ĐÁNH GIÁ CHUNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH THUẾ TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH XUẤT BẢN PHẨM

ĐÁNH GIÁ CHUNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH
THUẾ TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH XUẤT BẢN PHẨM.
I. ĐÁNH GIÁ CHUNG
Trải qua một thời gian khá dài ngành phát hành sách thực hiện nghĩa vụ
nộp thuế với ngân sách nhà nước và tuân thủ các luật thuế nhà nước qui định.
Bên cạnh những ưu điểm là cơ bản, chính sách thuế hiện hành còn mắc phải
những hạn chế nhất định. Mà những hạn chế này đôi lúc là áp lực lớn gây cản
trở tâm lý đầu tư sản xuất kinh doanh xuất bản phẩm của các doanh nghiệp,
các tổ chức, nhà kinh doanh.
Về ưu điểm:
Chính sách thuế hiện nay với 4 sắc thuế cơ bản được áp dụng là tương
đối phù hợp đối với hoạt động kinh doanh xuất bản phẩm. Thực hiện các luật
thuế này đối với các đơn vị tổ chức phát hành xuất bản phẩm nhằm nộp thuế
đủ đúng yêu cầu cho ngân sách nhà nước. Mặt khác việc nộp thuế nhằm điều
tiết hoạt động kinh doanh xuất bản phẩm giữa các vùng, miền, khu vực địa lý
khác nhau trên cả nước. Doanh nghiệp xuất bản phẩm là doanh nghiệp thương
mại đặc thù, thông qua nguồn thu thuế ngân sách nhà nước có thể cân đối và
đầu tư hiệu quả cho hoạt động này tại các vùng nông thôn nghèo, miền núi, hải
đảo xa xôi thực hiện tốt nhiệm vụ nâng cao dân trí xã hội, xây dựng “con
người Việt Nam văn hóa trí tuệ”.
Trong những năm qua, thuế thực sự trở thành công cụ đắc lực trong việc
điều tiết vĩ mô ngành phát hành xuất bản phẩm. Thông qua nguồn vốn ngân
sách nhà nước cấp, mạng lưới phát hành xuất bản phẩm ngày càng được nhân
rộng, mở ra trong phạm vi toàn quốc. Nhiều điểm “đói nghèo cả sách” trên
nhiều tỉnh của cả nước, nay đã có các nhà sách, trung tâm sách được xây dựng
và đáp ứng nhu cầu văn hóa sách cho nhân dân. Ví dụ năm 2001 toàn ngành
phát hành sách đã đầu tư cơ sở vật chất xây dựng 43 cửa hàng mới nâng cấp 30
hiệu sách và văn phòng làm việc. Trong đó có nhiều trung tâm sách tự chọn
lớn với số tiền đầu tư hàng trăm tỉ đồng. Công ty phát hành sách thành phố Hồ
Chí Minh đã xây dựng 7 tủ sách cho 7 xã huyện Cần Giờ bán giảm giá từ 30%
- 50% giá bìa đối với vùng sâu, vùng xa. Ngoài ra, toàn ngành còn hoàn thành

tốt việc chuyển giao sách tài trợ đến thư viện trường học miền núi vùng sâu
vùng xa theo quyết định số 21/TTg của Thủ tướng chính phủ. Toàn ngành đã tổ
chức chuyển đến gần 900 thư viện trường học cấp I, II được 1.923.769 bản
sách trị giá 6.004.329.500đ…
Việc thực thi luật thuế GTGT thay cho thuế doanh thu trước đây ngày
1/1/1999 đến nay, tránh tình trạng thuế bị thu chồng chất, ảnh hưởng đến chi
phí bán hàng và giá cả đối với người sử dụng xuất bản phẩm. Việc thực hiện
thuế GTGT đã giúp Việt Nam mở rộng hợp tác quốc tế, các quan hệ kinh tế
phù hợp với thông lệ điều ước quốc tế. Sự ra đời của thuế thu nhập doanh
nghiệp thay cho thuế lợi tức trước đây, thuế suất giảm từ 45% tổng lợi nhuận
xuống 32% tổng lợi nhuận là điều kiện vật chất quan trọng để các doanh
