Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến ý định tham gia bảo vệ môi trường du lịch biển của cộng đồng địa phương tại thành phố tuy hòa, tỉnh phú yên
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.35 MB, 100 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG
TRẦN THỊ THÚY HẰNG
PHÂN TÍCH CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN Ý ĐỊNH THAM
GIA BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG DU LỊCH BIỂN CỦA CỘNG ĐỒNG
ĐỊA PHƯƠNG TẠI THÀNH PHỐ TUY HÒA, TỈNH PHÚ YÊN
LUẬN VĂN THẠC SĨ
KHÁNH HÒA - 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG
TRẦN THỊ THÚY HẰNG
PHÂN TÍCH CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN Ý ĐỊNH THAM
GIA BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG DU LỊCH BIỂN CỦA CỘNG ĐỒNG
ĐỊA PHƯƠNG TẠI THÀNH PHỐ TUY HÒA, TỈNH PHÚ YÊN
Ngành:
Kinh tế Phát triển
Mã số:
60 31 01 05
Quyết định giao đề tài:
447/QĐ - ĐHNT ngày 10/5/2017
Quyết định thành lập hội đồng:
1273/QĐ-ĐHNT ngày 05/12/2017
Ngày bảo vệ:
12/12/2017
Người hướng dẫn khoa học:
TS. LÊ CHÍ CƠNG
Chủ tịch Hội Đồng:
TS. HỒ HUY TỰU
Phịng Đào tạo Sau đại học:
KHÁNH HÒA- 2017
LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đề tài “Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến ý định tham gia
bảo vệ môi trường du lịch biển của cộng đồng địa phương tại thành phố Tuy Hịa,
tỉnh phú n” là cơng trình nghiên cứu của riêng bản thân tơi. Các số liệu điều tra, kết
quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất
kỳ tài liệu nào khác và thơng tin trích dẫn trong luận văn đã được ghi rõ nguồn gốc.
Khánh Hòa, ngày 20 tháng 12 năm 2017
Tác giả
Trần Thị Thúy Hằng
iii
LỜI CẢM ƠN
Trong suốt quá trình thực hiện đề tài cũng như trong q trình học tập tơi đã
nhận được nhiều sự giúp đỡ, động viên từ gia đình, thầy cô, các cơ quan ban ngành, và
các bạn.
Trước tiên tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô trong khoa Kinh tế, trường
Đại học Nha Trang đã nhiệt tình, tâm huyết truyền đạt kiến thức và tạo nhiều điều kiện
thuận lợi cho tơi trong suốt q trình thực hiện khóa luận tốt nghiệp.
Tiếp theo, tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến TS. Lê Chí Cơng-người trực tiếp
hướng dẫn luận văn đã dành nhiều thời gian quý báu để tận tình hướng dẫn, giúp đỡ và
truyền đạt những kiến thức, kinh nghiệm để tơi có thể hồn thành đề tài này.
Tôi xin cảm ơn các cô chú, anh chị trong Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh
Phú Yên, sở Tài nguyên và môi trường tỉnh Phú Yên, Ban quản lý ở một số khu du
lịch ven biển TP. Tuy Hòa, đặc biệt gửi lời cảm ơn chân thành đến anh Vũ Hoàng
Nguyên-chuyên viên du lịch đã tạo điều kiện thuận lợi trong việc cung cấp số liệu,
đóng góp nhiều ý kiến quý báu cho tôi trong suốt quá trình thực tập và thực hiện đề tài.
Cuối cùng tơi xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất đến các bạn lớp KTPT15,
những người bạn thân đặc biệt là gia đình tơi đã ln bên cạnh, cổ vũ, động viên tinh
thần, là nền tảng để tơi có thêm động lực tiến bước và hồn thành khóa luận.
Xin chân thành cảm ơn tất cả mọi người!
Khánh Hòa, ngày 20 tháng 12 năm 2017
Tác giả
Trần Thị Thúy Hằng
iv
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ iii
LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................. iv
MỤC LỤC ..................................................................................................................... v
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT................................................................................. viii
DANH MỤC BẢNG BIỂU ......................................................................................... ix
DANH MỤC HÌNH VẼ................................................................................................ x
TRÍCH YẾU LUẬN VĂN........................................................................................... xi
CHƯƠNG 1. GIỚI THIỆU CHUNG VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU........................ 1
CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MƠ HÌNH NGHIÊN CỨU ...................... 4
2.1. Các lý thuyết có liên quan đến phát triển du lịch bền vững ..................................... 4
2.1.1. Phát triển bền vững .........................................................................................4
2.1.2. Phát triển bền vững du lịch biển .....................................................................4
2.1.3. Bảo vệ môi trường và phát triển du lịch bền vững .........................................5
2.1.4. Các nguyên tắc phát triển du lịch bền vững ...................................................6
2.2. Lý thuyết liên quan đến sự tham gia của cộng đồng vào bảo vệ môi trường du lịch
biển .................................................................................................................................. 7
2.2.1. Cộng đồng địa phương ...................................................................................7
2.2.2. Lý thuyết hành vi trong tham gia phát triển du lịch .......................................8
2.2.3. Ý định hành vi tham gia bảo vệ môi trường của cộng đồng ...........................9
2.3. Tổng quan các cơng trình nghiên cứu có liên quan đến ý định của cộng đồng địa
phương đến bảo vệ môi trường du lịch biển ....................................................................9
2.3.1. Các nghiên cứu trong nước .............................................................................9
2.3.2. Các nghiên cứu nước ngồi ..........................................................................10
2.4. Mơ hình nghiên cứu đề xuất ................................................................................... 12
2.4.1. Mơ hình nghiên cứu đề xuất .........................................................................12
2.4.2. Phát triển các giả thuyết nghiên cứu .............................................................13
Tóm tắt chương 2 ......................................................................................................... 15
CHƯƠNG 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................................................... 16
3.1. Quy trình nghiên cứu .............................................................................................. 16
3.1.1. Nghiên cứu sơ bộ ..........................................................................................17
3.1.2. Nghiên cứu chính thức ..................................................................................19
v
3.2. Chọn mẫu trong nghiên cứu chính thức ................................................................. 20
3.3. Phương pháp xử lý thông tin .................................................................................. 21
3.3.1. Làm sạch số liệu ...........................................................................................21
3.3.2. Thống kê mô tả và thống kê suy luận ...........................................................21
3.3.3. Đánh giá độ tin cậy và độ giá trị của thang đo .............................................22
3.3.4. Kiểm định mơ hình lý thuyết ........................................................................23
Tóm tắt chương 3 ......................................................................................................... 25
CHƯƠNG 4. PHÂN TÍCH VÀ THẢO LUẬN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ........... 26
4.1. Phân tích mơ tả địa bàn nghiên cứu........................................................................ 26
