Đánh giá năng lực dạy học của giảng viên trẻ trong trường sĩ quan tăng thiết giáp

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

HOÀNG MINH TRƯỜNG

ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC DẠY HỌC CỦA GIẢNG VIÊN TRẺ
TRONG TRƯỜNG SĨ QUAN TĂNG - THIẾT GIÁP

LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐO LƯỜNG VÀ ĐÁNH GIÁ

HÀ NỘI - 2020



ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

HOÀNG MINH TRƯỜNG

ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC DẠY HỌC CỦA GIẢNG VIÊN TRẺ
TRONG TRƯỜNG SĨ QUAN TĂNG - THIẾT GIÁP

LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐO LƯỜNG VÀ ĐÁNH GIÁ
CHUYÊN NGÀNH: ĐO LƯỜNG VÀ ĐÁNH GIÁ TRONG GIÁO DỤC

Mã số: 8140115

Người hướng dẫn khoa học: TS. Nghiêm Xuân Huy

HÀ NỘI - 2020

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là kết quả nghiên cứu của bản thân tôi, luận văn chưa
được công bố trong bất kỳ một cơng trình nghiên cứu nào khác.
Tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm về tính trung thực của số liệu và các nội
dung khác trong luận văn của mình.
Hà nội, ngày 20 tháng 5 năm 2020
TÁC GIẢ

Hoàng Minh Trường

i


LỜI CẢM ƠN
Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến: Lãnh đạo Trường Đại học Giáo
dục, Đại học Quốc gia Hà Nội, các thầy giáo, cô giáo của Nhà trường và Khoa
Quản trị chất lượng đã tận tình giảng dạy, tạo điều kiện, giúp đỡ cho tơi hồn
thành chương trình Thạc sĩ Đo lường và đánh giá trong giáo dục khoá QH-2017-S.
Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn đặc biệt của mình tới TS. Nghiêm Xuân
Huy - Viện trưởng Viện Bảo đảm chất lượng giáo dục, Đại học Quốc gia Hà
Nội, người thầy tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tơi trong suốt q trình nghiên cứu
và hoàn thiện luận văn.
Tác giả xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới Ban Giám hiệu, cán bộ Phòng, Khoa,
cán bộ Tiểu đoàn, giảng viên của Trường Sĩ quan Tăng - Thiết giáp, học viên
khóa 39 đào tạo sĩ quan chỉ huy phân đội tăng thiết giáp đã tạo điều kiện thuận
lợi cho tơi nghiên cứu và hồn thành luận văn.
Cuối cùng, xin đặc biệt cảm ơn gia đình, người thân đã luôn ủng hộ và tạo
mọi điều kiện tốt nhất cho tác giả nghiên cứu và hoàn thành luận văn thạc sĩ.

Hà nội, ngày 20 tháng 5 năm 2020
TÁC GIẢ

Hoàng Minh Trường

ii


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

TT

Tên viết đầy đủ

Tên viết tắt

1

BQP

Bộ Quốc Phịng

2

BTTM

Bộ Tổng tham mưu

3

QĐND

Qn đội nhân dân

4

TB

Trung bình

5

ĐTB

Điểm trung bình

iii


DANH MỤC BẢNG
Bảng 2. 1. Hoạt động đào tạo của Trường Sĩ quan Tăng - Thiết giáp qua các năm .....27
Bảng 2. 2. Quá trình thực hiện nghiên cứu đề tài ..........................................................28
Bảng 3. 1. Đánh giá năng lực thiết kế hoạt động dạy học của giảng viên trẻ ...............36
Bảng 3. 2. Đánh giá năng lực tổ chức hoạt động dạy học của giảng viên trẻ ...............38
Bảng 3. 3. Đánh giá năng lực kiểm tra-đánh giá của giảng viên trẻ .............................41
Bảng 3. 4. Đánh giá năng lực chuyên môn của giảng viên trẻ ......................................42
Bảng 3. 5. Tổng hợp đánh giá năng lực dạy học của giảng viên trẻ .............................46

iv

DANH MỤC HÌNH VẼ
Hình 1. 1. Cấu trúc năng lực............................................................................................8
Hình 1. 2. Cấu trúc năng lực dạy học theo Trần Khánh Đức ........................................12
Hình 1. 3. Năng lực dạy học ..........................................................................................17
Hình 3. 1. Thực trang năng lực dạy học của giảng viên trẻ ..........................................46

v


MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................... iii
DANH MỤC BẢNG ..................................................................................................... iv
DANH MỤC HÌNH VẼ ..................................................................................................v
MỤC LỤC ..................................................................................................................... vi
PHẦN MỞ ĐẦU .............................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài ......................................................................................................1
2. Mục tiêu nghiên cứu.................................................................................................1
3. Nhiệm vụ nghiên cứu ...............................................................................................2
4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .........................................................................2
5. Giả thuyết khoa học .................................................................................................2
6. Thời gian nghiên cứu ...............................................................................................2
7. Phương pháp nghiên cứu..........................................................................................2
8. Cấu trúc của luận văn ...............................................................................................3
CHƯƠNG 1 .....................................................................................................................4
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC DẠY HỌC CỦA GIẢNG VIÊN
TRẺ ..................................................................................................................................4
1.1. Tổng quan nghiên cứu về đánh giá năng lực dạy học ..............................................4
1.2. Các khái niệm cơ bản ...............................................................................................6
1.2.1. Khái niệm đo lường ...............................................................................................6

