Sáng kiến kinh nghiệm cấp cơ sở. Tên sáng kiến: Dạy truyện hiện đại Việt Nam trong chương trình Ngữ văn 11 - THPT theo định hướng phát triển năng lực học sinh

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.44 MB, 74 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

SỞ GD&ĐT VĨNH PHÚC

TRƯỜNG THPT VĨNH YÊN

BÁO CÁO KẾT QUẢ

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

CẤP: CƠ SỞ

Tên sáng kiến: Dạy truyện hiện đại Việt Nam trong chương trình

Ngữ văn 11 - THPT theo định hướng phát triển năng lực học sinh

Tác giả sáng kiến: Trịnh Thị Hoài Giang

Mã sáng kiến: 03.51.04

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

BÁO CÁO KẾT QUẢ

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

Tên sáng kiến: Dạy truyện hiện đại Việt Nam trong chương trình

Ngữ văn 11 - THPT theo định hướng phát triển năng lực học sinh

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

BÁO CÁO KẾT QUẢ

NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN

1. Lời giới thiệu

Ở thời nào cũng vậy, muốn đất nước phát triển thì phải quan tâm đầu tư

phát triển giáo dục bởi “Giáo dục là quốc sách hàng đầu”. Điều đó địi hỏi ngành

giáo dục phải khơng ngừng đổi mới, người thầy phải không ngừng sáng tạo

trong việc truyền thụ tri thức cho học sinh. Đổi mới trong dạy học là cách dạy

hướng đến học sinh, phát huy được năng lực của học sinh.

Trong mấy năm gần đây, việc dạy học Ngữ văn trong nhà trường phổ

thông đã có nhiều chuyển biến; thể hiện rõ nhất là yêu cầu chuyển từ dạy học

nội dung sang dạy học phát triển năng lực. Vẫn là những nội dung dạy học cũ,

vẫn là các tác phẩm văn học trong sách giáo khoa hiện hành, nhưng cần hướng

dẫn học sinh đọc hiểu, phân tích và đánh giá theo cách thức mới. Từ việc thầy

cô chủ yếu giảng văn, nói cho học sinh nghe cái hay, cái đẹp của tác phẩm theo

nhận thức và cảm thụ của mình sang tổ chức, hướng dẫn cho học sinh biết cách

tiếp nhận, tự tìm hiểu cái hay, cái đẹp của tác phẩm bằng những hiểu biết và cảm

nhận của các em.

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

2. Tên sáng kiến: “Dạy truyện hiện đại Việt Nam trong chương trình Ngữ

văn 11- THPT theo định hướng phát triển năng lực học sinh”

3. Tác giả sáng kiến:

- Họ và tên: Trịnh Thị Hoài Giang

- Địa chỉ: 22- Thanh Giã 2- Khai Quang- Vĩnh Yên- Vĩnh Phúc

- Số điện thoại: 0945960159; Email:

4. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến:

- Trường THPT Vĩnh Yên- TP Vĩnh Yên- Tỉnh Vĩnh Phúc

5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Dạy và học môn Ngữ văn cấp THPT

6. Thời gian áp dụng sáng kiến: từ tháng 9/2019 đến tháng 1/2020.

7. Mô tả bản chất của sáng kiến:

- Tính mới, tính sáng tạo của sáng kiến:

+ Đóng góp cách vận dụng dạy học theo định hướng phát triển năng lực

học sinh vào dạy truyện hiện đại Việt Nam- lớp 11

+ Giúp học sinh hiểu: Những đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của các

tác phẩm hoặc trích đoạn (Hai đứa trẻ - Thạch Lam; Chữ người tử tù -

Nguyễn Tuân; Hạnh phúc của một tang gia (Trích: Số đỏ) - Vũ Trọng Phụng;

Chí Phèo - Nam Cao: sự đa dạng của nội dung và phong cách; các cảm hứng

sáng tác lãng mạn, hiện thực, trào phúng; ý nghĩa nhân văn; nghệ thuật tả

cảnh, tả người; Hiểu một số đặc điểm cơ bản của các thể loại: tiểu thuyết,

truyện ngắn từ đầu thế kỉ XX đến Cách mạng tháng Tám 1945.

+ Đồng thời giúp học sinh phát triển các năng lực như: Năng lực tự học,

tự giải quyết vấn đề và sáng tạo, năng lực thẩm mỹ, hợp tác, công nghệ thông tin

và truyền thông; Năng lực tái hiện và vận dụng kiến thức, Năng lực đọc-hiểu,

giải mã văn bản, Năng lực sáng tạo, tạo lập văn bản, Năng lực vận dụng kiến

thức văn học vào cuộc sống

8. Thực trạng của vấn đề

* Thực trạng việc dạy và học môn Ngữ văn ở trường THPT hiện nay

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

- Giáo viên soạn bài và giảng dạy tác phẩm chưa có nhiều sáng tạo,

phần lớn khai thác tác phẩm chủ yếu tập trung tìm hiểu nhân vật chính rồi đề cập

đến phần nội dung và nghệ thuật của tác phẩm. Giáo viên thuyết trình bài giảng

cịn nhiều, hoạt động của học sinh không được phát huy.

- Việc phát huy năng lực học sinh chưa được giáo viên quan tâm đúng mức,
khâu kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh còn chậm đổi mới, chưa phát huy
được tính tích cực của người học và năng lực của học sinh.

- Hiện tượng dạy học đọc chép trong môn văn. Thầy cô đọc trước, học sinh

chép sau, hay thầy cô vừa đọc vừa ghi bảng rồi học sinh chép theo. Trong cách dạy
này học sinh tiếp thu hoàn toàn thụ động, một chiều.

- Học sinh học thụ động, thiếu sáng tạo. Tính chất thụ động thể hiện ở việc học 
thiếu hứng thú, học đối phó, về nhà chỉ còn biết học thuộc để trả bài và làm bài. Cách
học đó khơng có điều kiện tìm tịi, suy nghĩ, sáng tạo.

- Học sinh không biết tự học, khơng có nhu cầu tự tìm hiểu, nghiên cứu, khơng

biết cách chủ động tự đọc SGK để tìm hiểu kiến thức, không biết cách phân biệt cái
chính và cái phụ, khơng biết tìm kiến thức trọng tâm để học, không biết từ cái đã biết
mà suy ra cái chưa biết. Nói tóm lại là chưa biết cách tự học.

- Học tập thiếu sự hợp tác giữa trò và thầy, giữa trò với trò. Nếu biết cách hợp 
tác trong học tập, giữa thầy giáo và học sinh, học sinh với học sinh có thể nhắc nhở
nhau, bổ sung cho nhau, làm cho kiến thức được toàn diện và sâu sắc.

- Học thiếu hứng thú, thiếu cảm hứng, thiếu lửa, thiếu niềm ham mê, mà thiếu

những động cơ nội tại ấy việc học tập thường ít có kết quả.

Xuất phát từ thực trạng trên, tơi đã tiến hành khảo sát ý kiến của giáo viên (số
lượng 15 người, là những giáo viên đang trực tiếp giảng dạy các môn Ngữ văn trong
trường và một số trường bạn), và học sinh (số lượng 300 em, là học sinh lớp 11) về
thực trạng dạy học mơn Ngữ văn nói chung trong trường phổ thơng, kết quả thu được 
như sau:

Bảng 1: TỔNG HỢP KẾT QUẢ KHẢO SÁT Ý KIẾN HỌC SINH VÀ GIÁO 
VIÊN

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

HS GV

SL TL % SL TL % 
Câu 1: Khi giảng dạy mơn Ngữ văn có sử dụng

nhiều phương pháp, hình thức dạy học khơng? Học 
sinh có được tham gia vào các hoạt động của giáo 
viên đưa ra không?

Thường xuyên 127 42,3 8 53,3

Thỉnh thoảng 175 60 13 86,7

Chưa bao giờ 0 0 0 0

Câu 2: Hiệu quả học tập theo định hướng phát 
triển năng lực học sinh

Giúp HS hiểu bài sâu hơn 128 42,7 6 40,0 
Được hợp tác với người khác 172 57,3 10 66,7 
HS được nghe nhiều ý kiến khác nhau 98 32,7 5 33,3 
HS được trình bày suy nghĩ, ý kiến của mình 125 41,7 8 53,3

Học sinh thấy thoải mái, hứng thú tham gia bài học 60 20,0 4 26,7 
HS được phê phán ý kiến của người khác 48 16 5 33,3

Mất nhiều thời gian thảo luận cho 1 nội dung 46 15,3 7 46,7

Chỉ có nhóm trưởng/thư ký làm việc 70 23,3 6 40,0

HS không ghi chép được đầy đủ nội dung bài 58 19,3 3 20,0

Nhiều HS có cơ hội làm việc riêng (trong lúc thảo

luận) 161 53,7 4 26,7

Câu 3: Mức độ hứng thú của HS khi tham gia trải 
nghiệm sáng tạo?

Rất hứng thú 53 17,7 6 40,0

Hứng thú 143 47,7 11 73,3

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

Ngại 23 7,7 0 0

Rất ngại 15 5,0 0 0

Qua số liệu ở bảng 1, cho thấy:

- Thứ nhất: Việc vận dụng, tổ chức kết hợp nhiều phương pháp, hình thức dạy

học chưa được giáo viên chú trọng trong giờ dạy. Giáo viên có tổ chức hình thức hoạt
động nhóm nhưng cịn mang tính hình thức. Thực tế là giáo viên chủ yếu sử dụng
phương pháp phát vấn và thuyết trình. Do đó, việc kết hợp sử dụng đa dạng các hình
thức, phương pháp dạy học chỉ là thỉnh thoảng. 60% học sinh khi được hỏi ý kiến đã 
khẳng định thỉnh thoảng mới được tham gia hoạt động nhóm, được phát biểu tự do... 
và 86,7 giáo viên thỉnh thoảng mới vận dụng đa dạng các hình thức và phương pháp 
dạy học. Thực tế này cho thấy, nhận thức của giáo viên khi dạy tác phẩm về vai trò, 
hiệu quả của việc kết hợp đa dạng các hình thức dạy học để hình thành, phát triển kĩ
năng sống cho học sinh (đặc biệt là kĩ năng hợp tác) chưa đầy đủ và chưa sâu sắc.

- Thứ hai: Giáo viên có chú ý tổ chức hoạt động nhóm trong q trình giảng dạy

nhưng chưa đổi mới, chưa sáng tạo. Giáo viên tổ chức hoạt động nhóm thường cho
học sinh trả lời những câu hỏi có nội dung kiến thức trong sách giáo khoa, đơn giản
chỉ là phát hiện vấn đề. Chỉ có khoảng 26,7% giáo viên được hỏi cho rằng đã giao nội
dung thảo luận cho học sinh là những vấn đề có sự tranh cãi, có liên hệ thực tế cần
phát huy sáng tạo, cần thể hiện quan điểm riêng của học sinh.

- Thứ ba: Giáo viên gần như ít tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo cho

học sinh. Học sinh không được tham gia các hoạt động như: đóng vai các nhân vật

trong tác phẩm, phỏng vấn, vẽ tranh, làm thơ để hiểu thêm về các nhân vật trong tác
phẩm. Vậy nguyên nhân nằm ở đâu, khi mà những hình thức tổ chức dạy học này vẫn
được đánh giá là tích cực, tạo ra khơng khí học tập sôi nổi?

* Nguyên nhân của những hạn chế đã phân tích ở trên xuất phát từ nhiều phía. 
- Nguyên nhân chủ quan

+ Về phía phụ huynh và học sinh

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

thường nghĩ rằng các con học văn hay thi vào khoa văn tương lai sẽ khơng rộng mở.
Chính vì tâm lý này nên các em ra sức học các môn tự nhiên còn ngữ văn chỉ cần trung
bình là được. Trong giờ học, các em còn thụ động, chưa mạnh dạn trao đổi, hỏi han do
chưa hiểu sâu, chưa nắm được kiến thức, thiếu tự tin, thiếu sự tư duy trước những câu
hỏi, những vấn đề mà giáo viên đặt ra mà chủ yếu trông chờ vào bài giảng của thầy cơ.
+ Về phía giáo viên

Đôi khi giáo viên vẫn chưa chú ý quan sát đến các đối tượng học sinh, đặc biệt
là học sinh yếu. Chưa tìm tòi nhiều phương pháp dạy học mới kích thích tính tích cực,
chủ động của học sinh. Nhiều thầy cô chỉ dạy theo lối dập khn máy móc theo hướng
đọc-chép khiến học sinh cảm thấy mệt mỏi và chán nản.

- Nguyên nhân khách quan

Các tác phẩm văn học trong chương trình ít gắn liền với thế hệ của các em.
Sự phát triển kinh tế kéo theo lối văn hóa nghe nhìn đã chiếm ưu thế, văn hóa
đọc bị suy giảm trầm trọng, dẫn đến việc học sinh không cịn u thích mơn văn.

Thực trạng dạy học Ngữ văn ở trường THPT hiện nay nói riêng đặt ra một yêu

cầu, đòi hỏi bức thiết phải đổi mới, sáng tạo cả về hình thức và nội dung tổ chức dạy
học mới đáp ứng được yêu cầu dạy học theo định hướng phát triển năng lực. Khi nào
hoạt động dạy học thực sự lôi cuốn học sinh thì mới gặt hái được thành quả như mong
muốn.

9. MƠ TẢ, PHÂN TÍCH GIẢI PHÁP:

“Dạy truyện hiện đại Việt Nam trong

chương trình Ngữ văn 11- THPT theo định hướng phát triển năng lực học

sinh”

9.1. Giáo viên xác định mục tiêu bài học, hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài từ đó 
hình thành động cơ, hứng thú học tập cho học sinh

Bước 1: Giáo viên xác định mục tiêu chung của bài học

* Về kiến thức:

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

* Về kĩ năng:

- Vận dụng những tri thức về tác giả, hoàn cảnh sáng tác của tác phẩm để

đọc hiểu văn bản.

- Nhận diện đề tài, chủ đề, cảm hứng chủ đạo của tác giả thể hiện trong

tác phẩm.

- Biết cách đọc - hiểu một tác phẩm hoặc một đoạn trích của truyện

hiện đại theo đặc trưng thể loại.

- Tóm tắt và nắm bắt được cốt truyện, phân tích ngoại hình và diễn biến

nội tâm nhân vật, các mối quan hệ của nhân vật trong truyện.

- Vận dụng những kiến thức và kĩ năng đã học để đọc những truyện hiện

đại khác của Việt Nam.

- Nêu lên những kiến giải, suy nghĩ về các phương diện nội dung, nghệ

thuật của các tác phẩm, đoạn trích được học trong chủ đề.

- Viết đoạn văn hoặc bài văn nghị luận về những văn bản đã học trong chủ

đề; rút ra những bài học về lí tưởng sống, cách sống từ những văn bản đã đọc và

liên hệ, vận dụng vào thực tiễn cuộc sống của bản thân.

*Về thái độ:

- Bồi dưỡng cho học sinh tình yêu thương, trân trọng những vẻ đẹp của con

người ngay cả khi những vẻ đẹp ấy bị khuất lấp hay bị hủy hoại, đặc biệt là niềm

tin son sắt vào thiên lương trong sáng, bản tính tốt lành của con người trong

những hoàn cảnh khắc nghiệt nhất.

- Biết thể hiện chính kiến trước những ranh giới mong manh của cái tốt-

cái xấu, cái thiện- cái ác…, từ đó sáng suốt trong nhìn nhận và đánh giá con

người.

- Có ý thức trân trọng những giá trị văn hóa truyền thống, lưu giữ những

giá trị tinh thần quý báu của dân tộc cho hôm nay và mai sau.

- Có ý thức xác định lẽ sống, lí tưởng sống cao đẹp.

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>

- Năng lực thu thập thông tin liên quan đến chủ đề.

- Năng lực cảm thụ văn chương

- Năng lực phân tích, so sánh, tổng hợp.

- Năng lực trình bày suy nghĩ, cảm nhận của cá nhân.

- Năng lực hợp tác khi trao đổi, thảo luận, làm việc nhóm.

- Năng lực giải quyết các tình huống đặt ra trong chủ đề.

- Năng lực tạo lập văn bản.

Bước 2: Hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài

Giúp học sinh chuẩn bị bài ở nhà được tốt, giáo viên hướng dẫn học sinh thực
hiện các nhiệm vụ sau:

* Đọc văn bản trước khi đến lớp

Để đạt được hiệu quả, học sinh cần có một số phương pháp đọc sau: Đọc có suy

nghĩ ; Đọc có hệ thống; Đọc có ghi nhớ.

Ngồi đọc văn bản học sinh cũng nên có kỹ năng chọn lọc, sử dụng kiến thức
cũ để học kiến thức mới. Tốt nhất là vừa đọc vừa ghi chép, lưu lại tri thức, những ý
tưởng hay và khi sử dụng giúp ta khái quát vấn đề nhanh và nhớ lâu.

* Học sinh phải soạn bài theo câu hỏi hướng dẫn học bài trong SGK hoặc theo hướng 
dẫn của giáo viên.

Tác dụng của biện pháp này là giúp học sinh chủ động tìm hiểu và chiếm lĩnh
kiến thức. Học sinh biết cách phát hiện và giải quyết vần đề, biết cách thu thập và xử
lý thông tin, biết cách hoàn thiện sản phẩm khoa học ban đầu.

9.2.

Xác định và mô tả mức độ yêu cầu

của mỗi loại câu hỏi/ bài tập có thể

sử dụng để kiểm tra, đánh giá năng lực và phẩm chất của học sinh trong

dạy học

Mức độ nhận biết

Mức độ thông hiểu

Mức độ vận dụng và vận

dụng cao

Chỉ ra những nét chính về

cuộc đời, sự nghiệp sáng

tác của các tác giả: Thạch

Từ hiểu biết về cuộc đời, tư

tưởng, phong cách của tác

giả để cắt nghĩa nội dung

</div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

Lam, Nguyễn Tuân, Vũ

Trọng Phụng, Nam Cao...

và nghệ thuật của tác phẩm - Vận dụng đặc điểm

phong cách nghệ thuật của

nhà văn vào hoàn cảnh

tiếp cận và đọc hiểu văn

bản

- Xác định được đề tài,

cảm hứng, chủ đề... của

các tác phẩm truyện hiện

đại trong chương trình

Ngữ văn 11

- Hiểu được cảm hứng hiện

thực của tác phẩm.

- Hiểu được đặc điểm cơ

bản của truyện hiện đại

- Từ đề tài, cảm hứng, chủ

đề...tự xác định được cách

thức phân tích một truyện

hiện đại Việt Nam. Phân

tích, đánh giá nội dung tư

tưởng tác phẩm.

- Chỉ ra hình thức tác

phẩm: thể loại văn học,

nghệ thuật xây dựng nhân

vật, nghệ thuật kể chuyện,

đặc điểm ngôn ngữ...

- Liệt kê các chi tiết nghệ

thuật có ý nghĩa trong

truyện

- Cắt nghĩa một số khái

niệm

như tình huống

truyện, nhân vật chính,

hình ảnh...

- Lý giải ý nghĩa và tác

dụng của các chi tiết nghệ

thuật.

Phân tích, lý giải, so sánh

để đánh giá ý nghĩa, tác

dụng, sự sáng tạo của hình

thức nghệ thuật của tác

phẩm truyện hiện đại

- Nhận diện nhân vật

chính, hệ thống nhân vật

phụ, cốt truyện của truyện

hiện đại.