4.1.1. Đặc điểm thành phố Tuy Hòa .......................................................................26
4.1.2. Tiềm năng phát triển du lịch tại thành phố Tuy Hòa ....................................29
4.1.3. Hiện trạng môi trường của khu vực ven biển thành phố Tuy Hịa ...............37
4.2. Phân tích kết quả nghiên cứu .................................................................................. 41
4.2.1. Đặc điểm của mẫu nghiên cứu ......................................................................41
4.2.2. Đánh giá mức độ tham gia chương trình tập huấn về kiến thức bảo vệ môi
trường của cộng đồng dân cư tại thành phố Tuy Hòa ...................................................42
4.2.3. Đánh giá mức độ tham gia của cộng đồng vào chương trình phát triển bền
vững du lịch biển tại thành phố Tuy Hòa ......................................................................42
4.2.4. Kết quả thống kê mơ tả .................................................................................44
4.2.5. Phân tích độ tin cậy thang đo ........................................................................45
4.2.6. Phân tích nhân tố khám phá ..........................................................................47
4.2.7. Phân tích tương quan, hồi quy ......................................................................49
4.3. Thảo luận kết quả nghiên cứu ................................................................................ 55
Tóm tắt chương 4 ......................................................................................................... 56
CHƯƠNG 5. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ CHÍNH SÁCH ........................... 57
5.1. Thảo luận từ câu hỏi nghiên cứu ............................................................................ 57
5.2. Gợi ý chính sách quản trị ........................................................................................ 58
5.2.1. Khuyến nghị một số chính sách tại Tuy Hịa, Phú n liên quan đến các yếu
tố ảnh hưởng đến ý định tham gia bảo vệ môi trường du lịch biển của người dân tại
thành phố. ...................................................................................................................58
vi
5.2.2. Khuyến nghị một số chính sách đối với Nhà nước liên quan đến việc khuyến
khích ý định tham gia bảo vệ môi trường du lịch biển của cộng đồng địa phương tại
thành phố Tuy Hòa ........................................................................................................60
5.3. Hạn chế của đề tài và hướng nghiên cứu tiếp theo ................................................. 61
5.4. Tóm tắt .................................................................................................................... 62
KẾT LUẬN .................................................................................................................. 63
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................... 65
PHỤ LỤC
vii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
CHỮ VIẾT TẮT
BEN
TIẾNG VIÊT
TIẾNG ANH
Nhận thức lợi ích đối với việc bảo vệ
mơi trường du lịch biển
BR
Trách nhiệm đối với bảo vệ môi trường
du lịch biển
EFA
Phân tích nhân tố khám phá
INTEN
Ý định tham gia chương trình bảo vệ
môi trường du lịch biển
INVOL
Sự quan tâm đối với chương trình bảo vệ
mơi trường du lịch biển
KNOW
Kiến thức về bảo vệ môi trường du lịch
biển
ME
Trách nhiệm đạo lý đối với bảo vệ môi
trường du lịch biển
MMU
Multimedia
University
NCKH
Nghiên cứu khoa học
TPB
Lý thuyết hành vi có kế hoạch
Theory of Planned
Behavior
TRA
Lý thuyết hành động hợp lý
Theory of Reasoned
Action
UNWTO
Tổ chức du lịch thế giới
World
Tourism
Organization
UTM
Đại học công nghệ Malaysia
University
Technology,
Malaysia
viii
of
DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 4.1: Thống kê đặc điểm nhân khẩu học trong mẫu nghiên cứu ........................... 41
Bảng 4.2: Tham gia chương trình tập huấn kiến thức về bảo vệ môi trường du lịch ....42
Bảng 4.3: Tần suất tham gia chương trình tập huấn về kiến thức về bảo vệ môi trường...... 42
Bảng 4.4: Cộng đồng tham gia hoạt động liên quan đến Chương trình phát triển bền
vững du lịch biển tại thành phố Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên trong vòng 5 năm qua ...........43
Bảng 4.5: Đánh giá ý định tham gia bảo vệ môi trường du lịch biển ........................... 43
Bảng 4.6: Thống kê mô tả các biến quan sát .................................................................44
Bảng 4.7: Kiểm định độ tin cậy thang đo ý định tham gia ............................................46
Bảng 4.8: Kiểm định độ tin cậy thang đo đo các nhân tố tác động đến ý định tham gia
chương trình bảo vệ mơi trường du lịch biển ................................................................ 47
Bảng 4.9: Kết quả EFA thang đo các nhân tố tác động đến ý định tham gia chương
trình bảo vệ môi trường du lịch tại thành phố Tuy Hòa ................................................48
Bảng 4.10: Kết quả EFA thang đo ý định gia chương trình bảo vệ mơi trường du lịch
biển ................................................................................................................................ 49
Bảng 4.11: Kết quả phân tích hệ số tương quan Pearson thể hiện trong ma trận tương
quan ............................................................................................................................... 50
Bảng 4.12: Kết quả hồi quy sử dụng phương pháp Enter của mơ hình ........................ 52
Bảng 4.13: Kết quả kiểm định phương sai ANOVA .....................................................52
Bảng 4.14: Mơ hình hồi quy theo lý thuyết ...................................................................52
Bảng 5.1: Kiểm định giả thuyết nghiên cứu ..................................................................58
ix
DANH MỤC HÌNH VẼ
Hình 2.1: Thuyết hành vi dự định (TPB); .......................................................................8
Hình 2.2: Mơ hình nghiên cứu đề xuất của tác giả ........................................................ 12
Hình 3.1: Quy trình nghiên cứu .....................................................................................16
Hình 4.2: Đồ thị phân tán giữa phần dư chuẩn hóa và giá trị ước lượng ......................54
x
TRÍCH YẾU LUẬN VĂN
1. Đặt vấn đề
Ngày nay khơng một quốc gia nào trong q trình hoạch định chính sách và
quản lý phát triển du lịch lại khơng có nội dung phát triển du lịch bền vững. Cùng với
sự gia tăng về nhu cầu du lịch quá mức của con người, trong đó có rất nhiều hoạt động
tiêu dùng trong q trình du lịch tạo ra chất thải gây ơ nhiễm môi trường và sử dụng
quá mức các nguồn tài nguyên thiên nhiên phục vụ cho du lịch đã gây ra nhiều mối đe
dọa với môi trường tự nhiên và đang là những thách thức lớn đối với phát triển du lịch
bền vững.
Ý thức được tầm quan trọng và mối quan hệ giữa phát triển du lịch và cộng
đồng địa phương, nhiều quốc gia đã đưa ra các chiến lược phát triển du lịch liên quan
đến cộng đồng dân cư. Đặc biệt là vai trò của cộng đồng dân cư địa phương trong phát
triển du lịch đã được chú trọng.
Xuất phát từ các vấn đề nêu trên việc chọn đề tài: “Nghiên cứu các yếu tố ảnh
hưởng đến ý định tham gia bảo vệ môi trường du lịch biển của cộng đồng địa phương
tại thành phố Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên” nhằm tìm ra các yếu tố quan trọng ảnh hưởng
đến ý định tham gia bảo vệ môi trường du lịch của cộng đồng địa phương, từ đó có
hướng đi đúng đắn để phát triển du lịch biển Tuy Hòa theo hướng bền vững.