1.2.2 .Khái niệm đánh giá ................................................................................................6
1.2.3. Khái niệm kiểm tra đánh giá .................................................................................7
1.2.4. Khái niệm năng lực và năng lực dạy học ..............................................................7
1.2.5. Khái niệm giảng viên trẻ .......................................................................................9
1.3. Cấu trúc của năng lực dạy hoc ...............................................................................10
TÓM TẮT CHƯƠNG 1 ................................................................................................22
CHƯƠNG 2 ...................................................................................................................23
TỔ CHỨC NGHIÊN CỨU ...........................................................................................23
vi


2.1. Khái quát về Trường sĩ quan tăng thiết giáp ..........................................................23
2.2. Quy trình thu thập số liệu .......................................................................................27
2.3. Khách thể nghiên cứu .............................................................................................29
2.4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu .....................................................30
TÓM TẮT CHƯƠNG 2 ................................................................................................34
CHƯƠNG 3 ...................................................................................................................35
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VỀ ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC DẠY HỌC CỦA GIẢNG
VIÊN TRẺ TRƯỜNG SĨ QUAN TĂNG THIẾT GIÁP ...............................................35
3.1. Thực trạng năng lực dạy học của giảng viên trẻ Trường sĩ quan Tăng thiết giáp..35
3.1.1. Năng lực thiết kế hoạt động dạy – học.............................................................35
3.1.2. Năng lực tổ chức các hoạt động dạy-học .........................................................38
3.1.3. Năng lực kiểm tra-đánh giá ..............................................................................40
3.1.4. Năng lực phát triển chuyên môn đáp ứng nhu cầu đổi mới đào tạo ................41
3.2. Một số ýkiến về đánh giá năng lực dạy học của giảng viên trẻ .............................43
3.3. Đánh giá chung về năng lực dạy học của giảng viên trẻ Trường sĩ quan Tăng thiết
giáp ................................................................................................................................45
3.4. Biện pháp nâng cao năng lực dạy học của giảng viên trẻ trong Trường Sĩ quan
Tăng thiết giáp ...............................................................................................................46
3.4.1. Thực hiện bồi dưỡng nâng cao nhận thức về đổi mới phương pháp dạy học cho

giảng viên trẻ ..................................................................................................................47
3.4.2. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học............................................49
3.4.3. Nâng cao năng lực kiểm tra- đánh giá cho giảng viên trẻ ...................................51
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ................................................................................54
TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................................57
PHỤ LỤC ........................................................................................................................1

vii


PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 đang mở ra nhiều cơ hội, song cũng đặt ra
nhiều thách thức đối với hệ thống giáo dục nói chung và các trường quân đội nói riêng.
Xây dựng nhà trường quân đội trước yêu cầu của cuộc cách mạng 4.0 là vấn đề cấp
thiết, nhằm kịp thời nắm bắt cơ hội, vượt qua thách thức để khơng bị tụt hậu và có
những phát triển mới đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ quân đội hiện nay [2]. “Mục tiêu của
việc đổi mới chương trình giáo dục quốc phịng là xây dựng nội dung chương trình,
phương pháp giáo dục, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện thế hệ trẻ, đáp
ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực phục vụ cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước, phù hợp với thực tiễn và truyền thống Quân đội nhân dân Việt Nam; tiếp cận
trình độ giáo dục quân sự ở các nước phát triển trong khu vực và thế giới”. Để thực
hiện được điều đó, các trường quân đội phải có đội ngũ giảng viên chất lượng cao cả
về trình độ học vấn, kỹ năng sư phạm và kiến thức thực tiễn.
Trên thực tế, đội ngũ giảng viên các nhà trường quân đội còn bất cập về hoạt
động chuyên môn, đặc biệt trong lĩnh vực giảng dạy. Trước u cầu đổi mới hiện nay
địi hỏi nâng cao trình độ chuyên môn cho các giảng viên và áp dụng các phương pháp
dạy học hiệu quả nhằm cải thiện chất lượng đào tạo, trong đó chú trọng đến đội ngũ
giảng viên trẻ của nhà trường. Đây là đội ngũ cán bộ giảng viên nhiệt tình, giàu tâm
huyết nhưng hạn chế về kinh nghiệm trong công tác. Muốn giúp họ phát triển năng lực

dạy học thì cần tìm hiểu thực trạng vấn đề để từ đó đưa ra đề xuất phù hợp.
Từ những lý do nêu trên, tôi đã lựa chọn đề tài “Đánh giá năng lực dạy học của
giảng viên trẻ trong Trường Sĩ quan Tăng - Thiết giáp”. Đây là luận văn nghiên cứu
mang tính chất đặc thù về năng lực dạy học của giảng viên trẻ trong Trường Sĩ quan
Tăng - Thiết giáp.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Nghiên cứu thực trạng năng lực dạy học của giảng viên trẻ trong Trường Sĩ quan
Tăng - Thiết giáp, từ đó đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao năng lực dạy học của
giảng viên trẻ trong Trường Sĩ quan Tăng - Thiết giáp nói riêng và các trường quân
đội nói chung.
1


