GIẢI PHÁP TÀI CHÍNH NHẰM BẢO TOÀN VÀ TĂNG TRƯỞNG NGUỒN QUỸ BẢO HIỂM XÃ HỘI Ở VIỆT NAM

- 1 -
GIẢI PHÁP TÀI CHÍNH NHẰM BẢO TOÀN VÀ TĂNG TRƯỞNG NGUỒN
QUỸ BẢO HIỂM XÃ HỘI Ở VIỆT NAM
3.1 Định hướng phát triển ngành BHXH của Nhà nước
Việt Nam thực hiện đường lối đổi mới bắt đầu từ năm 1986 thực hiện quá
trình chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung, bao cấp sang nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa đã đưa ra các nguyên tắc phát triển kinh tế gắn
với giải quyết các vấn đề xã hội, thực hiện công bằng xã hội, trong đó đặt vấn đề phát
triển hệ thống an sinh xã hội, mà trụ cột là BHXH, như một tất yếu đảm bảo cho các
giá trị của chủ nghĩa xã hội. Chính vì vậy, trong nhiều kỳ Đại hội Đảng - nhất là Đại
hội Đảng IX và X vừa qua, vấn đề BHXH, an sinh xã hội được xác định như một
trọng tâm trong đường lối phát triển kinh tế - xã hội của đất nước với tốc độ nhanh và
bền vững. Nghị quyết Đại hội lần thứ IX của Đảng chỉ rõ: “ Thực hiện các chính sách
xã hội bảo đảm an toàn cuộc sống mọi thành viên cộng đồng, bao gồm BHXH đối
với người lao động thuộc các thành phần kinh tế...”. Nghị quyết cũng đã xác định lộ
trình thực hiện sự nghiệp BHXH ở Việt Nam trong thời gian tới như sau: "Từng bước
mở rộng vững chắc hệ thống bảo hiểm và an sinh xã hội. Tiến tới áp dụng chế độ bảo
hiểm cho mọi người lao động, mọi tầng lớp nhân dân". Đến Đại hội X của Đảng đã
đặt nhiệm vụ “xây dựng hệ thống ASXH đa dạng, phát triển mạnh hệ thống BHXH,
BHYT tiến tới BHYT toàn dân”. Đồng thời yêu cầu phải “đổi mới hệ thống BHXH,
đa dạng hoá hình thức bảo hiểm phù hợp với kinh tế thị trường; xây dựng chế độ bảo
hiểm thất nghiệp…”
3.1.1. Mục tiêu phát triển ngành BHXH
Hoạt động BHXH (bao gồm cả BHYT) ở Việt Nam đang trong giai đoạn hoàn
thiện và phát triển, một mặt đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế, xã hội của Việt Nam,
mặt khác phải tuân thủ đầy đủ các nguyên tắc và đảm bảo đúng bản chất của BHXH,
nhằm từng bước hòa nhập với sự phát triển trong lĩnh vực BHXH với các nước trong
khu vực và trên thế giới. Những mục tiêu cần phải đạt được của chính sách BHXH
trong những năm tới như sau:
1. Thực hiện đầy đủ các chế độ BHXH theo quy định của Tổ chức Lao động Quốc tế
- 2 -

ILO về các tiêu chuẩn tối thiểu cho các loại trợ cấp BHXH, cụ thể là bổ sung chế độ
BHXH thất nghiệp, sau đó phát triển thêm chế độ BHXH chăm sóc người già.
2. Mở rộng mạng lưới BHXH trong phạm vi toàn xã hội theo hướng: tiến tới thực
hiện BHXH cho mọi người lao động, có việc làm và có thu nhập từ lao động; mở
rộng BHYT đến toàn dân.
3. Triển khai đa dạng và linh hoạt cả loại hình BHXH, BHYT bắt buộc và BHXH,
BHYT tự nguyện cho phù hợp với từng nhóm đối tượng tham gia và thích ứng với
từng giai đoạn phát triển kinh tế - xã hội.
4. Thực hiện đầy đủ nghĩa vụ và quyền lợi của người tham gia BHXH. Tăng nhanh
nguồn thu của quỹ từ sự đóng góp của các bên tham gia BHXH. Thực hiện chi trả
đúng, đủ và kịp thời các chế độ BHXH hiện hành. Nâng cao chất lượng KCB cho
người có thẻ BHYT. Đặc biệt, chú ý đến mức sống của người về hưu gắn liền với khả
năng phát triển kinh tế chung của đất nước.
5. Giảm dần nguồn chi từ ngân sách Nhà nước cho các đối tượng hưởng các chế độ
BHXH từ trước năm 1995. Từng bước điều chỉnh mối quan hệ tương thích giữa mức
đóng góp và quyền lợi được hưởng của từng chế độ BHXH nhằm đảm bảo cân đối
quỹ BHXH lâu dài.