nghiệp tích lũy tài chính, có khả năng mở rộng phạm vi qui mô kinh doanh
trong và ngoài nước. Đặc biệt trong xu thế hội nhập kinh tế toàn cầu hiện nay
việc thực hiện từng sắc thuế và thuế suất phù hợp của sắc thuế đó là vấn đề rất
đáng lưu tâm của các nhà chức năng. Thuế sẽ trở thành động lực thúc đẩy hoạt
động sản xuất kinh doanh phát triển hoặc trở thành “áp lực” ngăn cản sự phát
triển đó, tuỳ thuộc rất nhiều về việc áp dụng từng sắc thuế với những mức thuế
suất đưa ra. Việc thực thi luật thuế GTGT và thuế thu nhập doanh nghiệp mang
lại ưu điểm cơ bản: nâng cao tính tự giác trung thực trong nghĩa vụ nộp thuế
đồng thời nâng cao ý thức chấp hành các qui định về chế độ kế toán, chế độ
hóa đơn chứng từ. Chính vì những yêu cầu của hai luật thuế nêu trên, khi thực
hiện việc mua bán hàng hóa dịch vụ cũng như khi hạch toán chi phí lưu thông,
các doanh nghiệp phải ghi hóa đơn đầy đủ, tiến hành hạch toán thường xuyên
theo chế độ kế toán thống nhất và ngày càng ý thức chấp hành các qui định về
sử dụng hóa đơn chứng từ cũng như chế độ hạch toán kế toán.
Một ưu điểm nổi trội khác trong chính sách thuế hiện nay là thuế xuất
khẩu bỏ với thuế suất bằng 0%, có tác dụng lớn trong việc khuyến khích đẩy
mạnh hoạt động sản xuất kinh doanh trong nước hướng ngoại, mở rộng thị
trường tiêu thụ, tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường khu vực và thế giới.
Để thực hiện được khả năng ấy, đòi hỏi các doanh nghiệp xuất bản phẩm phải

nâng cao được năng lực trình độ chuyên môn của các cán bộ nghiệp vụ đầu tư
cho chất lượng xuất bản phẩm (bao gồm cả nội dung và hình thức xuất bản
phẩm). Đồng thời phải đổi mới một số mặt nghiệp vụ (khai thác nguồn,
phương thức tiêu thụ) cho phù hợp với yêu cầu mới của quá trình hội nhập
kinh tế quốc tế… Thông qua đó, làm tăng nguồn thu ngoại tệ cho ngân sách
nhà nước. Mặt khác với thuế suất thuế xuất khẩu bằng 0%, vô tình nhà nước
hạn chế nhập khẩu để kích thích sức tiêu dùng hàng hóa trong nước. Tuy nhiên
đối với hàng hóa xuất bản phẩm, điều này cũng có mặt trái của nó (sẽ được
trình bày ở mặt hạn chế).
Trên đây là những ưu điểm lớn của chính sách thuế hiện nay trong hoạt
động kinh doanh xuất bản phẩm. Bên cạnh những ưu điểm đó, chính sách thuế
vẫn còn một số hạn chế cơ bản như sau:
Thứ nhất: Không thống nhất phương pháp tính thuế giữa doanh nghiệp
nhà nước và doanh nghiệp tư nhân trong việc thực hiện thuế GTGT và thuế thu
nhập doanh nghiệp. Với hai phương pháp tính thuế như phần thực trạng đã nêu
và phân tích rõ làm cho hai thành phần kinh tế cơ bản cạnh tranh nhau quyết
liệt, không cân sức; đôi lúc các doanh nghiệp xuất bản phẩm mất vai trò chủ
đạo trên thị trường.
Thứ hai, đối với thuế GTGT và thuế xuất nhập khẩu, thuế suất quá cao
và có nhiều thuế suất khác nhau làm cho các nhà kinh doanh, các doanh nghiệp
khó khăn trong việc kê khai phân định ranh giới mặt hàng chịu thuế. Các
nghiệp vụ kê khai quyết toán thuế trở nên phức tạp khó hoàn tất. Đồng thời
tình trạng trốn thuế, lậu thuế đối với nhà nước ngày càng gia tăng.