3. Nhiệm vụ nghiên cứu
Đề tài luận văn tập trung giải quyết các nhiệm vụ sau :
- Nghiên cứu cơ sở lí luận của đề tài (khái niệm năng lực, năng lực dạy học,
giảng viên trẻ…)
- Nghiên cứu thực trạng năng lực dạy học của giảng viên trẻ trong Trường Sĩ
quan Tăng - Thiết giáp.
- Đề xuất biện pháp nâng cao năng lực dạy học cho các giảng viên trẻ Trường Sĩ
quan Tăng - Thiết giáp nói riêng và trong các trường quân đội nói chung.
4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
4.1. Khách thể nghiên cứu
Giảng viên trẻ đang tham gia công tác giảng dạy tại Trường Sĩ quan Tăng - Thiết
giáp.
4.2. Đối tượng nghiên cứu
Năng lực dạy học của giảng viên trẻ tại Trường Sĩ quan Tăng - Thiết giáp.
5. Giả thuyết khoa học
Năng lực dạy học của giảng viên trẻ tại Trường Sĩ quan Tăng - Thiết giáp, đạt
mức độ khá. Nếu đề xuất được biện pháp phù hợp sẽ góp phần nâng cao đến năng lực

dạy học cho họ và nâng cao chất lượng dạy học.
6. Thời gian nghiên cứu
Thời gian triển khai nghiên cứu từ tháng 01/2019 đến 12/2019.
7. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn nghiên cứu đánh giá năng lực giảng viên trẻ dựa trên phương pháp
nghiên cứu sau đây:
- Phương pháp điều tra phiếu hỏi: khảo sát thông tin qua phiếu trưng cầu ý kiến
nhằm thu thập thông tin về thực trạng năng lực dạy học của giảng viên trẻ Trường Sĩ
quan Tăng - Thiết giáp.

2


- Phương pháp phỏng vấn: Phỏng vấn các cán bộ lãnh đạo khoa để làm rõ hơn
thực trạng năng lực giảng viên trẻ về yêu cầu về năng lực đối với các giảng viên trẻ
hiện nay.
- Phương pháp phân tích sản phẩm: Thông qua việc đánh giá các sản phẩm của
giảng viên như giáo án để hiểu về năng lực dạy học của giảng viên trẻ.
- Phương pháp thống kế tốn học: Số liệu thơng tin thu thập qua phiếu trưng cầu
ý kiến được xử lý bằng phần mềm SPSS.
8. Cấu trúc của luận văn
- Phần mở đầu
- Chương 1: Cơ sở lý luận về đánh giá năng lực dạy học của giảng viên
- Chương 2: Tổ chức nghiên cứu
- Chương 3: Kết quả nghiên cứu về đánh giá năng lực dạy học của giảng viên trẻ
Trường Sĩ quan Tăng - Thiết giáp
- Kết luận và khuyến nghị
- Tài liệu tham khảo
- Phụ lục

3


CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC DẠY HỌC
CỦA GIẢNG VIÊN TRẺ
1.1. Tổng quan nghiên cứu về đánh giá năng lực dạy học
Vấn đề nghiên cứu đánh giá năng lực dạy học của người dạy được tiến hành bởi
nhiều lĩnh vực khoa học khác nhau. Dưới đây là phần trình bày một số cơng trình
nghiên cứu về lĩnh vực này.
Hướng nghiên cứu về năng lực dạy học
Một số nhà nghiên cứu quan tâm và nghiên cứu phát triển và nâng cao năng lực
nghề nghiệp cho đội ngũ giáo viên như tài liệu nghiên cứu "Cẩm nang nâng cao năng
lực và phẩm chất đội ngũ giáo viên" [18] của nhóm các tác giả Đặng Quốc Bảo, Đỗ
Quốc Anh, Đinh Thị Kim Thoa. Bên cạnh đó cịn có các cơng trình của các tác giả như
Đinh Quang Báo [18], Trần Kiểm [18], các cơng trình này nghiên cứu phát triển đội ngũ
theo các hướng: 1) Nghiên cứu phát triển đội ngũ giáo viên dưới góc độ phát triển
nguồn nhân lực; 2) Nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo
dục; 3) nghiên cứu đề xuất hệ thống các giải pháp xây dựng phát triển đội ngũ giáo viên
trong thời kì cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Một số tác giả có cách tiếp cận khác nhau về năng lực và năng lực nghề nghiệp
trong quá trình đào tạo và bồi dưỡng giáo viên như tác giả Trần Khánh Đức [5] đã đề
xuất một số biện pháp mới cho công tác đào tạo và bồi dưỡng giáo viên đáp ứng nhu cầu
của thời đại mới;
Trong bài viết “Đánh giá năng lực dạy học của giáo viên tốt nghiệp khoa Tiếng
Anh, Trường Đại học Sư phạm Tp.HCM trong vòng 5 năm trở lại đây” (Từ 2007 2011), tác giả Nguyễn Kim Dung và Lê Thị Thu Liễu [6] đã đánh giá năng lực dạy học
trên các mặt sau: năng lực chuyên môn, kĩ năng và phương pháp sư phạm, thái độ của
giáo viên tiếng Anh. Trong đó, về năng lực chun mơn được đánh giá ở hai tiêu chí
là: mục tiêu bài giảng và nội dung bài giảng. Đối với kĩ năng và phương pháp sư phạm
được đánh giá ở mặt sử dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy học. Còn yếu tố thái độ

được thể hiện ở tác phong sư phạm, sự công bằng của giáo viên. Dựa trên kết quả
nghiên cứu, nhóm tác giả đi đến kết luận: giáo viên có kiến thức chuyên môn tốt, kĩ
năng sư phạm của các GV cũng được đánh giá ở mức tương đối tốt. Còn tác phong sư
4