- Hiểu và cảm nhận được

diễn biến nội tâm của nhân

vật, phân tích được diện

mạo, tính cách và vẻ đẹp

của nhân vật trong truyện.

- Phân tích được ý nghĩa tư

tưởng của truyện thơng qua

hình tượng nhân vật.

- Giải thích, phân tích,

đánh giá, so sánh, lí giải

tâm trạng nhân vật trong

tác phẩm.

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12>

- Nhận ra được quan điểm,

tư tưởng của nhà văn gửi

gắm trong tác phẩm.

- Lí giải được quan điểm,

tư tưởng của nhà văn gửi

gắm trong tác phẩm.

- Phân tích, làm sáng tỏ về

quan điểm, tư tưởng của

nhà thơ gửi gắm qua các

tác phẩm.

- Vận dụng/Học tập những

quan điểm, tư tưởng tích

cực của các nhà văn (qua

những tác phẩm đã học)

vào thực tế đời sống của

bản thân.

- Nhận biết được các văn

bản truyện hiện đại Việt

Nam khác (ngồi chương

trình và sách giáo khoa).

- Hiểu được những nét

chính về nội dung và nghệ

thuật của các văn bản

truyện hiện đại Việt Nam

khác (ngoài chương trình

và sách giáo khoa).

- Phân tích, so sánh nội

dung, nghệ thuật của các

văn bản truyện hiện đại

Việt Nam khác (ngoài

chương trình và SGK).

- Trình bày (nói hoặc

viết) những kiến giải

riêng, phát hiện sáng tạo

về văn bản truyện hiện đại

Việt Nam khác (ngoài

chương trình và sách giáo

khoa) dựa trên những đặc

trưng thể loại của truyện

hiện đại Việt Nam

9.3. Biên soạn các câu hỏi/ bài tập cụ thể theo mức độ yêu cầu

a. Xây dựng hệ thống câu hỏi tìm hiểu đặc trưng của thể loại truyện hiện đại, đặc

điểm cơ bản của truyện hiện đại Việt Nam.

</div>
(13)<div class='page_container' data-page=13>

Nhận biết

Thông hiểu

Vận dụng

thấp

Vận dụng

cao

- Nêu những nét chính về

cuộc đời tác giả Thạch Lam?

- Em hãy cho biết đặc điểm

truyện ngắn của Thạch Lam?

- Em hãy cho biết xuất xứ của

tác phẩm?

- Em hãy cho biết bối cảnh và

các nhân vật tham gia trong

truyện?

- Cảnh ngày tàn hiện lên qua

âm thanh; hình ảnh, màu sắc;

đường nét nào?

- Cảnh chợ tàn được miêu tả

qua những chi tiết nào?

- Trong buổi chiều tàn, cuộc

sống của những người dân nơi

phố huyện hiện lên ra sao?

- Trước cảnh ngày tàn và cuộc

sống của những con người tàn

tạ nơi phố huyện, tâm trạng

của Liên như thế nào?

- Thiên nhiên phố huyện lúc

về đêm có đặc điểm nào nổi

bật?

- Văn bản có

thể chia bố

cục mấy

phần, nội

dung của từng

phần?

- Nhận xét

chung

về

khung

cảnh

ngày tàn?

- Qua cảnh

chợ tàn, nhà

văn muốn nói

điều gì?

- Điểm chung

trong

cuộc

sống

của

người dân nơi

phố huyện là

gì?

- Hình ảnh

ngọn đèn dầu

có ý nghĩa gì?

- Thái độ của

nhà văn trước

- Em có cảm

nhận gì về bức

tranh phố

huyện lúc

chiều tàn ?

- Từ những chi

tiết đó, em có

nhận xét gì về

cuộc sống con

người nơi phố

huyện?

- Qua việc

miêu tả bức

tranh phố

huyện lúc

chiều tà, em

hiểu gì về thái

độ và tâm

trạng của tác

giả Thạch

Lam?

- Mặc dù sống

trong hoàn

cảnh ấy nhưng

họ vẫn có một

ước mơ. Vậy

- Phân tích

diễn biến của

nhân vật Liên

cảnh

ngày tàn?

- Em có nhận

xét gì về thái

độ và tình

cảm của nhà

văn đối với

thiên

nhiên

và

con

người?

- Em có suy

nghĩ như thế

nào về h/a

bóng tối và

ánh

sáng

trong văn bản

này?

</div>
(14)<div class='page_container' data-page=14>

- Em hãy cho biết nhịp sống

của người dân ở phố huyện có

đặc điểm gì? Lấy dẫn chứng

minh họa?

- Tâm trạng của hai chị em

Liên trước khung cảnh thiên

nhiên và đời sống nơi phố

huyện khi đêm về như thế

nào?

- Em hãy tìm những chi tiết

miêu tả hình ảnh đồn tàu xuất

hiện qua cái nhìn và tâm trạng

của chị em Liên?

cuộc sống con

người

nơi

đây?

- Tại sao đêm

nào chị em

Liên cũng chờ

tàu qua rồi

mới đi ngủ?

Có phải hai

chị em chờ tàu

qua để bán

hàng khơng?

Tại sao?

đó là ước mơ

gì? Qua đó, em

hiểu gì về

thơng điệp của

tác giả?

- Ý nghĩa của

h/a đoàn tàu?

- Việc đợi tàu

của

chị

em

Liên hiện ý

nghĩa gì?

- Khái quát

những

nét

chính về nội

dung và nghệ

thuật văn bản?

- Qua cảnh

đợi tàu, tác

giả muốn gửi

thông

điệp

gì?

- Nhận xét về

nghệ

thuật

miêu tả và

giọng văn của

Thạch Lam?

c. Xây dựng hệ thống câu hỏi, bài tập minh họa bài “Chữ người tử tù” – Nguyễn

Tuân

Nhận biêt

Thông hiểu

Vận dụng

Thấp

Cao

- Em hãy nêu

những nét chính

về cuộc đời, con

người

Nguyễn

Tuân.

- Trình bày hiểu

biết của em về tập

- Em hiểu như thế

nào về nhan đề

của tác phẩm?

- Truyện ngắn

“Chữ người tử tù”

có đề cập đến một

thú chơi tao nhã

- Qua nhân vật

Huấn

Cao,

Nguyễn

Tuân

muốn thể hiện

quan niệm gì?

- Làm sáng tỏ

nghệ thuật ngôn

1. Làm rõ sự khác

biệt trong cách thể

hiện hình tượng

nhân vật trong các

tác

phẩm

của

Nguyễn

Tuân

</div>
(15)<div class='page_container' data-page=15>

truyện Vang bóng

một thời ?

- Xác định đề tài

của truyện.

- Xác định nhân

vật trung tâm của

truyện.

- Em hãy cho biết

tình huống của

truyện

“Chữ

người tử tù”?

- Tìm những chi

tiết cho thấy HC

có tài viết chữ

đẹp?

- Tìm những chi

tiết cho thấy HC

là một trang anh

hùng dũng liệt,

khí phách hiên

ngang, bất khuất?

-Tìm những chi

tiết cho thấy HC

là người có thiên

lương trong sáng?

- Nhận biết được

bút pháp nghệ

thuật mà tác giả

nào? Em có hiểu

biết gì về thú chơi

ấy?

- Em hãy cho biết

thế nào là tình

huống truyện?

- Em hãy cho biết

ý nghĩa của tình

huống

truyện

“Chữ người tử

tù”?

- Theo em, Huấn

Cao là người như

thế nào?

- Theo em, ở Viên

Quản Ngục toát

lên những phẩm

chất

nào đáng

quý?

- Cảm nhận về các

đoạn văn tiêu biểu

trong

truyện:

“Đêm hôm ấy…kẻ

mê muội này xin

bái lĩnh.”

- Cảm nhận một

chi tiết, hình ảnh

mà anh chị thích

ngữ tác giả trong

tác

phẩm

tác

phẩm.

- Làm rõ bút pháp

lãng mạn của tác

phẩm.

- Tại sao nói Cảnh

cho chữ là cảnh

tượng xưa nay

chưa tường có.

- Theo em, cảnh

cho chữ có ý

nghĩa gì?

- Em hãy khái

quát nội dung tư

tưởng của tác

phẩm?

vât Huấn Cao và

nhân vật Người lái

đị sơng Đà…)

- Làm rõ giá trị

cuộc sống /những

bài học đạo lý rút

ra được từ tác

phẩm (yêu cuộc

sống, trân trọng

cái đẹp, cái thiện

sống

có

ý

nghĩa,……)

</div>
(16)<div class='page_container' data-page=16>

sử dụng.

nhất (Chẳng hạn:

Chi

tiết

Quản

ngục khúm núm,

vái lạy Huấn Cao)

d. Xây dựng hệ thống câu hỏi, bài tập minh họa bài “Hạnh phúc của một tang

gia” (Trích Số đỏ)– Vũ Trọng Phụng

Nhận biêt

Thông hiểu

Vận dụng

Thấp

Cao

- Em hãy nêu

những nét chính

về tác giả Vũ

Trọng Phụng.

- Nêu vị trí của

tác phẩm “Số đỏ”

trong nền văn học

Việt Nam.

- Theo em, tác giả

đã diễn tả niềm

hạnh phúc của

những ai? Kể tên?

- Tìm những chi

tiết thể hiện niềm

vui, hạnh phúc

của những người

trong tang gia.

- Tìm những chi

tiết miêu tả niềm

vui của những

- Em hãy cho biết

bối cảnh xã hội

mà tác giả Vũ

Trọng Phụng phản

ánh

trong

tác

phẩm “Số đỏ”?

- Em hiểu như thế

nào về nhan đề

“Hạnh phúc của

một tang gia”?

- Tại sao nhà có

tang mà tất cả mọi

người đều hạnh

phúc?

- Em có nhận xét

gì về thái độ của

những

người

trong và ngoài

tang gia? Qua đó,

tác giả muốn bày

- Bút pháp trào

phúng được tác

giả sử dụng như

thế

nào

trong

đoạn trích?

- Miêu tả thái độ

của những con

người trong và

ngoài tang gia, tác

giả muốn thể hiện

thái độ gì?

- Qua cảnh đám ma

cụ cố tổ, tác giả

muốn nói lên điều

gì?

- Qua đoạn trích,

em hiểu gì về xã

hội tư sản thành

thị những năm

- Đề tài trong sang

tác của Vũ Trọng

Phụng có gì khác

biệt so với các tác

giả như Ngô Tất

Tố, Nam Cao….?

- Phân tích nghệ

thuật trào phúng

trong đoạn trích

"Hạnh phúc của

một tang gia" của

Vũ Trọng Phụng.

</div>
(17)<div class='page_container' data-page=17>

người ngoài tang

gia.

- Chỉ ra những nét

đặc sắc về nghệ

thuật

của

văn

bản ?

tỏ thái độ gì?

- Tại sao nói cảnh

hạ huyệt là một

màn hài kịch

nhỏ?

- Cảm nhận của

em về chi tiết:

Ông Phán mọc

sừng với tiếng

khóc Hứt, hứt,

hứt... và hành

động giúi vào tay

Xuân tờ giấy bạc

năm đồng gấp tư.

trước Cách mạng?

phong kiến thối nát.

Anh chị hãy phân

tích chương XV

"Hạnh phúc của

một tang gia" để

làm sáng tỏ nhận

định trên.

e. Xây dựng hệ thống câu hỏi, bài tập minh họa bài “Chí Phèo” - Nam Cao

Nhận biêt

Thông hiểu

Vận dụng

Thấp

Cao

- Trình bày những

nét cơ bản về tiểu

sử và con người

của Nam Cao.

- Tác giả Nam

Cao thường viết

về những đề tài

nào?

- Những nội dung

chính trong quan

- Nam Cao thể

hiện quan điểm

“nghệ thuật vị

nhân sinh” như

thế nào trong các

sáng

tác

của

mình?

- Nam Cao ln

đặt ra u cầu về

tính sáng tạo của

người cầm bút.

- Trước cách mạng

tháng tám, sáng tác

của Nam Cao tập

trung vào những đề

tài nào? Khi viết về

những đề tài ấy,

vấn đề mà nhà văn

trăn trở nhất là gì?

- Phân tích ý nghĩa

của tiếng chửi?

- So sánh các

phương diện nội

dung, nghệ thuật

giữa các tác phẩm

cùng đề tài hoặc

thể loại; phong

cách tác giả.

</div>
(18)<div class='page_container' data-page=18>

điểm nghệ thuật

của Nam Cao là

gì?

- Nêu những nét

chính trong phong

cách nghệ thuật

của Nam Cao.

- Nêu thơng tin

về hồn cảnh sáng

tác phẩm “ Chí

Phèo”, nhan đề

tác phẩm.

- Nêu đề tài, cảm

hứng chủ đạo của

tác phẩm “Chí

Phèo”.

- Em hãy tóm tắt

tác phẩm “Chí

Phèo”.

- Cách vào truyện

của Nam Cao có

gì độc đáo?

- Nhân vật nào đại

diện cho giai cấp

thống trị? Nhân

vật nào đại diện

cho giai cấp bị

trị?

Nhà văn có biến

quan điểm nghệ

thuật này thành

thực tiễn sáng tác

của mình khơng?

- Giải thích tác

động của hoàn

cảnh sáng tác đến

việc xây dựng cốt

truyện, kết thúc

truyện và thể hiện

cái nhìn về người

nông dân trong

tác phẩm.

- Trước khi đi tù,

Chí Phèo là người

như thế nào?

- Vì sao Chí Phèo

đi tù? Sau khi ra

tù Chí Phèo là

người như thế

nào?

- Nguyên nhân

nào dẫn đến sự

tha hóa của Chí?

- Nguyên nhân

nào Chí bị cự

tuyệt?

- Có ý kiến cho

rằng: sự tha hóa

của Chí Phèo là

hiện tượng mang

tính quy luật. Ý

kiến của em?

- Ý nghĩa tố cáo

từ cuộc đời của

Chí Phèo, tha hóa

của Chí Phèo?

- Hình ảnh bát

cháo hành có ý

nghĩa

như thế

nào?

- Phân tích diễn

biến tâm lí và

hành động của

Chí Phèo sau khi

gặp Thị Nở cho

đến khi tự sát.

đạo của tác phẩm

“Chí Phèo”.

- Dấu ấn phong

cách nghệ thuật

của

Nam

Cao

được thể hiện như

thế nào trong tác

phẩm “Chí Phèo”.

</div>
(19)<div class='page_container' data-page=19>

- Em hãy cho biết

hoàn cảnh xuất

thân

của

Chí

Phèo?

- Tìm chi tiết

miêu

tả

ngoại

hình và sự thay

đổi tính cách ở

Chí sau khi đi tù

về?

- Những gì diễn ra

trong tâm hồn Chí

sau cuộc gặp gỡ

với Thị Nở?

- Đọc và tìm

những

chi

tiết

miêu tả chân dung

bá Kiến: Về ngoại

hình, tính cách

bản chất…?

- Nêu những nghệ

thuật đặc sắc của

tác phẩm?

- Diễn biến tâm

trạng

của

Chí

Phèo sau khi bị

Thị Nở từ chối?

Vì sao Chí Phèo

lại có hành động

như vậy?

- Hãy nêu ý nghĩa

3 câu nói của Chí

phèo khi đứng

trước Bá Kiến?

- Tao muốn làm

người

lương

thiện!

- Ai cho tao lương

thiện?

- Tao không thể là

người lương thiện

nữa.

- Nét điển hình

trong tính cách

của Bá là gì? Bá

Kiến là con người

như thế nào?

- Qua hình tượng

Chí Phèo,em hãy

làm rõ nghệ thuật

điển hình hóa của

Nam Cao?

- Em có nhận xét

gì về tư tưởng

nhân đạo của Nam

Cao được thể hiện

trong đoạn tác

phẩm?

9.4. Đổi mới trong hình thức, phương pháp dạy học qua 5 hoạt động: Khởi động - 
Hình thành kiến thức - Luyện tập - Vận dụng - Mở rộng/sáng tạo

</div>
(20)<div class='page_container' data-page=20>

9.4.1.Khởi động bài học bằng những tình huống có vấn đề để lơi cuốn, thu hút học 
sinh hứng thú với bài học

Trong phần khởi động giáo viên cần dẫn dắt bài học bằng những tình huống có
vấn đề, kích thích nhu cầu ham hiểu biết, khám phá ở học sinh. Đồng thời giáo viên
đưa ra phần thưởng cho học sinh nào trả lời được và lí giải sâu sắc những vấn đề đặt ra
trong tác phẩm.

Cách làm này sẽ khuyến khích, động viên tinh thần học sinh, tác

động vào động cơ thành tích, nhu cầu tự khẳng định của các em.

Ví dụ 1: Khi dạy bài “Chí Phèo” của Nam Cao, để kiểm tra bài cũ và giới thiệu 
bài mới, phần khởi động tơi đã trình chiếu một đoạn phim Làng Vũ đại ngày ấy, tranh
ảnh, cho hs xem tranh ảnh (CNTT) và Chuẩn bị bảng lắp ghép

Nội dung:- Nhìn hình đoán tác giả Nam Cao

- Lắp ghép tác phẩm với tác giả

Nhiệm vụ: - Nhận thức được nhiệm vụ cần giải quyết của bài học. 
- Tập trung cao và hợp tác tốt để giải quyết nhiệm vụ.
 Kết quả: - HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

GV nhận xét và dẫn vào bài mới: Mặc dù có những sáng tác đăng báo từ 1936
nhưng phải đến Chí Phèo Nam Cao mới thực sự nổi tiếng trên văn đàn. Trước Nam 
Cao đã có những nhà văn thành công khi viết về đề tài nông dân như Nguyễn Công
Hoan, Ngô Tất Tố, Vũ Trọng Phụng và cũng có những tác phẩm hấp dẫn viết về đề tài
lưu manh hóa như Bỉ vỏ của Nguyên Hồng, đây thực sự là thử thách lớn với những cây 
bút đến sau, trong đó có Nam Cao. Bằng ý thức “khơi những nguồn chưa ai khơi, sáng

tạo những gì chưa có” và bằng tài năng nghệ thật độc đáo của mình của mình, Nam

Cao đã vượt qua thử thách và khiến cho Chí Phèo trở thành kiệt tác trong văn xi việt
Nam hiện đại.

Ví dụ 2: Khi dạy tác phẩm “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân, phần khởi 
động của tiết học, tôi tổ chức hình thức sau:

Nội dung: - Theo em, nghệ thuật chơi chữ nho (chữ Hán), viết chữ nho là thú

chơi của các nhà nho mà người xưa gọi là gì? (Nghệ thuật Thư pháp) 
- Em hiểu như thế nào về câu: “Nét chữ nết người”?

Nhiệm vụ: - Nhận thức được nhiệm vụ cần giải quyết của bài học.

</div>
(21)<div class='page_container' data-page=21>

Kết quả: - HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

GV nhận xét và giới thiệu bài học: Khi viết về Nguyễn Tuân, nhà phê bình
Nguyễn Đăng Mạnh đã viết: “Nguyễn Tuân là nhà văn của chủ nghĩa hiện thực thẩm
mĩ”. Phong cách của Nguyễn Tuân là phong cách tài hoa trong việc săn tìm cái đẹp;
uyên bác trong việc sử dụng từ ngữ và kiến thức văn hóa, phong cách của một cây bút
vừa cổ điển vừa hiện đại. Điều này đã thể hiện rất rõ trong “Chữ người tử tù” trích
“Vang bóng một thời”.