Đặc biệt đối với thuế nhập khẩu mặt hàng sách báo hiện nay là một vấn
đề bức xúc. Như chúng ta biết sách báo là hàng hóa văn hóa tinh thần. Việc
trao đổi sách báo với thị trường trong và ngoài nước là nhằm giao lưu trao đổi
tri thức tinh tuý của nhân loại và đưa vào Việt Nam nhằm nâng dân trí, trình độ
công nghệ cao, khoa học kỹ thuật tiên tiến hiện đại của nước ngoài vào trong
nước… Vì thế với mặt hàng sách báo và thuế suất từ 0% đến 60% là quá cao.
Chưa nói đến khi được tiêu thụ ở thị trường Việt Nam, các mặt hàng này lại

chịu thuế suất thuế GTGT với các mức 0%, 5%, 10%. Vì vậy giá thành của
hàng hóa xuất bản phẩm nhập khẩu từ nước ngoài là rất cao so với nhu cầu và
khả năng thanh toán của khách hàng Việt Nam hiện nay. Nhà nước cần lưu tâm
và điều chỉnh lại mức thuế nhập khẩu đối với mặt hàng này.
Thứ ba, việc tính thuế, thu thuế của cán bộ ngành thuế còn mang tính
chủ quan, hình thức. Đối với những tổ chức cá nhân thực hiện nghiêm chỉnh
chế độ hóa đơn chứng từ thì nhà nước “thu thuế” một cách nghiêm túc và triệt
để. Còn đối với tổ chức cá nhân mà trên thị trường xuất bản phẩm hiện nay,
các hộ kinh doanh tư nhân chưa thực hiện đầy đủ chế độ hóa đơn chứng từ lại
“bị thu thuế” theo kiểu “thuế khoán” trên doanh thu ấn định. Đó là mâu thuẫn
lớn giữa hai thành phần kinh tế cơ bản trong hoạt động kinh doanh xuất bản
phẩm.
Thứ tư, với chính sách thuế hiện nay trong kinh doanh xuất bản phẩm
chưa đáp ứng được yêu cầu mở rộng hợp tác kinh tế quốc tế với các nước trong
khu vực và trên thế giới. Theo như các cán bộ nghiệp vụ xuất nhập khẩu sách
báo của Công ty Xuhabasa thì ở nước ngoài đối với mặt hàng sách không chịu
thuế GTGT, còn ở Việt Nam chỉ một số mặt hàng sách thuộc diện đó mà thôi.
Đây cũng là một bất cập lớn đối với hoạt động xuất nhập khẩu sách báo nói
riêng và hoạt động kinh doanh xuất bản phẩm nói chung. Vì Việt Nam so với
các nước trên thế giới về sự phát triển về kinh tế, xã hội, văn hóa là thấp hơn
nhiều. Mặt khác nước ta coi hoạt động kinh doanh xuất bản phẩm là hoạt động
đặc thù, hiệu quả xã hội là hiệu quả được đặt lên hàng đầu, số một… Nhưng
nhiều mặt hàng sách vẫn chịu thuế suất thuế GTGT 5%.
Ngoài ra chính sách thuế hiện nay trong hoạt động kinh doanh xuất bản
phẩm cũng còn một số điều bất cập như : Nhà nước chưa bao quát hết các
nguồn thu trong hoạt động này. Diện chưa thu thuế còn nhiều (hoặc nhà nước
bỏ sót hoặc các nguồn thu trốn thuế lậu thuế bao gồm cả nhà nước và tư nhân).
Những cơ sở này sẽ có lợi thế hơn các cơ sở khác trong hoạt động cạnh tranh
trên thị trường. Mặt khác nó còn làm cho diện đánh thuế bị thu hẹp nên nhà
nước khó có thể có điều kiện để giảm bớt các mức thuế suất cao tạo điều kiện

khuyến khích sản xuất kinh doanh phát triển.
Diện chưa thu thuế và miễn thuế nhiều dẫn đến tình trạng không công
bằng, dễ tạo khe hở để trốn thuế lậu thuế. Đã không ít trường hợp đơn vị lo
chạy chọt để xin được miễn thuế nhiều hơn cả thời gian cho việc chăm lo phát
triển sản xuất kinh doanh ở cơ sở.