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1 Mục tiêu tổng quát
Xác định các nhân tố ảnh hưởng đến ý định tham gia bảo vệ môi trường du lịch
của cộng đồng địa phương và mức độ tác động của các yếu tố này đến ý định tham gia
bảo vệ môi trường du lịch của cộng đồng vào phát triển bền vững du lịch biển tại Tuy
Hịa, từ đó đề xuất các kiến nghị chính sách nhằm khuyến khích hành vi của cộng đồng
tham gia bảo vệ môi trường, phát triển du lịch biển đảo Tuy Hòa theo hướng bền vững.
2.2 Mục tiêu cụ thể
(1) Xác định các nhân tố ảnh hưởng đến ý định tham gia bảo vệ môi trường tại
thành phố Tuy Hịa;
(2) Phân tích mức độ tác động của các yếu tố đến đến ý định tham gia bảo vệ môi
trường biển đảo của cộng đồng địa phương tại thành phố Tuy Hòa;
xi
(3) Đề xuất một số kiến nghị chính sách phù hợp nhằm thúc đẩy ý định hành vi
tham gia bảo vệ môi trường của cộng đồng địa phương tại thành phố Tuy Hòa theo
hướng bền vững.
3. Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu tiến hành thu thập 210 hộ gia đình tại thành phố Tuy Hòa, tỉnh Phú
Yên, lựa chọn các hộ gia đình để phỏng vấn theo phương pháp thuận tiện, trong đó tỷ
lệ khơng phản hồi hoặc trả lời khơng đầy đủ thơng tin là 5,0% và có 95,0% trả lời câu
hỏi hoàn chỉnh, số phiếu thu về hợp lệ là 200 phiếu. Dữ liệu thu thập được xử lý bằng
kỹ thuật phân tích độ tin cậy thơng qua hệ số Cronbach’s Alpha, Phân tích nhân tố
khám phá EFA và mơ hình hồi quy tuyến tính. Kết quả nghiên cứu cho thấy: tất cả
thang đo đều đạt độ tin cậy và giá trị. Đồng thời, kết quả cũng cho thấy mơ hình lý
thuyết đề ra phù hợp với dữ liệu thị trường. 04/05 giả thuyết đề xuất trong mơ hình
nghiên cứu ở chương 2 có tác động cùng chiều và mạnh đến ý định tham gia bảo vệ
môi trường du lịch biển tại thành phố Tuy Hòa, theo thứ tự: (1) Kiến thức đối với bảo
vệ môi trường du lịch; (2) Nhận thức về trách nhiệm đạo lý đối với việc bảo vệ môi
trường du lịch; (3) Nhận thức lợi ích của việc bảo vệ môi trường du lịch; (4) Sự quan
tâm đến việc bảo vệ môi trường du lịch.
4. Kết quả nghiên cứu
Kết quả nghiên cứu làm bằng chứng khoa học quan trọng giúp đề xuất các kiến
nghị chính sách nhằm khuyến khích hành vi của cộng đồng tham gia bảo vệ môi
trường du lịch biển tại thành phố Tuy Hịa. Theo đó, tác giả đã đưa ra những kiến nghị
chính sách nhằm cải thiện mức độ ý định tham gia chương trình bảo vệ mơi trường du
lịch của cộng đồng địa phương theo hướng đồng tham gia. Ngoài ra, luận văn cũng đã
đề xuất năm nhóm giải pháp cho chính quyền địa phương nhằm gia tăng vai trị của
cộng đồng trong phát triển bền vững du lịch biển đảo Tuy Hòa trong thời gian tới.
Cuối cùng, luận văn cũng đề cập đến một số hạn chế của đề tài và hướng nghiên cứu
tiếp theo. Nghiên cứu này cũng đã khẳng định vai trò quan trọng của ý định tham gia
chương trình bảo vệ mơi trường du lịch của cộng đồng là hết sức quan trọng góp phần
phát triển du lịch biển Tuy Hòa, Phú Yên bền vững trong thời gian tới.
Từ khóa: Ý định, cộng đồng địa phương, mơi trường du lịch, đảo Tuy Hịa
xii
CHƯƠNG 1. GIỚI THIỆU CHUNG VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1.1. Sự cần thiết của nghiên cứu
Ngày nay không một quốc gia nào trong q trình hoạch định chính sách và quản
lý phát triển du lịch lại khơng có nội dung phát triển du lịch bền vững. Cùng với sự gia
tăng về nhu cầu du lịch quá mức của con người, trong đó có rất nhiều hoạt động tiêu
dùng trong quá trình du lịch tạo ra chất thải gây ơ nhiễm môi trường và sử dụng quá
mức các nguồn tài nguyên thiên nhiên phục vụ cho du lịch đã gây ra nhiều mối đe dọa
với môi trường tự nhiên và đang là những thách thức lớn đối với phát triển du lịch bền
vững (Nguyễn Hữu Thụ, 2014). Thêm vào đó, Khách du lịch ngày nay quan tâm nhiều
hơn với các điểm du lịch “xanh”, những điểm du lịch với các hoạt động và điều kiện
sinh hoạt không gây ô nhiễm môi trường. Singapore là một ví dụ điển hình về khuynh
hướng tạo ra du lịch xanh cũng như việc khách du lịch sẵn lịng bỏ ra chi phí nhiều
hơn để tận hưởng những dịch vụ du lịch mang tính thân thiện với môi trường.
Ý thức được tầm quan trọng và mối quan hệ giữa phát triển du lịch và cộng đồng
địa phương, nhiều quốc gia đã đưa ra các chiến lược phát triển du lịch liên quan đến
cộng đồng dân cư. Đặc biệt là vai trò của cộng đồng dân cư địa phương trong phát
triển du lịch đã được chú trọng. Rõ ràng, du lịch bền vững có thể làm giảm tác động
xấu đến môi trường bằng cách tăng cường khả năng quản lý bằng cách thực hiện các
chương trình giáo dục, đào tạo và phát triển bởi hệ thống giám sát (Fennell, 1999).
Cộng đồng dân cư địa phương đang ngày càng đóng vai trị quan trọng trong phát triển
du lịch (Hall và cộng sự, 2005). Do vậy, tôi quyết định chọn đề tài “Phân tích các yếu
tố ảnh hưởng đến ý định tham gia bảo vệ môi trường du lịch biển của cộng đồng địa
phương tại thành phố Tuy Hòa” nhằm tìm ra các yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến ý
định tham gia bảo vệ môi trường du lịch của cộng đồng địa phương, từ đó có hướng đi
đúng đắn để phát triển du lịch biển Tuy Hòa theo hướng bền vững.
1.2. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu tổng quát: Xác định các nhân tố ảnh hưởng đến ý định tham gia bảo
vệ môi trường du lịch của cộng đồng địa phương và mức độ tác động của các yếu tố
này đến ý định tham gia bảo vệ môi trường du lịch của cộng đồng vào phát triển bền
vững du lịch biển tại Tuy Hịa, từ đó đề xuất các kiến nghị chính sách nhằm khuyến
khích hành vi của cộng đồng tham gia bảo vệ môi trường, phát triển du lịch biển đảo
Tuy Hòa theo hướng bền vững.