Ví dụ 3: Khi dạy tác phẩm “Hai đứa trẻ” của Thạch Lam, phần khởi động của 
tiết học, tơi tổ chức hình thức sau:

Nội dung: - Em hãy kể tên các tác phẩm truyện hiện đại Việt Nam mà em biết?

- GV giới thiệu một số bức ảnh về chân dung tác giả Thạch Lam và hình ảnh về ga Cẩm
Giàng - Hải Dương.

(?) Qua những hình ảnh trên gợi cho em liên tưởng đến tác phẩm nào. Của ai? Kể tên
một số tác phẩm của tác giả đó?

Nhiệm vụ: - Nhận thức được nhiệm vụ cần giải quyết của bài học.

- Tập trung cao và hợp tác tốt để giải quyết nhiệm vụ.

Kết quả: Học sinh kể được tên một số tác phẩm truyện hiện đại Việt Nam. Đồng

thời, học sinh xác định được tác phẩm Hai đứa trẻ của tác giả Thạch Lam và kể tên 
được một số tác phẩm của Thạch Lam mà các em đã học ở THCS.

Ví dụ 4: Khi dạy tác phẩm “Hạnh phúc một tang gia” của Vũ Trọng Phụng,
phần khởi động của tiết học, tơi tổ chức hình thức sau:

Nội dung:? Tác giả văn học nào được mệnh danh là “Ông Vua phóng sự đất

Bắc”? Kể tên các tác phẩm tiêu biểu của tác giả đó mà em biết?

? Các nhân vật có tên là: Xn tóc đỏ, cụ cố Hồng, ơng Văn Minh, cơ Tuyết, cậu Tú
Tân, bà Phó Đoan.... gợi cho em liên tưởng đến tác phẩm nào của nhà văn Vũ Trọng
Phụng?

Nhiệm vụ: - Nhận thức được nhiệm vụ cần giải quyết của bài học.

- Tập trung cao và hợp tác tốt để giải quyết nhiệm vụ.

Kết quả: HS trải nghiệm xác định được tác phẩm: Số đỏ của Vũ Trọng Phụng.

</div>
(22)<div class='page_container' data-page=22>

nhiều nhưng khi nhắc đến Vũ Trọng Phụng, người ta nhắc đến “Giông tố, Số đỏ”. Nếu
“Giông tố” được xem là bộ tiểu thuyết lớn nhất thì “Số đỏ” là tác phẩm “xứng đáng
làm vẻ vang cho một nền văn học”. “Số đỏ” phê phán xã hội Việt Nam trước cách
mạng tháng Tám -một xã hội đầy bất công, giả dối, nhố nhăng với những trị Âu hóa
đáng khinh bỉ.

Với những cách thức khởi động bài học như các ví dụ trên, tơi đã tạo được hứng
thú, cuốn hút học sinh vào bài học, khích lệ các em tích cực tìm tịi, sáng tạo góp phần
làm cho tiết học thành công.

9.4.2. Tổ chức hoạt động hình thành kiến thức bằng việc sử dụng linh hoạt nhiều 
phương pháp, kỹ thuật dạy học hiện đại

Việc phối hợp, sử dụng linh hoạt đa dạng các phương pháp và kỹ thuật dạy học
trong toàn bộ quá trình dạy học là phương pháp quan trọng để phát huy tính tích cực
và nâng cao chất lượng dạy học. Căn cứ vào đặc điểm cụ thể của truyện ngắn hiện đại
mà tôi áp dụng những phương pháp, kỹ thuật dạy học như sau:

a. Sử dụng kết hợp hiệu quả các phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực

* Phương pháp thuyết trình: Dạy học theo hướng phát huy năng lực học sinh 
thì giáo viên hạn chế tối đa việc sử dụng phương pháp này. Người thầy chỉ nên sử
dụng trong một vài đoạn bình cảm thụ ngắn với giọng truyền cảm và chọn dùng từ ngữ
độc đáo ... sẽ tạo khơng khí văn học thực sự giúp học sinh tăng thêm hứng thú tìm 
hiểu, khám phá, sáng tạo.

Ví dụ 1: Khi dạy tác phẩm Hai đứa trẻ, giáo viên có thể bình khắc sâu chi tiết 
Ngọn đèn dầu ở gánh hàng nước của mẹ con chị Tý được tác giả nhắc tới 7 lần trong
tác phẩm .Hình ảnh Ngọn đèn dầu ở gánh hàng nước của mẹ con chị Tí là biểu tượng
về kiếp sống nhỏ nhoi, vô danh vô nghĩa, lay lắt. Một kiếp sống leo lét, mỏi mòn trong
đêm tối mênh mông của xã hội cũ, không hạnh phúc, không tương lai, cuộc sống như
cát bụi. Cuộc sống ấy cứ ngày càng một đè nặng lên đôi vai mỗi con người nơi phố
huyện.Tất cả không đủ chiếu sáng, không đủ sức phá tan màn đêm, mà ngược lại nó
càng làm cho đêm tối trở nên mênh mông hơn, càng gợi sự tàn tạ, hắt hiu, buồn đến
nao lòng.

</div>
(23)<div class='page_container' data-page=23>

(1808-1855). Chữ “Huấn” ở đây là huấn đạo (giáo thụ)- chức quan phụ trách việc học 
ở một huyện. Cao Bá Quát đã từng làm chức giáo thụ ở Quốc Oai- Hà Tây. Còn “Cao”
là họ của “thánh Quát”. Trong lịch sử nước ta, Cao Bá Quát không chỉ nổi danh là
“văn hay chữ tốt” như đương thời truyền tụng “Thần Siêu, thánh Quát”, “Văn như
Siêu, Quát vô tiền Hán” mà còn nổi tiếng là người cương trực, quý trọng tài năng, có
bản lĩnh, sống có lý tưởng và dám đương đầu với cương quyền. Con người ấy đã từng
chịu cực hình tra tấn trong gần ba năm chỉ vì khi làm sơ khảo ở trường thi Thừa Thiên
đã dùng muộn đèn chữa những chỗ phạm trường quy trong 24 quyển thi đáng được lấy
đỗ. Và cũng chính con người ấy đã cứng cỏi đứng lên tham gia lãnh đạo cuộc khởi
nghĩa Mĩ Lương chống lại triều đình nhà Nguyễn hèn yếu, lạc hậu để rồi hi sinh trong
một trận đánh. Con người vừa tài hoa nghệ sĩ vừa cứng cỏi anh hùng, vừa là nhà nho
uyên bác vừa là lãnh tụ nông dân khởi nghĩa như Cao Chu Thần, trong lịch sử nước ta,
quả thật không nhiều. Chẳng phải thế mà Nguyễn Tuân đã chọn làm nguyên mẫu để
xây dựng nên hình tượng Huấn Cao.

* Phương pháp thảo luận nhóm

</div>
(24)<div class='page_container' data-page=24>

- Khi tổ chức thảo luận nhóm, tơi thường hướng dẫn cho học sinh thảo luận các
thông tin sau:

+ Tìm hiểu các sự việc, chi tiết làm nên cốt truyện

Ví dụ: Nhóm 1: Tìm hiểu về chi tiết “Đám cứ đi” ở cảnh đám ma cụ Cố Tổ khi
dạy tác phẩm Hạnh phúc của một tang gia đã thể hiện ý nghĩa gì? (thái độ mỉa mai của 
tác giả)

+ Tìm các sự việc, tình tiết chính làm nên cốt truyện, tóm tắt truyện

Ví dụ: Nhóm 2: Tìm những chi tiết sâu sắc để phân tích chân dung của một số
nhân vật tiêu biểu để nói về niềm hạnh phúc của những người trong tang quyến trong
tác phẩm Hạnh phúc của một tang gia: Cụ cố Hồng - con trai trưởng (Mới 50 tuổi, chỉ 
thích khen già, Cứ mở miệng là “Biết…mãi”, Bố chết, không lo tang lễ mà nghĩ về
hạnh phúc của cô con gái út); Ơng Văn Minh - cháu nội đích tơn (Vẻ bề ngoài: đăm
đăm, chiêu chiêu…Thực chất lại rất hạnh phúc vì được chia gia tài lớn); Bà Văn Minh
- cháu dâu trưởng (Sốt ruột vì mãi không được mặc đồ xô gai… Mừng rỡ vì được dịp
lăng xê những mốt y phục táo bạo nhất, cơ hội quảng cáo hàng để kiếm tiền); Cô
Tuyết - cháu gái; Ông Phán mọc sừng - cháu rể (hả hê vì sắp được thêm vài nghìn
đồng do giá trị của đơi sừng hươu vơ hình trên đầu, nhờ nó ơng sẽ được trả cơng xứng
đáng); Cậu tú Tân - cháu nội (sướng điên vì được dùng cái máy ảnh mới mua). Tất cả
mọi người đều vui và hạnh phúc khi biết mình sẽ được chia tài sản. Thật là mỉa mai
khi hạnh phúc của họ chỉ là tiền bạc, danh vọng…họ bỏ mất đi đâu tình cảm thông
thường của những người thân ruột thịt trong một gia đình. Đó là một lũ con cháu đại
bất hiếu.

+ Phân tích, nêu ý nghĩa của các sự việc, chi tiết tiêu biểu, đánh giá, nhận xét.

Ví dụ: Nhóm 3: Tìm những chi tiết miêu tả niềm vui của những người ngoài
tang quyến. Thái độ của tác giả khi miêu tả những chân dung biếm họa này: Hai viên
cảnh sát: sung sướng cực điểm vì đang thất nghiệp thì được thuê giữ trật tự cho đám
ma ; Những ông bạn của cụ cố Hồng: Cơ hội phô trương những huân huy chương,
hoặc râu ria đủ loại, được dịp phô trương và thoả mãn thú dê; Sư cụ Tăng Phú: sung
sướng mà vênh váo; Đám trai thanh gái lịch: mượn dịp để hẹn hò, chê bai, chim
chuột…;Dân phố: nhốn nháo khen đám ma to; Xuân tóc đỏ: sung sướng vì được coi là
ân nhân. Danh giá và uy tín càng cao thêm vì chính nhờ hắn mà cụ cố tổ chết.

</div>
(25)<div class='page_container' data-page=25>

Tác giả đã khai thác những yếu tố mâu thuẫn để gây cười, cái cười phê phán đầy mỉa
mai châm biếm.

+ Hướng dẫn tìm hiểu nhân vật trong truyện ngắn

Ví dụ: Khi tìm hiểu nhân vật Chí Phèo trong truyện ngắn Chí Phèo, cần chú ý 
các phương diện sau: Giới thiệu khái quát về nhân vật; Cảm nhận về nhân vật (Xuất 
thân, ngoại hình, nội tâm, tính cách, số phận…) Nghệ thuật xây dựng nhân vật. Thông
điệp của nhà văn gửi gắm qua nhân vật.

+ Hướng dẫn HS tìm hiểu giá trị nhân đạo và giá trị hiện thực của truyện.

Sau khi tìm hiểu những phương diện cụ thể của truyện ngắn học sinh thảo luận
để khái quát được giá trị nhân đạo và giá trị hiện thực của truyện.

Ví dụ: Biểu hiện giá trị nhân đạo của truyện ngắn Chí Phèo?

Phát hiện, miêu tả phẩm chất tốt đẹp của người nông dân ngay cả khi họ bị xã
hội thực dân nửa phong kiến tàn ác biến thành thú dữ.

Đáng thương. Vì đáng trách và căm ghét là xã hội thực dân nửa phong kiến đã
đẩy nhanh quá trình tha hóa cướp đi cả tính người, hình người và đẩy Chí Phèo vào bi
kịch cự tuyệt quyền làm người.

Giáo viên tổ chức cho các nhóm cùng tìm hiểu một câu hỏi. Học sinh có thể sẽ 
đưa ra nhiều ý kiến, quan điểm khác nhau. Giáo viên cần phải biết trân trọng ý kiến,
biết động viên, khích lệ các em có thêm sự tự tin khi bày tỏ quan điểm của mình. Giáo
viên cũng khơng nên áp đặt cách hiểu với học sinh mà có những nhận xét, định hướng
để học sinh suy ngẫm và phát triển tư duy biết tự nhận thức đánh giá vấn đề.

* Dạy học theo dự án

Để thực hiện được phương pháp dạy học này, tôi sẽ giao nhiệm vụ cho học sinh
trước một tuần để thực hiện. Các em bầu nhóm trưởng, thư kí và giao nhiệm vụ cho
từng thành viên. Sau một tuần các em báo cáo kết quả học tập. Để thực hiện nhiệm vụ
các em cần phải có những bước chuẩn bị sau:

Bước 1: Thu thập thông tin 
Bước 2: Xử lí thơng tin

</div>
(26)<div class='page_container' data-page=26>

Khi dạy truyện ngắn Chí Phèo, tơi đưa ra u cầu cho học sinh thảo luận ý kiến:

Hình ảnh bát cháo hành có ý nghĩa như thế nào? (Học sinh cần phải xử lí thơng tin

bằng việc xác định bát cháo hành là hình ảnh độc đáo, chân thật và giàu ý nghĩa: đó là
bát cháo mà thị Nở nấu cho Chí hay chính là tình người ấm áp mà người đàn bà nghèo
khổ, xấu xí, dở hơi dành tặng cho Chí; Lần đầu tiên và cũng là lần cuối cùng Chí được

ăn trong tình yêu thương và hạnh phúc)

Bước 3: Hoàn thiện sản phẩm cá nhân

Học sinh có thể trình bày bằng nhiều hình thức khác nhau: bằng văn nói, văn
viết, lập bảng, biểu so sánh và sơ đồ hóa bằng bản đồ tư duy, nhưng cốt yếu phải là
ngôn ngữ của chính học sinh, diễn đạt theo cách hiểu của học sinh.

Ví dụ: Khi dạy truyện ngắn Hai Đứa Trẻ, tôi áp dụng phương pháp dạy học tích 
cực này ở tiết 2: Phân tích cảnh đợi tàu của hai chị em Liên. Tôi chia lớp thành 3 
nhóm và giao nhiệm vụ cho các em chuẩn bị ở nhà trước 1 tuần. Các nhóm được giao 
nhiệm vụ:

+ Nhóm 1: Chị em Liên thức đợi tàu nhằm mục đích gì? Hình ảnh đoàn tàu
được miêu tả như thế nào?

+ Nhóm 2: Ý nghĩa của hình ảnh đồn tàu?

+ Nhóm 3: Việc đợi tàu của chị em Liên hiện ý nghĩa gì?

Các em đã thực hiện rất tốt 3 bước: Thu thập thơng tin, xử lý thơng tin và hồn 
thiện sản phẩm cá nhân như đã phân tích ở trên.

Trong tiết học, tôi gọi các nhóm lần lượt lên trình bày kết quả, tổ thư ký ghi
chép biên bản, nhận xét kết quả làm việc của các nhóm. Tơi nhận thấy mỗi nhóm có
những cách tiếp cận và sáng tạo riêng khi tìm hiểu vấn đề. Có nhóm thể hiện sản phẩm
của mình trên giấy A0, có nhóm thể hiện trên Powerpoint . Các em chủ động kiến tạo
kiến thức và trình bày ý tưởng của mình. Điều này giúp bộc lộ được năng lực, sở
trường của các em khi phám phá tác phẩm.

b. Giáo viên sử dụng đa dạng các câu hỏi nhằm tạo sự bất ngờ, hứng thú cho học 
sinh tham gia tiết học

</div>
(27)<div class='page_container' data-page=27>

* Câu hỏi phân tích, nhận xét, đánh giá

Loại câu hỏi này giúp học sinh biết phân tích, đánh giá và khái quát những vấn
đề quy tụ vào những đặc trưng về hình thức nghệ thuật và nội dung tư tưởng của tác
phẩm.

Ví dụ: Khi dạy văn bản Chí Phèo của Nam Cao, giáo viên hỏi:

Tại sao Nam Cao đã không mở đầu tác phẩm của mình bằng sự kiện Chí ra đời 
ở cái lị gạch cũ mà mở đầu bằng hình ảnh Chí uống rượu say vừa đi vừa chửi? Hãy 
phân tích tiếng chửi đó?

GV hướng dẫn HS cảm nhận cách mở đầu của truyện ngắn Chí Phèo: Trong tác
phẩm Nam Cao đã để cho nhân vật chính CHí Phèo xuất hiện một cách độc đáo. Xuất
hiện với tiếng chửi, cách xuất hiện này độc đáo là bởi:

Nếu nhìn vào văn học Việt Nam truyền thống sẽ nhìn thấy các nhân vật chính,
những đứa con tinh thần của các tác giả thường được giới thiệu bằng những ấn tượng
tốt đẹp để gây thiện cảm với người đọc ngay từ đầu như Thúy Kiều đẹp nghiêng nước
nghiêng thành, một Lục Vân Tiên tài ba nghĩa hiệp, một chị Dậu đảm đang tháo
vát…nhưng Nam Cao lại để cho Chí Phèo xuất hiện với tiếng chửi, một thứ ngơn ngữ
khơng ai muốn nghe. Nó tạo cho người đọc cảm giác không mấy thiện cảm với Chí
Phèo vì dường như hắn khơng chỉ gây hấn với dân làng Vũ Đại mà còn gây hấn với
chính người đọc.

Cách xuất hiện của Chí Phèo trong tác phẩm cịn độc đáo bởi chính cách chửi
của hắn. Hắn không chửi tục, không chửi vu vơ mà có cả một hệ thống các đối tượng
chửi được sắp xếp theo trình tự từ xa đến gần, từ mơ hồ đến rõ ràng, từ trừu tượng vô
hình đến cụ thể là trời, đời, làng Vũ Đại, những ai không chửi nhau với hắn và đứa
chết mẹ nào đẻ ra hắn. Cùng với việc thu hẹp khoảng cách về đối tượng chửi là sự tăng
tiến trong cảm xúc, sự tức tối, phẫn uất của Chí Phèo.

Ý nghĩa của tiếng chửi: Để Chí Phèo xuất hiện như vậy, Nam Cao đã gửi gắm
vào đó rất nhiều ý nghĩa sâu sắc:

</div>
(28)<div class='page_container' data-page=28>

Quan trọng hơn, đằng sau những tiếng chửi tưởng như rất lạ lùng này Nam Cao
đã hé lộ cho người đọc biết bi kịch đau đớn, tuyệt vọng nhất mà Chí Phèo đang rơi
vào: xét đến cùng khi Chí Phèo cất tiếng chửi, hắn cũng không mong muốn được
người khác an ủi, vỗ về, xoa dịu hay ban phát cho hắn tình thương mà chỉ mong muốn
có người chửi lại hắn. Điều đó cho thấy khát khao cháy bỏng được giao tiếp với đồng
loại của Chí Phèo. Khơng ai lên tiếng tức là Chí đã bị đoạt ra khỏi cuộc sống của lồi
người, khơng ai thừa nhận Chí là người. Vì vậy, tiếng chửi của Chí Phèo là một cách
đặt vấn đề độc đáo trong nghệ thuật của Nam Cao, vừa gây sự chú ý, vừa hé lộ tư
tưởng, chủ đề mà nhà văn muốn đề cập đến.