6. Tiền nhàn rỗi của quỹ BHXH được đầu tư để bảo toàn và tăng trưởng, tham gia
tích cực vào thị trường tài chính.
7. Nâng cao năng lực quản lý của bộ máy ngành BHXH Việt Nam theo hướng hiệu
quả và hiện đại.
8. Hoàn thiện hệ thống pháp luật về các chính sách, chế độ BHXH và đảm bảo đầy
đủ các điều kiện thực hiện của hệ thống pháp luật này.
3.1.2 Quan điểm chỉ đạo quản lý quỹ BHXH
Một là, Đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng và quản lý của Nhà nước
Chính sách, chế độ BHXH gắn liền với đời sống kinh tế của hầu hết các tầng
lớp dân cư của quốc gia. Chính sách, chế độ BHXH được thực hiện tốt trong đời
sống xã hội là điều kiện quan trọng đảm bảo vững chắc ổn định chính trị và an toàn
xã hội. Chính vì vậy, Đảng và Nhà nước ta coi chính sách BHXH là một trong những
- 3 -

chính sách xã hội quan trọng trong hệ thống chính sách xã hội. Việc xây dựng, ban
hành và tổ chức triển khai thực hiện chính sách, chế độ BHXH đối với mọi tầng lớp
nhân dân nói chung và người lao động nói riêng phải thể hiện và đảm bảo đầy đủ chủ
trương, đường lối chính trị, vai trò và hiệu lực lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt
Nam; phải thể hiện chức năng, quyền lực quản lý xã hội của Nhà nước nhằm đảm
bảo cho mọi người dân được bình đẳng về cơ hội, về quyền và nghĩa vụ tham gia và
hưởng thụ các chế độ, chính sách về BHXH. Vì vậy, có thể khẳng định chính sách,
chế độ BHXH là thể chế, sự cụ thể hóa chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước
ta nhằm đảm bảo an toàn cho mọi người trong hoạt động sản xuất và đời sống xã hội.
Hơn nữa, BHXH là hoạt động sự nghiệp dịch vụ công - một trong những chức
năng của quản lý nhà nước. Kinh tế thị trường ngày càng phát triển, tăng trưởng ngày
càng cao thì nguy cơ phân hóa giàu nghèo, bất bình đẳng xã hội, nạn thất nghiệp gia
tăng, tiềm ẩn bất ổn định xã hội lớn… do đó việc tăng cường quản lý nhà nước với
hệ thống chính sách BHXH phù hợp là cơ sở để tạo ra ổn định kinh tế - xã hội, xã hội
đồng thuận, người lao động yên tâm làm việc góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế
nhanh, bền vững.
Hai là, Phát huy nội lực để phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo ổn định chính
trị và an toàn xã hội
Chế độ BHXH được ban hành và tổ chức thực hiện đối với các đối tượng
tham gia nhằm huy động mọi tiềm năng của từng đơn vị, từng cơ quan, từng cá nhân,
vừa để giải quyết tốt mối quan hệ giữa tích lũy xã hội và tiêu dùng, vừa để hình thành
quỹ BHXH – là nguồn lực tài chính tập trung to lớn, một mặt đáp ứng nhu cầu chi
tiêu đảm bảo quyền lợi cho người thụ hưởng các chế độ BHXH, góp phần đảm bảo
an toàn xã hội; mặt khác đó là nguồn vốn trong nước to lớn để tham gia đầu tư phát
triển nền kinh tế - xã hội của nước nhà. Tất cả phấn đấu vì mục tiêu dân giàu nước
mạnh, xã hội công bằng, dân chủ và văn minh.
Ba là, Quỹ BHXH được xây dựng theo mô hình tồn tích
Trước năm 1995, quỹ được thiết kế theo mô hình tọa thu – tọa chi, nguồn thu
BHXH chỉ là một trong những nguồn kinh phí để hình thành nguồn thu của NSNN.
- 4 -

Thiết kế theo mô hình này đã dẫn đến sự ỷ lại vào sự bao cấp của NSNN, cùng với cơ
chế tập trung quan liêu bao cấp dẫn đến thu không đủ chi, sự cấp phát từ NSNN để
đảm bảo nhu cầu chi BHXH ngày càng lớn. Mặt khác, tiềm năng để mở rộng đối
tượng tham gia BHXH ở nước ta còn rất lớn và thời gian tham gia đóng BHXH của
mỗi người dài, thiết kế quỹ BHXH theo mô hình tồn tích sẽ tạo ra được một nguồn
tài chính vô cùng lớn và quan trọng để phát triển nền kinh tế - xã hội, đồng thời tạo ra
một quỹ tiền tệ quan trọng để bảo đảm nhu cầu chi trả sau này cho người thụ hưởng.