1
Mục tiêu cụ thể:
- Xác định các nhân tố ảnh hưởng đến ý định tham gia bảo vệ môi trường tại
thành phố Tuy Hịa;
- Phân tích mức độ tác động của các yếu tố đến ý định tham gia bảo vệ môi
trường biển đảo của cộng đồng địa phương tại thành phố Tuy Hòa;
- Đề xuất một số kiến nghị chính sách phù hợp nhằm thúc đẩy ý định hành vi
tham gia bảo vệ môi trường của cộng đồng địa phương tại thành phố Tuy Hòa theo
hướng bền vững.
1.3. Câu hỏi nghiên cứu
- Đâu là những yếu tố ảnh hưởng đến ý định tham gia bảo vệ môi trường biển
đảo của cộng đồng địa phương tại thành phố Tuy Hòa?
- Mức độ tác động của các yếu tố này đến ý định tham gia bảo vệ môi trường
biển đảo của cộng đồng tại Tuy Hòa?
- Làm thế nào để đẩy mạnh ý định hành vi tham gia bảo vệ mơi trường biển đảo
của cộng đồng tại Tuy Hịa?
1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
+ Đối tượng nghiên cứu: Khung lý thuyết phát triển bền vững, lý thuyết hành vi
tiêu dùng trong du lịch, các yếu tố ảnh hưởng đến ý định hành vi tham gia bảo vệ môi
trường du lịch biển đảo theo hướng bền vững.
+ Đối tượng khảo sát: Cộng đồng địa phương (những người đang sinh sống và
làm việc trên địa bàn thành phố Tuy Hòa).
+ Phạm vi nghiên cứu: Đề tài thực hiện khảo sát trên địa bàn thành phố Tuy
Hòa, tỉnh Phú Yên trong thời gian từ tháng 5/2017 đến tháng 6/2017.
1.5. Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu
Thông qua nghiên cứu sẽ giúp tìm ra được các nhân tố ảnh hưởng đến ý định
hành vi tham gia bảo vệ môi trường biển đảo Tuy Hịa theo hướng bền vững, trong đó
nhân tố nào có ý nghĩa quan trọng nhất. Đồng thời, việc xác định được các nhân tố ảnh
hưởng đến ý định hành vi tham gia bảo vệ môi trường du lịch biển đảo Tuy Hòa theo
hướng bền vững sẽ giúp các nhà quản lý du lịch và chính quyền địa phương trong
huyện tìm ra các biện pháp nhằm tăng cường ý định hành vi tham gia bảo vệ môi
trường du lịch biển đảo Tuy Hịa theo hướng bền vững, góp phần ngăn chặn và làm
giảm thiểu ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu; đồng thời vạch ra được hướng đi
2
đúng đắn và bền vững cho sự phát triển của ngành du lịch huyện đảo Tuy Hòa trong
thời gian tới. Ngồi ra kết quả nghiên cứu cịn có giá trị tham khảo đối với những đề
tài tương tự sau này.
1.6. Kết cấu đề tài
Ngoài lời mở đầu, phần kết luận, trích yếu luận văn, đề tài gồm có 05 chương
như sau:
Chương 1: Giới thiệu chung về vấn đề nghiên cứu.
Chương 2: Cơ sở lý thuyết và mơ hình nghiên cứu.
Chương 3: Phương pháp nghiên cứu.
Chương 4: Phân tích và thảo luận kết quả nghiên cứu.
Chương 5: Kết luận và khuyến nghị chính sách.
3
CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MƠ HÌNH NGHIÊN CỨU
2.1. Các lý thuyết có liên quan đến phát triển du lịch bền vững
2.1.1. Phát triển bền vững
Phát triển du lịch bền vững dựa trên khái niệm phát triển bền vững từ những năm
50 của thế kỷ XX. Butler’s (1993) cho rằng phát triển du lịch bền vững xem xét trong
một phạm vi lãnh thổ nhất định (tồn tại các thành tố cộng đồng địa phương, tài nguyên
du lịch,…), thêm nữa, sự phát triển được duy trì trong một thời kỳ xác định và khơng
làm giảm khả năng thích ứng môi trường (con người và thể chất) trong khi vẫn có thể
ngăn chặn và giảm thiểu những tác động tiêu cực của quá trình phát triển du lịch. Cách
tiếp cận của tác giả tập trung vào khía cạnh khơng gian và thời gian của phát triển mà
chưa đề cập đến tính bền vững của sản phẩm du lịch. Mặc dù vậy, đây là quan điểm đã
nhận được sự đồng thuận khá cao của các tác giả khác (Mowforth và Munt, 1998).
Trong khi đó, Tosun (1998) lập luận rằng phát triển du lịch bền vững nên được chấp
nhận như là một trong những thành phần của phát triển du lịch và nó tạo ra những
đóng góp đáng kể ở thời kỳ nhất định mà không tổn hại đến khả năng đáp ứng nhu
cầu, mong muốn của thế hệ tương lai. Khái niệm này đã chỉ ra đóng góp của phát triển
du lịch bền vững đến việc duy trì nguyên tắc của phát triển chung nhưng lại ít đề cập
đến vai trị của công tác quản lý tài nguyên du lịch cho du lịch được phát triển bền
vững. Vì vậy, tổ chức du lịch thế giới (UNWTO, 2002) cho rằng “phát triển du lịch
bền vững là sự phát triển có thể đáp ứng được những nhu cầu hiện tại mà không ảnh
hưởng, tổn hại đến những khả năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương lai. Sự phát
triển này quan tâm đến lợi ích kinh tế, xã hội mang tính lâu dài trong khi vẫn đảm bảo
sự đóng góp cho bảo tồn và tơn tạo nguồn tài ngun, duy trì được sự tồn vẹn về văn
hóa để phát triển hoạt động du lịch trong tương lai; cho công tác bảo vệ mơi trường và
góp phần nâng cao mức sống của cộng đồng địa phương”.
2.1.2. Phát triển bền vững du lịch biển
Tổ chức du lịch thế giới cho rằng chỉ tiêu dùng để đo lường thông tin giúp nhà
quản lý đưa ra quyết định tốt hơn…chỉ tiêu liên quan đến quyết định quản lý trong lĩnh
vực du lịch phục thuộc vào đặc trưng điểm đến và tầm quan trọng tương đối của chúng
đối với du khách (UNWTO, 2002). Nhằm xác định tính bền vững trong phát triển du
lịch biển đảo, chỉ tiêu sẽ là cơng cụ hữu ích giúp các nhà quản lý hiểu rõ hơn mối liên
hệ giữa du lịch và những hoạt động có liên quan cũng như năng lực tái tạo của mơi
trường trong việc duy trì sự bền vững. Tất cả chỉ tiêu đều có thể được lượng hóa (ví
4
như, số lượng, quy mô, tỷ lệ…). Cronin (1990) và Dowling (1993) cho rằng để đạt
được sự phát triển du lịch bền vững, quá trình này cần được đánh giá một cách thường
xuyên dựa trên việc xác định đầy đủ tác động khác nhau đến chúng để từ đó cung cấp
những thơng tin hữu ích cho quyết định quản lý. Quản lý ngành, đơn vị kinh doanh du
lịch cần thông qua q trình để xem xét đầy đủ và có ý nghĩa chỉ tiêu đo lường sự phát
triển du lịch bền vững từ ba trụ cột cơ bản: (i) Kinh tế; (ii) Văn hóa - xã hội; (iii) Tài
ngun, mơi trường và từ đó hình thành các quyết định quản lý kinh doanh tốt hơn.