* Câu hỏi yêu cầu có sự so sánh đối chiếu

Qua việc so sánh đối chiếu, HS có thể nhận ra những nét độc đáo, những ý
nghĩa sâu sắc của tác phẩm. Các loại câu hỏi đưa ra có thể là để so sánh các hình ảnh
chi tiết trong tác phẩm hoặc với các tác phẩm khác:

Ví dụ: Khi dạy bài Chí Phèo của Nam cao, GV hỏi: Em hãy so sánh hình tượng

nhân vật Chí Phèo với hình tượng nhân vật Chị Dậu trong tác phẩm “Tắt đèn” của 
Ngô Tất Tố (Ngữ văn 9 tập 2), từ đó chỉ ra những phát hiện độc đáo của Nam Cao khi 
miêu tả hình tượng của người nông dân trước cách mạng?

Hay: ? Cảm nhận của em về nhân vật Chí Phèo của Nam Cao và gã chồng vũ phu

trong truyện Chiếc thuyền ngoài xa của Nguyễn Minh Châu ?

? Cảm nhận về hình ảnh đồn tàu qua cái nhìn của Liên trong truyện Hai đứa 
trẻ và hình ảnh đồn người đi phá kho thóc của Nhật hiện lên trong tâm trí của Tràng 
trong truyện Vợ nhặt ?

? Cảm nhận của em về nhân vật Huấn Cao trong truyện Chữ người tử tù và 
nhân vật ơng lái đị trong truyện Người lái đị sơng Đà?

* Câu hỏi ứng dụng và liên hệ

Loại câu hỏi này giúp học sinh chuyển từ nhận thức về tác phẩm ở bên ngoài
vào bên trong. Học sinh phải tự liên hệ với thực tế và bản thân để tìm ra hướng giải
quyết thích hợp theo sự cảm thụ của mình. Các loại câu hỏi này có thể là:

</div>
(29)<div class='page_container' data-page=29>

tựa. Trước những cảnh đời đó hãy viết một bài văn trình bày suy nghĩ của em về hiện 
tượng trên?

? Em hãy hóa thân vào nhân vật Viên Quản Ngục và kể lại câu chuyện “Chữ 
người tử tù” của Nguyễn Tuân.

? Sau khi đọc xong tác phẩm “Hạnh phúc của một tang gia” Em có đồng tình

có ý kiến cho rằng: Trong xã hội hiện nay có một bộ phận các bạn trẻ có lối sống 
bng thả, thậm chí chà đạp lên những giá trị đạo đức để thể hiện mình?

? Qua tác phẩm Chí Phèo, em hãy rút ra ý nghĩa của tác phẩm? Ý nghĩa đó có 
phù hợp trong xã hội ngày hơm nay khơng? Vì sao?

* Câu hỏi nêu vấn đề mang bản chất sáng tạo.

Câu hỏi nêu vấn đề về bản chất, nó mang tính chất sáng tạo, tính ý thức của chủ thể
khi tiếp nhận. Ví dụ:

Câu hỏi 1: Cảnh cho chữ trong tác phẩm Chữ người tử tù của Nguyễn Tuân 
được miêu tả như thế nào? (câu hỏi tái hiện).

Câu hỏi 2: Trong tác phẩm Chữ người tử tù, Nguyễn Tuân đã cho rằng: cảnh 
cho chữ là cảnh tượng xưa nay chưa từng có. Ý kiến của anh/ chị như thế nào? Hãy lí 
giải (câu hỏi nêu vấn đề).

Trong câu hỏi 1, học sinh chỉ cần dựa vào văn bản để đọc lại các chi tiết được
miêu tả trong cảnh Huấn Cao cho chữ quản ngục và trả lời.

Trong khi đó, ở câu hỏi thứ 2 là dạng câu hỏi nêu vấn đề, học sinh phải huy
động t kiến thức đã có khi đọc văn bản, dựa vào kiến thức đó để lý giải theo cách mà
học sinh tìm tịi, sáng tạo từ đó tìm ra câu trả lời.

Câu hỏi nêu vấn đề thường chứa đựng một mâu thuẫn nhận thức. Câu hỏi nêu
vấn đề đặt học sinh trước những mâu thuẫn về cái chưa biết và cái đã biết, cái thông
thường – cái bất thường, cái cũ – cái mới…Mâu thuẫn đó làm nảy sinh nhu cầu nhận
thức của học sinh.

Ví dụ: Trong tác phẩm Chí Phèo của Nam Cao, tại sao khi bị Thị Nở từ chối, 
Chí Phèo nói là đi giết cô cháu Thị Nở, nhưng bước chân của hắn lại đến thẳng nhà 
Bá Kiến?

</div>
(30)<div class='page_container' data-page=30>

một kẻ lưu manh, một con quỷ dữ); đặc biệt học sinh phải phân tích được tâm lí của
Chí Phèo lúc này, đó là Chí Phèo đã tỉnh ngộ, đã nhận thức được kẻ thù của mình. Hắn
nhận ra kẻ đã đẩy hắn vào bi kịch bị cự tuyệt không phải là bà cô Thị Nở mà chính là
Bá Kiến. Từ những điều đã biết như thế, học sinh sẽ tìm tịi để tìm ra câu trả lời là cái
chưa biết của mình. Đó là tại sao bước chân của Chí Phèo lại đến thẳng nhà Bá Kiến.
Khi giải quyết câu hỏi này, học sinh phải vừa vận dụng những kiến thức đã biết, vừa
phải tư duy để lí giải vấn đề có tính mâu thuẫn.

* Câu hỏi hình dung tưởng tượng, tái tạo

Câu hỏi này đòi hỏi học sinh tự xác định “bức tranh nghệ thuật” trong tâm hồn
mình khi đọc tác phẩm hoặc khơi gợi trí tưởng tượng trong và sau khi đọc tác phẩm.
Ví dụ: Em hãy tưởng tượng và vẽ bức tranh tái hiện cảnh đợi tàu của hai chị em
Liên trong tác phẩm “Hai đứa trẻ” của Thạch Lam ?

- Em hãy hóa thân vào nhân vật viên Quản ngục và kể lại câu chuyện “Chữ

người tử tù” của Nguyễn Tuân.

- Em hãy viết bài thuyết minh giới thiệu về nghệ thuật thư pháp.

- Em hãy tưởng tượng và vẽ lại chân dung của Chí Phèo sau khi đi tù về.

* Câu hỏi hiểu biết về nội dung và hình thức tác phẩm

Có hai mức độ trong hệ thống câu hỏi này là:

- Kể lại được văn bản (đòi hỏi học sinh phải nhớ được cốt truyện)

Ví dụ: Em hãy tóm tắt truyện ngắn “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân?
 Kể tóm tắt cuộc đời Chí Phèo bằng sơ đồ tư duy?

- Phân tích lí giải được những sự kiện, sự việc, biến cố trong cuộc đời nhân vật.
(Học sinh phải tìm ra mối tương quan của sự kiện, sự việc, biến cố trong cuộc đời các
nhân vật. HS phải đối chiếu, so sánh, quy nạp, phân tích, giải thích...)

Ví dụ: Tại sao sau nhiều lần đổi tên, Nam Cao vẫn giữ lại cái tên Chí Phèo cho 
truyện ngắn của mình?

</div>
(31)<div class='page_container' data-page=31>

biết tin Chí Phèo đâm chết Bá Kiến và tự sát, thị đã “nhớ lại những lúc ăn nằm với
hắn…rồi nhìn nhanh xuống bụng” và “thoáng thấy hiện ra một cái lò gạch cũ bỏ
không, xa nhà cửa và vắng người qua lại”). Cái lò gạch cũ là biểu tượng về sự xuất 
hiện tất yếu của “hiện tượng Chí Phèo”, thể hiện sự quẩn quanh, bế tắc trong cuộc đời,
số phận người nông dân bị tha hóa trước Cách mạng. Nhan đề này phù hợp với nội
dung của tác phẩm nhưng thiên về cái nhìn hiện thực ảm đạm, bi quan của nhà văn về
cuộc sống và tiền đồ của người nơng dân, đồng thời có thể khiến độc giả hiểu rằng q
trình tha hóa mới là mạch vận động chính của tác phẩm chứ khơng phải là q trình
hồi sinh của Chí Phèo. Trên thực tế, Nam Cao đã dành tất cả tâm huyết và bút lực của
mình để miêu tả chặng đường thức tỉnh, hoàn lương của Chí Phèo, qua đó thể hiện tư
tưởng nhân đạo sâu sắc.

Khi được “cắt rồn” khỏi nhà văn và bước vào cuộc sống riêng, truyện Chí Phèo

đã từng bị đổi tên là Đôi lứa xứng đôi. Nhan đề này do nhà xuất bản đặt dựa vào mối 
tình giữa Chí Phèo- con “quỷ dữ làng Vũ Đại” và Thị Nở- mụ đàn bà “xấu ma chê quỷ
hờn”. Cái tên gọi này mang tính giật gân, gây sự tò mò, phù hợp với thị hiếu của một
lớp cơng chúng bấy giờ, hồn tồn nhằm vào mục đích thương mại mà khơng gắn với
tư tưởng chủ đề của tác phẩm.

Sau này, khi in lại trong tập Luống cày, Nam Cao đã quyết định đổi tên truyện
thành Chí Phèo. Chí Phèo là tên nhân vật trung tâm của truyện- là nơi kết tinh tư tưởng 
nghệ thuật và tài năng sáng tạo của nhà văn. Lấy tên nhân vật chính để đặt tên cho tác
phẩm (như ở nhiều tác phẩm khác Lão Hạc, Lang Rận, Dì Hảo…), Nam Cao gián tiếp 
muốn gửi gắm ý đồ nghệ thuật của mình qua những nhân vật ấy.

- Phát biểu quan điểm (thể hiện năng lực cảm thụ thẩm mĩ của chính mình).
+ Ai có lỗi trong đau khổ của các nhân vật trong tác phẩm “Hai đứa trẻ”?
+ Em có tin viên quản ngục là người tốt khơng? Vì sao?

+ Bệnh say rượu có phải là nguyên nhân dẫn đến cái chết của nhân vật Chí
Phèo khơng?

+ Thị Nở đáng thương hay đáng trách? tại sao?
+ Cái thắng và thua của Chí Phèo? Giải thích

</div>
(32)<div class='page_container' data-page=32>

phải tự thủ tiêu mình để bảo vệ phần người. Làm người khơng được, sống kiếp quỷ dữ 
khơng đành nên Chí Phèo đành phải chết)

- Nhận xét, đánh giá và kết luận.

* Câu hỏi đọc hiểu:

Đọc hiểu là tiếp xúc với văn bản, hiểu được nghĩa hiển ngôn, nghĩa hàm ẩn, các
biện pháp nghệ thuật, thông hiểu các thơng điệp tư tưởng, tình cảm của người viết và
giá trị tự thân của hình tượng nghệ thuật. Với quan điểm phát huy vai trò chủ thể của
học sinh, xuất phát từ đặc thù của văn chương (nghệ thuật ngôn từ), mà vấn đề đọc
hiểu văn bản ngày càng được quan tâm .

Ví dụ: Khi giảng dạy “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân, tôi đã đặt ra những 
câu hỏi sau:

? Cảnh cho chữ diễn ra vào lúc nào? Ở đâu? Tại sao nói đây là “một cảnh tượng
xưa nay chưa từng có”? Ý nghĩa của cảnh cho chữ?

GV hướng dẫn HS hiểu cảnh cho chữ tác giả coi đây là “một cảnh tượng xưa
nay chưa từng có”: Có thể thấy Nguyễn Tuân đã dồn tất cả sự tài hoa trong bút lực của
mình để dựng nên cảnh cho chữ. Đây được coi là cảnh tượng xưa nay chưa từng có vì:

+ Nó được diễn ra giữa nhà ngục và được thực hiện bởi một kẻ tử tù chứ không
phải là diễn ra trong một thư phòng sang trọng gắn với các hình ảnh của tao nhân mặc
khách.

+ Trong suốt q trình cho chữ đã có việc đổi ngơi kì lạ trong đó quyền lực cao
nhất khơng còn thuộc về cầm quyền mà thuộc về cái đẹp.

+ Cái đẹp, cái trác tuyệt của nghệ thuật đã được khai sinh ngay trên một vùng
đất chết, ở trong hoàn cảnh, điều kiện khắc nghiệt nhất.

+ Điều quan trọng nhất là sau cảnh cho chữ không chỉ có cái đẹp được khai sinh
mà cịn có hai tâm hồn được thức tỉnh, được thanh lọc để hiện lên trong sáng, tốt đẹp.

Ý nghĩa của cảnh cho chữ:

+ Là tình huống để Nguyễn Tn hồn thiện nhân vật Huấn Cao và bất tử hóa
Huấn Cao, bất tử hóa cái đẹp.

+ Thể hiện sự chiến thắng của cái đẹp, cái thiện trước cái xấu xa, phàm tục và
cái ác.

</div>
(33)<div class='page_container' data-page=33>

+ Thể hiện quan niệm nghệ thuật của Nguyễn Tuân về con người: con người là
sự kết hợp giữa tài hoa, khí phách và thiên lương. Đồng thời thể hiện được quan niệm
nghệ thuật của Nguyễn Tuân cái đẹp không thể chung sống với các ác, cái xấu, cái
phàm tục, tầm thường; cái đẹp là bất tử và có khả năng cảm hóa, cứu vớt con người.
Về điều này, Nguyễn Tuân cũng muốn gửi gắm đến người đọc và thông điệp “Trước
khi là một người nghệ sĩ thì phải là một con người”

+ Đây là đoạn truyện hay nhất của một áng văn gần đạt đến sự toàn diện, toàn
mĩ, một áng văn kết tinh tư tưởng, nghệ thuật đồng thời kín đáo bộc lộ lịng u nước
thiết tha, cháy bỏng của nhà văn.

* Câu hỏi khám phá

Câu hỏi khám phá là giáo viên tổ chức học sinh học theo nhóm/ cá nhân nhằm
phát huy năng lực giải quyết vấn đề và tự học cho học sinh. Từ những vấn đề trọng
tâm của tác phẩm các em liên hệ mở rộng kiến thức cơ bản của tác phẩm. Câu hỏi vừa
sức với kiến thức đã có và sự cố gắng nhất định học sinh sẽ trả lời được.

Ví dụ 1: Khi dạy tác phẩm “Chí phèo” của Nam Cao tôi đưa ra hệ thống câu hỏi 
sau:

?Nguyên nhân nào khiến Chí vào tù? Q trình tha hóa của Chí Phèo diễn ra 
như thế nào?

+ Cuộc đời của Chí Phèo chỉ thực sự có bước ngoặt khi bước chân vào gia đình
Bá Kiến. Do ghen tng vì bà Ba hay gọi Chí Phèo lên để bóp chân nên Bá Kiến đã
tống Chí Phèo vào tù 7-8 năm được đào luyện để học cách sống sót trong nhà tù thực
dân đã khiến Chí Phèo thay đổi hẳn cả về diện mạo và tính cách, để sau khi ra tù từ
một người nông dân hiền lành, lương thiện CHí Phèo đã trở thành một tên cơn đồ, lưu
manh.

+ Q Trình tha hóa của Chí Phèo diễn ra: Trước khi vào tù; Sau khi ra tù (sự
thay đổi về nhân hình, nhân tính)

? Ý nghĩa bát cháo hành của thị Nở? Bài học về lẽ sống?

</div>
(34)<div class='page_container' data-page=34>

Ví dụ 2: Khi dạy tác phẩm “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân tôi đưa ra hệ 
thống câu hỏi sau:

? Bước vào cuộc gặp gỡ này Huấn Cao đang ở trong hoàn cảnh nào? 
? Viên quản ngục đang phải thực thi nhiệm vụ gì?

? Như vậy, xét trên bình diện xã hội Huấn Cao và viên quản ngục có mối quan

hệ như thế nào?

? Huấn Cao lại được biết đến với những tài năng gì?

? Viên quản ngục lại có sở nguyện gì?

?Như vậy, xét trên bình diện nghệ thuật Huấn Cao và viên quản ngục lại có mối 
quan hệ như thế nào?

?Xây dựng những mối quan hệ ấy, tác giả đã tơ đậm tính chất gì cho tình huống 
truyện?

? Cuộc đối mặt giữa các nhân vật được diễn ra như thế nào? 
?Theo em Viên Quản Ngục bị cầm tù bởi điều gì?

?Kết thúc cuộc đối mặt này người tù nhân nào đã được giải phóng?

?Huấn Cao đã sử dụng sức mạnh của cái gì để giải phóng Viên Quản Ngục?

(Nhà văn Nguyễn Tuân đã tạo cho tác phẩm của mình một tình huống éo le, độc đáo
đó chính là cuộc tri ngộ đặc biệt giữa Huấn Cao và quản ngục- hai kẻ đối địch trên
bình diện xã hội nhưng lại là hai kẻ đồng điệu, tri âm trên bình diện nghệ thuật. Họ
gặp nhau trong những ngày cuối cùng trươcd khi Huấn Cao nhận án tử hình. Đây là
tình huống vô cùng éo le, một cuộc gặp gỡ khác thường vì:

+ Xét trên bình diện xã hội: đó là cuộc gặp gỡ giữa hai kẻ đối địch. Huấn Cao là giặc
của triều đình, kẻ tử tù; còn quản ngục là quan của triều đình, người đại diện thi hành
cho bộ máy cai trị của triều đình mục nát ấy.

+ Xét trên bình diện nghệ thuật: họ lại là những người tri kỉ, có tâm hồn nghệ sĩ. Huấn
Cao là người tài hoa, khí phách, là người sáng tạo ra cái đẹp và là người chỉ biết cúi
đầu trước thiên lương cao khiết của con người. Quản ngục là người ngưỡng mộ tài hoa
và khí phách, là một “tấm lịng trong thiên hạ”, một người có tấm lịng biệt nhỡn liên
tài, yêu cái đẹp và tôn thờ cái đẹp, là tôi tớ của cái đẹp.

</div>
(35)<div class='page_container' data-page=35>

làm tròn trách phận thì chà đạp lên lịng tri kỉ và khơng thực hiện được ước vọng một
đời đó là tơn thờ cái đẹp. Ngược lại, nếu làm trịn đạo tri kỉ, tôn thờ cái đẹp, phớt lờ
chức quan thi nguy hiểm đến tính mạng. Chính hồn cảnh này đã tạo nên một sự đổi
ngơi kì diệu. Người có quyền hành có trách nhiệm giáo huấn tội nhân lại phải chịu sự
giáo huấn của tử tù và chịu sự chỉ giáo của tử tù.

