây cũng có thể lí giải được ngun nhân các em đã làm
quen và chọn các trang mạng xã hội để đáp ứng nhu cầu của bản thân mình.
Sự xuất hiện với những tính năng đa dạng, nguồn thơng tin phong phú, mạng xã
hội Facebook đã cho phép người dùng tiếp nhận, chia sẻ và chọn lọc thơng tin một
cách có hiệu quả, mạng xã hội Facebook giúp thế giới “phẳng” hơn, nhỏ hơn, gần hơn
vượt qua trở ngại về không gian hay thời gian. Nó giúp nâng cao vai trị của mỗi công
dân trong việc tạo lập quan hệ và tự tổ chức xoay quanh những mối quan tâm chung
trong những cộng đồng thúc đẩy sự liên kết các tổ chức xã hội. Với chức năng đa dạng
và sự gia tăng ngày càng nhanh số lượng thành viên, mạng xã hội Facebook đã có tác
động làm thay đổi nhiều thói quen cũ và hình thành những biểu hiện mới của tư duy,
lối sống, văn hóa đối với người sử dụng trong đó một bộ phận khá lớn là sinh viên.
[13].
Đồng Nai trong ba năm trở lại đây, mạng xã hội ảo trở thành một hiện tượng nổi
trội trong đời sống tinh thần của các em sinh viên. Hiện nay, mọi lúc mọi nơi chúng ta
đều bắt gặp hình ảnh các em truy cập mạng xã hội Facebook, Có thể từ máy tính để
bàn, laptop, hoặc từ điện thoại di động. Mục đích, mức độ và cách thức tham gia của
mỗi cá nhân khi tham gia mạng xã hội tuy có điểm khác nhau, nhưng một điểm chung
không thể phủ nhận rằng, sinh viên đã nhìn nhận mạng xã hội Facebook như một phần
không thể thiếu trong cuộc sống của họ. Đối với nhiều bạn trẻ việc lạm dụng thái quá
mạng xã hội Facebook thì những mặt tích cực lại trở thành tiêu cực, ảnh hưởng khơng
ít đến thời gian học tập, giảm sự tập trung trong học tập, hệ lụy đến sức khỏe, tinh thần
của sinh viên, trường hợp nặng có thể nghiện mạng xã hội Facebook, các em có thể bị
cuốn cuộc sống ảo mà rời xa hiện thực. Những tác hại tiêu cực của mạng xã hội
Facebook đã phần nào hạn chế giá trị đạo đức, văn hóa nhân văn của một bộ phận
thanh niên sinh viên hiện nay.
Tốc độ ảnh hưởng của mạng xã hội Facebook đang lan truyền rất rộng, thiết nghĩ
cần phải có các đề tài nghiên cứu cụ thể nhằm tác động tích cực đến hành vi sử dụng


3

mạng xã hội Facebook cho sinh viên. Xuất phát từ những lý do nêu trên tác giả lựa
chọn và thực hiện đề tài nghiên cứu: “ Hành vi sử dụng mạng xã hội Facebook của
sinh viên Trường Đại học Đồng Nai.”
2. Mục đích nghiên cứu
Xác định thực trạng biểu hiện hành vi sử dụng mạng xã hội Facebook của sinh
viên Trường Đại học Đồng Nai, trên cơ sở đó đề xuất một số biện pháp nhằm tác động
tích cực đến hành vi sử dụng mạng xã hội Facebook cho sinh viên trường Đại học
Đồng Nai hiện nay.
3. Đối tượng nghiên cứu và khách thể
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Thực trạng biểu hiện hành vi sử dụng mạng xã hội Facebook của sinh viên
3.2. Khách thể nghiên cứu
Sinh viên trường Đại học Đồng Nai.
4. Giả thuyết khoa học
Mức độ biểu hiện hành vi sử dụng mạng xã hội Facebook của sinh viên trường
Đại học Đồng Nai ở mức độ trung bình.
Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến hành vi sử dụng mạng xã hội Facebook của sinh
viên trường Đại học Đồng Nai, nhưng chủ yếu là do các yếu tố bên ngoài (bạn bè,
phương tiện liên lạc cá nhân) và các yếu tố bên trong (nhận thức bản thân về mạng xã
hội Facebook, tác hại, lợi ích và thời gian rảnh rỗi).
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Hệ thống hóa vấn đề lý luận có liên quan đến đề tài: hành vi, mạng xã hội
Facebook, hành vi sử dụng mạng xã hội Facebook của sinh viên, biểu hiện hành vi sử
dụng mạng xã hội của sinh viên trường Đại học Đồng Nai.
5.2. Khảo sát thực trạng hành vi sử dụng mạng xã hội Facebook của sinh viên và
tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng.
5.3. Đề xuất một số biện pháp nhằm tác động tích cực đến hành vi sử dụng mạng
xã hội Facebook của sinh viên trường Đại học Đồng Nai.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu

6.1. Giới hạn về nội dung nghiên cứu


4

Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu thực trạng mức độ biểu hiện hành vi sử dụng
mạng xã hội Facebook của sinh viên trường Đại học Đồng Nai thông qua ba mặt: nhận
thức, cảm xúc, hành động và một số biểu hiện trên bình diện sinh học.
6.2. Giới hạn về khách thể nghiên cứu
Đề tài chỉ khảo sát khách thể là 400 sinh viên trường Đại học Đồng Nai. Trong
đó 200 sinh viên năm nhất, 200 sinh viên năm hai.
7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp luận
7.1.1. Quan điểm hệ thống cấu trúc
Vận dụng quan điểm hệ thống cấu trúc để xây dựng cơ sở lý luận như khái niệm
hành vi, phân loại hành vi, biểu hiện, nguyên nhân và những ảnh hưởng của hành vi sử
dụng mạng xã hội Facebook. Xây dựng bảng hỏi được tiến hành trên cấu trúc đã được
xác lập.
7.1.2. Quan điểm thực tiễn
Hành vi sử dụng mạng xã hội Facebook hiện là mối quan tâm của toàn xã hội
hiện nay. Báo chí và các phương tiện thơng tin đại chúng khác không ngừng đưa tin về
một số thực trạng, một số hậu quả nghiêm trọng xảy ra từ việc sử dụng một cách lệ
thuộc vào mạng xã hội Facebook quá mức, đặc biệt là giới sinh viên. Đáng báo động
hơn là một số trang cá nhân của các em sinh viên nữ đăng ả