Mặt khác trong các luật thuế hiện nay, mỗi loại thuế không chỉ bất cập ở
mức thuế suất cao mà còn bất cập ở chỗ, quá nhiều mức thuế suất, ranh giới
giữa các mặt hàng thuộc các mức khác nhau là khó phân biệt, vì vậy gây phức
tạp cho các doanh nghiệp khi kê khai mặt hàng chịu thuế (đặc biệt là thuế nhập
khẩu sách báo hiện nay). Và đó cũng là kẽ hở của pháp luật để nhiều doanh
nghiệp trốn thuế, lậu thuế đối với nhà nước.
Riêng đối với thuế GTGT, thủ tục kê khai nộp thuế còn phức tạp, luật
thuế GTGT còn cho phép các doanh nghiệp được điều chỉnh bổ sung số thuế kê
khai thiếu của kỳ này vào kỳ sau. Điều đó sẽ tạo kẽ hở cho các doanh nghiệp lợi
dụng kê khai thiếu mà không bị xử lý hành chính.
Thủ tục hoàn thuế chưa được hướng dẫn tỉ mỉ và công khai đến từng đối
tượng nộp thuế nên đã gây rất nhiều khó khăn cho doanh nghiệp khi lập hồ sơ
xin hoàn thuế…
Trên cơ sở phân tích thực trạng thuế trong hoạt động kinh doanh xuất
bản phẩm hiện nay, đề tài cho thấy bên cạnh những mặt được chính sách thuế
cũng còn nhiều hạn chế, bất cập. Để có một chính sách thuế phù hợp với hoạt
động đặc thù và tạo điều kiện kích thích hoạt động kinh doanh xuất bản phẩm
phát triển không ngừng, tác giả xin đưa ra một số giải pháp sau.
II. NHỮNG GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH THUẾ
TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH XUẤT BẢN PHẨM.
1. Giải pháp vĩ mô:
Như chúng ta đã biết, thuế là nguồn thu quan trọng của ngân sách nhà
nước và là công cụ điều tiết vĩ mô nền kinh tế. Ngành phát hành sách là ngành
kinh doanh loại hàng hóa đặc biệt và thực hiện cùng lúc hai hiệu quả xã hội và
kinh tế. Thực hiện nghĩa vụ nộp thuế với ngân sách nhà nước là nghĩa vụ trách

nhiệm bắt buộc của mỗi tổ chức và cá nhân sản xuất kinh doanh hay dịch vụ.
Tuy nhiên sự đóng góp nghĩa vụ với ngân sách nhà nước sẽ phụ thuộc rất nhiều
vào đặc điểm đặc thù sản xuất kinh doanh của từng ngành qui định. Vì vậy để
kích thích sản xuất kinh doanh và tiêu dùng “văn hóa sách” - “văn hóa đọc”
trong xã hội hiện nay, đặc biệt trong điều kiện và xu thế toàn cầu hóa thế giới,
Nhà nước cần phải quan tâm đặc biệt tới xuất bản nói chung và hoạt động kinh
doanh xuất bản phẩm nói riêng - một trong những bộ phận trọng yếu của hoạt
động sản xuất - lưu thông sản phẩm văn hóa tinh thần cho xã hội. Và để đẩy
mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, một trong những nhân
tố then chốt quyết định sự nghiệp ấy chính là tri thức, khoa học kỹ thuật hiện
đại, công nghệ cao. Một trong những phương tiện chuyển tải giản đơn thuận
lợi không gì khác, đó là sách. Từ muôn đời nay ở mỗi quốc gia, dân tộc, sách
là người bạn đồng hành, người thầy vĩ đại và là công cụ học tập cực kỳ quan
trọng của con người. Lênin đã khẳng định “Không có sách thì không có tri
thức”… Nhưng để sách được xuất bản, in ra và để sách đến được tay người sử
dụng thì phải thông qua một quá trình lâu dài của hoạt động xuất bản (Xuất
bản - In - Phát hành). Trong đó phát hành sách là chiếc cầu nối quan trọng giữa