phạm của giáo viên cũng cho thấy phần lớn các GV đều thể hiện sự tự tin, truyền cảm
hứng học tập cho HS và có thái độ thân thiện, tích cực trong quá trình giảng dạy.
Một số tác giả nghiên cứu về nâng cao năng lực dạy học cho giảng viên trẻ như
trong bài viết “Nâng cao năng lực giảng dạy các mơn lí luận chính trị cho giảng viên
trẻ của các trường đại học ở Việt Nam hiện nay” của tác giả Đồng Thị Kim Xuyến và
Phạm Công Thiện [22] đã chỉ ra rằng, nhìn chung, GV trẻ giảng dạy lí luận chính trị
của các trường đại học ở Việt Nam hiện nay nắm chắc, hiểu sâu kiến thức chuyên
ngành và liên ngành; hòa nhập nhanh hơn với cái mới, tiếp thu tốt hơn tri thức lí luận
và thực tiễn. Ngồi ra, giảng viên trẻ cịn tích cực đổi mới phương pháp giảng dạy, tổ
chức nhiều hình thức lên lớp đa dạng, phong phú… Tuy nhiên, các tác giả nghiệp vụ
sư phạm của giảng viên trẻ cịn khơng ít hạn chế. Cách dạy cịn nặng về các kĩ thuật
trình chiếu, xem nhẹ các ý tưởng sư phạm, thiếu cuốn hút, thiếu liên hệ sâu sắc giữa
giờ giảng với thực tiễn nghề nghiệp và ít truyền cảm hứng sáng tạo đến người học.
Cùng với sự hạn chế về kiến thức thực tiễn và kinh nghiệm sống, một bộ phận giảng
viên trẻ vẫn còn nặng truyền đạt kiến thức, phương pháp giảng dạy chủ yếu là thuyết
trình, ít chú ý đến sự phản hồi thông tin ngược chiều của sinh viên. Phương pháp này
làm cho sinh viên trở thành đối tượng thụ động, khơng phát huy được tính tích cực,
chủ động,
Ngồi hướng nghiên cứu về năng lực dạy học, đề tài tìm hiểu hướng nghiên cứu
về giảng viên trẻ trong các trường quân đội. Dưới đây sẽ trình bày nội dung này.
Hướng nghiên cứu về giảng viên trẻ trong các trường quân đội
Tác giả Nguyễn Văn Kiểm [11] trong bài viết “Bồi dưỡng tình yêu nghề cho
giảng viên trẻ trong các trường Đại học Quân sự” đã chỉ ra rằng: đội ngũ giảng viên
trẻ còn bất cập về chất lượng, số lượng và cơ cấu; một bộ phận chưa theo kịp yêu cầu

đổi mới và phát triển giáo dục, thiếu tâm huyết, thậm chí vi phạm kỉ luật, pháp luật
Nhà nước, làm giảm niềm tin của học viên với giảng viên trẻ. Đồng thời, trước tác
động tiêu cực của mặt trái kinh tế thị trường, nhất là ảnh hưởng của lối sống thực dụng
đã làm cho một số giảng viên trẻ bị dao động tư tưởng, dẫn đến hiện tượng “bỏ nghề”,
“chuyển nghề”, “thiếu nhiệt huyết” trong cơng việc, xói mịn phẩm chất nhân cách
người giảng viên. Từ kết quả nghiên cứu, tác giả đưa ra các biện pháp, trong đó có

5


biện pháp cần “Thường xuyên bồi dưỡng nâng cao năng lực, trình độ và phương pháp,
tác phong cơng tác cho giảng viên trẻ”.
Nghiên cứu của tác giả Phạm Đình Duyên [3] “Một số biện pháp phát triển định
hướng giá trị nghề nghiệp sư phạm quân sự cho giảng viên trẻ ở các trường sĩ quan
quân đội”, cũng chỉ rõ những hạn chế của đội ngũ giảng viên trẻ: cụ thể nhiều giảng
viên trẻ chưa có nhận thức đúng đắn về nghề và các giá trị của nghề nghiệp sư phạm
quan sự; chưa tự giác, tích cực tu dưỡng, rèn luyện nghề nghiệp; một số giảng viên trẻ
còn thiếu tâm huyết, khơng có lí tưởng nghề nghiệp. Trên cơ sở thực trạng đã nêu, tác
giả đề xuất 5 biện pháp phát triển nghề nghiệp cho giảng viên trẻ ở các trường sĩ quan
quân đội, trong đó có biện pháp là: nâng cao trình độ chun mơn và năng lực sư
phạm cho giảng viên trẻ trong thực tiễn hoạt động nghề nghiệp.
Các cơng trình nghiên cứu nêu trên đã đề cập đến năng lực chuyên môn, năng lực
dạy học của các giảng viên nói chung và giảng viên các trường đại học qn sự nói
riêng. Tuy nhiên, chưa có cơng trình nào nghiên cứu về năng lực dạy học cho giảng
viên trẻ trường Sĩ quan Tăng - Thiết giáp. Vì thế, đây là khoảng trống cần nghiên cứu
để đáp ứng yêu cầu nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên như Chiến lược phát triển
GD-ĐT trong quân đội giai đoạn 2011-2020 đã xác định: “… đội ngũ nhà giáo quân
đội hiện nay đã có sự phát triển mạnh cả về số lượng và chất lượng, bản lĩnh chính trị
vững vàng, phẩm chất đạo đức, trình độ chun mơn, năng lực sư phạm tốt… Tuy
nhiên, trình độ, năng lực của một bộ phận nhà giáo còn thấp so với yêu cầu, nhiệm vụ;

chất lượng đội ngũ nhà giáo qn đội cịn có khoảng cách so với Chuẩn quốc gia và
thực tiễn phát triển GD-ĐT quân đội”[3].
1.2. Các khái niệm cơ bản
1.2.1. Khái niệm đo lường
Có nhiều quan điểm khác nhau về đo lường trong giáo dục, theo tác giả Lê Đức
Ngọc: Đo lường (Measurement) là q trình thu thập thơng tin một cách định lượng
(số đo) về các đại lượng đặc trưng của đào tạo năng lực (nhận thức, tư duy, kỹ năng và
phẩm chất nhân văn) trong quá trình giáo dục.
1.2.2. Khái niệm đánh giá
Khái niệm “Đánh giá” (Evaluation) theo tác giả Lê Đức Ngọc [14] là việc căn cứ
6