Bốn là, Thiết kế quỹ BHXH phải đảm bảo nguyên tắc có đóng có hưởng, cân
đối thu – chi, chia sẻ rủi ro
- Đối tượng thụ hưởng nguồn tài chính của quỹ BHXH phải tham gia và đóng
góp vào quỹ BHXH. Mọi chủ sử dụng lao động đều phải có trách nhiệm đóng góp
vào quỹ BHXH. Nhà nước luôn luôn và có trách nhiệm bảo hộ cho quỹ trong trường
hợp quỹ mất cân đối thu ít hơn chi.
Năm là, Thống nhất tổ chức sự nghiệp quản lý quỹ từ Trung ương đến cơ sở,
thực hiện phân cấp quản lý quỹ BHXH
- Nhà nước thành lập một tổ chức thống nhất của Nhà nước theo hệ thống dọc
từ Trung ương đến cơ sở để tổ chức thực hiện tất cả các chế độ BHXH đối với mọi
người lao động và toàn thể nhân dân.
- Phân cấp và quy định cụ thể rõ ràng chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, trách
nhiệm của từng cấp, từng đơn vị và từng cá nhân khi thực hiện nhiệm vụ quản lý quỹ
BHXH.
Sáu là, Quỹ BHXH được quản lý tập trung, thống nhất, hạch toán độc lập với
NSNN theo chế độ tài chính và pháp luật quy định.
- Phải quản lý toàn diện, đồng bộ, chặt chẽ, an toàn, chính xác, kịp thời và
hiệu quả quỹ BHXH. Hoạt động quản lý phải được tiến hành đồng bộ từ khâu ban
hành, hướng dẫn chế độ chính sách đến khâu tổ chức thực hiện. Hệ thống các văn
bản phải đồng bộ, không được chồng chéo, mâu thuẫn, dễ làm, dễ nhớ, dễ kiểm tra.
Phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa các đơn vị, bộ phận nghiệp vụ và từng cá nhân
trong quá trình quản lý. Tất cả các loại vốn, nguồn vốn trong hệ thống phải được
- 5 -

quản lý chặt chẽ theo đúng chế độ tài chính của Nhà nước và quy định riêng của
BHXH Việt Nam. Phải đảm bảo an toàn, hạn chế thất thoát rủi ro đến mức độ thấp
nhất. Tất cả hoạt động nghiệp vụ thuộc các lĩnh vực quản lý phải được xử lý kịp thời,
đảm bảo chính xác và phải đạt hiệu quả cao về kinh tế và xã hội.
- Quản lý tập trung, thống nhất, đảm bảo công bằng, công khai, dân chủ. Mọi
chế độ, chính sách, mọi chế độ thu, chi phải được áp dụng và điều chỉnh đối với mọi
đối tượng một cách thống nhất trong toàn ngành theo pháp luật quy định. Đảm bảo
cho mọi đối tượng được hưởng đầy đủ các quyền lợi khi đã thực hiện đầy đủ trách
nhiệm đóng góp.
Phải xây dựng một cơ chế vận hành đảm bảo công bằng, dân chủ và công
khai. Cơ chế đó phải được xây dựng trên một hệ thống các tiêu thức, tiêu chí phản
ánh đầy đủ các nội dung cần quản lý. Phải thường xuyên tổ chức kiểm tra, giám sát
quá trình tổ chức thực hiện của từng tổ chức, cá nhân trong quá trình thực hiện trên
một hệ thống tiêu thức, tiêu chí đã được mọi người, mọi đơn vị tham gia thảo luận.
3.2 Những giải pháp nhằm bảo toàn và tăng trưởng quỹ BHXH
Do yêu cầu cần thiết là phải xây dựng một nền tài chính BHXH lành mạnh,
dân chủ, công khai, minh bạch với tạo lập một Quỹ BHXH an toàn, cân đối, ổn định
vững chắc, lâu dài. Để làm được việc này phải thực hiện các giải pháp sau: tăng thu,
mở rộng đối tượng tham gia BHXH; tăng cường công tác quản lý các hoạt động thu -
chi Quỹ BHXH; triệt để tận dụng các nguồn tạm thời nhàn rỗi đưa vào hoạt động đầu
tư tăng trưởng Quỹ. Theo tôi các giải pháp cần thực hiện gồm:
3.2.1 Đối với Chính Phủ và Các cơ quan quản lý Nhà nước
Các Bộ quản lý nhà nước, các tổ chức, các ngành theo chức năng của mình có
trách nhiệm giúp Chính phủ, Thủ tướng chính phủ tổng kết đánh giá quá trình thực
hiện chính sách, chế độ BHXH theo quy định tại các văn bản hiện hành. Từ đó đề
xuất với Chính phủ sửa đổi bổ sung, điều chỉnh để hoàn thiện hệ thống văn bản pháp
luật về chế độ hình thành và sử dụng quỹ BHXH để các chế độ chính sách BHXH
ngày càng phù hợp, sâu sát với thực tiễn, đúng đường lối, chủ trương của Đảng và
Nhà nước ta; bảo đảm thực sự công bằng cho mọi người lao động tham gia BHXH.