xuất bản in sách với người sử dụng sách. Sách đến được với đông đảo nhân
dân (khách hàng bạn đọc), sách có đến được đúng đối tượng nhanh hay chậm,
phát huy được giá trị sử dụng của nó nhiều hay ít… Điều đó phụ thuộc nhiều
vào những cán bộ phát hành sách. Do vậy muốn đáp ứng và thỏa mãn tốt nhu
cầu văn hóa sách đòi hỏi sự cố gắng và nỗ lực rất nhiều của ngành phát hành
sách nói riêng và hoạt động xuất bản nói chung. Trong nền kinh tế thị trường
lợi nhuận là cái đích mà nhà sản xuất kinh doanh vươn tới. Sách là hàng hóa
đặc biệt, hàng hóa chiến lược của nhà nước. Kinh doanh sách đạt tới lợi nhuận
không khó nhưng cũng không đơn giản chút nào. Vì định hướng hiệu quả xã
hội không thể tách rời với ngành mà Đảng và nhà nước đã đề ra…
Tóm lại để thực hiện và hoàn thành tốt những nhiệm vụ chức năng mà
Đảng và Nhà nước giao cho ngành phát hành sách, ngoài những nhân tố và
điều kiện khách quan khác, thuế là một nhân tố quan trọng tác động mạnh đến

hiệu quả kinh doanh xuất bản phẩm. Mức thuế cao hay thấp ảnh hưởng lớn đến
việc phát triển hay kìm hãm sản xuất kinh doanh xuất bản phẩm. Vì thế xin
đưa ra một số giải pháp vĩ mô sau:
a. Để chính sách thuế trong kinh doanh xuất bản phẩm hoàn thiện và có vai trò
dẫn dắt kích thích kinh doanh xuất bản phẩm, nhà nước cần bổ sung hoàn
thiện luật thuế, các văn bản pháp qui hướng dẫn thi hành và xử lý hành
chính nghiêm minh.
Thứ nhất đối với thuế GTGT và thuế thu nhập doanh nghiệp.
* Cần phải thống nhất một phương pháp tính thuế đối với các thành phần
kinh doanh.
Việc áp dụng hai phương pháp tính thuế và sử dụng hai loại hóa đơn là xuất
phát từ thực trạng non kém về quản lý kinh tế của nước ta. Các doanh nghiệp nhỏ,
các hộ kinh doanh cá thể còn thực hiện tùy tiện chế độ kế toán và chế độ hóa đơn
chứng từ trong mua bán hàng hóa.
Nhà nước nhất thiết phải thống nhất một phương pháp tính thuế bằng
văn bản pháp qui có hiệu lực và thi hành nhanh chóng đối với các thành phần
kinh doanh khác ngoài nhà nước, đảm bảo sự cạnh tranh lành mạnh giữa các
thành phần trên thị trường, giữ vững định hướng, ổn định thị trường và bình
đẳng trước pháp luật.
* Điều chỉnh mức thuế suất áp dụng cho hàng hóa xuất bản phẩm. Mặc
dù nhà nước đã có nhiều ưu đãi cho ngành phát hành sách, song qua phân tích
thực trạng thuế ở một số công ty phát hành sách, một số nhà sách tư nhân ở Hà
Nội cho thấy rằng thuế GTGT không những gây khó khăn phức tạp khi kê
khai, thanh toán thuế mà còn ảnh hưởng đáng kể đến lợi nhuận của doanh
nghiệp, gây nhiều khó khăn cho kinh doanh xuất bản phẩm. Vì vậy, để thuế
thực sự trở thành công cụ điều tiết vĩ mô nền kinh tế nhằm mục đích để các
doanh nghiệp, cá nhân kinh doanh thấy rõ vai trò, vị trí quan trọng của thuế
cũng như nghĩa vụ trách nhiệm của họ đối với ngân sách nhà nước. Căn cứ vào
đặc thù của ngành phát hành sách và đặc điểm của hàng hóa đặc biệt, nhà nước
cần phải điều chỉnh lại mức thuế suất cho hàng hóa xuất bản phẩm.