+ Góc độ kinh tế: Đánh giá tính bền vững trên góc độ kinh tế thường được đề
cập đến sự đảm bảo tăng trưởng bền vững mà nội hàm của nó cùng lúc được thể hiện
thơng qua tốc độ tăng trưởng doanh thu, tốc độ tăng trưởng lượng khách, sự tăng lên
của cơ sở kinh doanh du lịch,…đặc biệt là chất lượng tăng trưởng (Machado, 2003).
+ Góc độ văn hóa - xã hội: Phát triển kinh doanh du lịch phải có những đóng
góp cụ thể cho phát triển văn hóa - xã hội, đảm bảo sự cơng bằng trong phát triển
(Hens, 1998). Đánh giá tính bền vững du lịch biển đảo có thể xem xét bộ chỉ số đánh
giá tác động của du lịch lên phân hệ văn hóa - xã hội đối với ngành du lịch dựa trên bộ
chỉ số Doxey (1975).
+ Góc độ mơi trường: Khai thác, sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên và điều kiện
mơi trường tại điểm đến trong q trình phát triển du lịch là khía cạnh rất đáng được
quan tâm (UNWTO, 2002), việc khai thác, sử dụng tài nguyên cho phát triển du lịch
biển đảo cần được quản lý sao cho không chỉ thỏa mãn nhu cầu phát triển trong hiện
tại mà còn đảm bảo cho nhu cầu phát triển cho tương lai.
2.1.3. Bảo vệ môi trường và phát triển du lịch bền vững
Môi trường du lịch được hiểu là các điều kiện, các yếu tố tự nhiên, kinh tế - xã
hội và nhân văn của từng lãnh thổ cụ thể trong đó các hoạt động du lịch tồn tại và phát
triển. Du lịch ln ln có mối quan hệ mật thiết với môi trường, đến sự khai thác tài
ngun. Hay nói cách khác là có tài ngun thì mới có sự tồn tại của du lịch. Khi tài
nguyên – mơi trường được bảo vệ thì đồng nghĩa với nó là du lịch được bảo vệ (Phạm
Văn Du, 2010).
Tài nguyên du lịch là điểm thu hút chính của du khách, vì đó là nguồn tài ngun
có giá trị, vì vậy cần được bảo vệ và gìn giữ (Stabler, 1997). Khi một điểm đến trở nên
phổ biến mà không cần bất kỳ quy hoạch trước hoặc chuẩn bị, sự phát triển nhanh
chóng đó gây ra tiêu cực xã hội, tác động đến môi trường nhân văn (Choise, 2005).
Theo một bài báo của Liên Hợp Quốc cho biết, du lịch dựa vào cộng đồng bền vững
5
giúp tăng cường “kiến thức địa phương, sự tham gia của cộng đồng, hỗ trợ, giúp duy
trì văn hóa địa phương và tài nguyên thiên nhiên” (UN, 2001).
Theo Hongshu và Min Tong (2009), mặc dù sự phát triển du lịch đã mang lại lợi
ích kinh tế cho điểm đến du lịch, nhưng nó đã gây ảnh hưởng lớn đến tài nguyên du
lịch của địa phương, chẳng hạn như quá nhiều cảnh quan nhân tạo, phá hủy những tài
nguyên tự nhiên và tài nguyên nhân văn tại địa phương. Theo các tổ chức có liên quan
điều tra trên 100% thiên nhiên dự trữ trên cấp tỉnh, đã có 22% thiên nhiên dự trữ gây
hủy hoại mơi trường vì sự phát triển du lịch sinh thái và 11% trong số đó đã xuất hiện
suy thối tài ngun du lịch.
Bảo vệ mơi trường là những hoạt động góp phần giữ cho mơi trường trong lành,
sạch đẹp, cải thiện sự xuống cấp của môi trường, bảo đảm cân bằng sinh thái, ngăn
chăn, khắc phục các hậu quả xấu do con người và thiên nhiên gây ra cho môi trường,
khai thác, sử dụng hợp lý và tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên.
2.1.4. Các nguyên tắc phát triển du lịch bền vững
Sử dụng nguồn lực một cách bền vững: việc bảo tồn, sử dụng bền vững các
nguồn lực phát triển du lịch là rất quan trọng đối với nhiệm vụ phát triển du lịch của
mỗi khu vực, quốc gia.
Giảm sự tiêu thụ quá mức và giảm chất thải: điều này sẽ tránh được những phí
tổn cho việc phục hồi tổn hại về môi trường và làm tăng chất lượng của du lịch.
Duy trì tính da dạng: việc duy trì và tăng cường tính đa dạng của thiên nhiên,
văn hóa xã hội là hết sức quan trọng cho du lịch bền vững và cũng là chỗ dựa sinh tồn
của cả ngành du lịch.
Hợp nhất du lịch vào quá trình quy hoạch: hợp nhất phát triển du lịch vào trong
khuôn khổ hoạch định chiến lược cấp quốc gia và địa phương, tiến hành đánh giá tác
động môi trường làm tăng khả năng tồn tại lâu dài của ngành du lịch.
Hỗ trợ kinh tế địa phương: ngành du lịch có hỗ trợ tích cực các hoạt động kinh
tế địa phương và có tính đến các giá trị và chi phí về mặt mơi trường thì mới bảo vệ
được nền kinh tế địa phương.
Khuyến khích sự tham gia của cộng đồng địa phương: khi cộng đồng địa
phương tham gia vào hoạt động du lịch thì họ trở thành đối tác tích cực, có vị trí đặc
biệt trong khu vực và vùng. Khả năng bền vững của du lịch phụ thuộc rất lớn vào sự
ủng hộ và tham gia của cộng đồng địa phương.
6
Lấy ý kiến của quần chúng và các đối tượng có liên quan: tham khảo ý kiến của
chính phủ, ngành du lịch và cư dân bản địa là hết sức cần thiết để đánh giá các dự án
phát triển, các biện pháp để giảm thiểu tác động tiêu cực và tối đa hóa sự đóng góp
tích cực của họ.
Đào tạo nhân lực: một lực lượng lao động được đào tạo lành nghề khơng những
đem lại lợi ích kinh tế cho ngành mà còn nâng cao chất lượng sản phẩm du lịch, tính
hiệu quả của tất cả các cấp và lịng tin tưởng, tự tin và tự nguyện công tác của nhân viên.