+ Đây là sự đối mặt ngang trái giữ hai loại tù nhân. Huấn Cao bị cầm tù về thể xác
nhưng lại tự do về nhân cách, còn quản ngục là người tự do về thể xác nhưng lại bị
cầm tù bởi nhân cách. Kết cục, quản ngục không thể cứu Huấn Cao cũng khơng tự cứu
được mình, cịn Huấn Cao trước khi ra pháp trường đã cứu được viên quản ngục.
+ Ý nghĩa của tình huống đó là cái đẹp có thể thanh lọc con người, cứu vớt con người,
nhân đạo hóa con người. Cái đẹp khơng thể chung sống với cái ác, cái xấu, cái phàm
tục và đã dẫn đến một kết thúc đẹp cho thiên truyện.

c. Giáo viên tích cực sử dụng CNTT, phương tiện dạy học hiện đại vào dạy học 
Việc sử dụng CNTT, phương tiện dạy học hiện đại vào dạy học có tác dụng
giúp học sinh phát huy năng lực sở trường của bản thân để đáp ứng với thời đại. Học 
sinh được trực tiếp tương tác với các công nghệ thông tin. Các hình ảnh video, sơ đồ tư 
duy trực tiếp tác động vào giác quan của học sinh tạo cảm xúc từ đó hình thành hứng
thú và hỗ trợ tạo động cơ học tập. Phương tiện trực quan giúp học sinh nắm bài dễ hơn
giờ học sinh động hơn vì vậy tránh căng thẳng mệt mỏi.

Ví dụ: Khi dạy văn bản Chí Phèo của Nam Cao, tôi đã cho HS tự thao tác lập 
bản đồ tư duy trên phần mềm imindmap để củng cố hệ thống hóa kiến thức cũng như
kĩ năng sử dụng cơng nghệ cơng tin:

+Tóm tắt các chặng đường đời nhân vật và đặc điểm nhân vật Chí Phèo.

+ Tìm hiểu, thu thập hình ảnh tác giả Nam Cao, các nhân vật.

</div>
(36)<div class='page_container' data-page=36>

Ví dụ minh họa sản phẩm sơ đồ tư duy của học sinh trong bài Chí Phèo (tiết 2).

Sơ đồ phát triển ý phần “Quá trình thức tỉnh của Chí Phèo”:

</div>
(37)<div class='page_container' data-page=37>

Sơ đồ tư duy tổng kết tồn bài:

Ví dụ: hình ảnh về tác phẩm Chí Phèo

</div>
(38)<div class='page_container' data-page=38>

Giáo viên đã giúp học củng cố thêm kỹ năng về công nghệ thông tin. Cho
học sinh trình bày ý kiến của nhóm trước lớp nhằm rèn kĩ năng thuyết trình, tạo được
sự tự tin cho học sinh đồng thời tăng sức thuyết phục và hiệu quả cho tiết học, các em
được lĩnh hội kiến thức một cách có hệ thống, bài bản và khoa học.

9.4.3. Hướng dẫn học sinh củng cố bài học thông qua hoạt động luyện tập

Hoạt động này yêu cầu học sinh phải vận dụng những kiến thức vừa tiếp thu
được ở hoạt động hình thành kiến thức để giải quyết những nhiệm vụ cụ thể, qua đó
giáo viên xem học sinh đã nắm được kiến thức hay chưa và nắm được ở mức độ nào.

Học sinh có thể làm việc cá nhân hoặc hoạt động nhóm để học tập lẫn nhau, tự
sửa lỗi cho nhau, giúp cho quá trình học tập hiệu quả hơn. Trong quá trình dạy truyện
ngắn giai đoạn 1930 – 1945, tôi áp dụng những hình thức, phương pháp sau:

a. Phương pháp Đóng vai

Là phương pháp tổ chức cho học sinh thực hành để trình bày những suy nghĩ,
cảm nhận và ứng xử theo một “vai giả định”. Đây là phương pháp giảng dạy nhằm
giúp học sinh suy nghĩ sâu sắc về một vấn đề bằng cách đứng từ chỗ đứng, góc nhìn
của người trong cuộc, tập trung vào một sự kiện cụ thể mà các em quan sát được từ vai
của mình.

Khi dạy tác phẩm Chí Phèo, tơi đã giao nhiệm vụ cho một số học sinh đóng vai
nhân vật kể hoặc diễn lại những tình huống quan trọng trong chuyện: Cuộc gặp gỡ thị
Nở - Chí Phèo, chi tiết Chí Phèo bị thị Nở từ chối tình yêu, tiếng chửi của Chí, đối
thoại Bá Kiến - Chí Phèo... Nó khơng chỉ giúp tạo sự sơi nổi thú vị mang lại hứng thú
mà giúp học sinh tự trải nghiệm để hiểu sâu sắc hơn bài giảng.

Ví dụ 1: Tơi giao cho học sinh biên soạn lời thoại và diễn một đoạn kịch dựa
theo chi tiết “Chí Phèo bị thị Nở từ chối tình yêu”, các em đã thực hiện tốt. Sau đây là
đoạn kịch các em tự biên, tự diễn:

- Chí Phèo: mẹ cha con Nở, mày chết dấm chết dúi ở nhà làm gì mà lâu thế. Mẹ 
cha con Nở kia:( bực tức hồng hộc bước vào nói)

- Thị Nở: Giời ơi! Không biết chuyện gì đang xảy ra à? Khơng biết người ta 
đang tức chết đây à mà còn ngồi đấy uống rượu được hả? (tức phát điên mất thôi).

</div>
(39)<div class='page_container' data-page=39>

Ơ kìa, lạ thật, buồn cười thật đấy.

- Thị Nở:( Tức điên..trút hết những lời bà cơ vào Chí Phèo)

Lại còn cười được à? Không biết là người ta vừa mới bị bà cô già chửi như tát 
nước vào mặt à. Bà chửi người ta sao mà đĩ thế kia. Bà nói người ta nhịn được đến 
bây giờ thì nhịn hẳn, chứ sao lại đi lấy thằng Chí Phèo chuyên có một nghề rạch mặt 
ăn vạ, rượu chè be bét suốt ngày, chửi làng chửi nước, chửi cả người đã sinh ra 
mình...nhục ơi là nhục! tức chết đi được đấy! (chống tay, vênh mặt lên nói).

- Chí Phèo: (nghe khơng hiểu gì cả, cịn cười ha hả).

Cháo hành sao mà thơm thế nhỉ (Thoáng cái hắn ngửi thấy mùi cháo hành). 
- Thị Nở: (mặc kệ Chí Phèo, ngoay ngoảy mơng đít ra về).

Ta kệ nhà người, thà về ở với bà cơ già khó chịu cịn hơn là ở với tên Chí Phèo ( 
vừa đi vừa lẩm bẩm)

- Chí Phèo: ngẩn mặt, hắn hiểu ra những lời của thị Nở nói, chạy theo giữ tay 
thị Nở lại.

- Thị Nở: hẩy cái Chí Phèo ngã lăn ra sân.

Ai người ta thèm ở lại với kẻ xấu xa đó chứ..khơng thèm. (thị Nở ngy ngẩy cái 
mơng ra về)

Ví dụ 2: Phỏng vấn nhà nghiên cứu phê bình văn học Nguyễn Văn C về nhà
văn Nam Cao

Phóng viên: Chào mừng quý thầy cô cùng các bạn đến với chương trình “Các 
nhà văn Việt Nam”. Chủ đề ngày hôm nay của chúng ta là "Tri ân nhà văn Nam Cao".
Và rất vinh dự cho chúng tôi ngày hôm nay khi được mời đến trường quay là giáo sư
Nguyễn Văn C - người đã bỏ ra 30 năm tâm huyết để nghiên cứu về nhà văn Nam Cao

và các tác phẩm của ông.

Xin chào giáo sư! Cảm ơn giáo sư đã nhận lời tham gia chương trình

Phóng viên: Giáo sư hãy cho biết lý do vì sao mà ơng lại dành nhiều thời gian và 
tâm huyết của mình để nghiên cứu về nhà văn Nam Cao như vậy?

</div>
(40)<div class='page_container' data-page=40>

Phóng viên: Theo tôi được biết Nam Cao từng ra với tư cách phóng viên mặt 
trận, ơng có mặt trong đoàn quân Nam tiến vào đến Nam Trung Bộ. Dựa vào những
nghiên cứu của mình, giáo sư có thể kể cho mọi người nghe sơ qua về cuộc đời của
Nam Cao trong những năm tháng ấy được không?

Giáo sư: Quê hương Nam Cao ở làng Đại Hoàng, tổng Cao Đà, huyện Nam 
Sang, phủ Lí Nhân, đây là một làng đơng dân cư, ruộng ít, ngập lụt quanh năm, cường
hào gian ác, thuế khóa nặng nề, tuy có nghề phụ nhưng vẫn cịn nghèo đói. Làng Đại
Hồng đã đi vào tác phẩm của ơng và trở thành hồn cảnh điển hình của nơng thơn
Việt Nam trước cách mạng tháng Tám. Bản thân: Nam Cao học hết bậc thành chung
(cấp THCS), năm 1935, ông theo người cậu vào Sài Gòn kiếm sống và sáng tác. Sau
khoảng hơn ba năm, ông bị ốm và trở ra Bắc, sống chật vật, lắt lay bằng nghề viết văn,
viết báo, dạy gia sư. Năm 1943, ông tham gia nhóm Văn hóa cứu quốc ở Hà Nội. Rồi
sau đó tham gia kháng chiến trở thành nhà văn cách mạng. Tháng 11/1951 trên đường
vào công tác ở vùng địch hậu liên khu III, ông bị giặc phục kích và sát hại. Bản chất
con người Nam Cao: bề ngồi lạnh lùng, vụng về, ít nói nhưng đời sống nội tâm phong
phú. Ơng ln nghiêm khắc đấu tranh với bản thân để thoát khỏi lối sống tầm thường
nhỏ hẹp, vươn tới một cuộc sống cao đẹp xứng đáng với danh hiệu con người. Nam
Cao có tấm lịng đơn hậu, chan chứa tình u thương, gắn bó sâu nặng với quê hương,
những người nông dân nghèo khổ bị áp bức và khinh miệt trong xã hội cũ.

Phóng viên: Vậy thì hồn cảnh ra đời của tác phẩm Chí Phèo là gì ạ?

Giáo sư: Truyện ngắn Chí Phèo ra đời năm 1941, đây chính là thời kỳ đen tối và 
ngột ngạt trong lịch sử dân tộc khi người nông dân bị đẩy đến bước đường cùng. Nam
Cao viết truyện ngắn này để phản ánh số phận bi thảm nói chung của người nơng dân
Việt Nam trước cách mạng tháng Tám.

Phóng viên: Việc đổi tên tác phẩm của mình khơng phải là chuyện hiếm trong 
văn chương, mỗi lần đổi tên đều mang ý nghĩa nhất định. Vậy theo giáo sư ý nghĩa của
việc chuyển tên từ “Cái lị gạch cũ”, “Đơi lứa xứng đơi” sang “Chí Phèo” là gì?

</div>
(41)<div class='page_container' data-page=41>

xuất hiện tất yếu của “hiện tượng Chí Phèo”, thể hiện sự quẩn quanh, bế tắc trong cuộc
đời, số phận người nơng dân bị tha hóa trước Cách mạng. Nhan đề phù hợp với nội
dung nhưng thiên về cái nhìn hiện thực ảm đạm, bi quan của nhà văn về cuộc sống và
tiền đồ của người nông dân.

Truyện Chí Phèo đã từng bị đổi tên là Đôi lứa xứng đôi. Nhan đề này do nhà 
xuất bản đặt dựa vào mối tình giữa Chí Phèo và Thị Nở. Cái tên gọi này mang tính giật
gân, gây sự tò mò, phù hợp với thị hiếu của một lớp công chúng bấy giờ, hoàn toàn
nhằm vào mục đích thương mại mà khơng gắn với tư tưởng chủ đề của tác phẩm.

Khi in lại trong tập Luống cày, Nam Cao đã quyết định đổi tên truyện thành Chí

Phèo. Chí Phèo là tên nhân vật trung tâm của truyện. Lấy tên nhân vật chính để đặt tên

cho tác phẩm, Nam Cao gián tiếp muốn gửi gắm ý đồ nghệ thuật của mình qua những
nhân vật ấy.

Phóng viên: Vâng, xin cảm ơn những chia sẻ của giáo sư. Hi vọng rằng qua 
cuộc trò chuyện ngày hôm nay, chúng tôi đã cung cấp cho các bạn được phần nào
những hiểu biết về nhà văn Nam Cao cũng như hoàn cảnh ra đời tác phẩm Chí Phèo.
Cảm ơn giáo sư đã tham gia chương trình, cảm ơn các quý vị các bạn đã chú ý theo
dõi. Xin kính chúc giáo sư và quý vị khán giả sức khỏe, hạnh phúc và thành công
trong cuộc sống. Xin chào và hẹn gặp lại trong những chương trình sau!

b. Tạo khơng khí sơi nổi qua hình thức trị chơi hoặc giáo dục kĩ năng sống

Tạo ra tiết học thoải mái, đan xen kể và liên hệ những câu chuyện đời sống để
giáo dục các em.

Tạo mối quan hệ thân thiện gần gũi với học sinh, sẵn sàng chia sẻ, lắng nghe
trao đổi về những vướng mắc của học sinh.

Tạo hoạt động vui chơi, thi đua để giờ học sơi nổi gồm trị chơi ô chữ, thi đua
nhóm, đóng kịch …

Đây là một hình thức tổ chức trị chơi tơi đã áp dụng khi dạy bài Chí Phèo của
Nam Cao:

</div>
(42)<div class='page_container' data-page=42>

42
Cách tiến hành:

+ GV soạn ra một ô chữ cùng với các câu hỏi đi kèm tương ứng với kiến thức
của các ô hàng ngang cần thực hiện.

+ Giáo viên treo bảng phụ (Hoặc mở phần trình chiếu khi soạn giảng bằng giáo
án điện tử) và lần lượt nêu ra các câu hỏi cho các nhóm thực hiện. Bắt đầu từ nhóm 1.
Các nhóm có quyền lựa chọn ô hàng ngang. Nếu nhóm nào khơng trả lời được theo

thời gian quy định thì phải nhường lượt cho nhóm khác tiếp tục trị chơi.

+ Nhóm nào tìm được kiến thức ở ơ hàng ngang thì được cộng điểm, tìm được ô
hàng dọc khi chưa giải hết ô hàng ngang sẽ là đội thắng cuộc.

Ví dụ minh họa về các ơ chữ:

Như vậy, để tạo được hiệu quả cho hoạt động dạy truyện ngắn hiện đại trong
chương trình Ngữ văn 11 theo định hướng phát triển năng lực người học thì giáo viên
phải đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học. Bên cạnh việc chú trọng các
hoạt động trên lớp phát huy mọi năng lực của học sinh, giáo viên cần chú ý tổ chức
cho học sinh tham gia ngoại khóa, trải nghiệm sáng tạo để từ đó các em có thêm vốn
sống, biết gắn kết kiến thức từ văn học đến thực tế đời sống.

9.4.4. Phát huy năng lực tự học và sáng tạo cho học sinh thông qua hoạt động 
“Vận dụng và mở rộng/ sáng tạo”

</div>
(43)<div class='page_container' data-page=43>

kiến thức bằng việc tự đọc những tác phẩm cùng loại hoặc gần gũi, hoạt động tự học
lại tiếp diễn nhưng lúc này, kĩ năng tự học đã trở nên thành thạo hơn, từ đó, năng lực
tự học của người học ngày càng được trau dồi thêm. Giáo viên có thể rèn cho học sinh
kỹ năng này bằng cách giao cho học sinh các bài tập mang tính chất củng cố kiến thức, bài
tập có sự liên hệ và vận dụng vào chính bản thân và cuộc sống.

Ví dụ 1: Em hãy tưởng tượng và vẽ bức tranh tái hiện cảnh đợi tàu của hai chị
em Liên trong tác phẩm “Hai đứa trẻ” của Thạch Lam.

Ví dụ 2: Em hãy viết bài thuyết minh giới thiệu về nghệ thuật thư pháp.

Ví dụ 3: Em ấn tượng với chân dung trào phúng nào nhất trong đoạn trích 
“Hạnh phúc của một tang gia”? Hãy vẽ lại chân dung đó theo trí tưởng tượng của bản 
thân mình.

Ví dụ 4: Cùng viết về đề tài người nông dân nhưng tác giả Ngô Tất Tố với “Tắt

đèn”, “Bước đường cùng” của Nguyễn Cơng Hoan và “Chí Phèo” của Nam Cao lại có

những khám riêng. Em hãy chỉ ra những nét riêng của từng tác phẩm.

Ví dụ 5: Đặt câu hỏi giả định để học sinh phát triển tư duy, gắn bài học vào
thực tiễn.

Vì sao lão cường hào “cáo già” “khơn róc đời” như Bá Kiến lại chết trong tay Chí 
Phèo?

Trong xã hội hơm nay liệu cịn có Chí Phèo khơng?

Nếu em là thị Nở em có nghe theo lời bà cơ từ chối Chí Phèo khơng?

Với cách thực hiện các hoạt động như trên, hiệu quả của tiết học đã nâng lên rõ
rệt. Giúp học sinh rèn kỹ năng tư duy, liên hệ thực tiễn từ bài học. Các em phát huy
được năng khiếu, sở trường ở nhiều lĩnh vực có liên hệ với văn chương, đưa văn học
đến gần với cuộc sống.

9.4.5. Kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh

Khi tổ chức cho học sinh thảo luận nhóm, học sinh trình bày xong, giáo viên
đánh giá ngay câu trả lời của các em, nhận xét, so sánh kết quả của các nhóm với nhau.
Khi học sinh trả lời những câu hỏi tình huống, tơi cũng đưa ra nhận xét để các

em có tự đánh giá kiến thức, hiểu biết của mình.

</div>
(44)<div class='page_container' data-page=44>

dụng thực tế, thể hiện sự suy ngẫm sâu sắc về nhân vật và triết lí trong tác phẩm sẽ
được đánh giá cao, thúc đẩy các em đi theo hướng đó để phát triển tốt năng lực của
mình. Đánh giá phải công bằng, kịp thời, khách quan, chú trọng việc hiểu và vận dụng
kiến thức, phát huy năng lực của học sinh.

Có sự khen ngợi, khích lệ, động viên kịp thời bằng nhiều hình thức với các em
học sinh tích cực hoạt động, có những câu trả lời hay. Góp ý nhẹ nhàng và gợi ý cho
các em trước những câu hỏi khó và các em trả lời chưa chính xác.

Vì vậy, chúng ta cần xác định chuẩn và có chiến lược để cho mọi học sinh có
thể thành cơng: Câu hỏi dễ cho dành cho học sinh có học lực trung bình, câu hỏi khó
cho học sinh khá giỏi. Mỗi giáo viên phải biết phát huy tối đa sức mạnh của mỗi giờ
học, tạo được niềm vui, sự hứng khởi và thích thú của học trò và các em thật sự cảm
thấy khơn lớn trưởng thành sau mỗi giờ học văn.

Ví dụ: Khi dạy xong tác phẩm Chí Phèo, tơi đã nêu ra câu hỏi:

Em có đồng ý với cách kết thúc truyện “Chí Phèo” khơng? Vì sao? Em hãy 
tưởng tượng và viết một kết thúc khác cho tác phẩm này.