- 6 -

Theo tôi, trước mắt cần thực hiện ngay:
- Khẩn trương hướng dẫn thi hành bảo hiểm thất nghiệp sẽ có hiệu lực thi hành vào
ngày 1-1-2009.
- Khắc phục sự chồng chéo, không thống nhất giữa các văn bản pháp luật: chẳng hạn
như quy định về chế độ hưu trí ở Luật BHXH và Bộ luật lao động sửa đổi, bổ sung
(2002) không thống nhất:
+ Theo quy định tại điểm a, mục 2, điều 145 của Bộ Luật lao động thì những
người đủ 60 tuổi đối với nam, 55 tuổi đối với nữ và có ít nhất đủ 15 năm đóng
BHXH thì vẫn được hưởng lương hưu hàng tháng.
+ Điểm a, khoản 1 của Điều 55 Luật BHXH lại quy định khác hẳn: là người
lao động dù đã có đủ tuổi đời hưởng lương hưu nhưng nếu thời gian tham gia BHXH
chưa đủ 20 năm thì không được hưởng lương hưu hàng tháng, mà chỉ được nhận trợ
cấp một lần.
- Tách chính sách tinh giảm biên chế với chính sách BHXH.
- Điều chỉnh những bất cập của Luật BHXH như:
+ Quy định mức lương tối thiểu chung để giải quyết chế độ BHXH là mức
lương tối thiểu chung trong khu vực Nhà nước; trong khi thu BHXH thì thực hiện thu
theo lương tối thiểu từng khu vực cụ thể.
+ Lương bình quân làm căn cứ tính lương hưu cho khu vực Nhà nước là bình
quân từ 5 đến 10 năm tùy theo khởi điểm đóng BHXH, còn không hưởng theo thang
bảng lương Nhà nước là bình quân cả quá trình;
- Nâng cao mức xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực BHXH.
- Trao quyền xử phạt các vi phạm trong lĩnh vực BHXH cho cơ quan BHXH.
- Có sự ràng buộc giữa việc thành lập doanh nghiệp và thực hiện nghĩa vụ BHXH.
- Quy định tiền lương trích nộp BHXH dựa trên cơ sở thu nhập thực tế của người lao
động. Để quy định này khả thi nên có quy định các khoản thu nhập đều phải thực
hiện qua tài khoản cá nhân (điều này cũng phù hợp với xu hướng chung của quốc tế).
- Loại bỏ các khe hở trong việc tăng lương trước thời gian cho người nghỉ hưu.
Về lâu dài Chính phủ cần xây dựng các tiêu chuẩn về thống kê bảo hiểm nhằm
- 7 -

mục đích duy trì chắc chắn vòng đời tối thiểu của quỹ BHXH. Các tiêu chuẩn thống
kê này như cơ sở để tự động tăng tỷ lệ đóng phí, mức trần của lương cũng như việc
sửa đổi công thức tính trợ cấp và các yêu cầu thích hợp về quyền lợi. Ví dụ, khi vòng
đời của quỹ BHXH bị giảm xuống dưới mức tối thiểu chuẩn, điều hòa tỷ lệ đóng góp
sẽ tự động khôi phục lại mức chuẩn. Bên cạnh đó nên sớm xây dựng các chính sách
cụ thể và kế hoạch dài hạn cho việc bảo toàn và tăng trưởng quỹ BHXH. Trong đó,
cần điều chỉnh một số quy định trong chính sách BHXH bắt buộc: hạn chế việc nghỉ
hưu trước tuổi như hiện nay, nên điều chỉnh tuổi nghỉ hưu khi suy giảm khả năng lao
động tại Điều 51 khoản 1 thành nam đủ 55 tuổi, nữ đủ 50 tuổi trở lên.
3.2.2 Đối với Cơ quan BHXH
Quỹ BHXH chịu tác động bởi các nhân tố làm tăng quỹ và các nhân tố làm
giảm quỹ. Vì vậy cần có các biện pháp để tận thu làm tăng quỹ và quản lý chặt chẽ,
tiết kiệm các khoản chi từ quỹ.
* Tiếp tục hoàn thiện cơ chế thu BHXH:
Đối với các nhân tố làm tăng quỹ, quy định của Luật BHXH đã có lộ trình
thực hiện tăng tỷ lệ trích nộp từ năm 2010. Ở đây tôi đề xuất các giải pháp đối với số
lượng người tham gia và mức thu nhập làm căn cứ trích nộp BHXH:
Để khắc phục tình trạng thất thu BHXH cần phải tăng cường quản lý thu đối
với khu vực doanh nghiệp ngoài quốc doanh vì đây là đối tượng còn nguồn thu
BHXH rất lớn chưa được thực hiện.