vào các số đo và các tiêu chí xác định, đánh giá năng lực và phẩm chất của sản phẩm
đào tạo để nhận định, phán đoán và đề xuất các quyết định nhằm nâng cao không
ngừng chất lượng đào tạo. Đánh giá có thể là định lượng dựa vào các con số hoặc định
tính dựa vào các ý kiến và giá trị.
1.2.3. Khái niệm kiểm tra đánh giá
Trong lịch sử ngành đo lường và đánh giá trong dạy học có rất nhiều khái niệm,
cách tiếp cận khác nhau, theo tác giả Lê Đức Ngọc [14], kiểm tra/lượng giá
(Assessment) là việc đánh giá năng lực hoặc phẩm chất của sản phẩm đào tạo trong
quá trình giáo dục theo các hệ thống quy tắc hoặc tiêu chuẩn nào đó, căn cứ vào các
thơng tin định tính hoặc định lượng (số đo). Lượng giá có thể thực hiện đầu q trình
giảng dạy để giúp tìm hiểu và chẩn đốn (diagnostic) về đối tượng giảng dạy, có thể
triển khai trong tiến trình (formative) giảng dạy để tạo những thông tin phản hồi giúp
điều chỉnh q trình dạy và học, cũng có thể thực hiện lúc kết thúc (summative) để
tổng kết. Trong giảng dạy ở nhà trường, các đo lường trong tiến trình thường gắn chặt
với người dạy, tuy nhiên các đo lường kết thúc thường bám sát vào mục tiêu dạy học
đã được đề ra, và có thể tách khỏi người dạy.
1.2.4. Khái niệm năng lực và năng lực dạy học

1.2.4.1. Khái niệm năng lực:
Trong những năm gần đây, khái niệm năng lực được sử dụng rất nhiều theo tính
chất, yêu cầu nhiệm vụ công việc, được thể hiện bằng kết quả công việc. Năng lực còn
được hiểu là sự kết hợp giữa khả năng cá nhân, thông qua sự hiểu biết với kỹ năng tốt
và thái độ bản thân. Nói đến năng lực là việc cá nhân hay nhóm làm được việc, hồn
thành được nhiệm vụ được giao.
Theo tác giả Trần Khánh Đức [5] đã nêu rõ năng lực là: “Khả năng tiếp nhận và
vận dụng tổng hợp, có hiệu quả mọi tiềm năng của con người (tri thức, kỹ năng, thái độ,
thể lực, niềm tin,...) để thực hiện công việc hoặc đối phó với một tình huống, trạng thái
nào đó trong cuộc sống và lao động nghề nghiệp”.
Tác giả Vũ Dũng [4] coi năng lực là “tổ hợp các thuộc tính tâm lí độc đáo hay
các phẩm chất tâm lý của cá nhân, đóng vai trị là điều kiện bên trong, tạo thuận lợi
cho việc thực hiện tốt một dạng hoạt động nhất định”. Năng lực có những biểu hiện
như tính nhạy bén, chắc chắn, sâu sắc và dễ dàng trong quá trình lĩnh hội một hành
7


động mới nào đó. Người có năng lực là người đạt hiệu suất và chất lượng hoạt động
cao trong các hoàn cảnh khách quan và chủ quan như nhau (điều kiện hoạt động, vốn
kiến thức ban đầu, kinh nghiệm…). Điều kiện bên trong ở đây được hiểu, bao gồm: tri
thức, kỹ năng, kỹ xảo, kinh nghiệm và sự sẵn sàng hành động với ý thức trách nhiệm
cao của cá nhân.
Theo quan điểm của một số nhà nhà tâm lí học thì năng lực được hiểu là tổ hợp
những thuộc tính tâm lý độc đáo của mỗi cá nhân đáp ứng yêu cầu đặc trưng của hoạt
động và đảm bảo cho nó đạt kết quả cao [21]. Cách hiểu này cho thấy năng lực là sự
kết hợp của nhiều thuộc tính tâm lí. Song, chúng ta chưa thấy rõ được những thuộc
tính nào sẽ tạo nên năng lực cá nhân. Điều này rất khó nếu chúng ta muốn tác động
nâng cao năng lực cho một cá nhân nào đó.
Dựa trên cơ sở phân tích các quan niệm khác nhau về năng lực, trong luận văn
này, khái niệm năng lực được hiểu như sau: Năng lực là sự vận dụng hợp lí kiến thức,

kĩ năng kết hợp thái độ tích cực của cá nhân trong một hoạt động cụ thể để mang lại
hiệu quả mong muốn. Theo đó, năng lực sẽ gồm các thành tố là kiến thức, kĩ năng và
thái độ của cá nhân. Ba yếu tố này kết hợp với nhau không phải theo phép cộng giản
đơn mà sự kết hợp có ý thức, có chủ định. Trong đó kiến thức có vai trị quan trọng
làm nền tảng, là cơ sở ban đầu của năng lực; kỹ năng là sự thể hiện mặt hành động,
mặt thao tác của năng lực trong một lĩnh vực cụ thể; thái độ tích cực giúp cá nhân sẵn
sàng, chủ động và linh hoạt vận dụng sự hiểu biết đã có và kỹ năng để giải quyết cơng
việc nhằm đem lại hiệu quả mong muốn.