Học sinh đã đưa ra nhiều cách viết khác nhau

“Mỗi em đều có cách suy nghĩ, lý giải riêng”. Cô trân trọng ý kiến của các em.
Tuy nhiên, khi xem xét hành động của Chí Phèo chúng ta phải đặt vào hoàn cảnh xã
hội lúc bấy giờ, một xã hội đầy sự bất cơng ngang trái Chí Phèo khơng có cách lựa
chọn nào khác. Cái chết của Chí Phèo tuy là một lựa chọn bế tắc nhưng cũng là kết

quả tất yếu, sản phẩm cả xã hội vô nhân đạo (Ngày nay chúng ta đang được sống trong
chế độ XHXHCN, khơng cịn sự phân chia giai cấp, tình trạng người bóc lột người. Có
những người đã từng lầm đường lạc nhưng khi hoàn lương được mọi người khoan
dung, giúp đỡ để nhanh chóng hịa nhập với cộng đồng. Nhà nước nhân những ngày lễ
lớn như 2/9- 30/4 thường có đợt ân xá cho những phạm nhân cải tạo tốt. Tuy nhiên xã
hội thì ln tồn tại những mặt tích cực và cả tiêu cực. Cô tin tưởng và hy vọng các em
sẽ chủ động và có những cách ứng xử tích cực trong mọi tình huống khó khăn nếu phải
đối mặt.

</div>
(45)<div class='page_container' data-page=45>

nguyên tắc “Học sinh tự mình hồn thành nhiệm vụ nhận thức với sự tổ chức, hướng

dẫn của giáo viên”. Phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động của học sinh, hình

thành và phát triển năng lực tự học trên cơ sở đó trau dồi các phẩm chất linh hoạt, độc
lập, sáng tạo tư duy của học sinh.

9.4.6. Giáo án thể nghiệm dạy tiết 2 tác phẩm Chí Phèo (Nam Cao) theo định 
hướng phát triển năng lực người học

CHÍ PHÈO

-Nam Cao- 
Ngày giảng: ………

Lớp 11A8. Sĩ số: 38 
Tiết theo PPCT : 52 
I. YÊU CẦU CẦN ĐẠT

1. Kiến thức: Hướng dẫn Học sinh

- Hiểu và phân tích được các nhân vật trong truyện: Bá Kiến, Chí Phèo..Qua đó hiểu
được giá trị hiện thực và giá trị nhân đạo sâu sắc, mới mẻ của tác phẩm.

- Nghệ thuật của kiệt tác: xây dựng nhân vật điển hình, miêu tả tâm lí, cách kể chuyện,
ngôn ngữ, giọng điệu.

2. Kĩ năng: Đọc- hiểu văn bản văn học.

3. Thái độ: Đồng cảm với thân phận con người. 
4. Phát triển năng lực

- Năng lực chung:

+ Năng lực tự học, năng lực tự học, tự giải quyết vấn đề và sáng tạo, năng lực
thẩm mỹ, hợp tác, công nghệ thông tin và truyền thông

- Năng lực riêng:

+ Năng lực tái hiện và vận dụng kiến thức,
+ Năng lực đọc – hiểu, giải mã văn bản,
+ Năng lực sáng tạo, năng lực tạo lập văn bản,

</div>
(46)<div class='page_container' data-page=46>

+ Chuẩn bị của giáo viên: Giáo án/thiết kế bài học. Các slides trình chiếu (nếu có). Các
phiếu học tập, bao gồm: các bài tập dùng để kiểm tra, đánh giá HS trong quá trình đọc
hiểu.

+ Chuẩn bị của học sinh: Chuẩn bị bài ở nhà theo các yêu cầu sau: Đọc trước bài Chí
Phèo trong SGK Ngữ văn 11, Tập một. Soạn bài theo hệ thống câu hỏi hướng dẫn tìm
hiểu cuối bài. Các sản phẩm chuẩn bị được giao (diễn kịch, thực hiện hoạt động nhóm
trong dạy học dự án…)

III. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC: Dự án, trải nghiệm, Phát vấn - đàm thoại, thuyết 
trình, thảo luận nhóm, phương pháp phát hiện và giải quyết vấn đề.

IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC. 
1. Ổn định tổ chức lớp:

2. Kiểm tra bài cũ: 
3. Bài mới:

Hoạt động 1: Khởi động

- Ý tưởng thiết kế hoạt động: gợi nhớ tác phẩm Chí Phèo- Nam Cao, nhân vật Chí Phèo 
và thị Nở.

- Nội dung hoạt động: Học sinh kể được Nhân vật Chí Phèo và thị Nở và mối tình của Chí 
Phèo với thị Nở .

- Phương pháp tổ chức dạy học: Giáo viên nêu câu hỏi và nhận xét đánh giá 
- Phương tiện dạy học: Máy chiếu projecter, viết lên bảng

- Sản phẩm: sản phẩm đúng

Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung cần đạt 
Hoạt động 1: Khởi động

- Hình thức: Trò chơi 
- Kỹ thuật: Đặt câu hỏi

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập 
* GV:

+Trình chiếu powerpoint câu hỏi
+ Chuẩn bị câu hỏi

* HS: nghe bài hát Chí Phèo của Bùi Cơng

Nam.

</div>
(47)<div class='page_container' data-page=47>

* GV hỏi: Bài hát được lấy cảm hứng từ tác 
phẩm văn học nào? Gợi cho em nhớ đến 
nhân vật nào, sự việc gì trong tác phẩm ấy?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ 
HS: trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo kết quả

Bước 4:Nhận xét, đánh giá kết quả thực 
hiện nhiệm vụ :Tác phẩm Chí Phèo- Nam 
Cao, nhân vật Chí Phèo và thị Nở với mối
tình của “Đơi lứa xứng đơi” giúp Chí Phèo
thức tỉnh. Đấy cũng là vấn đề mà cơ trị
chúng ta sẽ cùng đi tìm hiểu trong tiết học

này.

Hoạt động 2: Hình thành kiến thức

- Ý tưởng thiết kế hoạt động: Rèn cho học sinh năng lực giao tiếp, hợp tác. Tái hiện, nắm 
được những kiến thức cơ bản về tác phẩm. Củng cố kĩ năng đọc hiểu, phân tích nhân vật
trong tác phẩm tự sự

- Nội dung hoạt động: Mỗi phương diện yêu cầu học sinh tái hiện trong phiếu học tập sẽ 
phản ánh được những khía cạnh chính của tác phẩm. Vì thế, các nhóm cần tái hiện và cùng
trao đổi, trình bày để tái hiện những kiến thức cơ bản về nội dung, nhân vật và ý nghĩa tư
tưởng của tác phẩm

- Phương pháp tổ chức dạy học: Sử dụng phương pháp làm việc nhóm và cá nhân. Sau 
khi hoàn thành sản phẩm, tứng nhóm và cá nhân trình bày để các nhóm khác phản biện, bổ
sung. Sau đó giáo viên chốt và bổ sung những điểm chưa hợp lí, những thơng tin, kiến thức
còn thiếu.

- Phương tiện dạy học: Máy chiếu projecter, phiếu học tập, bảng phụ

- Sản phẩm: Hoàn thiện những yêu cầu trong phiếu học tập và các câu hỏi cá nhân 
Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung cần đạt 
Hoạt động 2: Hình thành kiến thức

Giáo viên hướng dẫn học sinh đọc hiểu 
văn bản

3. Quá trình thức tỉnh của Chí Phèo 
a. Nguyên nhân

</div>
(48)<div class='page_container' data-page=48>

- Phương pháp tổ chức dạy học: học sinh 
làm việc theo nhóm và hình thức cá nhân

- GV nhắc Khái niệm Thức tỉnh:

Tỉnh ra, nhận ra lẽ phải và thốt khỏi

tình trạng mê muội sai lầm, làm trỗi dậy
cái vốn tiềm tàng trong con người. Thức
tỉnh lương tri con người

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập 
? Nguyên nhân nào giúp Chí Phèo thức

tỉnh?

HS: Hoạt động thảo luận nhóm (theo dự
án):

Giáo viên giao việc cho 2 nhóm về nhà
chuẩn bị. Các em sẽ trình bày trong tiết
học

? Biểu hiện của quá trình thức tỉnh trong
buổi sáng khi Chí Phèo tỉnh dậy?

(GV gọi nhóm trưởng lên trình bày kết
quả, các nhóm nhận xét chéo, GV nhận

xét và chốt trên sơ đồ tư duy)

- Chí phèo tỉnh rượu

+ Trong một đêm trăng đẹp: “trăng tỏa trên

sông và sông gợn biết bao nhiêu vàng, gió lại 
mát như quạt hầu”

+ Thị Nở đi gánh nước qua vườn nhà Chí
Phèo rồi ngủ quên trong một tư thế hớ hênh.
Chí phèo trong trạng thái say rượu đã xơng
đến thị Nở một cách rất Chí Phèo.

+ Ban đầu thị Nở gợi bản năng sinh vật ở gã
đàn ông say rượu nhưng với tình yêu thương,
chăm sóc chân thành của thị Nở đã giúp Chí
Phèo thức tỉnh tính người tìm về với bản chất
lương thiện lâu nay bị vùi lấp.

* Bản thân Chí Phèo (sức mạnh nội lực, khao
khát sống)

+ Bản chất vốn lương thiện

+ Khi bị tha hóa thì mầm lương thiện vẫn âm
thầm sống trong con người Chí khi có cơ hội
nó trỗi dậy. (khi tha hóa thì tiếng chửi cũng
chứng tỏ khao khát được hịa nhập của Chí).
b. Biểu hiện

* Sáng hôm sau khi tỉnh dậy 
- Tỉnh rượu

+ Nhận ra sự thay đổi trong cơ thể và tâm lý:
miệng đắng, lòng mơ hồ buồn. Người bủn rủn,

chân tay không buồn nhấc. Có cảm giác sợ
rượu: nghĩ đến rượu hắn hơi rùng mình, sợ
rượu như người ốm sợ cơm

+Cảm nhận được khơng gian sống quanh
mình:

</div>
(49)<div class='page_container' data-page=49>

- Cao hơn sự tỉnh rượu là tỉnh ngộ

- Khi được đón bát cháo hành ấm áp ân 
tình của thị Nở, sự thức tỉnh của Chí Phèo

Âm thanh: tiếng anh thuyền chài gõ mái chèo
đuổi cá, tiếng người đi chợ cười nói, tiếng
chim hót ngồi kia vui vẻ q -> Đó là những 
âm thanh bình dị, quen thuộc của cuộc sống
đời thường ngày nào cũng có nhưng trước kia
Chí Phèo chưa bao giờ tỉnh táo nên Chí khơng
cảm nhận được.

- Tỉnh ngộ

+ Ý thức được tình trạng của bản thân để Chí
có thể nhìn thấu suốt cuộc đời mình: từ quá
khứ, đến hiện tại và hình dung ra tương lai
+ Q khứ có mơ ước đẹp “Hình như có một

thời hắn đã ao ước có một gđ nho nhỏ, chồng 
cày thuê cuốc mướn, vợ dệt vải”.

+ Hiện tại tăm tối “Hắn già mà vẫn cô

độc…Hắn đã tới cái dốc bên kia của cuộc đời 
khơng cịn là tuổi mà người ta bắt đầu sửa 
soạn”

+ Hình dung tương lai thì vô cùng thê thảm

“Chí Phèo dường như đã thấy trước tuổi già 
của hắn, đói rét, ốm đau và cô độc”. Chí sợ

nhất sự cơ độc -> Đó là tâm trạng nuối tiếc
quá khứ, buồn bã với hiện tại và lo lắng cho
tương lai. Gắn liền với những suy nghĩ ấy là
cảm xúc buồn “Chao ôi là buồn…buồn thay

cho cuộc đời”. Nam Cao đã diễn tả tinh tế

diễn biến tâm lý nhân vật.

* Khi được TN cho ăn cháo hành

- Thức tỉnh tính người, tình người

</div>
(50)<div class='page_container' data-page=50>

càng mạnh mẽ, quyết liệt hơn giật cướp mới có ăn.

+ Bâng khuâng, xúc động:

- Bằng tài năng miêu tả tâm lý Nam Cao đã
nhìn tận ngõ ngách tâm lý nhân vật nhận ra sự
thay đổi...mắt ươn ướt; lòng thành trẻ con;
muốn làm nũng với thị; Chí Phèo thực sự thấy
cảm động trước sự quan tâm ân cần, chu đáo
của Thị Nở (Nam Cao hay dùng nước mắt để

thức tỉnh nhân vật của mình. Nước mắt là biểu 
hiện của tình thương, giọt châu của loài 
người, miếng kính biến hình vũ trụ. Giọt nước 
mắt thanh lọc tâm hồn và nâng đỡ nhân cách 
con người).

Nước mắt của Chí chỉ ươn ướt nhưng là biểu
hiện của sự xúc động mãnh liệt trước tình cảm
của thị Nở.

- Cảm nhận được vị ngon của cháo hành:
 “Trời ơi cháo mới thơm làm sao, chỉ khói

xơng vào mũi cũng nhẹ cả người”, “những 
người suốt đời không ăn cháo hành không biết

rằng cháo hành ăn rất ngon” (Bát cháo hành

là 1 chi tiết nghệ thuật đặc sắc của NC. giống
như liều tiên dược cứu sống Chí phèo, là tình
người hiếm hoi, hạnh phúc muộn màng mà lần
đầu tiên và cũng là lần duy nhất Chí được
hưởng)

</div>
(51)<div class='page_container' data-page=51>

51
? Qua việc thể hiện quá trình thức tỉnh

của Chí Phèo. Nam Cao muốn gửi gắm 
thơng điệp gì?(thể hiện giá trị gì cho tác 
phẩm)

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- Các nhóm tiến hành thảo luận lần lượt
trả lời các câu hỏi của giáo viên.

- Cá nhân học sinh trả lời câu hỏi

+ Mơ ước hạnh phúc: Tỏ tình với thị Nở “giá

cứ thế này... Hay là mình...”; Đàn bà khơng

có...Thấy thị Nở xấu nhưng có dun.

Cố gắng sửa mình: uống thật ít rượu để tỉnh
táo mà yêu nhau. Đàn bà khơng có men như

rượu những cũng làm người say (Tình u có
sức mạnh điều chỉnh hành vi của con người.
Chí Phèo muốn hồn thiện mình trong mắt của
người yêu)

+ Khao khát được sống lương thiện:

Hắn thèm lương thiện, muốn làm hòa với mọi
người “Trời ơi! Hắn thèm lương thiện, hắn

muốn làm hòa với mọi người biết bao. Hắn hy 
vọng ở Thị Nở: sẽ mở đường cho hắn thị có 
thể sống n ổn với hắn thì sao người khác lại 
khơng thể. Họ sẽ thấy rằng hắn cũng có thể 
khơng làm hại được ai. Họ sẽ lại nhận hắn 
bước vào xã hội bằng phẳng và thân thiện của 
những người lương thiện”-> Chí Phèo đặt hết

hy vọng vào thị Nở

(Thị Nở là phao cứu sinh, cọc duy nhất cho 
Chí Phèo bấu víu và là cây cầu nối Chí Phèo 
với xã hội loài người).

 Niềm tin của nhà văn vào sức sống bất diệt
của phẩm giá, thiên lương của con người.
(Khát khao hạnh phúc là bản tính tự nhiên, tốt

</div>
(52)<div class='page_container' data-page=52>

52
- Học sinh mỗi nhóm ghi kết quả thảo

luận lên bảng phụ.

- Giáo viên quan sát, hỗ trợ học sinh.
Bước 3: Báo cáo kết quả thảo luận 
- Học sinh mỗi nhóm báo cáo kết quả thảo
luận, các nhóm khác nhận xét, bổ sung.
- Học sinh các nhóm khác thảo luận, nhận
xét.

- GV: Quan sát, hỗ trợ học sinh.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện 
nhiệm vụ học tập

- Giáo viên nhận xét về kết quả của các
nhóm, rút kinh nghiệm về cách thảo luận,
trình bày.

- Giáo viên chuẩn hóa kiến thức.

* Lời chuyển: Nhưng niềm hạnh phúc, hy

vọng của Chí Phèo khơng kéo dài được
bao lâu bởi thoát khỏi nỗi đau này, Chí
Phèo lại phải đối mặt với nỗi đau khác.
Đó là nỗi đau bị cự tuyệt quyền làm
người.

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập 
- HS diễn đoạn kịch ngắn thể hiện chi

tiết Chí Phèo bị thị Nở từ chối tình yêu.

? Nguyên nhân nào dẫn đến việc Chí 
Phèo bị cự tuyệt quyền làm người?

Giáo viên cho học sinh lên bảng trình bày 
ý kiến về “Diễn biến tâm lý, hành động 
của Chí Phèo khi bị thị Nở từ chối tình 
yêu”?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

mẽ.

 Nhà văn cũng kêu gọi chúng ta hãy tin vào 
bản chất tốt đẹp của con người, cùng nhau 
xây đắp phần người trong mỗi con người để 
nó càng bền vững, tốt đẹp)

+ Ca ngợi giá trị của tình yêu thương, tình yêu
thương có sức mạnh kỳ diệu cảm hóa con
người. (ở trên đời có gì đẹp hơn thế - Người
với người sống để yêu thương. Tình yêu và

tình thương chân thành sẽ giảm bớt thù hận, 
sẽ giữ gìn ni dưỡng nhân tính -> Nhà văn

kêu gọi sống trên đời cần có sự quan tâm, chia
sẻ và tình yêu thương giữa người với người.

4. Bi kịch bị từ chối quyền làm người 
a. Nguyên nhân:

- Trực tiếp: Thị Nở từ chối.

Thị Nở gắn bó với Chí Phèo trong 5 ngày chẵn
thì dừng yêu về hỏi ý kiến của bà cơ vì chợt
nhớ có bà cơ trên đời. Bà cô thị Nở không
đồng ý cho cháu mình lấy một thằng khơng
cha, khơng mẹ, chỉ có một nghề là rạch mặt ăn
vạ-> Ở đây bà cô thị Nở là đại diện cho tiếng

nói của cộng đồng đầy định kiến, lời bà cô là 
thông điệp của xã hội nghiệt ngã không chấp 
nhận kẻ kẻ chót lầm đường lạc lối thức tỉnh 
trở về

- Sâu xa: xã hội đầy định kiến, xã hội cạn kiệt
tình người. Cây cầu nối Chí Phèo với xã hôi

</div>
(53)<div class='page_container' data-page=53>

53
- HS diễn đoạn kịch

- Cá nhân học sinh trả lời câu hỏi
- Giáo viên quan sát, hỗ trợ học sinh.
Bước 3: Báo cáo kết quả thảo luận 
- Học sinh báo cáo kết quả, các nhóm
khác nhận xét, bổ sung.

- Học sinh các nhóm khác thảo luận, nhận

xét.

- GV: Quan sát, hỗ trợ học sinh.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện 
nhiệm vụ học tập

- Giáo viên nhận xét về kết quả của các
nhóm, rút kinh nghiệm về cách thảo luận,
trình bày.

- Giáo viên chuẩn hóa kiến thức.

b. Diễn biến tâm lý, hành động

- Ngạc nhiên: Bất ngờ trước sự thay đổi của
thị Nở (vì Chí đang bay bổng với giấc mơ

hoàn lương, đang hy vọng mãnh liệt thị Nở 
giúp hắn trở về xã hội. Hắn nhìn điệu bộ của 
thị Nở thấy buồn cười vì hắn đang trong trạng 
thái thăng hoa, phấn khích)

Khi hắn hiểu ra, hắn lại “hít thấy hơi cháo

hành” -> nuối tiếc sự u thương. Hắn ngẩn 
mặt, khơng nói gì.