- Mở rộng đối tượng tham gia BHXH. Hiện nay số người trong độ tuổi lao
động ở Việt Nam là khoảng hơn 53 triệu người, trong đó số được tham gia BHXH
mới chỉ là: 8,14 triệu người, chiếm 15,35%, điều này cũng có nghĩa gần 85% số
người trong độ tuổi lao động chưa được bảo vệ trước những rủi ro xã hội. Luật
BHXH đã có thêm loại hình BHXH tự nguyện, cần tuyên truyền để người lao động
hiểu rõ quyền lợi khi tham gia BHXH.
- Tăng cường phối hợp với các ban, ngành có liên quan như: LĐTB&XH, Kế
hoạch và Đầu tư, … để kiểm tra, giám sát, đôn đốc việc khai trình lao động, thang
bảng lương và đóng BHXH. Phối hợp với Công đoàn cơ sở thực hiện tuyên truyền và
- 8 -

phổ biến chế độ, chính sách, pháp luật về BHXH. Phối hợp với Cơ quan Thuế để nắm
được thông tin của những đơn vị được cấp mã số thuế để tiếp cận tổ chức thu BHXH
kịp thời hoặc lên kế hoạch thu nhằm hạn chế việc bỏ sót đối tượng thu BHXH.
- Phối hợp với Ủy ban nhân dân phường, xã là nơi nắm rõ nhất tình hình biến
động và sử dụng lao động của các đơn vị. Qua đó có thể nắm được tình hình thành
lập mới, giải thể chuyển đến, chuyển đi vì hiện nay công ty ma rất nhiều (đăng ký
nhưng thực tế không hoạt động hoặc hoạt động khác địa chỉ đăng ký…).
- BHXH Việt Nam nên tổ chức hệ thống kiểm tra để giám sát sự tuân thủ của
các chủ sử dụng lao động. Các nhân viên giám sát doanh nghiệp được phân công theo
dõi số chủ sử dụng lao động nhất định để kiểm tra hoặc phân công theo địa giới.
Danh sách các đơn vị không thực hiện BHXH sẽ được đăng tải lên website của Cơ
quan BHXH hoặc website của Báo người lao động.
- Có chế độ thưởng, phạt nghiêm minh đối với các đơn vị sử dụng lao động.
Đối với các đơn vị thực hiện tốt thì khen thưởng hoặc nêu gương điển hình trên báo,
tạp chí…Trái lại xử phạt thật nặng những đơn vị cố tình vi phạm.
- Cải cách hành chính theo hướng: giảm bớt các thủ tục trong khâu tham gia
BHXH và giải quyết chế độ chính sách BHXH.
- Mức thu nhập làm căn cứ nộp BHXH: nên quy định nộp BHXH theo mức
lương thực tế của người lao động. Một mặt sẽ làm tăng đáng kể nguồn thu BHXH
mặt khác là để đảm bảo khi được nhận trợ cấp BHXH trên cơ sở mức lương thực thì
người lao động mới có một khoản thu nhập tương đối so với khoản thu nhập mà họ bị
mất đi để đảm bảo nhu cầu chi tiêu của họ.
* Đối với công tác quản lý chi: chi trả kịp thời, chính xác, đúng đối tượng
đảm bảo an toàn tránh thất thoát Quỹ BHXH; Quản lý và sử dụng nguồn lệ phí chi trả
đúng mục đích, đúng quy định.
- Thực hiện tốt và đúng quy trình quy định về công tác quản lý hồ sơ và sổ
BHXH đối với đối tượng thụ hưởng chế độ BHXH hàng tháng; quản lý chặt chẽ công
tác xét duyệt chi trả các chế độ ốm đau, thai sản; chế độ dưỡng sức phục hồi sức khỏe
cho người lao động. Để thực hiện tốt công tác này thì các quy định về điều kiện, thủ
- 9 -

tục, đối tượng phải rõ ràng, cụ thể.
- Cần cải tiến thủ tục, hồ sơ chi trả đảm bảo thuận tiện cho người lao động và
người sử dụng lao động.
- Tăng cường công tác quản lý tiền mặt trong tất cả các khâu: giao nhận ở
Ngân hàng, kho bạc, trên đường vận chuyển, trong quá trình tổ chức chi trả. Thường
xuyên kiểm tra định kỳ và đột xuất tồn quỹ tiền mặt ở các khâu chi trả.
- Nghiêm khắc xử lý các trường hợp thiếu trách nhiệm trong quản lý quỹ,
tham ô, lãng phí gây thất thoát quỹ.
- Tiết kiệm tối đa chi phí quản lý bộ máy, vì chi phí này được trích từ lợi
nhuận đầu tư tăng trưởng quỹ. Tiết kiệm được chi phí này, quỹ BHXH sẽ có thêm
nguồn bổ sung để tăng trưởng.
- Mở rộng việc chi trả trợ cấp thường xuyên qua tài khoản cá nhân.