Hình 1. 1. Cấu trúc năng lực
8


Từ khái niệm chung về năng lực nêu trên, suy ra năng lực của giảng viên quân sự
là khả năng hồn thành nhiệm vụ của mình, đó là nhiệm vụ đào tạo ra những sĩ quan,
cán bộ chuyên môn kỹ thuật có chất lượng cao, thể hiện qua phẩm chất và năng lực
của người được đào tạo, trong đó đặc biệt nhấn mạnh năng lực hoạt động thực tiễn,
năng lực tư duy sáng tạo gắn liền với năng lực giải quyết vấn đề.
1.2.4.2. Năng lực dạy học
Nhiệm vụ cơ bản của cơng tác Giáo dục – Đào tạo là hình thành năng lực cho
người học để có thể đáp ứng yêu cầu mới của xã hội. Khi nói đến năng lực là chỉ đến
khả năng của cá nhân phù hợp với từng ngành nghề trong lĩnh vực hoạt động cụ thể,
những khả năng này giúp cho con người hoạt động có hiệu quả và đạt được kết quả
cao như mong muốn của bản thân hoặc do cơ quan, tổ chức đặt ra. Năng lực được hình
thành và phát triển thơng qua đào tạo, bồi dưỡng và trải nghiệm qua thực tiễn. Theo
tác giả Nguyễn Thị Hương [7], năng lực dạy học là khả năng thực hiện các hoạt động
dạy học với chất lượng cao, được bộc lộ trong hoạt động dạy học và gắn liền với một
số kĩ năng tương ứng. Hiện nay, có các nghiên cứu về năng lực của giáo viên; trong
đó, có nghiên cứu đưa ra 4 năng lực: thiết kế dạy học, tiến hành dạy học, kiểm tra –
đánh giá, quản lí dạy học; có nghiên cứu đưa ra 6 năng lực: chuẩn bị giảng dạy, thực

hiện giảng dạy, sử dụng ngôn ngữ của giáo viên, sử dụng các thiết bị và phương tiện
dạy học, đánh giá, hoạt động xã hội trong và ngoài trường. Như vậy, năng lực dạy học
của giáo viên được chi tiết hóa thành các tiêu chí cụ thể tùy theo cấp học hoặc lĩnh vực
dạy học mà giáo viên phụ trách
Trong bài viết: “Thực trạng kiểm tra, đánh giá năng lực dạy học của sinh viên
ngành sư phạm”, tác giả Phạm Thị Hương [8] nêu lên: năng lực dạy học là một trong
tiêu chuẩn quan trọng của người giáo viên, là năng lực tổng hợp của nhiều năng lực, là
năng lực quan trọng cần thiết, một thành tố của năng lực nghề nghiệp.
Như vậy năng lực dạy học được hiểu là thuộc năng lực chuyên môn, là việc giáo
viên vận dụng các tri thức chuyên môn kết hợp với kĩ năng nghề nghiệp và thái độ tích
cực để hồn thành nhiệm vụ dạy học được giao.
1.2.5. Khái niệm giảng viên trẻ
Theo Điều 54, Luật Giáo dục đại học, giảng viên trong cơ sở giáo dục đại học là
người có nhân thân rõ ràng; có phẩm chất, đạo đức tốt; có sức khỏe theo yêu cầu nghề
9


nghiệp; đạt trình độ về chun mơn, nghiệp vụ quy định tại điểm e khoản 1 Điều 77
của Luật Giáo dục.
Thuật ngữ giảng viên trẻ được hiểu là người giảng dạy trong các học viện, trường
đại học, đảm bảo các yêu cầu được quy định trong Luật Giáo dục. Căn cứ xác định
tuổi đời và tuổi nghề của giảng viên được gọi là giảng viên trẻ dựa trên cơ sở tuổi của
người tốt nghiệp trung học phổ thông và học qua chương trình đại học tại các học viện,
trường đại học và các học viện, trường đại học ngoài ngành quân đội. Tuổi trung bình của
học sinh tốt nghiệp phổ thơng trung học thường có tuổi đời là 18 tuổi, thời gian học đại học
thường từ 4 đến 5 năm. Do đó, tuổi của một giảng viên khi bước vào giảng dạy tại các học
viện, trường đại học thường từ 22 - 23 tuổi.
Tuổi nghề của giảng viên được tính từ khi giảng viên được tuyển dụng làm giáo
viên giảng dạy tại các học viện, trường đại học đến thời điểm hiện tại. Căn cứ vào
Thông tư số 09/2010/TT-BQP, ngày 15 tháng 9 năm 2011, quy định tiêu chuẩn, quy

trình bổ nhiệm, miễn nhiệm các chức danh giảng dạy, huấn luyện, xác định các chức
danh cụ thể của giảng viên từ trợ giảng, giảng viên, giảng viên chính. Theo đó, thời gian
để giảng viên được bổ nhiệm chức danh trợ giảng được tính từ thời gian tập sự giảng
dạy ít nhất là 06 tháng, nhưng không quá 2 năm; thời gian để được xét chức danh giảng
viên được tính từ khi được bổ nhiệm chức danh Trợ giảng từ 03 năm trở lên (02 năm trở
lên nếu có bằng thạc sĩ, 01 năm trở lên nếu có bằng tiến sĩ theo đúng chun mơn giảng
dạy). Như vậy, trung bình sau 4 năm, tính từ khi giảng viên được tuyển dụng vào
trường, thực hiện tốt các yêu cầu, nhiệm vụ, chức trách theo quy định thì giảng viên đó
được xét chức danh Giảng viên. Do đó, thuật ngữ giảng viên trẻ được xác định là những
người mới vào nghề, có tuổi đời từ 22 đến 35 tuổi và có số năm giảng dạy từ 05 năm trở
xuống tại trường đại học
1.3. Cấu trúc của năng lực dạy hoc
Năng lực dạy học của giảng viên có cấu trúc gồm các thành tố giúp họ thực hiện
thành công nhiệm vụ dạy học. Nội dung thành tố tạo nên cấu trúc năng lực dạy học có
thể đa dạng, phụ thuộc vào cấp học khác nhau. Khi nghiên cứu về vấn đề này, có nhiều
tác giả đã đưa ra các cấu trúc khác nhau.
Tác giả Trần Thị Tuyết Oanh [15] trong bài viết “Năng lực dạy học của giảng
viên trong Trường Đại học Sư phạm trước yêu cầu đổi mới căn bản toàn diện giáo dục
10


và đào tạo” đã cho rằng, giảng viên trong các trường Đại học sư phạm cần có các năng
lực dạy học cơ bản như:
-