Tiếp thị du lịch một cách có trách nhiệm: việc cung cấp cho du khách những thông
tin đầy đủ, chính xác sẽ nâng cao sự tơn trọng của du khách đối với mơi trường thiên
nhiên, văn hóa, xã hội của nơi tham quan, đồng thời làm tăng sự thỏa mãn của du khách.
Tiến hành nghiên cứu: tiếp tục giám sát, nghiên cứu sự phát triển du lịch thông
qua việc sử dụng và phân tích có hiệu quả các số liệu là điều cần thiết để giải quyết
những tồn tại và mang đến lợi ích cho các điểm tham quan, ngành du lịch và du khách.
2.2. Lý thuyết liên quan đến sự tham gia của cộng đồng vào bảo vệ môi trường du
lịch biển
2.2.1. Cộng đồng địa phương
Trong đời sống xã hội, khái niệm cộng đồng thường được dùng để chỉ nhiều đối
tượng có những đặc điểm tương đối khác nhau về qui mơ và đặc tính xã hội. Ý nghĩa
rộng nhất của cộng đồng là tập hợp người với các liên minh rộng lớn như toàn thế giới
(cộng đồng thế giới), một châu lục (cộng đồng Châu Âu…), một khu vực (cộng đồng
Đơng Nam Á…). Cộng đồng cịn được áp dụng để chỉ một kiểu xã hội, căn cứ vào
những đặc tính tương đồng về sắc tộc, chủng tộc hay tôn giáo. Nhỏ hơn nữa, cộng
đồng được dùng khi gọi tên các đơn vị làng, bản, xã, huyện… Trong các chương trình
phát triển có sự tham gia của cộng đồng, khái niệm này được hiểu trên phạm vi hẹp
hơn. Cộng đồng là những nhóm người được tập hợp dưới nhiều hình thức khác nhau
như theo lứa tuổi, nghề nghiệp, huyết thống, khu vực địa lý, tổ chức đoàn thể, sở thích.
Trong du lịch, cộng đồng thường được xác định theo phân bố địa lý. Theo một
nghiên cứu khác thì “Cộng đồng là một nhóm người, thường sống trên cùng một khu
vực địa lý, nhận biết bản thân họ thuộc cùng một nhóm. Các thành viên trong một cộng
đồng thường có quan hệ huyết thống hoặc hơn nhân. Tất cả họ có thể thuộc về cùng một
nhóm tơn giáo, chính trị, tầng lớp hoặc đẳng cấp”. Ngoài những đặc điểm chung, cộng
đồng là một thực thể phức tạp và không đồng nhất. Trong cùng một cộng đồng, có
người giàu và người nghèo, người mới nhập cư và những cư dân bản địa, người có nhiều
7
đất đai và người khơng có đất. Sự phân hóa trong cộng đồng dẫn đến mức độ tham gia
và hưởng lợi khác nhau của thành viên trong một cộng đồng trong các chương trình, dự
án phát triển cộng đồng, do đó ẩn chứa những xung đột xảy ra trong cộng đồng (Israr và
cộng sự, 2009).
2.2.2. Lý thuyết hành vi trong tham gia phát triển du lịch
Thuyết hành vi dự định (Ajzen, 1991), được phát triển và cải tiến từ lý thuyết
hành động hợp lý (Ajzen & Fishbein, 1975), được xem là lý thuyết phổ biến nhất liên
kết thái độ và hành vi. Thuyết hành động hợp lý TRA được Ajzen & Fishbein xây
dựng năm 1975 và được xem là học thuyết tiên phong trong lĩnh vực nghiên cứu tâm
lý xã hội (Mark & Christopher, 1998). Mơ hình TRA được phát triển để giải thích cho
các cơ chế của hành vi con người trong q trình ra quyết định. Nó được thiết kế đặc
biệt để dự đoán hành vi của con người dưới sự kiểm sốt hồn tồn của ý chí. Lý
thuyết hành động hợp lý TRA giả định rằng hầu hết các quyết định hay hành vi của cá
nhân đều bắt nguồn từ những nỗ lực của ý chí trong việc cố gắng thực hiện quyết định
hay hành vi đó (Han & Kim, 2010).
TPB là lý thuyết hành vi theo dự tính được mở rộng từ TRA. TPB cho rằng thái
độ đối với hành vi, chuẩn chủ quan và sự kiểm soát hành vi là ba yếu tố quyết định
khái niệm độc lập về ý định hành vi (Ajzen, 1991). Sự khác biệt lớn giữa hai mơ hình
là TPB kết hợp thêm một nhân tố là kiểm soát hành vi như một yếu tố quyết định về
xu hướng hành vi. Nhân tố này được liên kết đến việc kiểm soát niềm tin. Nó bao gồm
yếu tố niềm tin rằng việc thực hiện hành vi dễ dàng hay khó khăn phụ thuộc vào việc
sở hữu các nguồn tài nguyên thiết yếu và cơ hội để thực hiện một hành vi cụ thể. TPB
đã được sử dụng như là cơ sở để điều tra hành vi bền vững nói chung và hành vi du
lịch bền vững nói riêng (Han & Kim, 2010). Các nhà phê bình TPB cho rằng ý định
hành vi không chuyển thành hành vi và một vài nghiên cứu thực nghiệm đã chỉ ra rằng
liên kết này thực sự là khá yếu.
Thái độ
Ý định hành vi
Chuẩn chủ quan
Kiểm soát hành vi
nhận thức
Hình 2.1: Thuyết hành vi dự định (TPB);
Nguồn: Ajzen (1991)
8
Hành vi
2.2.3. Ý định hành vi tham gia bảo vệ môi trường của cộng đồng
Ý thức cộng đồng có thể được xem như là năng lực của người dân địa phương để
tham gia vào các hoạt động phát triển (Cupples, 2005). Tầm quan trọng và cần thiết
của ý thức và sự tham gia của cộng đồng trong việc xây dựng năng lực mạnh mẽ của
cộng đồng cho phát triển du lịch là không thể bỏ qua (Aref, 2010). Sự tham gia của
cộng đồng như là một sự tham gia của người dân địa phương trong quá trình phát triển
du lịch. Nếu khơng có sự tham gia của cộng đồng rõ ràng là khơng có hợp tác, khơng
phát triển và khơng có chương trình. Do đó thiếu sự tham gia của cộng đồng trong việc
ra quyết định để thực hiện phát triển du lịch có thể dẫn đến thất bại trong việc phát
triển cộng đồng (Miranda, 2007). Sự tham gia của cộng đồng làm tăng cảm giác của
người dân về quyền kiểm sốt các vấn đề có ảnh hưởng đến cuộc sống của họ và cũng
thúc đẩy sự tự tin và tự nhận thức (Nampila, 2005). Sự tham gia của cộng đồng cung
cấp một ý thức cộng đồng phải chịu trách nhiệm cho bản thân và những người khác,
sẵn sàng chia sẻ và tương tác (Aref, 2010). Ý thức cộng đồng là một động lực để hỗ
trợ người dân địa phương tham gia vào các hoạt động du lịch. Rõ ràng, ý thức cộng
đồng đóng vai trị quan trọng trong sự thành cơng của du lịch.