* Ngoài ra, Cơ quan BHXH cần thực hiện các biện pháp hỗ trợ là:
- Tổ chức triển khai ứng dụng công nghệ thông tin vào mọi lĩnh vực hoạt động
và mọi cấp quản lý của ngành BHXH, đảm bảo cho việc quản lý, điều hành, thống
kê, lưu trữ được chính xác, kịp thời, năng suất, hiệu quả và thống nhất trong toàn
quốc.
- Tăng cường công tác đào tạo, đào tạo lại và bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, công
chức, viên chức theo hướng chuyên nghiệp, hiện đại để hình thành đội ngũ cán bộ
hoạt động xã hội chuyên nghiệp.
- Tăng cường công tác thông tin tuyên truyền. Việc nhận thức đầy đủ và đúng
đắn về mục đích, ý nghĩa, tác dụng của chính sách BHXH, cũng như quyền lợi và
trách nhiệm của từng thành viên trong xã hội đối với chính sách BHXH là một yêu
cầu tiên quyết cho việc tổ chức thực hiện các mục tiêu về BHXH đã đề ra. Thực tế
trong những năm qua cho thấy, vẫn còn có một bộ phận không nhỏ cán bộ công chức,
dân cư và người lao động chưa hiểu biết hoặc hiểu biết chưa đầy đủ về BHXH. Do
vậy, cần phải làm tốt công tác thông tin tuyên truyền trên các phương tiện thông tin
đại chúng như: đài phát thanh, báo chí, truyền hình và bằng các hình thức khác nhau
như: phổ biến kiến thức cơ bản, giải đáp chế độ chính sách, thi tìm hiểu, các tiểu
- 10 -

phẩm văn nghệ…với các nội dung cho phù hợp với từng nhóm đối tượng nhằm tuyên
truyền chính sách chế độ BHXH một cách thường xuyên, liên tục tới mọi người ở
mọi miền của đất nước.
3.2.3 Đối với người sử dụng lao động:
- Ngay ở khâu đăng ký kinh doanh, Cơ quan quản lý cần có một danh sách về
quyền và nghĩa vụ khi thành lập doanh nghiệp, người đứng tên đăng ký kinh doanh
ký cam kết sẽ thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ như nộp thuế, lệ phí, khai trình sử dụng
lao động và tham gia BHXH.
- Có một khóa tập huấn cho người chuẩn bị thành lập doanh nghiệp: hướng
dẫn cách thức thực hiện nghĩa vụ theo quy định, tuyên truyền về quyền và nghĩa vụ
của họ.
- Có hình thức xử phạt thật nặng đối với những hành vi vi phạm pháp luật về
BHXH.
3.2.4 Giải pháp tài chính nhằm bảo toàn và tăng trưởng quỹ BHXH
Để đạt được mục tiêu phát triển ngành BHXH, tăng nhanh nguồn thu của quỹ
BHXH từ các bên tham gia, giảm dần nguồn chi từ NSNN, bảo đảm cân đối quỹ
BHXH lâu dài đảm bảo Quỹ BHXH đáp ứng chi trả các chế độ BHXH. Theo tôi cần
thực hiện một số vấn đề sau:
3.2.4.1 Đổi mới các chính sách kinh tế tài chính
Việc đổi mới các chính sách kinh tế tài chính sẽ thúc đẩy phát triển sản xuất
kinh doanh, tạo ra nhiều việc làm, tăng thu nhập cho người lao động, tạo cơ sở ổn
định cho việc tăng đóng góp BHXH, góp phần tạo tiền đề vững chắc cho sự phát triển
hoạt động BHXH theo nguyên tắc tự cân đối thu - chi.
Việc đảm bảo cho nền kinh tế phát triển bền vững, chất lượng và hiệu quả cao
sẽ tạo ra khả năng động viên và khả năng đóng góp BHXH của người lao động và các
doanh nghiệp mới được duy trì và nâng lên; đồng thời, cũng tạo thêm nguồn lực tài
chính để Nhà nước hỗ trợ cho các đối tượng đang hưởng BHXH từ NSNN, tạo lập
nguồn kinh phí cho việc thực hiện các chế độ BHXH mới, đáp ứng nhu cầu phát triển
toàn diện về thể chất và tinh thần của người lao động.
- 11 -

3.2.4.2 Tiếp tục đổi mới chính sách tiền lương và chính sách phân phối thu nhập
trong nền kinh tế.
Với chức năng đảm bảo xã hội, Nhà nước có trách nhiệm bảo đảm chi trả các
chế độ BHXH như trả lương hưu, trợ cấp ốm đau, thai sản và các chế độ BHXH
khác, hỗ trợ từ nguồn vốn xây dựng cơ bản tập trung của NSNN. Hiện nay, với mức
lương và thu nhập hàng tháng của cán bộ công nhân viên chức Nhà nước tương đối
thấp, không đủ để có thể đóng góp BHXH với tỷ lệ cao hơn. Do đó, vấn đề cải cách
tiền lương và thu nhập vừa để đảm bảo cho cán bộ công nhân viên Nhà nước có khả
năng tái tạo sức lao động, vừa có khả năng đóng BHXH, đồng thời, vừa có thể cắt
giảm sự bao cấp của NSNN đang trở nên hết sức quan trọng đối với sự phát triển của
quỹ BHXH.