Lên kế hoạch dạy học;

-

Thiết kế chương trình mơn học và tài liệu tự học cho sinh viên;

-

Tổ chức có hiệu quả các hoạt động dạy học trên giảng đường;

-

Áp dụng các phương pháp và kĩ thuật dạy học phù hợp (làm chủ các phương
pháp dạy học, ứng dụng các phương pháp dạy học mới phù hợp;

-

Sử dụng đa dạng các hình thức tổ chức dạy học;

-

Sử dụng và phát triển da dạng các phương tiện truyền thơng trong dạy học (tạo
cơ hội cho sinh viên tích cực, chủ động, độc lập khai thác, xử lí thơng tin; bồi
dưỡng phương pháp học tập cho sinh viên;

-

Tư vấn cho sinh viên về học thuật, nghề nghiệp;

-

Tư vấn, giám sát sinh viên trong các hoạt động thực hành, thực tập, nghiên cứu
khoa học, học tập ngoài giảng đường;

-

Sử dụng các phương pháp và kĩ thuật dạy học để đánh giá việc học tập của sinh
viên;

-

Khả năng làm việc với cá nhân, với các nhóm nhỏ, các nhóm lớn;

-

Tự đánh giá và giám sát việc giảng dạy của chính mình;

-

Đánh giá hoạt động giảng dạy của giảng viên khác;

-

Xây dựng và phát triển ngành học.
Trong từng năng lực cơ bản nêu trên lại bao gồm các thành phần, tạo nên hệ

thống năng lực dạy học. Các năng lực ngày càng được mở rộng cùng với yêu cầu về
chất lượng đội ngũ giáo viên trước yêu cầu của xã hội và phát triển của lí luận dạy học
đại học.
Như vậy, trong cấu trúc năng lực dạy học của giảng viên đại học sư phạm sẽ bao
gồm đa dạng các thành tố khác nhau như trên bày trên.
Bàn về cấu trúc năng lực dạy học của giảng viên, tác giả Trần Khánh Đức [5] đã
đưa ra 4 nhóm năng lực khác nhau gồm: 1/Năng lực thiết kế dạy học; 2/ Năng lực điều
hành dạy học; 3/ Năng lực kiểm tra, đánh giá; 4/ Năng lực quản lí dạy học. Sơ đồ cấu
trúc được mơ tả như hình dưới đây:

11


Năng lực dạy học

Năng lực
Thiết kế
Dạy học

Năng lực
Điều hành
Dạy học

Năng lực
Kiểm tra,
đánh giá
ạy học

Năng lực
Quản lý
Dạy học
Dạy học

Hình 1. 2. Cấu trúc năng lực dạy học theo Trần Khánh Đức

Dưới đây là phần mơ tả chi tiết các nhóm năng lực đã nêu:
1.3.1. Năng lực thiết kế hoạt động dạy - học
Là trách nhiệm chủ yếu của mọi giảng viên nói chung, giảng viên trẻ nói riêng
quyết định chính xác học viên phải học gì. Mặc dù mỗi khóa học đều có mục tiêu,

khung chương trình các mơn học riêng, tuy nhiên vẫn dành một phạm vi rộng rãi cho
từng giảng viên trong việc quyết định các nội dung chi tiết, mức độ nông sâu của kiến
thức, mức độ kỹ năng cần đạt được. Giảng viên cần suy nghĩ quyết định những chi tiết
nào học viên cần học, điều nào quan trọng, những tiêu chuẩn về thực hành nào là cần
thiết. Nhiều giảng viên rất muốn dậy tất cả mọi điều cho học viên, nhưng trong thực tế
không thể dạy hết, vì vậy việc chọn lọc là cần thiết.
Giảng viên cần xác định được những vấn đề đó khi lên lớp, lúc hướng dẫn học
viên thực hành trong phịng thí nghiệm, hoặc ngoài thực địa, và quan trọng nhất là lúc
kiểm tra đánh giá xác định năng lực của học viên.
1.3.2. Năng lực điều hành hoạt động dạy-học
Đặc điểm của quá trình đào tạo trong nhà trường quân đội là đào tạo người đã ở
độ tuổi trưởng thành, đã có định hướng nghề nghiệp, họ có khả năng học tập chủ động,
bởi vậy giảng viên không chỉ truyền đạt kiến thức mà điều quan trọng hơn là giúp học
viên để họ có kỹ năng tự học.
Để giúp học viên học tập chủ động giảng viên cần: tạo bầu khơng khí học tập ln
sinh động, có lẽ điều dễ nhất đối với giảng viên là thuyết trình trong giờ học, nhưng điều
đó khơng giúp cho học viên học tập chủ động. Vì vậy giảng viên cần tìm cách làm cho
học viên sử dụng được các thông tin đã học ( như gợi mở, đặt câu hỏi, nêu vấn đề …)
12


với phương châm làm cho học viên dùng thông tin chứ khơng phải nói lại thơng tin
(ngạn ngữ có câu “nghe và quên, xem và nhớ, làm và hiểu” )
Cho ý kiến phản hồi, giảng viên cho mỗi học về việc học tập của họ ra sao? Và có
thể cải tiến như thế nào ?
Giảng giải rành mạch, nói rõ ràng, viết gọn gàng cần làm cho học viên nghe được
lời giảng viên nói, đọc được chữ giảng viên viết, hiểu được những từ giảng viên dùng.
Làm cho việc giảng dạy xúc tích, có ý nghĩa. Cần nói cho học viên biết mục tiêu
của mỗi phần, làm rõ cấu trúc của bài học, cố gắng liên hệ thực tế, có nhiều thí dụ minh
họa.

Đảm bảo nắm vững: Đảm bảo cho học viên đều biết những gì là cần thiết ở mỗi
giai đoạn học tập, tốt nhất là đầu mỗi buổi học kiểm tra xem học viên có thuộc những
điều mà họ cần biết khơng. Cuối mỗi bài cần tìm hiểu xem tất cả các học viên có học
được những kỹ năng và những điểu chủ yếu không.
Chiếu cố những khác biệt cá nhân. Mỗi học viên có mức độ, cách học khác nhau,
có sở thích kinh nghiệm năng lực khác nhau. Cần tìm hiểu xem mỗi học viên như thế
nào rồi từ đó thay đổi cách dạy sao cho mỗi học viên đều có thể học theo cách riêng của
mình nhằm đạt được mục tiêu dạy học.
Tỏ rõ sự quan tâm đến việc học tập của học viên. Nếu học viên tin rằng giảng viên
quan tâm đến họ, họ sẽ cố gắng trong học tập. Giảng viên cần biết rõ từng học viên, địi
hỏi họ ln phấn đấu đạt tiêu chuẩn cao trong học tập.
1.3.3. Năng lực kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy-học
Đây cũng là nhiệm vụ rất quan trọng. Nếu giảng viên chỉ dạy mà khơng kiểm tra
thì khơng biết học viên có học khơng, nếu có học thì học những gì, những điều học viên
học có đáp ứng được mục tiêu hay khơng, nói các khác là có đáp ứng được những điều
mà giảng viên đã quyết định mà học viên cần phải học hay khơng. Ngồi ra đều quan
trọng là khi kiểm tra còn cho học viên những ý kiến phản hồi để họ có thể bổ sung kịp
thời những điều mình cịn khiếm khuyết.
Kiểm tra đánh giá còn để chứng nhận năng lực của học viên, chọn lọc những học
viên có đủ năng lực để thực hiện nhiệm vụ theo chức trách sau quá trình đào tạo.
Vì mục đích trên, người giảng viên cần thực hiện nhiệm vụ này một cách thường
xuyên ngay trong từng buổi học chứ không phải thông qua những kỳ kiểm tra, đánh giá.
13


Tuy nhiên hiện nay trong các nhà trường quân đội thường có số lượng học viên đơng
trong mỗi lớp, mặt khác do khung chương trình cịn q nặng… Do nhiều lý do khách
quan khác nên thời gian dành cho nhiệm vụ theo dõi giám sát học tập của học viên cịn
ít. Do vậy giảng viên chưa thực hiện được nhiệm vụ kiểm tra thường xuyên việc học tập
của học viên.

Giúp học viên phát triển toàn diện: Đây là nhiệm vụ rất quan trọng, đặc biệt là đối
với các nhà trường quân đội trong giai đoạn hiện nay.
1.3.4. Năng lực quản lí dạy học
Để hồn thành được nhiệm vụ giáo dục và đào tạo, giảng viên khơng chỉ cần có
năng lực giúp học viên học tập về chuyên môn nghiệp vụ, tham gia quản lý quá trình
đào tạo, tham gia xây dựng và phát triển chương trình đào tạo, mà cịn có khả năng giúp
học viên phát triển tồn diện.
Năng lực quản lí dạy học giúp giảng viên đảm bảo tồn bộ quá trình dạy học diễn
ra theo định hướng đạt được mục tiêu đặt ra cho từng môn học và cho cả chương trình
đào tạo. Năng lực quản lí hoạt động dạy học cũng giúp giảng viên chủ động kế hoạch
giảng dạy của bản thân và điều hành, tổ chức hoạt động dạy học đạt kết quả cao nhất.
1.4. Năng lực dạy học của giảng viên các trường quân đội
Thế kỷ XXI sẽ được đánh dấu bằng những thay đổi nhanh chóng và sâu sắc của
cuộc cách mạng cơng nghiệp 4.0, và lẽ tất yếu sự nghiệp giáo dục – đào tạo cũng bị tác
động và cần phải đổi mới. Đảng ta đã xác định: “Cùng với khoa học và công nghệ,
giáo dục – đào tạo là quốc sách hàng đầu”. Đó là động lực thúc đẩy và là một trong
những điều kiện cơ bản bảo đảm thực hiện thắng lợi hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng
và bảo vệ tổ quốc. Do đó cơng tác giáo dục – đào tạo của Nhà nước ta nói chung, trong
các nhà trường qn đội nói riêng đống vai trị hết sức quan trọng. Vì vậy phải đưa
nhanh khoa học tiên tiến vào lĩnh vực giáo dục – đào tạo trong các nhà trường quân
đội, với vai trò của các giảng viên trong quân đội, họ phải có ý tưởng đổi mới, đồng
thời phải có các năng lực cần thiết để giúp học viên phát triển được những năng lực cơ
bản về nghề nghiệp chuyên ngành đào tạo.
Học viên sau khi tốt nghiệp sẽ trở thành những sĩ quan các cấp hoàn thành tốt
nhiệm vụ được giao, ngoài yêu cầu về phẩm chất năng lực, phương pháp tư duy khoa
14