2.3. Tổng quan các cơng trình nghiên cứu có liên quan đến ý định của cộng đồng
địa phương đến bảo vệ môi trường du lịch biển
2.3.1. Các nghiên cứu trong nước
[1] Lê Chí Cơng & Võ Hồn Hải (2015) với nghiên cứu “Thái độ của cộng đồng
địa phương đối với phát triển du lịch biển Nha Trang-Khánh Hịa” được đăng trên
Tạp chí Tạp chí Kinh tế và dự báo, số 08, tr. 42-44. Nghiên cứu đã sử dụng kĩ thuật
phỏng vấn trực tiếp bằng bảng câu hỏi chi tiết với cộng đồng địa phương. Mẫu nghiên
cứu được chọn theo phương pháp thuận tiện với 250/275 phiếu phát ra tại tại thành
phố Nha Trang. Kết quả ủng hộ tất cả các giả thuyết nghiên cứu được đưa ra khi chỉ ra
rằng 5 nhân tố: (1) lợi ích kinh tế; (2) sự tham gia của cộng đồng địa phương vào phát
triển du lịch; (3) sự hài lòng của du khách; (4) bền vững môi trường; (5) phát triển xã
hội tác động thuận chiều đến thái độ sẵn sàng tham gia vào chương trình phát triển du
lịch biển. Kết quả nghiên cứu cho phép nhà nghiên cứu và quản lý ngành du lịch có cái
nhìn tồn diện đến vai trị đặc biệt quan trọng của cư dân địa phương trong phát triển
bền vững du lịch biển đảo.
9
[2] Nghiên cứu của Lê Chí Cơng và cộng sự (2016) với chủ đề “Nghiên cứu ảnh
hưởng của các thành phần thái độ đến ý định của cộng đồng địa phương tham gia phát
triển du lịch bền vững” được đăng trên Tạp chí Khoa học Thương mại, số 100, tr.65-72.
Nghiên cứu này sử dụng kĩ thuật phỏng vấn trực tiếp bằng bảng câu hỏi chi tiết với cộng
đồng địa phương. Mẫu nghiên cứu được chọn theo phương pháp hạn ngạch với 200
phiếu phát ra tại thành phố Quy Nhơn. Kết quả 04/05 giả thuyết ủng hộ được đưa ra khi
chỉ ra rằng bốn nhân tố: (1) thái độ đối với bảo vệ môi trường; (2) thái độ đối với bảo vệ
tài nguyên du lịch; (3) thái độ đối với bảo vệ cơ sở hạ tầng kinh doanh du lịch; (4) thái
độ đối với bảo vệ bản sắc văn hóa địa phương và gìn giữ an ninh trật tự xã hội tác động
thuận chiều đến ý định tham gia phát triển du lịch biển bền vững. Kết quả cho phép nhà
nghiên cứu, quản lý ngành du lịch có cái nhìn tồn diện đến vai trò quan trọng của cư
dân địa phương trong phát triển bền vững du lịch biển đảo.
[3] Nghiên cứu của Lê Chí Cơng (2015) với chủ đề “Xây dựng chỉ tiêu đánh giá
du lịch bền vững: Nghiên cứu điển hình tại thành phố Nha Trang”, được đăng trên
Tạp chí Kinh tế và phát triển, số 217, tr. 56-64. Nghiên cứu nêu ra 36 chỉ tiêu đánh giá
phát triển bền vững (trên cả hai góc độ ngành và doanh nghiệp du lịch). Trong đó, 15
chỉ tiêu thể hiện sự phát triển bền vững về kinh tế, 9 chỉ tiêu thể hiện sự phát triển bền
vững về văn hóa - xã hội, 12 chỉ tiêu thể hiện sự phát triển bền vững về môi trường.
Nghiên cứu này đã bước đầu làm rõ quan điểm phát triển bền vững du lịch biển đảo và
chỉ tiêu đánh giá nó trên góc độ ngành du lịch và doanh nghiệp.
2.3.2. Các nghiên cứu nước ngoài
[1] Nghiên cứu của Eshliki & Kaboudi (2011) về “Nhận thức của cộng đồng về
du lịch và tác động của họ trong việc tham gia vào kế hoạch du lịch”, đã đưa ra 5
thuộc tính: phá hoại mơi trường gồm yếu tố 6 giải thích, xã hội và văn hóa ảnh hưởng
gồm yếu tố 3 giải thích, hiệu quả kinh tế gồm yếu tố 5 giải thích, ơ nhiễm nước và bờ
biển gồm yếu tố 3 giải thích và cải thiện chất lượng cuộc sống được giải thích bằng 2
yếu tố. Trong đó có những yếu tố gây tác động tích cực và tiêu cực vào kế hoạch du
lịch. Từ đó có thể đưa ra các giải pháp hạn chế và nâng cao nhận thức, sự tác động của
cộng đồng vào kế hoạch du lịch.
[2] Nghiên cứu của Qiuyin và Jie (2013) về “Phân tích mối quan hệ giữa thái độ
và hành vi của du khách đối với môi trường ở những di sản thiên nhiên: một cuộc
nghiên cứu đối với du khách ở công viên quốc gia jiuzhaigou”, Khoa học Du Lịch và
10
Tài Nguyên Đất, Trường Đại Học Nanjing. Nghiên cứu này đã đưa ra 4 nhân tố tác
động đến ý thức gia bảo vệ mơi trường của khách du lịch: tình yêu môi trường, trách
nhiệm đối với môi trường, kiến thức về môi trường và đạo đức đối với môi trường.
Việc phát triển bền vững của các di sản thiên nhiên khơng những phụ thuộc vào những
chính sách do chính phủ và các cơ quan quản lí thực hiện mà nó còn dựa vào thái độ
và hành vi của du khách trong suốt chuyến tham quan của họ. Kết quả của nghiên cứu
này nhằm mục đích tìm ra mối quan hệ tìm ẩn giữa thái độ và hành vi của du khách ở
công viên Jiuzhaigou-một di sản thiên nhiên nổi tiếng thế giới.
[3] Nghiên cứu của Zhang & Li (2012) với chủ đề “A structural model of
residents’ intention to participate in ecotourism: The case of a wetland community”,
được đăng trên Tạp chí Tourism Mamagement, nghiên cứu là để kiểm tra xem sự gắn
bó của người dân với cảnh quan có các thuộc tính khác nhau ảnh hưởng như thế nào
đến sự tham gia của họ trong phát triển du lịch địa phương. Kết quả cho thấy sự gắn bó
của người dân với cảnh quan có thể được chia thành ba loại, mỗi thuộc tính riêng. Hơn
nữa, sự gắn kết nơi có ảnh hưởng đáng kể đến ý định tham gia của người dân trong
phát triển du lịch. Cụ thể hơn, gắn bó với các cảnh quan văn hố và lịch sử là một yếu
tố tiên đoán sự tham gia của người dân vào du lịch địa phương. Nghiên cứu này không
chỉ phân biệt sự gắn bó với cảnh quan với các thuộc tính khác nhau, mà cịn chú ý đến
những ảnh hưởng của sự gắn bó với các cảnh quan đến sự sống còn của cư dân, Sẵn
lòng tham gia vào du lịch. Bằng cách thể hiện mối liên kết giữa tham gia cảnh quan và
ý định tham gia, nghiên cứu này nhấn mạnh một cách tiếp cận để kích thích sự phát
triển có sự tham gia nhiều hơn, là mục tiêu cuối cùng của phát triển du lịch bền vững.