3.2.4.3 Mức sinh lời từ đầu tư của quỹ phải cao hơn mức tăng chỉ số giá
Với nguyên tắc hoạt động tự cân đối thu - chi, quỹ BHXH phải thường xuyên
được bổ sung các nguồn tài chính từ các hoạt đông đầu tư sinh lời theo quy định của
pháp luật.
Phải đặt ra yêu cầu mức sinh lời từ đầu tư của quỹ phải cao hơn mức tăng chỉ
số giá, nhằm bảo toàn quỹ và góp phần làm tăng trưởng quỹ.
Hiện nay, quỹ BHXH thực hiện nhiệm vụ bảo tồn và phát triển bằng cách sử
dụng nguồn vốn nhàn rỗi để cho vay theo sự chỉ định của Nhà nước, nên khó bảo
toàn vốn. Sự tham gia đầu tư tài chính thông qua các công cụ tài chính như tín phiếu,
trái phiếu Chính phủ đem lại nguồn thu nhập cho quỹ BHXH cũng còn bị hạn chế.
Do đó, bên cạnh việc đổi mới các chính sách kinh tế - tài chính, tạo môi trường thuận
lợi cho việc luân chuyển các luồng vốn để quỹ BHXH có thể sử dụng các nguồn vốn
nhàn rỗi vào đầu tư sinh lời thì cần có cơ chế, chính sách và pháp luật để đảm bảo
cho quỹ BHXH có quyền tự lựa chọn các dự án để đầu tư theo cơ chế thị trường, phù
hợp với môi trường đầu tư và tự chịu trách nhiệm về mức độ hiệu quả cũng như rủi
ro trong đầu tư tài chính; bên cạnh đó, có thể tạm thời không nên đánh thuế thu nhập
vào phần lợi nhuận thu được từ các hoạt động đầu tư sinh lời của quỹ đem lại.
3.2.4.4 Ngành BHXH nên thực hiện chi quản lý bộ máy tiết kiệm, có hiệu quả.
- 12 -

Nên thực hiện khoán quỹ lương cho đội ngũ cán bộ ngành BHXH, thực hiện
trả lương căn cứ vào doanh số thu BHXH, gắn tiền lương, tiền thưởng và quỹ phúc
lợi với kết quả lao động và tiết kiệm chi tiêu trong quản lý hành chính, đặc biệt là chi
cho bộ máy quản lý phải hết sức tiết kiệm để tăng cường khả năng tự tích luỹ, đáp
ứng các yêu cầu bảo tồn và phát triển quỹ BHXH.
3.2.4.5 Đa dạng hóa các hình thức đầu tư của Quỹ BHXH
Đa dạng hóa các hình thức đầu tư của Quỹ BHXH đảm bảo nguyên tắc dàn
trải rủi ro, tức là cùng lúc đầu tư vào nhiều dự án thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau;
nguyên tắc đầu tư an toàn, hiệu quả kinh tế cao hơn hiện nay. Sự đa dạng hóa các
hoạt động đầu tư nhằm bù trừ rủi ro, thậm trí trong trường hợp khả năng gặp rủi ro
thấp thì việc đa dạng hóa cũng giúp mang lại lãi suất cao hơn. Cần mạnh dạn đưa
Quỹ BHXH vào đầu tư những lĩnh vực có khả năng sinh lời như: cho vay ngân hàng
thương mại vay, các dự án đầu tư có hiệu quả cao… điều quan trọng là phải có một
chế độ tài chính minh bạch và rõ ràng. Cần xác định rõ tỷ lệ tối đa cho phép quỹ
BHXH được đầu tư vào lĩnh vực có tỷ lệ rủi ro cao, chẳng hạn 10% tổng đầu tư (theo
Ngân hàng Thế giới tỷ lệ này có thể tới 20% tổng đầu tư). Với lượng tiền tạm thời
nhàn rỗi tương đối lớn (năm 2007 số dư quỹ BHXH hơn 68.000 tỷ đồng và dự kiến
tới năm 2010 khoảng 100.000 tỷ đồng) thì việc đầu tư nguồn tiền này một cách có
hiệu quả, không chỉ góp phần làm tăng trưởng quỹ BHXH qua các năm mà còn góp
phần thúc đẩy thị trường vốn Việt Nam phát triển.
3.2.4.6 Đa dạng hóa các hình thức sở hữu đối với dịch vụ BHXH
Đa dạng hóa các hình thức sở hữu đối với dịch vụ BHXH, nhằm huy động sự
tham gia của các nguồn lực khác trong xã hội, chống độc quyền và khuyến khích
cạnh tranh lành mạnh giữa các loại hình dịch vụ BHXH.