+ Hắn cuống cuồng chạy theo, nắm tay thị Nở.

Đó là hình ảnh của kẻ sắp chết đuối cố nắm 
lấy cây cọc, niềm hy vọng cuối cùng. Hắn bị

ẩy ngã cũng có nghĩa là cái cọc bị chặt đứt,

cái phao cứu sinh duy nhất bị rút lại. Chí Phèo

thực sự bị rơi vào bi kịch cùng đường.

+ Hắn tìm đến rượu để lấy dũng khí trả thù thị

Nở và bà cơ thị, người trực tiếp khước từ hắn. 
Đó là hành động bột phát nhưng càng uống

càng tỉnh... thoảng hơi cháo hành, nghĩa là

hắn cứ nhớ về hạnh phúc, bởi hạnh phúc con 
người ta một lần được nếm trải thì khơng bao 
giờ quên. Chi tiết bát cháo hành là nỗi ám ảnh 
sự níu giữ Chí Phèo khơng sa ngã lần nữa

</div>
(54)<div class='page_container' data-page=54>

54
GV chuyển ý: Cái chết của Chí Phèo là

+ Hắn xách dao đi. Hắn không đi theo đúng ý
định ban đầu, Chí Phèo say hay tỉnh? Chí
Phèo có say vì rượu (thằng say rượu không đi
theo ý định ban đầu, tỉnh ý thức vì càng uống
càng tỉnh...). Hắn bước đi theo sự mách bảo
của tiềm thức, đến nơi cần đến. Bá Kiến chính

là kẻ thù độc ác, lớn nhất của Chí.

+ Chí Phèo dõng dạc tuyên bố với Bá Kiến:

“Tao không đến đây xin 5 hào…tao muốn làm 
người lương thiện!” Có lẽ trong đời chưa bao

giờ Chí Phèo kiêu hãnh như vậy. Chí Phèo
khẳng định quyền làm người chính đáng của
mình và kết tội kẻ thù: “Làm thế nào cho mất

được những vết mảnh chai trên mặt này? Tao 
khơng thể làm người lương thiện được nữa”

Đó là lời kết án đau đớn, nhức nhối căm hờn
+ Chí Phèo hành động dữ dội: đâm chết Bá 
Kiến và tự kết liễu đời mình. Chí giãy đành

đạch... chết trước sự vơ cảm của mọi người.

->Chí đã chết ngay trên ngưỡng cửa trở lại
làm người khi cách cửa cuộc đời đóng sầm 
trước anh. Hành động giết Bá Kiến là lấy máu
rửa thù của người nông dân thức tỉnh quyền
sống.

- Hắn tiếp nhầm một con người: Đến nhà Bá
Kiến lần này không phải là thằng chí phèo lưu
manh, quỷ dữ địi nhu cầu về vật chất mà là
một anh cố nơng lương thiện đi địi lương

thiện nhu cầu tinh thần, cái mà Bá Kiến không
thể trả được.

</div>
(55)<div class='page_container' data-page=55>

cái chết thê thảm, không phải cái chết tự 
nhiên của con người (Sinh, lão, bệnh, tử). 
Chết trong sự thờ ơ, hiểu lầm, cả làng Vũ 
Đại khơng ai hiểu rằng Chí Phèo đã thức 
tỉnh nhân tính, họ vẫn nghĩ Chí Phèo là 
con quỷ dữ.

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập 
? Tạo sao một kẻ cáo già như Bá Kiến lại
chết trong tay Chí Phèo?

? Nếu em rơi vào cảnh ngộ như Chí Phèo
em sẽ hành động như thế nào?

(Phát biểu tự do-GV gọi vài học sinh trả

lời)

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ 
- Cá nhân học sinh trả lời câu hỏi
- Giáo viên quan sát, hỗ trợ học sinh.
Bước 3: Báo cáo kết quả

- Học sinh nhận xét

- GV: Quan sát, hỗ trợ học sinh.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện 
nhiệm vụ học tập

- Giáo viên nhận xét về kết quả của học
sinh trình bày.

- Giáo viên chuẩn hóa kiến thức.

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập 
? Ý nghĩa về cái chết của Chí Phèo?

hội đầy sự bất công ngang trái Chí Phèo 
khơng có cách lựa chọn nào khác vì:

+ Đẻ ra Chí Phèo một cố nông lương thiện là 
người đàn bà khốn khổ, khốn nạn nhưng đẻ ra 
Chí Phèo lưu mạnh, quỹ dữ là cả xã hội vô 
nhân đạo.

+ Chí Phèo muốn sống thì phải bán dần nhận 
tính, làm điều ác để có cơm ăn, khi nhân tính 
trở về anh không muốn sống kiếp sống thú vật, 
quỷ dữ thì khơng được xã hội chấp nhận, Chí 
phèo chỉ còn cách thủ tiêu sự sống để bảo tồn 
nhân phẩm...

-> cái chết của Chí Phèo tuy là một lựa chọn
bế tắc nhưng cũng là kết quả tất yếu, sản phẩm

cả xã hội vô nhân đạo (Ngày nay chúng ta 
đang được sống trong chế độ XHXHCN, 
khơng cịn sự phân chia giai cấp, tình trạng 
người bóc lột người. Có những người đã từng 
lầm đường lạc nhưng khi hoàn lương được 
mọi người khoan dung, giúp đỡ để nhanh 
chóng hịa nhập với cộng đồng. Nhà nước 
nhân những ngày lễ lớn như 2/9- 30/4 thường 
có đợt ân xá cho những phạm nhân cải tạo tốt. 
Tuy nhiên XH thì ln tồn tại những mặt tích 
cực và cả tiêu cực. Cô tin tưởng và hy vọng 
các em sẽ chủ động và có những cách ứng xử 
tích cực trong mọi tình huống khó khăn nếu 
phải đối mặt).

c. Ý nghĩa về cái chết của Chí Phèo

</div>
(56)<div class='page_container' data-page=56>

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ 
- Cá nhân học sinh trả lời câu hỏi
- Giáo viên quan sát, hỗ trợ học sinh.
Bước 3: Báo cáo kết quả

- Học sinh nhận xét

- GV: Quan sát, hỗ trợ học sinh.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện

nhiệm vụ học tập

- Giáo viên nhận xét về kết quả của học
sinh trình bày.

- Giáo viên chuẩn hóa kiến thức.

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

?Hãy khái quát lại giá trị nội dung và 
nghệ thuật của tác phẩm?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ 
- Cá nhân học sinh trả lời câu hỏi
Bước 3: Báo cáo kết quả

- Học sinh nhận xét

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện 
nhiệm vụ học tập

người nông dân là mâu thuẫn khơng thể điều
hịa được, chỉ có thể giải quyết bằng bạo lực.
- Hành động dữ dội của Chí Phèo là lời kết tội
đanh thép xã hội vô nhân đạo, là tiếng kêu
thống thiết hãy cứu lấy con người, sống rộng
lượng và vị tha cho những con người một thời
lầm lỡ nay muốn làm lại cuộc đời.

- Niềm tin của nhà văn vào chất người trong

con người. Dù con người có bị dồn đuổi đến
bước đường cùng, dù họ phải thủ tiêu sự sống
của mình thì họ vẫn chấp nhận để bảo tồn
nhân phẩm

- Thể hiện cái nhìn bi quan của nhà văn vào
hiện thực cuộc sống: kết thúc khơng có hậu,
Chí Phèo chết và dự báo Chí Phèo con ra đời
kế nghiệp ở cái lò gạch cũ (Hạn chế chung của
các nhà văn hiện thực giai đoạn 30-45).

III. Tổng kết:

Đề tài không mới nhưng đôi mắt mới:

1. Giá trị nội dung

- Qua truyện ngắn, Nam Cao muốn khái quát
lên 1 hiện tượng xã hội ở nông thôn Việt Nam
trước cách mạng: Một bộ phận nông dân lao
động lương thiện bị đẩy vào con đường tha
hoá, lưu mạnh hoá.

- Kết án đanh thép xã hội tàn bạo đã cướp đi
nhân hình lẫn nhân tính của người nơng dân,
đồng thời phát hiện và ca ngợi bản chất lương
thiện của họ ngay cả khi họ đã bị biến thành
quỷ dữ.

</div>
(57)<div class='page_container' data-page=57>

trị nhân đạo sâu sắc
2. Giá trị nghệ thuật

- Xây dựng nhân vật điển hình trong hồn
cảnh điển hình.

- Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật sắc sảo.
- Ngôn ngữ giản dị, diễn đạt độc đáo.

- Kết cấu truyện mới mẻ, tưởng như tự do
nhưng lại rất chặt chẽ, lôgic.

- Cốt truyện và các tình tiết hấp dẫn, biến hóa
giàu kịch tính.

Hoạt động 3: Luyện tập

- Ý tưởng thiết kế hoạt động: Khắc sâu kiến thức nội dung tác phẩm. Củng cố thêm cách 
đọc hiểu truyện ngắn hiện đại Việt Nam 1930-1945

- Nội dung hoạt động: Định hướng cho học sinh làm việc cá nhân bằng cách trả lời câu 
hỏi trắc nghiệm, đóng vai, đọc thơ sưu tầm.

- Phương pháp tổ chức dạy học: Hướng dẫn học sinh trả lời, đóng vai, đọc thơ 
- Phương tiện dạy học: Máy chiếu projecter

- Sản phẩm: Sản phẩm học sinh

Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung cần đạt

Hoạt động 3: Luyện tập

- Hình thức tổ chức dạy học: học sinh làm 
việc nhóm và cá nhân độc lập với câu hỏi 
trắc nghiệm

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập 
1. Cho học sinh đóng vai: nhà báo phỏng
vấn nhà văn NC

2. Đọc thơ sưu tầm

3. Trả lời câu hỏi trắc nghiệm (Đáp án là
những phương án gạch chân).

Câu hỏi 1: Trong truyện, Chí Phèo nhiều 
lần được thừa nhận là người có bản tính

* Luyện tập

- Học sinh đóng vai nhà nghiên cứu phê bình
phỏng vấn nhà văn Nam Cao

- Đọc thơ sưu tầm

- Trả lời câu hỏi trắc nghiệm

</div>
(58)<div class='page_container' data-page=58>

58
hiền lành, lương thiện. riêng câu “lúc tỉnh

táo, hắn cười nghe thật hiền” là lời của ai

nhận xét về Chí Phèo?
a. Lời Lí Kiến.

b. Lời bà Ba.

c. Lời người kể chuyện.
d. Lời Thị Nở.

Câu hỏi 2: Dòng nào dưới đây điền vào 
sau bởi vì để có một cắt nghĩa đúng nhất? 
Trong truyện ngắn Chí Phèo, Năm Thọ,
Binh Chúc, Chí Phèo,…đều là nạn nhân
của Bá Kiến và xã hội làng Vũ Đại,
nhưng chỉ có Chí Phèo mới thật sự là một
tính cách bi kịch. Bởi vì:

a. Chí Phèo là nhân vật chịu nhiều thiệt
thịi, khốn khổ nhất .

b. Chí Phèo là người tự ý thức được tình
cảnh, số phận bi đát của mình.

c. Chí Phèo là kẻ bị từ chối quyền làm
người phũ phàng nhất.

d. Chí Phèo là người có số phận kết cuộc
bi thảm nhất.

Câu hỏi 3: Nhân vật Chí Phèo một mặt 
tự đắc xem mình là “anh hùng” làng Vũ 
Đại, mặt khác lại thấy mình “chỉ mạnh vì

liều”. Đó là hai mặt của một q trình

phát triển tính cách, tâm lí nhân vật.

Dịng nào sau đây khơng đúng về bản 
chất của quá trình đó?

a. Từ tự tơn đến tự ti.

b. Từ ảo tưởng, hão huyền đến tự ý thức.

Câu hỏi 2: Chí Phèo là người tự ý thức được
tình cảnh, số phận bi đát của mình.

</div>
(59)<div class='page_container' data-page=59>

59
c. Từ mê muội đến tỉnh táo.

d. Từ sự tha hóa về lại với chính mình.
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

HS: suy nghĩ câu trả lời
Bước 3: Báo cáo kết quả

Bước 4:Nhận xét, đánh giá kết quả thực 
hiện nhiệm vụ

Hoạt động 4: Vận dụng

- Ý tưởng thiết kế hoạt động: Giúp học sinh biết tóm tắt tác phẩm “Chí Phèo” bằng sơ đồ 
tư duy. Liên hệ ý nghĩa của tác phẩm. Ý nghĩa đó có phù hợp trong xã hội ngày hôm nay
không

- Nội dung hoạt động: Yêu cầu học sinh tái hiện được tác phẩm “Chí Phèo” .Nêu được 
thái độ/ hành động ứng xử của bản thân nếu ở trong vào hoàn cảnh ấy

- Phương pháp tổ chức dạy học: Học sinh làm việc cá nhân. Giáo viên kiểm tra sản phẩm 
của học sinh

- Phương tiện dạy học: Máy chiếu projecter câu hỏi 
- Sản phẩm: Hoàn thành câu trả lời

Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung cần đạt 
Hoạt động 4: Vận dụng

- Hình thức tổ chức dạy học: học sinh làm 
việc cá nhân

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập 
? Em hãy tóm tắt tác phẩm “Chí Phèo”
bằng sơ đồ tư duy?

? Em hãy tưởng tượng và vẽ lại chân dung
của Chí Phèo sau khi đi tù về?

? Qua q trình tha hóa của nhân vật Chí
Phèo, em có suy nghĩ gì về xã hội Việt

Nam trước cách mạng tháng tám?

? Qua bài học, em hãy rút ra ý nghĩa của
tác phẩm? Ý nghĩa đó có phù hợp trong

* Vận dụng:

</div>
(60)<div class='page_container' data-page=60>

60
xã hội ngày hơm nay khơng? Vì sao?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ 
HS: suy nghĩ câu trả lời
Bước 3: Báo cáo kết quả

Bước 4:Nhận xét, đánh giá kết quả thực 
hiện nhiệm vụ

Hoạt động 5: Mở rộng

- Ý tưởng thiết kế hoạt động: Giúp học sinh cảm nhận sâu sắc hơn về nhân vật Tấm. 
Đồng thời, khơi gợi ở học sinh khả năng sáng tạo, năng lực cảm nhận

- Nội dung hoạt động: Định hướng cho học sinh viết cảm nghĩ

- Phương pháp tổ chức dạy học: Học sinh làm việc cá nhân. Sau đó giáo viên rút ra nhận 
xét

- Phương tiện dạy học: Câu trả lời trên giấy hoặc bằng lời nói 
- Sản phẩm: Hồn thiện câu hỏi

Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung cần đạt 
Hoạt động 5: Mở rộng

- Hình thức tổ chức dạy học: học sinh làm 
việc cá nhân

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập 
Câu 1: Từ mối tình của Chí Phèo và thị
Nở, anh (chị) hãy bàn về vai trị của tình
u thương.

Câu 2: Dựng kịch đoạn Chí Phèo đến nhà
Bá Kiến lần cuối.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ 
HS: suy nghĩ câu trả lời 
Bước 3: Báo cáo kết quả

Bước 4:Nhận xét, đánh giá kết quả thực 
hiện nhiệm vụ

* Mở rộng

Học sinh trình bày các cách khác nhau nhưng
phải hợp lí, thuyết phục, phù hợp chuẩn mực
đạo đức.

</div>
(61)<div class='page_container' data-page=61>

- Phân tích được các nhân vật trong truyện: Bá Kiến, Chí Phèo..Qua đó hiểu được giá

trị hiện thực và giá trị nhân đạo sâu sắc, mới mẻ của tác phẩm.

5. Dặn dò 
- Học bài cũ.

Chuẩn bị bài : Phong cách ngơn ngữ báo chí (tiếp)
9.4.7. Kết quả đạt được

Việc dạy học theo định hướng phát triển năng lực là điều tất yếu để đáp ứng
nhu cầu, đòi hỏi thực tế của xã hội phát triển. Tôi đã áp dụng những giải pháp trên khi
dạy

“Dạy truyện hiện đại Việt Nam trong chương trình Ngữ văn 11- THPT theo

định hướng phát triển năng lực học sinh”

Để có sự đánh giá khách quan về hiệu
quả việc vận dụng các phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực
người học, tôi đã tiến hành khảo sát ý kiến học sinh ở các lớp mà tôi trực tiếp dạy.
Cách thực hiện như sau:

- Chọn 2 lớp11 làm lớp thực nghiệm và lớp đối chứng: lớp 11A8 là lớp thực
nghiệm (được vận dụng đầy đủ các giải pháp mới), lớp 11A5 là lớp đối chứng (không
được vận dụng các giải pháp mới mà chỉ áp dụng phương pháp truyền thống).

- Điều tra, khảo sát ý kiến học sinh của lớp thực nghiệm (11A8) trước khi tiến
hành áp dụng các giải pháp mới để nắm bắt thực trạng của lớp và có cơ sở so sánh sau
khi áp dụng (khảo sát bước 1)

- Khảo sát ý kiến học sinh của 2 lớp thực nghiệm và đối chứng sau khi áp dụng,
để có sự so sánh kết quả (khảo sát bước 2)

Tôi tiến hành các bước khảo sát cụ thể như sau:

* Khảo sát bước 1: khảo sát lớp thực nghiệm (11A8, 38 HS)

Câu hỏi và phương án trả lời SL TL % 
Câu 1: Hiệu quả học tập dạy học truyện ngắn Việt Nam giai đoạn

1930 - 1945 theo định hướng phát triển năng lực người học

Giúp HS hiểu bài sâu hơn 28 73,7

</div>
(62)<div class='page_container' data-page=62>

Học sinh thấy thoải mái, hứng thú tham gia bài học 11 28,9
Học sinh được phê phán ý kiến của người khác - -

Chỉ có nhóm trưởng/thư ký làm việc 15 39,5

Câu 2 Mức độ hứng thú của HS

Rất hứng thú 8 21,1

Hứng thú 17 44,7

Không hứng thú 12 31,6

Ngại 5 13,2

Rất ngại 2 5,3

* Khảo sát bước 2: khảo sát lớp thực nghiệm và lớp đối chứng. 
Sử dụng 2 câu hỏi để điều tra, khảo sát ý kiến học sinh:

Theo em, hiệu quả học tập theo định hướng phát triển năng lực người học là gì? 
Mức độ hứng thú của bản thân em khi tham gia các hoạt động học tập?

Trong đó, ở câu hỏi 1 có bổ sung thêm một số biểu hiện tích cực trong việc hình
thành kĩ năng.

* Phân tích, so sánh số liệu khảo sát

- Có sự thay đổi, tiến bộ rõ nét ở lớp thực nghiệm sau khi áp dụng các giải pháp
mới.