Điều này rất quan trọng để xác định mối quan hệ tình cảm của người dân với các địa
phương đặc biệt và có ý nghĩa quan trọng đối với các nhà chức trách hoặc nhà hoạch
định du lịch.
[4] Nghiên cứu của Mihalic (2016) với chủ đề “Sustainable-responsible tourism
discourse e Towards ‘responsustable’ tourism” được đăng trên Tạp chí Journal of
Cleaner Production, nghiên cứu đã đưa ra một sự hiểu biết hợp lý về du lịch có trách
nhiệm và q trình dẫn đến du lịch có trách nhiệm. Mơ hình Triple-A được đề xuất
giúp phân tích và chẩn đốn các bài thuyết trình du lịch bền vững chính về việc duy trì
các hoạt động du lịch không bền vững. Việc tạo ra mô hình cũng bị kích động bởi sự
khơng nhất qn hiện nay trong việc sử dụng thuật ngữ du lịch bền vững và có trách
11
nhiệm và các lý thuyết về thiệt hại về môi trường và hành vi phản ứng đối với thiệt hại
về du lịch
[5] Nghiên cứu của Zhang & Li (2010) với chủ đề “Effects of place attachment
on participation intentions for local tourism development” được đăng trên Tạp chí
Sustainable Tourism, nghiên cứu đã kiểm tra tình cảm của người dân về những địa
điểm hoặc cảnh quan với các thuộc tính khác nhau (bao gồm các thiết lập liên quan
đến cuộc sống hàng ngày) và ảnh hưởng của sự gắn kết với ý định tham gia của người
dân trong việc phát triển du lịch địa phương. Cần phải kiểm tra những loại cảnh quan
nào đang tạo ra sự gắn bó nhiều hơn Cư dân và để xác định những loại hình cảnh quan
nào gắn bó nhất có thể tiên đốn được sự tham gia của người dân vào du lịch.
2.4. Mơ hình nghiên cứu đề xuất
2.4.1. Mơ hình nghiên cứu đề xuất
Nghiên cứu này dựa trên nền tảng lý thuyết phát triển du lịch bền vững và lý
thuyết hành vi của cộng đồng tham gia phát triển du lịch bền vững. Dựa trên việc lược
khảo các nghiên cứu trước đây của Eshliki & Kaboudi (2011); Choise & cộng sự
(2005) và Qiuyin & Jie (2013); Nghiên cứu của Zhang & Li (2010); Nghiên cứu của
Zhang & Li (2012); Nghiên cứu của Mihalic (2016) cũng như các nghiên cứu của Lê
Chí Cơng và cộng sự (2016), Lê Chí Cơng và Võ Hồn Hải (2015) nghiên cứu này đề
xuất mơ hình nghiên cứu như sau:
Hình 2.2: Mơ hình nghiên cứu đề xuất của tác giả
12
2.4.2. Phát triển các giả thuyết nghiên cứu
Một là, trong nghiên cứu này sự quan tâm được hiểu là mức độ người dân thực
hiện hoạt động chia sẻ cuộc sống của họ với cộng đồng nơi họ sinh sống (Lee, 2012).
Rất nhiều nghiên cứu đã đánh giá sự hỗ trợ của cộng đồng địa phương trong việc phát
triển du lịch bền vững đặc biệt nhấn mạnh sự quan tâm của cộng đồng đến sự phát
triển du lịch bền vững (Lee, 2012). sự quan tâm đến bảo vệ môi trường của cộng đồng
là một yếu tố quan trọng quyết định đến sự tham gia của họ vào bảo vệ môi trường du
lịch biển (Qiuyin & Jie, 2013), nghiên cứu trước chỉ ra rằng cộng đồng càng quan tâm
với bảo vệ môi trường, nỗ lực tham gia các hoạt đông bảo vệ môi trường sẽ càng tăng
(Qiuyin & Jie, 2013). Cộng đồng càng có mong muốn/ý định/dự định tham gia các hoạt
động bảo vệ du lịch bền vững (Eshliki & Kaboudi, 2001). Từ kết quả nghiên cứu trên,
trong nghiên cứu này tác giả cho rằng một khi cộng đồng có quan tâm đến bảo vệ mơi
trường, thái độ tích cực với việc bảo vệ môi trường, ý định/khả năng tham gia bảo vệ du
lịch biển ngày càng cao. Vì vậy, giả thuyết H1 được đề xuất như sau:
Giả thuyết H1: Cộng đồng càng quan tâm đến bảo vệ môi trường du lịch, ý
định tham gia bảo vệ môi trường du lịch càng tăng.
Hai là, trách nhiệm đối với bảo vệ môi trường được hiểu những nghĩa vụ pháp
lý mà người dân sinh sống tại địa bàn phải thực thi để bảo vệ môi trường (Qiuyin &
Jie, 2013). Trách nhiệm đối với bảo vệ môi trường là một yếu tố quan trọng quyết định
đến sự tham gia của họ vào bảo vệ môi trường du lịch biển (Qiuyin & Jie, 2013) nghiên
cứu trước chỉ ra rằng cộng đồng càng có ý thức tốt với bảo vệ môi trường, nỗ lực tham
gia các hoạt động bảo vệ mơi trường với thái độ tích cực. Họ càng mong muốn/ý đinh/
dự định tham gia các hoạt động bảo vệ du lịch bền vững (Kim, Yun và Lee, 2014;
Eshliki và Kaboudi, 2001). Từ kết quả nghiên cứu trên, trong nghiên cứu này tác giả cho
rằng một khi cộng đồng có trách nhiệm với việc bảo vệ mơi trường, ý định/khả năng
tham gia bảo vệ du lịch biển ngày càng cao. Vì vậy, giả thuyết H2 được đề xuất như sau:
Giả thuyết H2: Cộng đồng càng có trách nhiệm đối với môi trường, ý định tham
gia bảo vệ môi trường du lịch càng tăng.
Ba là, trách nhiệm đạo lý đối với bảo vệ môi trường được hiểu là nghĩa vụ vượt
lên trên cả khía cạnh về pháp luật. Nghĩa vụ này được hiểu là việc tối đa hóa ảnh
hưởng tích cực lâu dài của cộng đồng đối với mơi trường và tối thiểu hóa các mối
nguy hiểm tiềm tàng cho môi trường trong tương lai (Blomm & Gundlanch, 2001).
13