3.2.4.6 Thành lập công ty đầu tư tài chính Quỹ BHXH:
Thành lập Công ty Quản lý quỹ trực thuộc Chính phủ để quản lý và thực hiện
đầu tư bằng chính nguồn vốn của Quỹ BHXH với các lý do sau:
- Nếu thực hiện cho vay để các tổ chức tài chính khác cho vay lại thì lợi nhuận
- 13 -
Quỹ BHXH sẽ giảm bớt một phần, hiệu quả đầu tư thấp.

- Công ty Quản lý quỹ với nghiệp vụ chuyên về đầu tư tài chính để: thẩm định
dự án, xác định đối tác đầu tư, lãi suất đầu tư, quản lý rủi ro…. sẽ chuyên môn hóa
hơn trong lĩnh vực đầu tư tài chính, có thể phát huy tối đa hiệu quả sử dụng vốn.
- Là một định chế độc lập có quyền tự lựa chọn các dự án để đầu tư theo cơ
chế thị trường, phù hợp với môi trường đầu tư và tự chịu trách nhiệm về mức độ hiệu
quả cũng như rủi ro trong đầu tư tài chính. Tuy nhiên với điều kiện có sự ràng buộc
về quyền và trách nhiệm đối với Công ty trước Chính phủ, Hội đồng quản lý và Tổng
giám đốc BHXH Việt Nam.
Đẩy mạnh hoạt động đầu tư tăng trưởng Quỹ BHXH là một nội dung và là
nhiệm vụ rất quan trọng trong hoạt động quản lý tài chính Quỹ BHXH. Tăng trưởng
Quỹ BHXH, liên tục tăng trưởng Quỹ là nhân tố rất quan trọng có tác động trực tiếp
đến sự đảm bảo cân đối vững chắc, lâu dài Quỹ BHXH. Tuy nhiên quá trình đầu tư
phải đảm bảo: an toàn, có sinh lời, thanh khoản và đảm bảo lợi ích xã hội. Trên cơ sở
đó, nhà đầu tư tính toán và lựa chọn phương án đầu tư để đạt hiệu quả cao nhất.
Kết luận chương 3
Để hệ thống BHXH tiếp tục phát triển ổn định và bền vững thì vấn đề bảo toàn
và tăng trưởng quỹ là yêu cầu cấp bách, phải được xem xét ngay từ bây giờ. Hiện tại,
Quỹ BHXH hoạt động theo phương thức tồn tích, trong khoảng 10 đến 20 năm tới,
Quỹ BHXH sẽ có số tích lũy ngày càng lớn. Nhưng đây là nguồn tồn tích mang tính
tạm thời, nếu cân đối dài hạn trong thời gian 30 - 40 năm thì khả năng mất cân đối
Quỹ sẽ diễn ra do tốc độ tăng thu BHXH không theo kịp tốc độ tăng chi, đặc biệt là
chi cho các đối tượng hưu trí.
Dựa vào mục tiêu phát triển ngành BHXH Việt Nam, quan điểm chỉ đạo quản lý Quỹ
BHXH và tình hình quản lý quỹ trong thực tế luận văn đưa ra các nhóm giải pháp
nhằm đạt các mục tiêu sau:
- Nâng cao hiệu quả thu, chi BHXH để số kết dư quỹ BHXH ngày càng lớn.
- 14 -
- Nâng cao hiệu quả đầu tư sử dụng nguồn tiền nhàn rỗi của Quỹ BHXH, một mặt
bảo toàn giá trị quỹ mặt khác làm cho quỹ tăng trưởng.
- Đảm bảo khả năng chi trả trong tương lai của Quỹ BHXH.

- Giảm bớt gánh nặng cho NSNN, từ đó NSNN có nhiều nguồn tài chính hơn để đầu
tư phát triển kinh tế - xã hội.
Quỹ BHXH là ngôi nhà chung của mọi người tham gia BHXH, dùng để che
chở cho họ khi gặp rủi ro. Ngôi nhà ấy càng to, càng vững chắc thì khả năng che chở
càng tốt.
KẾT LUẬN
An sinh xã hội là một vấn đề lớn, quan trọng của mỗi quốc gia trong quá trình
phát triển, mà trong đó BHXH là cốt lõi của ASXH. Nền kinh tế càng phát triển, yêu
cầu đặt ra đối với hệ thống ASXH, BHXH ngày càng nặng nề và cấp bách. Bất kỳ
một Nhà nước nào cũng phải thừa nhận rằng sự nghèo khổ của người dân do ốm đau,
tai nạn rủi ro, thất nghiệp… gây ra không chỉ là trách nhiệm của bản thân cá nhân họ
và gia đình mà còn là trách nhiệm của Nhà nước và cộng đồng xã hội.
Mười ba năm qua hoạt động của BHXH Việt Nam luôn hướng vào 4 mục tiêu