Câu hỏi và các phương án lựa chọn

Trước TN Sau TN Tăng, 
giảm 
TL% 
SL TL% SL TL%

Câu 1: Hiệu quả dạy học truyện ngắn giai 
đoạn 1930 - 1945 theo định hướng phát 
triển năng lực người học

Giúp HS hiểu bài sâu hơn 28 73,7 36 94,7 +21,0

Được hợp tác với người khác 15 39,5 35 92,1 +52.6

HS được nghe nhiều ý kiến khác nhau 30 78,9 37 97,4 +18,5

HS được trình bày suy nghĩ, ý kiến của mình 26 68,4 35 92,1 +23,7

Học sinh thấy thoải mái, hứng thú tham gia

bài học 11 28,9

26 68,4

</div>
(63)<div class='page_container' data-page=63>

HS được phê phán ý kiến của người khác - - 30 78,9 +78,9

Chỉ có nhóm trưởng/thư ký làm việc 15 39,5 2 5,3 -0,53

Câu 2: Mức độ hứng thú của HS

Rất hứng thú 8 21,1 20 52,6 +31,5

Hứng thú 17 44,7 19 50.0 +5,3

Không hứng thú 12 31,6 3 7,9 -23,7

Ngại 5 13,2 1 2,6 -10,6

Rất ngại 2 5,3 0 0.0 -5,3

- Có sự thay đổi rõ nét về hiệu quả hình thành, phát triển năng lực giữa lớp thực 
nghiệm và lớp đối chứng, cụ thể:

Câu hỏi và các phương án lựa chọn Lớp thực

nghiệm

11 A8 
(38HS)

Lớp đối 
chứng

11A5 
(38 HS)

So 
sánh 
TL%

SL TL % SL TL % 
Câu 1: Hiệu quả dạy học truyện ngắn

giai đoạn 1930 - 1945 ttheo định hướng 
phát triển năng lực người học

Giúp HS hiểu bài sâu hơn 36 94,7 22 57,9 +36,8

Được hợp tác với người khác 35 92,1 21 55,3 +36,8

HS được nghe nhiều ý kiến khác nhau 37 97,4 17 44,7 +52,7

HS được trình bày suy nghĩ, ý kiến của 
mình

35 92,1 16 42,1

+50.0

Học sinh thấy thoải mái, hứng thú tham 
gia bài học

26 68,4 10 26,3

+42,1

Chỉ có nhóm trưởng/thư ký làm việc 30 78,9 18 47.4 -31,5

Câu 2: Mức độ hứng thú của HS 2 5,3

Rất hứng thú 8 21,1 +15,8

</div>
(64)<div class='page_container' data-page=64>

Không hứng thú 19 50.0 22 57,9 -7,9

Ngại 3 7,9 1 2,6 +5,3

Rất ngại 1 2,6 4 10,5 -7,9

Kết quả trên cho thấy:

Một là: Có sự chênh lệch tương đối lớn về hiệu quả phát triển năng lực người
học giữa những đối tượng học sinh được học tiết Chí Phèo theo định hướng phát triển
năng lực và những học sinh học theo phương pháp truyền thống. Câu trả lời của học

sinh ở lớp thực nghiệm đã khẳng định các em được nhiều kĩ năng hơn so với học sinh
ở lớp đối chứng. Cụ thể:

+ Được nghe nhiều ý kiến khác nhau (kĩ năng lắng nghe tích cực): 97,4 (lớp 
thực nghiệm) và 44,7 (lớp đối chứng);

+ Được hợp tác với người khác: 92,1 (lớp thực nghiệm) và 55,3 (lớp đối 
chứng);

+ Được trình bày suy nghĩ, ý kiến của mình: 92,1 (lớp thực nghiệm) và 42,1 
(lớp đối chứng)…

Hai là: Những hạn chế của phương pháp tổ chức dạy học truyền thống được
khắc phục, ở lớp thực nghiệm hầu như khơng cịn tình trạng có học sinh khơng tham
gia hoạt động, khơng có học sinh làm việc riêng. Điều đó khẳng định việc dạy truyện
ngắn giai đoạn 1930 - 1945 theo định hướng phát triển năng lực là phù hợp với đặc
điểm tâm lý, đặc điểm nhận thức của học sinh THPT, là hợp lí và có hiệu quả trong
việc phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động và sáng tạo của học sinh. Tỉ lệ học sinh
không hứng thú, ngại hoạt động hợp tác làm việc và tham gia các trò chơi giảm hẳn ở
lớp thực nghiệm.

Ba là: Qua việc tìm tòi, đổi mới hình thức dạy học giúp giáo viên nâng cao
được trình độ chun mơn và sự hợp tác tích cực của học sinh là động lực, cảm hứng
để giáo viên yêu nghề, say mê sáng tạo.

10. Điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến:

</div>
(65)<div class='page_container' data-page=65>

- Học sinh: Ở tất cả các khối lớp đều tham gia được vào quá trình dạy học và áp

dụng sáng kiến theo định hướng phát triển năng lực người học.

- Đội ngũ giáo viên: Các thầy cô giảng dạy bộ môn Ngữ văn đều đạt chuẩn và 
trên chuẩn về trình độ chuyên môn, có sức trẻ và lịng u nghề. Các thầy cơ đã chủ
động tổ chức, hướng dẫn hoạt động học của học sinh, tạo môi trường học tập thân
thiện và những tình huống có vấn đề nhằm khuyến khích người học tích cực tham gia
các hoạt động học tập. Đồng thời rèn cho các em thói quen và khả năng tự học, phát
huy tiềm năng và vận dụng hiệu quả những kiến thức, kỹ năng đã tích luỹ.

Sáng kiến kinh nghiệm được áp dụng sẽ có sức lan tỏa mạnh trong tổ chuyên
môn và các bộ môn khác trong nhà trường. Đây cũng là động lực để giáo viên say sưa,
yêu nghề hơn.

Lợi ích thiết thực của sáng kiến

Lâu nay, giáo viên quen với việc dạy học truyện hiện đại Việt Nam nặng về

cung cấp kiến thức mà chưa chú ý đến mục đích quan trọng hơn là phát huy chủ

thể người học. Đây cũng là một trong những vấn đề mà giáo dục phổ thông nước

ta đang thực hiện là chuyển từ chương trình tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng

lực của người học, từ chỗ học sinh học được cái gì đễn chỗ học sinh vận dụng

được gì qua việc học. Để làm được điều đó, các nhà giáo tâm huyết phải thay

đổi phương pháp dạy học từ "truyền thụ một chiều" sang dạy cách học, các vận

dụng kiến thức, rèn luyện kĩ năng, hình thành năng lực và phẩm chất, chuyển

cách đánh giá kết quả giáo dục từ nặng về kiểm tra trí nhớ, sang đánh giá năng

lực vận dụng kiến thức giải quyết vấn đề. Qua đó, cũng sẽ hình thành được

những năng lực cốt lõi của học sinh.

</div>
(66)<div class='page_container' data-page=66>

viên - học sinh theo hướng cộng tác có ý nghĩa quan trọng nhằm phát triển năng

lực xã hội.

Giá trị, hiệu quả đạt được của sáng kiến:

Nghiên cứu đề tài này có vai trị quan trọng và thiết thực trong giảng dạy

“Dạy truyện hiện đại Việt Nam trong chương trình Ngữ văn 11- THPT theo định

hướng phát triển năng lực học sinh” cụ thể:

Tạo sự hấp dẫn trong giờ giảng, thu hút sự chú ý của học sinh, kích thích

tư duy và khả năng vận dụng kiến thức linh hoạt. Các năng lực được hình hành

và phát triển rõ nét hơn. Thúc đẩy hiệu quả giờ học, học sinh có ấn tượng tốt đối

với tiết học. Các em có ý thức học mơn Ngữ văn tốt hơn.

Tạo cho người giáo viên có tâm thế hứng khởi, nhiệt tình trong giảng dạy,

có phong thái tự tin khi tổ chức, hỗ trợ học sinh lĩnh hội tri thức.

Với việc nghiên cứu dạy học “Dạy truyện hiện đại Việt Nam trong

chương trình Ngữ văn 11- THPT theo định hướng phát triển năng lực học sinh”

bản thân tôi nhận thấy học sinh đã bước đầu có những năng lực cần thiết mà

môn học hướng tới như Năng lực giao tiếp Tiếng Việt;

Năng lực thưởng thức

văn học/cảm thụ thẩm mĩ; Năng lực hợp tác; Năng lực tự học ....

Dạy học và kiểm tra, đánh giá theo theo định hướng phát triển năng lực

của người học là yêu cầu tất yếu của đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào

tạo. Trong quá trình thực hiện sáng kiến, cá nhân tôi nhận thấy sáng kiến mang

lại những hiệu quả khả quan. Tôi tiếp tục được nghiên cứu và áp dụng có hiệu

quả hơn trong những năm học tiếp theo.

Tuy nhiên do sáng kiến này được đúc

kết từ những trải nghiệm của bản thân, không thể tránh khỏi những hạn chế và

bất cập. Tôi rất mong nhận được những đóng góp quý báu của đồng nghiệp, Hội

đồng Sáng kiến, đặc biệt là những thông tin phản hồi từ phía học sinh để sáng

kiến này hồn thiện hơn.

Bài học rút ra từ quá trình thực hiện sáng kiến kinh nghiệm:

</div>
(67)<div class='page_container' data-page=67>

Giáo viên xác định được các năng lực phát triển qua từng bài, từng phần

của bài dạy. Chọn phương pháp và hình thức tổ chức dạy học phù hợp với đối

tượng học sinh mình đang giảng dạy.

Khi soạn bài, cần thiết kế giáo án phù hợp năng lực phát triển của người

học, xây dựng những câu hỏi gắn liền với kiến thức trọng tập của bài học.

Giao nhiệm vụ học tập phải phù hợp với khả năng nhận, thức tiếp thu bài

của từng học sinh, chú trọng vào các năng lực tự học, năng lực hợp tác, năng lực

giao tiếp tiếng Việt, năng lực sử dụng ngôn ngữ ...

Thường xuyên kiểm tra việc học bài và chuẩn bị bài của học sinh, hướng

dẫn cách đọc - hiểu kiến thức trong sách giáo khoa, tài liệu tham khảo, biết chắt

lọc kiến thức cơ bản, biết cách suy luận để tìm tịi và phát hiện kiến thức mới.

Khi học sinh thực hiện nhiệm vụ, giáo viên chủ động gọi những học sinh

còn hạn chế một số năng lực như năng lực sử dụng ngôn ngữ, năng lực giao tiếp

Tiếng Việt... lên phát biểu nhằm khuyến động viên các em tự tin, mạnh dạn

trong giao tiếp.

</div>
(68)<div class='page_container' data-page=68>

11. Tập thể lớp đã tham gia áp dụng sáng kiến:

STT

Tập thể lớp

Địa chỉ

Phạm vi/Lĩnh vực áp dụng

sáng kiến

1 11 A8

Trường THPT Vĩnh Yên Môn Ngữ văn- THPT

Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình, khơng sao chép nội dung của

người khác.

Vĩnh Yên, ngày 28 tháng 2 năm 2020 Vĩnh Yên, ngày 28 tháng 2 năm 2020

XÁC NHẬN CỦA THU TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Hiệu trưởng

(Ký tên, đóng dấu)

Người viết sáng kiến

(Ký và ghi rõ họ tên)

</div>
(69)<div class='page_container' data-page=69>

69
PHỤ LỤC 
PHỤ LỤC 1:

Bảng 1: MẪU PHIẾU KHẢO SÁT Ý KIẾN HỌC SINH VÀ GIÁO VIÊN

Câu hỏi và phương án trả lời SL TL %

Câu 1: Hiệu quả dạy học truyện ngắn 1930-1945 theo định 
hướng phát triển năng lực người học

Giúp HS hiểu bài sâu hơn
Được hợp tác với người khác

HS được nghe nhiều ý kiến khác nhau

HS được trình bày suy nghĩ, ý kiến của mình
Học sinh thấy thoải mái, hứng thú tham gia bài học
Học sinh được phê phán ý kiến của người khác

Chỉ có nhóm trưởng/thư ký làm việc

Câu 2 Mức độ hứng thú của HS 
Rất hứng thú

Hứng thú

Không hứng thú
Ngại

</div>
(70)<div class='page_container' data-page=70>

70
PHỤ LỤC 2:

KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ CHỦ ĐỀ 
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC

1. Kiến thức

- Kiểm tra mức độ đạt chuẩn kiến thức, kỹ năng được quy định trong chủ đề
truyện hiện đại Việt Nam - chương trình Ngữ văn 11 - học kì 1, với mục đích đánh giá
năng lực đọc hiểu và tạo lập văn bản của học sinh thông qua hình thức kiểm tra tự
luận.

2. Thái độ

- Chủ động, tích cực trong học tập. 
- Nghiêm túc, tự giác trong kiểm tra.
3. Năng lực

Từ bài kiểm tra, HS có thể hoàn thiện các năng lực đọc hiểu văn bản và năng lực tạo
lập văn bản

4. Năng lực cần hình thành cho học sinh: 
- Năng lực đọc hiểu văn bản.

- Năng lực cảm thụ văn học.

- Năng lực trình bày suy nghĩ, cảm nhận của cá nhân về ý nghĩa của văn bản.
- Năng lực tạo lập văn bản.

- Năng lực phân tích, so sánh, tổng hợp.

II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH 
- Giáo viên: Đề kiểm tra, đáp án

- Học sinh: giấy kiểm tra

III. HÌNH THỨC ĐỀ KIỂM TRA

- Hình thức tự luận.

- Cách tổ chức kiểm tra: học sinh làm bài tại lớp trong 45 phút.
IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

1. Ổn định lớp 
2. Kiểm tra bài cũ 
3. Bài mới

</div>
(71)<div class='page_container' data-page=71>

71
 Mứcđộ

Chủ đề

Nhận biết Thông hiểu

Vận dụng Cộng

Vận dụng 
thấp

Vận dụng 
cao

Làm văn 
Nghị luận 
văn học

- Thao tác
lập luận cần

thiết sử
dụng trong
bài làm:
phân tích,
chứng
minh, bình
luận...

- Hiểu được
nội dung,
nghệ thuật
của tác
phẩm

truyện hiện
đại

Vận dụng tốt
các thao tác
nghị luận
văn học.

Kết hợp các
thao tác nghị
luận văn học
và hiểu biết
của bản thân
về nội dung,
nghệ thuật
của một tác

phẩm truyện
hiện đại để
trình bày bài
văn một
cách tốt nhất
(Cụ thể: tác
phẩm “Chí
Phèo” ) 
Số câu: 1

Tỉ lệ: 100%

( 20% = 2,0
điểm)

( 30% = 2,0
điểm)

( 30 % = 3,0
điểm)

( 100% = 10
điểm)

Tổng số câu:
1

Tổng số
điểm: 10
điểm

Tỉ lệ: 100%

( 20% = 2,0
điểm)

( 30% = 3,0
điểm)

( 30 % = 3,0
điểm)

( 100% = 10
điểm)

D. ĐỀ KIỂM TRA

Anh/ chị hãy phân tích q trình thức tỉnh của nhân vật Chí Phèo trong tác 
phẩm cùng tên của Nam Cao.

</div>
(72)<div class='page_container' data-page=72>

Nội dung Điểm

* Yêu cầu về kĩ năng

- Làm đúng kiểu bài nghị luận văn học
- Bài làm có đầy đủ ba phần

- Cách trình bày sạch sẽ, mạch lạc.

- Khơng mắc lỗi chính tả, dùng từ, ngữ pháp
* Yêu cầu về kiến thức

Học sinh có thể trình bày theo nhiều cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ
bản sau:

a. Mở bài: Giới thiệu vấn đề nghị luận 1,0

b. Thân bài 
* Nội dung:

- Chí Phèo đã gặp thị Nở, đó là bước ngoặt lớn trong cuộc đời Chí. Tình yêu thương
mộc mạc, chân thành của Thị Nở- người đàn bà xấu như ma chê quỷ hờn, lại dở hơi
ấy đã đánh thức bản chất lương thiện của Chí Phèo.

- Chí Phèo đã thức tỉnh.

+ Về nhận thức: Nhận biết được mọi âm thanh trong cuộc sống (dẫn chứng)

+ Nhận ra bi kịch trong cuộc đời của mình và sợ cô đơn, cô độc đối với Chí Phèo
“cơ độc cịn đáng sợ hơn đói rét và ốm đau”.

+ Về ý thức: Chí Phèo thèm lương thiện và muốn làm hòa với mọi người.

- Đúng lúc Chí Phèo đang vẩn vơ nghĩ thì Thị Nở mang “nồi cháo hành cịn nóng
ngun” vào. Việc làm của thị Nở khiến Chí hết sức ngạc nhiên và xúc động đến
trào nước mắt. Bởi đây là lần thứ nhất trên đời “hắn được một người đàn bà cho”.
Hắn thấy cháo hành của thị thơm ngon lạ lung: “Chỉ khói xơng vào mũi cũng đủ
làm người nhẹ nhõm”. Thì ra, đối với Chí Phèo, bát cháo hành của thị Nở không chỉ
là bát cháo hành bình thường mà trong đó hàm chứa cả tình yêu thương chân thành
thị dành cho hắn. Như vậy, hình ảnh bát cháo hành là hình ảnh độc đáo, chân thật và
giàu ý nghĩa: đó là bát cháo mà thị Nở nấu cho Chí hay chính là tình người ấm áp
mà người đàn bà nghèo khổ, xấu xí, dở hơi dành tặng cho Chí.

=> Chí Phèo đã hồn tồn thức tỉnh, Chí đang đứng trước tình huống có lối thoát là

con đường trở về với cuộc sống của một con người. Qua đây, ta thấy cái nhìn đầy
1,5

1,0 
1,0

1,0

</div>
(73)<div class='page_container' data-page=73>

73
chiều sâu nhân đạo của nhà văn Nam Cao.
* Đặc sắc nghệ thuật:

- Nghệ thuật xây dựng nhân vật điển hình.
- Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật sắc sảo.

- Ngôn ngữ sống động, vừa điêu luyện, nghệ thuật vừa rất gần với lời ăn tiếng nói
hàng ngày.

- Cách kể chuyện linh hoạt, sáng tạo.

- Giọng điệu của nhà văn phong phú, có sự biến hóa, có sự đan xen lẫn nhau.

0,5

1,0

c. Kết bài: Đánh giá khái quát vấn đề nghị luận. 1.0 
Lưu ý: GV linh hoạt trong khi chấm, khuyến khích những bài làm có cảm xúc, có sự
sáng tạo, tránh đếm ý cho điểm

</div>
(74)<div class='page_container' data-page=74>

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức,kĩ năng môn

Ngữ văn trung học phổ thông, Nxb Giáo dục Việt Nam, 2009

Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8, Ban Chấp hành Trung ương khóa XI - Nghị quyết 
số 29-NQ/TW- ngày 4/11/2013

2. Trần Đình Châu, Đặng Thu Thủy, Phan Thị Luyến, “Phương pháp dạy học

tích cực”, Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên khối Trung học phổ thông, Module 18, tr.

3. Trần Ngọc Giao, “Đường lối phát triển giáo dục và đào tạo Việt Nam”, 
Quản lý trường phổ thông, Nxb Giáo dục Việt Nam, 2013, tr. 12.

4. Tài liệu tập huấn dạy học và kiểm tra đánh giá kết quả học tập theo định
hướng phát triển năng lực của học sinh môn Ngữ Văn, Bộ GD và ĐT.(2014)

5. Tài liệu tập huấn giáo viên: Dạy học, kiểm tra, đánh giá theo chuẩn kiến
thức, kỹ năng trong chương trình giáo dục phổ thơng (2010).

6. Tài liệu: Dạy học tích hợp phát triển năng lực học sinh – NXB Đại học Sư 
phạm Quý 1 – 2016.

7. Trang mạng: